MaAfrika-Dzonga varikwerhu,
Hi Musumbhunuku, 08 Nyenyenyana 2021, mina tanihi Holobye wa Rihanyu, Dkd Zwelini Mkhize ndzi tivisile switsongo Komiti ya Nhlanganelo wa Vaholobye eka Nsawutiso leyi mutshamaxitulu wa yona ku nga Xandla xa Phuresidente wa Rhiphabuliki, Muchaviseki Ttn. David Mabuza eka matirhelo ya xisawutisi xa AstraZeneca ehenhla ka muxaka wa 501Y.V2 wa Khoronavhayirasi, leyi yi humelelaka eAfrika-Dzonga. Hikokwalaho, vutivisi byin’wana byi endliwile eka NCCC loko IMC yi andlala swiviko swa yona hi mayelana na nsawutiso.
Mfumo wa Afrika-Dzonga wu tibohile ku tiyisisa leswaku hi tirhisa tindlela na maendlelo ya kahle swinene ku sirhelela rixaka ra vanhu va ka hina eka mitluletavuvabyi, ku katsa na COVID-19. Afrika-Dzonga yi tumbuluxile milawu ya ku tiyisisa leswaku ku va na matirhiselo lama hlayisekeke ya swimakiwa swa rihanyu leswintshwa hinkwaswo naswona ha tsaka leswaku sisiteme ya hina ya ndzavisiso yi le ku tirheni kahle, kungari ntsena eka ku tiyisisa vulawuri bya risima, kambe na hi ku rhangela ntirho wa ndzavisiso wa misava hinkwayo eka ndzavisiso wa Khoronavhayirasi.
Van’watisayense na valavisisi va Afrika-Dzonga hi mayelana na matirhelo ya swisawutisi swo hambanahambana kwala ka 2020. Va kongomise hi ku tinyiketela hi nkhumbo wa swisawutisi ehenhla eka muxaka wa 501Y.V2 eka xiphemu xa le kuheteleleni ka lembe na le masungulweni ya Sunguti 2021. Mivuyelo ya milavisiso ya ha ku kumeka hi Ravuntlhanu, 05 Nyenyenyana 2021 naswona yi humesiwile eka mani na mani hi Sonto, 7 Nyenyenyana 2021. Swi hikwalaho ka ntirho lowu, laha mfumo wu vekiseke hi ku kongoma, laha ku kumekeke leswaku xisawutisi xa AstraZeneca a xi siveli vuvabyi byo vevuka kufika ka bya le xikarhi bya muxaka wa 501Y.V2. Xikumiwa lexi veke kona hi nkarhi xi tiyisisile leswaku magoza hinkwawo ma tekiwa ku tirhisa xisawutisi lexi tirhaka swinene eka qhinga ra hina ra nsawutiso.
Swisawutisi hinkwaswo swi tumbuluxiwile hikwalaho ka muxaka wa SARS-COV-2 wa masungulo lowu a wu ri kona emisaveni hinkwayo. Endlelo ra mfumo ra ku xava swisawutisi ri rhangerile ku thumbiwa ka muxaka wa 501Y.V2 na mixaka yin’wana. Ku nga si va na mivuyelo ya matirhelo, Afrika-Dzonga a yi kotangi ku hlwerisa ku kumeka ka swikatsa swa switsawutisi ku rindzela mivuyelo ya milavisiso ya matirhelo hi van’watisayense va ka hina, tanihileswi a swi ta va swi tlhelerisile tiko ra ka hina endzhaku eka layini ya ku kuma swisawutisi hikwalaho ka nkayivelo wa misava hinkwayo wa vaphakeri.
Ku na swivilelo evanhwini hi mayelana na siku ra ku hundzeriwa hi nkarhi ra swikatsa swa xisawutisi xa AstraZeneca leswi kumekeke (siku ra vu30 Dzivamisoko 2021). Swisawutisi leswi a swi hundzeriwangi hi nkarhi. Hi ku engetela, hi ku fambisana na kungu ra nsawutiso ra masungulo, loko Ndzawulo ya Rihanyu a yo fanela ku ya emahlweni na nsimeko wa xisawutisi xa AstraZeneca, mipimamurhi a yi ta va yi hetiwile hi siku ra ku hundzeriwa hi nkarhi. Ku yisa emahlweni, siku ra ku hundzeriwa hi nkarhi ra Dzivamisoko a ri thumbiwangi hi ku kotlana na rona kambe hikwalaho ka ku tirhisiwa ka ntiyisiso wa hina wa risima na milawu ya vulawuri.
