INtetho kwintlanganiso yeKhabhinethi yangomhla we-6 kweyoThupha

1. INyanga yooMama/ imibhiyozo yoSuku looMama leSizwe

1.1 IKhabhinethi iyazamkela izicwangciso zemibhiyozo yesizwe yoSuku loMama neminye imisitho ecetyiweyo eza kubanjwa kuyo yonke le nyanga yeThupha. UMongameli uJacob Zuma uza kube esisithethi sembeko kwitheko lesizwe eliza kubanjelwa kwiBala iKing Zwelithini, eMlazi, KwaZulu Natal ngomhla wesi-9 kweyeThupha kowama-2014 phantsi komxholo othi: “Ukubhiyozela imiNyaka engama-60 yoMqulu wooMama nemiNyaka engama-20 yoLawulo lwentando yesininzi: sibambisene siqhubela phambili uMzantsi Afrika ongenecalulo ngobuhlanga nangobuni”.

Njengenxalenye yenyanga yoomama, urhulumente uza kusingatha imisitho eyahlukeneyo eza kuhlonipha oomama abasuka kumacandelo ahlukeneyo abonise ngomgama osele siwuhambile sisisizwe. Eminye imisitho ecetyiweyo iquka iiMbasa zooMama kwezoKwakha (ngomhla we-14 kweyeThupha), iiMbasa zooMama abakwezeNzululwazi (ngomhla we-15 kweyeThupha), iiMbasa zoMlimi oGqwesileyo oBhinqileyo woNyaka (ngomhla wama-22 kweyeThupha) kunye neeMbasa zooMama abakwezaManzi (ngomhla wama-29 kweyeThupha).

Njengenxalenye yale mibhiyozo, uMphathiswa wezokuHlaliswa koLuntu kunye nabaPhathiswa bamaPhondo kwintlanganiso ekhethekileyo ebibanjwe ngomhla we-4 kweyeKhala ngowama-2014, wamkele inkqubo eza kunikezela ngezindlu ezili-1 956 kwiphondo ngalinye kula alithoba. Le nkqubo ihlonipha oomama abathatha inxaxheba kumngcelele besiya kwiZakhiwo zoMdibaniso beqhankqalazela imithetho yamapasi ngowama-1956.

Le nkqubo iphehlelelwe okokuqala kwiLokishi yaseRatanda, kuMasipala weNgingqi waseLesedi eGauteng ngomhla we-04 kweyeThupha ngowama-2014.  Izindlu ezingama-17 604 zizonke ziza kwakhiwa ngoomama kwaye ziza kufunyanwa ngoomama, abantu abadala kunye namakhaya aneentloko ezingabantwana njengoko kumiselwe nguMphathiswa wokuHlaliswa koLuntu uLindiwe Sisulu ngethuba esenza intetho yakhe yohlahlo-lwabiwo-mali.

IKhabinethi imemelela bonke abemi boMzantsi Afrika bafake isandla bathathe nenxaxheba kwiinkqubo nemisitho yeNyanga yooMama eza kubanjwa kuyo le nyanga ukuqinisekisa ukuba imisebenzi yoomama iyakhunjulwa. INkqubo yeSizwe yeNyanga yooMama nantsi ngezantsi.

2.  UkuPhunyezwa kweNkqubo engundoqo

IKhabhinethi iyayamkela kwaye iyithakazelela inkqubela ekuphunyezweni kweenkqubo ezingundoqo zikarhulumente nto leyo ibonakalisa ukuzimisela kwethu ekuqhubeleni uMzantsi Afrika phambili.

