Muhlonipheki Xipikara,
Xandla xa Muhlonipheki Xipikara,
Muhlonipheki Xandla xa Phuresidente,
Swirho swo hlonipheka,
Vaakatiko kulorhi va Afrika-Dzonga,
Eka vhiki leri nga hundza hi vonile swiendlo swa madzolonga swo tsema nhlana no ka swi nga amukeleki leswi a swi kongomisiwile eka vahlapfa etindzhawini tin’wana ta KwaZulu-Natal, laha sweswi swi nga tlulela na le ka tindzhawu tin’wana ta Gauteng. Swiendlo swin’wana swo yelana na leswi swi humelerile eSoweto hi Sunguti.
Ku hava ku suleka moya kumbe ku kwata loku nga lulamisaka hi minhlaselo eka vahlapfa no phanga mavhengele ya vona.
Hi sola madzolonga hi xiyimo xa le henhla. Minhlaselo yi onha minkoka leyi Afrika-Dzonga yi nga na yona, ngopfu ngopfu eka ku xixima vutomi bya vanhu, timfanelo ta ximunhu, ndzhuti wa vanhu, na Vumunhu (Ubuntu).
Tiko ra hina ri sola swinene mpfumaleko wo tiyiselana ku fana na xihlawula-mbala, rivengo eka vahlapfa, rivengo eka varhandzani va rimbewu ro fana na xihlawula-rimbewu.
Hi yisa minchavelelo eka mindyangu hinkwayo ya lava nga lahlekeriwa hi vutomi no navelela lava nga vaviseka ku hola hi xihatla.
Hi kombela ku tshamiseka, ku hela ka madzolonga na ku lawuleka. Vumbhoni bya vugevenga a byi fanelangi ku pfumeleriwa ku va na xiave eka vaaki lava khumbhekaka, ku byala mpfilungano na heriso.
Xiphiqo xin’wana na xin’wana kumbe timhaka leti karhataka vaaki va Afrika-Dzonga swi faneleswi lulamisiwa hi ku rhula na hi mbhurisano.
Maphorisa ya leteriwile ku tirha hi khinkhi ku sirhelela vahlapfa na vaaki no khoma vaphanghi na lava endlaka swiendlo swa madzolonga.
Hi kombela vaaki ku pfuna maphorisa hi ku va nyika mahungu eka swiendlo leswi nga humelela eGauteng na KwaZulu-Natal leswaku vavangi va swona va ta tisiwa eka vululami.
Hi khensa varhangeri va swa vukhongeri, minhlangano leyi nga ri ki ya mfumo na swirho swin’wana leswi nyikaka mpfuno wa ximunhu eka vanhu lava rhurhisiweke.
Loko hi ri karhi hi sola minhlaselo swinene, hi twisisa, no twela vusiwana eka timhaka leti nga boxiwa hi vaaki va Afrika-Dzonga.
Hi tiyisisa vonelo ra hina ra leswaku vaaki va Afrika-Dzonga a va na rivengo eka vahlapfa. Loko a swi ri tano, a hi nga ta va na nhlayo yikulu ya vahlapfa lava nga tshama kahle exikarhi ka vaaki etikweni hinkwaro, eswidorobanini, emadorobeni na le matikoxikaya.
Timhaka ta ikhonomi ya vanhu leti nga boxiwa ku le ku tirhaniweni na tona.
Leti ti katsa swivilelo hi mhaka ya vahlapfa lava nga riki enawini no ka va nga tsarisiwangi laha tikweni, ku engeteleka ka nhlayo ya mavhengele kumbe mabindzu lamantsongo lama nga tekiwa hi vahlapfa na mavonelo yo vahlapfa va endla no hlohlotela vugevenga.
Hi tsakela ku tiyisisa leswaku loko vahlapfa van’wani va khomiwile hi milandzu yo hambana, swi hombolokile no hoxeka ku kombetela kumbe ku teka vahlapfa tani hi vanhu lava endlaka vugevenga laha tikweni.
Ku engetela, a hi vahlapfa hinkwavo lava tshamaka laha tikweni ra hina va nga laha swi nga ri enawini.
Vo tala va laha tikweni swi ri enawini no hoxa xandla eka ikhonomi na nhluvukiso wa vanhu etikweni. Vo tala va ta na vuswikoti lebyi kalaka ku hi pfuna ku hluvukisa ikhonomi naswona va amukelekile swinene ku tshama laha tikweni.
