Sitatimende sebetindzaba seNdvuna Yetemphilo, Dkt. Zwelini Mkhize, lesimayelana nemiphumela nelucwaningo lwekusebenta ngemphumelelo kwemjovo wekugoma

Bantfu bakitsi baseNingizimu Afrika,

Ngemsombuluko, mhla ti-08 Indlovana 2021, Mine Indvuna Yetemphilo, Dkt. Zwelini Mkhize- ngatisa Likomidi Letindvuna mayelana neKugoma sihlalo walo lekuLisekelamengameli, Umhlonishwa Mnu. David Mabuza mayelana nekusebenta ngemphumelelo kwemjovo wekugoma luhlotjana lwe-501Y.V2 lweLigciwane leKhorona yaka-AstraZeneca, lelandze kakhulu eNingizimu Afrika. Lokwalandzela loko, lomunye umhlangano wabanjwa ne-NCCC ngesikhatsi i-IMC yetfula umbiko wayo wekugoma. 

Hulumende walapha eNingizimu Afrika utinikele ekucinisekiseni kutsi sisebentisa matfuba lakahle kanye netindlela letikahle kakhulu kuvikela bantfu bakitsi ekutsini bangangenwa kugula, kufaka ekhatsi i-COVID-19. INingizimu Afrika inetindlelanchubo letentiwe letikahle kakhulu tekucinisekisa kusetjentiswa ngalokuphephile kwayo yonkhe imikhicito yetekwelashwa futsi kuyasitfokotisa kutsi inchubo yetfu yetelucwaningo isebenta kahle kakhulu, hhayi-nje kuphela ekucinisekiseni kulawulwa kwelizinga lelifanele, kepha futsi nasekuholeni umsebenti welucwaningo wemave emhlaba mayelana nelucwaningo lweLigciwane leKhorona. 

Bososayensi nebacwaningi baseNingizimu Afrika bacala lucwaningo mayelana nekusebenta ngemphumelelo kwemijovo yekugoma leyehlukene nga-2020. Bagcila kakhulu kulifutse lemijovo yekugoma luhlotjana lwe-501Y.V2 ngasekupheleni kwawo lomnyaka kanye nasekucaleni kwaBhimbidvwane 2021. Imiphumela yalolucwaningo ibe khona ngaLesihlanu, mhla ti-05 Indlovana 2021 yabese yetfulelwa sive ngeLisontfo, mhla ti-07 Indlovana 2021. Kungenca yemphumela walomsebenti, hulumende lafake kuwo imali-ngco, lokwente kutsi kutfolakale kutsi umjovo wekugoma waka-Astra Zeneca awutivikeli tifo teluhlotjana lwe-501Y.V2. Lokutfolakala kwaloku ngesikhatsi lesikahle sekucinisekise kutsi kutsatfwe tonkhe tinyatselo kutsi kusetjentiswe umjovo wekugoma lophumelela kahle kakhulu kulisubuciko letfu lekugoma.

Yonkhe imitsi yekugoma yentiwa ngekuya kweluhlobo lolusisekelo lwe-SARS-COV-2 lobeluloku lubhebhetseka emhlabeni wonkhe jikelele. Inchubo yahulumende yekutfola lemitsi yekugoma yenteka ngembi kwekutfolakala kweluhlotjana i-501Y.V2 kanye naletinye tinhlotjana teligciwane.  Ngembi kwemiphumela yekusebenta ngemphumelelo, iNingizimu Afrika beyingeke ikhone kubambelela kutfola emabheshi alomutsi wekugoma kutsi kulindze imiphumela yalolucwaningo lwekusebenta ngemphumelelo lolwentiwe bososayensi, ngoba loku bekutawubeka lelive emsileni wekutfola lemijovo yekugoma ngenca yekweswelakala kwayo emhlabeni.