2.1. Ukuvulwa kweZiko lokuHlaziya amaKhareji kaloliwe bakaTransnet elixabisa izigidi ezingama-R30 eDiyala (De Aar), eMntla Koloni kuza kulunceda uqoqosho lwale ngingqi kuphucule neemeko abantu abaphila phantsi kwazo. Imisebenzi engaphaya kwe-100 sele ivelile kulo ngqo kwaye kulindeleke eminye imisebenzi engama-300. Eli Ziko lokuHlaziywa kwamaKhareji liyinxalenye yesicwangciso seziseko ezingundoqo esixabisa iibhiliyoni ezingama-R300 sikaTransnet sokuhlaziya nokuphucula iziporo zikaloliwe, imibhobho namazibuko eli lizwe nto leyo iza kudala imisebenzi emitsha engama-588 000. Ulutsha lwale ngingqi nalo liza kuxhamla kulwakhiwo lweZiko leMisebenzi eyohlukeneyo yoLutsha. Eli ziko liyinxalenye yala maphulo maninzi karhulumente olwakhiwo lweziseko ezingundoqo ezilawulwa yiKomiti kaMongameli yokuLungelelanisa ukwakhiwa kweZiseko ezingundoqo.

2.2. Njengenxaleye yephulo likarhulumente lokwandisa izakhono zecandelo lezemveliso, ukwandisa amashishini ukuze kudaleke imisebenzi enqongopheleyo, kuphehlelewe ngokusesikweni iziko elixabisa izigidi ezingama-R80 e-Epping, eKapa.  Eli ziko lokuvelisa uhlobo lesola i-PV enamandla angama-120 MW laphehlelelwa ngokusesikweni ngomhla we-6 kweyeThupha ngowama-2014 ngabakwa-Jinko Solar, inkampani erhweba namazwe ngamazwe yaseTshayina. Oku kuyinxalenye yokuqaliswa kweNkqubo yaBavelisi abaziMeleyo boMbane waMandla oHlaziyekayo yoMzantsi Afrika (i-REIPPP). Eli ziko kulindeleke ukuba livelise amacangci esola ali-1 300 ngosuku kwaye kulindeleke ukuba libe nengeniso ezizigidi ezingama-R600 ngonyaka. Oko kwaqala le nkqubo, abakwaJinko Solar sebefakele isola eziluhlobo le-PV ezinamandla angaphaya kwama-300MW, ngolo hlobo bafikelela kumalunga nama-30% abathengi.

Lo mzi-mveliso, nongowona umtsha nongowale mihla kweli lizwekazi, kulindele ukuba uvelise iimegawathi ezili-120 ukuphela kwalo nyaka. Oku kuyinxalenye yephulo likarhulumente lokwandisa izakhono zamashishini emveliso aseMzantsi Afrika, kwandiswe amashishini eli lizwe kudaleke nemisebenzi edingeka kakhulu e-Epping. UQoqosho olungenabuNgozi kokusiNgqongileyo luchongwe njengommandla ekuza kugxilwa kuwo kwisiCwangciso sokuSebenza soMgaqo-nkqubo wezoShishino kwaye luvula namathuba amahle okudala imisebenzi, ukuthengwa nokusetyenziswa kwezinto zeli nohlumo loqoqosho.

2.3 IKhabhinethi ichulumancile kukuphehlelelwa kweZiko lokuQeqesha laMandla aHlaziyekayo e-Upington, eMntla Koloni, elilelinye iphulo lokuqhubela uMzantsi Afrika phambili. Eli ziko lisisiphumo sentsebenziswano entle phakathi kwamaziko emfundo ephakamileyo, amashishini abucala kunye necandelo lamandla ahlaziyekayo likarhulumente. Eli ziko liza kuncedisa kuphando, uphuhliso kunye noyilo kwezamandla, libe negalelo elimandla xa kuthathwa izigqibo ngemigaqo-nkqubo nasekuxhobiseni abantu ngezakhono. Oku kuza kuba negalelo elikhulu ekwandiseni uhlobo loQoqosho olungenabungozi kokusiNgqongileyo, kwaye kuphucule nohlobo lwezakhono ezikhoyo kwela phondo nakula mmandla. Amandla ahlaziyekayo eza namathuba amahle kakhulu otyalo-mali, kubandakanya namaninzi okudala imisebenzi.