Loko ku tekeriwa enhlokweni milavisiso ya matirhelo, Ndzawulo ya Rihanyu yi ta ya emahlweni na nsawutiso wa xiphemu xa 1 lexi kunguhatiweke hi ku tirhisa xisawutisi xa Johnson & Johnson ematshan’weni ya xisawutisi xa AstraZeneca. Xisawutisi xa Johnson & Johnson xi kombile vumbhoni bya ku tirha kahle ehenhla ka muxaka wa 501Y.V2 naswona maendlelo ya mpasiso lama faneleke eka ku tirhisiwa eAfrika-Dzonga ma le ku endliweni. Nsimeko wa nsawutiso wu ta ya emahlweni hi xivumbeko xa ndzavisiso wa nsimeko hi ku tirhisana na Khansele ya Ndzavisiso ya Vutshunguri na tindhawu ta nsawutiso wa Ndzawulo ya Rihanyu ya Rixaka etikweni hinkwaro. Leswi swi ta nyika vuxokoxoko bya nkoka hi mayelana na ntungukulu eka muganga wa le ndzhaku ka nsawutiso naswona hikwalaho ka sweswo, ku tiyisisa ku kumeka ka ha ri na nkarhi ka mitluletavuvabyi ya xitsongwatsongwana xolexo loko yi tshuka yi humelela exikarhi ka vatirhi va rihanyu lava sawutisiweke.
Hi ku engetela, tiko ri ta tlhela ri kuma mipimamurhi kusuka eka Pfizer eka nsimeko wa xiphemu xa 1. Van’watisayense va ka hina va ya emahlweni va kambela swiyimelakulanghwa swin’wana naswona hi nkarhi wun’we hi le ku vulavurisaneni na vaendli. Hi khatsile ndzima yo tivikana eka ku kombela na ku vulavurisana na vaendli va xiyimelakulanghwa xa Sputnik-V. Mivulavurisano na Sinopharm yi tlhela yi ya emahlweni hi ntsengondzinganyeto lowu wu endliweke hi China lowu eka nkarhi wa sweswi wu nga eku langutisisiweni. Ntwanano wa Nkampaluxo wu sayiniwile naswona maendlelo ya mpfumelelo eka SAHPRA ya le ku yeni emahlweni. Hi ndlela yo fana, mivulavurisano ya hina na Moderna yi le ku yeni emahlweni naswona hi ta nyika switiviso swo engetela, tanihilaha mikarhi hinkwayo hi endlaka hakona, hi nkarhi lowu hi nga ta va hi ri eka xiyimo xa ku endla tano.
Hi tlhelo lerin’wana, van’watisayense va ka hina va ta ya emahlweni na mikanerisano yo engetela hi mayelana na ku tirhisiwa ka xisawutisi xa AstsaZeneca eAfrika-Dzonga, naswona swi ri karhi swi lawuriwa hi switsundzuxo swa vona, xisawutisi lexi xi ta cincanisiwa ku nga si fika siku ra ku hundzeriwa hi nkarhi. Hi ku cincanisa swisawutisi leswi nga tirhisiwangiki ku nga si fika siku ra ku hundzeriwa hi nkarhi, Ndzawulo ya Rihanyu yi ta tiyisisa leswaku swisawutisi swa AstraZeneca leswi kumekeke swi nga hundzuki ntirhiso wa timali wa ntlangiso na ku wa wo pfumala mbuyelo.
Loko hi le tlhelo, hi navela ku tsundzuxa vaakikulobye leswaku phuphu ya ku sivela COVID-19, kufikela loko tiko ri ta fikelela nsawuto wa rixaka ra vanhu, yi tshama ya ha ri ku landzelela loku yaka emahlweni ka milawu ya rihanyu ya ku hlamba swandla hi xisibi kumbe xibasisi lexi nga na xihoko xa 70%, ku ambala xipfalaxikandza evanhwini, na ku siya mpfhuka wa 1.5 wa timitara exikarhi ka vanhu.
Xi humesiwile hi: Ndzawulo ya Rihanyu
MLO: Dkd Lwazi Manzi
Cell: 082 678 8979