Kunekukhatsateka emmangweni mayelana nekuphelelwa sikhatsi kwemabheshi alomjovo wekugoma lotfoliwe waka-AstraZeneca (30 Mabasa 2021). Lemijovo yekugoma ayikaphelelwa sikhatsi. Kwengeta, ekuhambisaneni nelisu letfu lasekucaleni, uma ngabe Litiko Letemphilo lifanele kutsi lichubeke nekucala kusetjentiswa kwalomjovo wekugoma waka-AstraZeneca, lemitsi itawube seyisetjentiswe yonkhe ngesikhatsi seyiphelelwa sikhatsi. Ngetulu kwaloko, lolusuku lwekuphela kwesikhatsi ngaMabasa alukatfolakali ngengoti kepha ngekusetjentiswa kwetindlelatinchubo tetfu tekulawula netekufezekisa bungibo belizinga lelifanele.

Nakubukwa imiphumela yelucwaningo lwekusebenta ngemphumelelo, Litiko Letemphilo litawuchubeka nekugoma kwesigaba sekucala lebesihlelelwe imijovo yekugoma yaka-Johnson & Johnson esikhundleni salena yaka-AstraZeneca. Imijovo yekugoma yaka-Johnson & Johnson icinisekisiwe kutsi isebenta ngemphumelelo ekuvikeleni luhlotjana i-501Y.V2 futsi netinchubo tekuyivuma kutsi isetjentiswe lapha eNingizimu Afrika tiyachubeka. Kucala kusetjentiswa kwalemijovo yekugoma kutawuchubeka ngendlela yelucwaningo lwekufezekisa kubanjiswene neMkhandlu Welucwaningo Lwetekwelapha kanye neLitiko Letemphilo Lavelonkhe etindzaweni tekugoma kulo lonkhe lelive. Loku kutawuniketa lwatiso lolubalulekile mayelana nalolubhubhane emmangweni ngemuva kwekugoma bese-ke ngaleyo ndlela, kucinisekisa kutfolakala kusenesikhatsi kwekugula lokungaba khona uma kungavela emkhatsini wetisebenti tetemphilo letigonyiwe.

Kwengeta, lelive liphindze futsi latsenga imijovo e-Pfizer yekusetjentiswa esigabeni sekucala. Bososayensi betfu bayachubeka nekuhlola labanye batsengisi bemijovo yekugoma futsi ngaso sona leso sikhatsi sikhulumisana nebakhiciti. Sesisetigabeni letiphakeme tekuhlola nekukhulumisana nebakhiciti labangaba batsengisi be-Sputnik-V. Kukhulumisana ne-Sinopharm nako kuyachubeka kusabukwa sicelo sekusitsengisela lesentiwe yiChina. Sekusayinwe Sivumelwane Sekungadzaluli futsi nenchubo yekusayina eSAHPRA iyachubeka. Kubonakala sengatsi, kukhulumisana kwetfu neModerna kuyachubeka futsi sitawenta timemetelo letichubekako, njengobe sihlala senta, uma sisesimeni sekwenta njalo.

Ngakulolunye luhlangotsi, bososayensi betfu batawuchubeka nekukhulumisana mayelana nekusetjentiswa kwalemijovo yekugoma yaka-AstraZeneca lapha eNingizimu Afrika, futsi ngekuya kweseluleko sabo, lemijovo itawuntjintjwa ngembi kwelusuku lwayo lwekuphelelwa sikhatsi. Ngekuntjintjiselana imitsi yekujova ngembi kwekuphela kwesikhatsi sayo sekusebenta, Litiko Letemphilo litawucinisekisa kutsi lemijovo yekugoma letfoliwe yaka-AstraZeneca ayibi lusebentisomali lwelite nalolucitsa imali.

Kwamanje, sitsandza kukhumbuta tonkhe takhamuti taseNingizimu Afrika kutsi lokubalulekile ekuvikeleni i-COVID-19, kute kube ngulapho lelive lifinyelela kugoma linani lebantfu lelikhulu lelincunyiwe, uyachubeka nekuba kutsi kulandzelwe tindlelanchubo tetemphilo letibekiwe tekugeza tandla ngemanti nensipho noma ngesibulalimagciwane lesine-70% ye-alcohol, kugcoka tifonyo uma usetindzaweni temmango, kanye nekukhweshelana ngelibanga lelingemamitha la-1.5.

Sikhishwe: Litiko Letemphilo
MLO: Dkt. Lwazi Manzi
Cell: 082 678 8979

Share this page

Similar categories to explore