2.4 IKhabhinethi iyakwamkela ukuphehlelelwa kwephulo lobuchwephesha bokuvelisa umbane ngamanzi ekuthiwa yi-Hydrogen Fuel Cells (i-HFC) ngomhla we-05 kweyeThupha ngowama-2014 elisisiphumo seengxoxo ezazishushu nezakhayo phakathi kukarhulumente nabakwa-Anglo-Ballard. Eli phulo livelisa umbane ngokutshintsha ubuchwephesha beeseli zamafutha lililinge lophando lokuqala kwihlabathi eliqhutyelwa embaneni kanye lokuveliswa kombane ngeeseli zamafutha kwizikwana lombane elincinci. Okona kunika umdla kakhulu yindima ebalulekileyo yophuhliso nokusetyenziswa kolu hlobo lobuchwephesha kumbandela wokusetyenziswa kwezixhobo zalapha ekhaya kwabo basebenza ngamandla ingakumbi ukusetyenziswa kobuchwephesha beeseli zamafutha njengenye indlela yokuvelisa ubuchwephesha. Eli phulo liza kuza notshintsho kusetyenziswe oomatshini bale mihla kuqoqosho loMzantsi Afrika kwaye lusincede siphungule isisi somoya ongcolileyo kuqoqosho lweli kuncedise kakhulu nasekudaleni imisebenzi.   

3. Izigqibo zeKhabinethi ezingondoqo

3.1  IKhabhinethi isamkele isithembiso sokuqala secandelo lezothutho soMzantsi Afrika phantsi kweeNgxoxo zoThetha-thethwano ngoRhwebo ngeeNkonzo zeQumrhu loPhuhliso lamaZantsi e-Afrika. Eli candelo libalulekile kuhlumo loMzantsi Afrika nakumathuba okudala imisebenzi, njengengeniso enxibelelanisayo kurhwebo ngempahla nanjengenkonzo ekunokurhwetywa ngayo izimele ngokunokwayo yodwa. Ukudityaniswa nokusebenzisana kweenkonzo zothutho zemimandla kungadala amathuba angayinzuzo orhwebo kubanikezeli zinkonzo boMzantsi Afrika kwakunye notyalo-mali kuwo onke amacandelo ezothutho kulo mmandla. Njengeko kukho ingeniso eyenziwayo ngokunikezela ngeenkonzo kwamanye amacandelo asebenzisana nawezothutho, iinkampani zoMzantsi Afrika zingafumana amathuba okushishina kwaye ngaxeshanye zincedise kuphuhliso lwecandelo lezothutho lale ngingqi.

3.2 IKhabhinethi inikwe amagqabantshintshi ngeziphumo zobalo lwemikhombe lowama-2013 ebeliqhutywa kumyezo i-Kruger National Park kwaye izamkele iziphakamiso ezizokungenelela ukusindisa imikhombe. UMphathiswa wezeNdalo uza kuba nenye intlanganiso nonoondaba ngalo umba ngelinye ixesha. 

3.3 IKhabinethi iyamkele inkqubo entsha engemeko yeeMbacu zaseZimbabwe. UMphathiswa weMicimbi yezeKhaya uza kuqhuba enye intlanganiso nonoondaba anike iinkcukacha ngendlela eza kusebenza ngayo le nkqubo.

3.4 IKhabhinethi ikwamkele ukuba kuphononongwe ngokupheleleyo amaZiko ezeMali oPhuhliso amaPhondo (ii-PDFI)  ngokubhekisele kwiziphumo neziphakamiso ezivela kuphando olungenzulu obeluqhutywe nguNondyebo weSizwe ukuvavanya imeko yawo yezezimali nefuthe lawo kuphuhliso.  Uphononongo oluzeleyo lwee-PDFI liza kunceda ekuqinisekiseni ukuba amagunya abo ayalungelelana kwaye ayasebenza exhasa iinjongo zemigaqo-nkqubo yezentlalo noqoqosho kaRhulumente kwaye nokuqinisekisa ukuba iziseko zokusebenza zikaRhulumente zabiwa kwaye zisetyenziswe ngokubunono.
 