Van’wana va tile laha Afrika-Dzonga tani hi vahlapfa lava balekaka ntlimbo kumbe tinyimpi ematikweni laha va nga beburiwa kona, hi ndlela yo fana, vaaki va Afrika-Dzonga vo tala nkarhi wun’wana va sukile laha tikweni leri no ya tshama ematikweni man’wana laha khonthineteni no tlula kwalaho.
A va hi khome hi malwandla, xindzhuti no hloniphiwa hi vaboti na vasesi wa hina ekhonthineteni hinkwayo. Hi nge rivali mafundzha na vumbano lowuya.
Nseketelo wa mimfumo ya Frontline eDzongeni wa Afrika na wa Nhlangano wa Ntwanano wa Afrika a wu ri wa nkoka swinene eku kumiweni ka ntshuxeko na xidemokirasi leswi hi nga na swona namuntlha.
Hi ndlela leyi, Mfumo wu ta ya emahlweni wu tirha ntirho wa wona no hetisisa vutihlamuleri na swiboho swa hina tani hi swirho swa Nhlangano wa Afrika na Nhlangano wa Tinxaka.
Vahlapfa na valavi va vutumberi va ta nyikiwa nseketelo ku ya hi nawu wa misava hinkwayo ni maendlele, hi nseketelo wa Khomixinarankulu wa Nhlangano wa Tinxaka wa Vahlapfa.
Hi kombela vanhu va hina ku seketela no sirhelela vahlapfa na valavi va vutumberi.
Eku heleni ka vhiki, Ndzi rhumile Vaholobye va Maphorisa, Vuhlayiseki bya Mfumo, na Timhaka ta Xikaya ku tirha na mfumo wa Xifundzhankulu wa KwaZulu-Natal ku herisa madzolonga no vuyisela xiyimo ematshan’wini. Va tirhile kahle swinene kambe xiphiqo xi lava nghenelelo wo angarhela wa nkarhi wo leha.
Ndzi lerisile Xiphemu xa Vululami xa Nsivelo wa Vugevenga na Vusirheleli hinkwaxo ku tirhana na mhaka leyi hi matimba, laha va nga hlangana na Vaholobye va Nhluvukiso wa Vanhu, Mabindzu na Vumaki na Nhluvukiso wa Mabindzu Lamantsongo.
Xiphemu xa vusirheleri na tindzawulo leti tirhanaka na ikhonomi ti sungurile ku tirhana na mhaka leyi, ku landzela swiendlo swa le Soweto hi Sunguti.
Sweswi ndzi va lerisile ku tirha hi xihatla no nghenelerisa vaaki lava khumbhekaka, minhlangano leyi yimelaka vahlapfa, mabindzu, minhlangano leyi nga ri ki ya mfumo, na swirho swin’wana ku ololoxa swiphiqo leswi nga ta humesiwa eka matlhelo hinkwawo.
Xikongomelo i ku papalata swiendlo nkarhi lowu taka hi ku antswisa vuxaka no ndlandlamuxa ku hanyisana hi ku rhula exikarhi ka vaaki, vaboti na vasesi wa hina exikarhi ka khonthinete, ku katsa na vahlapfa.
Hi ta va hi kombela nakambe ntirhisano na nseketelo ku suka eka vurhumiwa bya matikomambe lebyi khumbekaka lebyi nga laha Afrika-Dzonga. Holobye wa Timhaka ta Xikaya u hlanganile na Tinhloko ta Vurhumiwa bya le Afrika vhiki leri nga hundza.
Holobye wa Vuxaka bya Matiko na Ntirhisano u ta yisa mimbhurisano leyi emahlweni, ni le ka mimbhurisano ya yena na Tinhloko ta Vurhumiwa bya le Afrika mundzuku, hi ti 17 ta Dzivamisoko.
Hi kombela Swirho swa Palamende ku tirha na hina, eka swiyimo swa vona, ku antswisa vuxaka no ndlandlamuxa ku hanyisana hi ku rhula exikarhi ka vanhu va hina na vahlapfa.
Matshalatshala ya le ku endliweni ku antswisa mindzawulo no lawula ku antswa marhurhele laha tikweni ra hina.
Hi ndlela leyi, Mfumo wu le ku humeleleni eku tumbuluxeni ka Ejensi yo Lawula Mindzilekano, leyi nga ta lawula ndzhawu ya mindzilekano na tiphoto hinkwato to nghena hi tona.
Tshaku ra Ndzawulo ya Timhaka ta Xikaya ri le ku antswisiweni ku endlela leswaku ri kota ku khoma timhaka ta marhurhele ngopfu ngopfu emindzilekanini.