3.5 IKhabhinethi iyayamkela inkqubela kwisiCwangciso-qhinga sokuTshintsha izinto ukuze kwakhiwe ngokutsha iSebe lemiSebenzi kaRhulumente kunye neNgxelo yokuQukumbela yesiGaba sokuZinzisa. IKhabhinethi ikholisekile ngumgama osele uhanjiwe kumsebenzi wokutshintsha izinto kweli sebe. UMphathiswa wemiSebenzi kaRhulumente uza kubamba enye intlanganiso nonoondaba ukucacisa le ngxelo ngakumbi.

4. Uluvo lweKhabhinethi kwimiba egqubayo

4.1 IKhabhinethi iyawamkela uMthetho woLungelelwaniso kwezeNgqesho olungisiweyo oqale ukusebenzisa ngomhla woku-1 kweyeThupha ngowama-2014. Lo Mthetho ulungisiweyo ukhuthaza iinguqu, iindlela zokusebenza ezilungileyo kwaye uyakuthintelwa ukucalulwa ngendlela enenkohlakalo. Unika amagunya nangakumbi kwimithethwana yokuqinisekisa ukuba lo mthetho uyaphunyezwa kwaye uyalandelwa, umzekelo ngokunyusa isohlwayo kwabo bangawuthobeliyo. IKhabhinethi imemelela bonke abaqeshi ukuba bawathobele amasolotya alo Mthetho kwaye basebenzisane norhulumente ukuzisa iinguqu emisebenzini. Ukongeza, iSebe lezabaSebenzi liqhuba iintlanganiso noluntu ngeenjongo zokubafundisa ngobulungisa kwezengqesho kunye neziphumo zabo.

4.2 IKhabhinethi iliqhwabela izandla iQela loMzantsi Afrika ngendlela entle eliqhube ngayo kwiMidlalo yaMazwe ayasekubangamathanga eGlasgow, eSkotlane, elithe laphumelela iimbasa zegolide eli-13, ezesilivere ezili-10 nezebronzi ezili-17. UMzantsi Afrika ube kwindawo yesixhenxe kuluhlu lweembasa kwaye ube lelona lizwe liqhube kakuhle eliphuma kweli lizwekazi le-Afrika. IKhabhinethi icela bonke abemi boMzantsi Afrika kuba banike imbeko bevuyisana neembaleki zoMzantsi Afrika ngendlela eziqhuba ngayo ngomhla wesibhozo kweyeThupha kowama-2014 xa ibhasi engenamphezulu iza kube ilayishe ezi mbaleki zisuka e-Olympic House eRhawutini ngentsimbi ye-11h00.

4.3 IKhabhinethi yothulela umnqwazi iqela lesizwe leqakamba (ii-Protea) elikhokelwe nguKapteni wemiDlalo yoVavanyo uHashim Amla ngokuphumelele imidlalo yoVavanyo eSri Lanka ngolo hlobo laba kwindawo yokuqala kuluhlu lweBhunga laMazwe ngamazwe leQakamba leMidlalo yoVavanyo yeHlabathi.

4.4 IKhabhinethi ivuyisana noZolani “Last Born” Tete ngokuphumelela isithsaba sodidi lwabasezantsi kwibhantam yoMbutho wezaManqindi weHlabathi eJapan.

4.5 IKhabhinethi ithumela imiyalezo yovelwano kusapho nezihlobo zendoda ethe yaphulukana nobomi bayo ngenxa yenyikima ngoLwesibini kwaye inqwenelela abo banzokeleyo ukuba bachache ngokukhawuleza. Usebenza neZiko loLawulo lweeNtlekele leSizwe, urhulumente wenza konke anako ukunceda abo bachaphazelekileyo.

5 Imisitho ezayo

5.1 UMongameli uJacob Zuma uza kuzimasa iNgqungquthela eQhelekileyo yeeNtloko zeZizwe noRhulumente yeBhunga loPhuhliso laseMazantsi e-Afrika (i-SADC) yama-34 ngomhla we-17 nowe-18 kweyeThupha kowama-2014 eVictoria Falls, eZimbabwe. ISADC iyaqhubeleka isisikhokelo kumgaqo-nkqubo ngemiba yezangamaphandle kuphuhliso nentsebenziswano kule ngingqi. Imiba ephambili eza kuxovulwa kule Ngqungquthela iquka ukuPhononongwa kweSicwangciso soPhuhliso seNgingqi esiBonisa iiNdawo zoPhuhliso eziBalulekileyo, uMbono 2050 weSADC, iNkundla ye-SADC kunye nesiCwangciso-qhinga sokuTya neSondlo kunye noMgaqo-nkqubo weNgingqi wezoLimo.

5.2 ILekgotla yezeMigodi yokuqala iza kubanjwa ngomhla we-13 nowe-14 kweyeThupha ibanjelwa eGallagher Estate, eRhawutini phantsi komxholo othi: Sisebenzela phezu kwendima edlalwe yimigodi ukusukela oko sabona ulawulo lwentando yesininzi. Siyazi ngembali yethu kodwa ngoku sijonge phambili.” Le ndibano iza kunika ithuba lokubonisana ngezithile phakathi kwabo bakwezemigodi eMzantsi Afrika kunye namanye amahlakani achaphazelekayo. IKhabinethi  ibongoza onke amahlakani ukuba asebenzele ukuba siphunyezwe isiVumelwano seNkqubo-sikhokelo seCandelo lemiGodi eliZinzileyo kwaye iyaqinisekisa ukuba uRhulumente uza kuhlala ejongile ukuba uMqulu wezeMigodi uyathotyelwa. 

5.3 Uyilo leZiko leeNkonzo zikaRhulumente liza kubamba iNkomfa yoYilo kuRhulumente yesibhozo ngomhla we-19 nowama-20 kweyeThupha eKapa phantsi komxholo othi “Ukwakha isiZwe esiYilayo soKwenza iFuthe eliBonakalayo kuHanjiso lweeNkonzo”. IKhabhinethi inqwenelela abathunywa kukuba babe neengxoxo ezakhayo njengoko uyilo lubalulekile kuba luza kusinceda siwuzalisekisa uMbono 2030 njengoko ucacisiwe kwisiCwangciso soPhuhliso seSizwe. IKhabinethi ibothulela umnqwazi abo bakhethelwe iiMbasa zikaRhulumente zokuYila ezihlonipha ziwonge imisebenzi yoyilo ephucula ubomi babo bonke abemi boMzants Afrika.
  
6 Izikhundla

6.1  IKhabhinethi ikuqaphele ukuqeshwa kwaba balandelayo njengabaLawuli abangekho kwiSigqeba soLawulo basebenze kwiBhodi kaKopolotyeni woMzantsi Afrika we-Inshorensi yeeMpahla eziThunyelwa kumazwe angaphandle.
a) UNksz Andiswa Mosai, kunye
b) noMnu Lefentse Cuitzen Radikeledi (ummeli kaNondyebo weSizwe).

6.2  IKhabhinethi ikuqaphele ukuqeshwa kwaba balandelayo njengabaLawuli abangekho kwiSigqeba soLawulo basebenze kwiBhodi yeQhumrhu lemiGangatho loMzantsi Afrika.
a) UMnu Jeff Molobela (USihlalo),
b) UNksz Doris Elekanyani Ndlovu,
c) UNivashnee Naraindath,
d) UAnna-Marie Lotter (ummeli weSebe lezoRhwebo noShishino),
e) UGq Michael John Ellman (wonyuliwe kwakhona),
f) UNksz Venete Jarlene Klein (wonyuliwe kwakhona),
g) UMnu Webster Masvikwa (wonyuliwe kwakhona), kunye
h) noMnu Guy Harris (wonyuliwe kwakhona).

Imibuzo:
Phumla Williams (ISithethi seKhabhinethi esiliBambela)
Qhagamshelana: 083 501 0139

Share this page

Similar categories to explore