Hi ndlela leyi, SANDF yi ta yisa madzana manharhu na makumentlhanu wa masocha eka Ndzawulo ya Timhaka ta Xikaya, ku tirha tani hi vaofirisi lava tirhanaka na vahlapfa emindzilekanini.
Ku ya emahlweni, SANDF yi yisile masocha eka mindzilekano ya swifundzhankulu swa nkombo ku sivela migingiriko ya vugevenga emindzilekanini na mintlulo ya ndzilekano swi nga ri enawini.
Vaakatiko kulorhi va Afrika-Dzonga,
Hi kombela leswaku hinkwenu mi dzika no lawuleka.
Hi kombela na lava tirhisaka soxiyali mediya, ku papalata ku hlanganyeta malangavi ya madzolonga eka Buku ya xikandza, thwita na tipulatifomo tin’wana.
Hi na vutihlamuleri byo ndlandlamuxa nhlangano wa vanhu, ku hanyisana hi ku rhula na vuxaka bya kahle laha tikweni.
Vahlapfa va hi pfuna ku tumbuluxa ndzhawu ya nhlangano na tinxaka tin’wana naswona hi amukela vukona bya vona. Hi lava ku vona nakambe ntlakuko eka nhlayo ya vupfhumba ku suka ematikweni ya laha khonthineteni no avelana swo tala eka mabindzu tani hi xiphemu xo ndlandlamuxa nhluvukiso wa ikhonomi wa nkarhi wo leha laha khonthineteni.
Mintlangelo leyi taka ya Nhweti ya Afrika hi Mudyaxihi yi nyika nkarhi eka hina wo ndlandlamuxa ku ya emahlweni vutitivisi bya hina bya Afrika na vuxaka bya kahle na vaboti na vasesi va hina ekhonthineteni.
Hi langutele mintlangelo ya Siku ra Afrika exifundzheninkulu xin’wana ni xin’wana hi ti 25 ta Mudyaxihi.
Vanakulorhi, hi kombela hi ku titsongahata leswaku un’wana na un’wana a dzika.
Minhlaselo leyi vangiwaka hi rivengo eka vahlapfa ya soriwa swinene laha tikweni.
Hi nkarhi wa hina wo lwela ntshuxeko, hi kumile ku pfuneka eka matiko yo tala yo hambana. Vanhu va matiko yalawa a va hi hlongolanga kumbe ku hi khoma ku biha.
Hi kumile swivilelo swa leswaku vahlapfa van’wana va hava mimpfumelelo yo va vari eAfrika-Dzonga.
Ku engetelela eka xivilelo lexi, vaaki va hina va vilela hi migingiriko ya vugevenga leyi endliwaka hi vahlapfa van’wana no va hehla hi ku va tekela mabindzu na mintirho.
Mfumo wu le ku yingiseleni ka swirilo hinkwaswo naswona wu ta swi lulamisa. Kambe hi tiyisisa xiyimo xa hina xa leswaku ku hava xivangelo kumbe swin’wana leswi nga pasisaka madzolonga. Hi alela muxaka wa matikhomele lama hi swivumbeko hinkwaswo.
Tani hi mfumo, hi le ku tekeni ka magoza lama faneleke ku antswisa vusirheleri na mfikelelo emindzilekanini hinkwayo ya Afrika-Dzonga ku tiyisisa leswaku ku hava muhlapfa na un’we loyi a nga ta nghena laha tikweni swi nga ri enawini. Hi rhumerile vaofisiri van’wana va Vusirheleli bya Rixaka bya Afrika-Dzonga emindzilekanini ya hina ku pfuneta Ndzawulo ya Timhaka ta Xikaya eku ololoxeni ka mhaka leyi.
Swirho swo Hlonipheka,
A hi tirheni swin’we ku nyika nseketelo eka vahlapfa hinkwavo lava nga khumbheka hi madzolonga lama.
Tsalwa ra Ntshuxenko ri vula leswaku ku fanele ku va na ku rhula na xinakulorhi. Vutihlamuleri bya hina i ku ndlandlamuxa ndzhaka leyi ya ku hanyisana hi ku rhula no yi yisa emahleni.
Hi tiyisisa nakambe vutihlamuleri bya hina byo hoxa xandla eka Afrika wo antswa na misavayo antswa.
A hi tirheni swin’we ku endla leswaku tiko ra hina ri va ndzhawu yo antswa eka lava tshamaka eka rona.
Ndza khensa.
