Muambeli Muṱhomphei,
Mufarisa Muambeli Muṱhomphei,
Mufarisa Phuresidennde Muṱhomphei,
Miraḓo Miṱhomphei,
Vhadzulapo vha Afrika Tshipembe,
Kha vhege dzo fhiraho ro vhona zwiwo zwi ofhisaho nahone zwi sa ṱanganedzei zwa khakhathi dzo livhiswaho kha vhabvanḓa kha zwipiḓa zwa vunḓu ḽa Kwazulu-Natal, lune zwiwo izwo zwo no pfukela kha vunḓu ḽa Gauteng. Zwiwo zwi ngaho izwo zwo bvelela na ngei Soweto nga ṅwedzi wa Phando.
A hu na nḓaḓo kana mbiti dzine dza nga vhuya dza fha mbuno i pfalaho kha u ṱhaselwa ha vhabvannḓa na u vha tswela.
Ri khou hanedzana na khakhathi nga maitele oṱhe ane a nga konadzea. U ṱhaselwa uho hu tshinyadza mikhwa ine shango ḽa Afrika Tshipembe ḽa vha nayo, zwihulwanesa ṱhonifho kha vhutshilo ha vhathu, pfanelo dza vhathu, tshirunzi tsha vhathu na Vhuthu.
Shango ḽashu ḽi ima ḽo khwaṱha kha u lwa na zwiito zwi sa ṱoḓei u fana na khethululo, vengo nga vhubvo, vhathu vha ḓishandukisaho vhuvha siani ḽa mbeu na vengo zwi tshi ya nga mbeu.
Ri khou swikisa ndiliso dzashu kha miṱa ya vhoṱhe vho ri siaho nahone ri dovha hafhu ra tamela avho vho huvhalaho u fhola nga u ṱavhanya.
Ri khou humbela vhudziki, u fhela ha khakhathi na vhuḓifari. Zwiito zwa vhutshinyi a zwi tei u tendelwa uri zwi vhe zwone zwine zwa shumisa vhupfiwa ha vhadzulapo kha u thoma khakhathi na u tshinya.
Thaidzo iṅwe na iṅwe kana mafhungo a nga ha mbilahelo dza vhadzulapo vha Afrika Tshipembe a tea u tandululwa nga mulalo na nga nyambedzano.
Mapholisa vho ṋewa ndaela ya u shuma awara dzoṱhe kha u tsireledza vhabvannḓa na vhadzulapo khathihi na u fara avho vhane vha ita zwa u tswa na avho vhane vha ita zwiito zwa dzikhakhathi.
Ri humbela zwitshavha uri zwi thuse kha u thusa mapholisa nga u ṋekedza zwidodombedzwa zwa zwiwo zwe zwa itea ngei Gauteng na KwaZulu-Natal u itela uri vhatshinyi vha ṋekedzwe phanḓa ha mulayo.
Ri livhuwa vharangaphanḓa vha vhurereli, zwiimiswa zwi si zwa muvhuso na vhaṅwe vhashelamulenzhe vhane vha khou ṋea thikhedzo ya vhuthu kha avho vho shakuliswaho.
Naho ri tshi khou lwisa u ṱhaselwa, ri na nzhele nazwo, ri khou pfesesa maṅwe a mafhungo o ambiwaho nga vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vho kwameaho.
Ri ombedzela muhumbulo wa uri vhadzulapo vha Afrika Tshipembe a vha na vengo zwi tshi ya nga vhubvo. Arali vho vha vhe naḽo, ro vha ri tshi ḓo vha ri si na tshivhalo tshi re nṱha tsha vhabvannḓa vhane vho no vha na vhushaka kha vhupo ho yaho nga u fhambana kha shango, dziḓoroboni, ḓoroboni khulwane na mahayani.
Hu na mafhungo a ikonomi ya matshilisano o sumbesdziswaho ane a khou tea u lavhelelswa.
Mafhungo ayo a katela mbilahelo nga ha vhabvannḓa vha siho mulayoni na vha si na maṅwalo a thendelo kha shango, u engedzea ha tshivhalo tsha mavhengele kana mabindu maṱuku a dzhiiwaho nga vhabvannḓa na kuhumbulele kwa uri vhabvannḓa vha a ita zwa vhutshinyi kana u vhanga vhutshinyi.
Ri tama u ombedzela uri musi vhaṅwe vhabvannḓa vho farelwa vhutshinyi ho yaho nga u fhambana, zwi a xedza na u khakhea u bula kana u dzhia vhabvannḓa sa vhoṱhe vha kwamea kha zwiito zwa vhutshinyi kana u vhanga vhutshinyi kha shango.
Zwiṅwevho ndi zwauri, a si vhoṱhe vhabvannḓa vhane vha dzula shangoni ḽashu vha re mulayoni.
Vhunzhi havho vho ḓa kha shango ḽashu lwa mulayo nahone vha a shela mulenzhe kha ikonomi na mveledziso ya matshilisano ya shango. Vhanzhi vha ḓisa zwikili zwine zwi a konḓa u wanala zwine zwa thusa kha u bveledzisa ikonomi nahone vho ṱanganedzwa zwihulwanesa u dzula kha shango ḽashu.
Vhaṅwe vho ḓa kha shango ḽa Afrika Tshipembe sa dzitshavhi vha tshi khou shavha phambano na dzinndwa kha mashango ane vha bva khao, sa enea maitele mathihi ane vhadzulapo vhanzhi vha ṱutshela shango ḽavho ḽa Afrika Tshipembe nga zwiṅwe zwiitisi vha vho ya vha dzula kha maṅwe mashango ngomu ha dzhango na u fhira afho.
Ro farwa zwavhuḓi, nga khuliso na ṱhonifho nga vhakomana na dzikhaladzi u bva kha dzhango ḽoṱhe. Ri nga si vhuye ra lala ro hangwa thuso ya zwiḽiwa na vhuthihi.
Thikhedzo ya Mashango ane a vha maḽedzani a re Tshipembe ha Afrika na vha Dzangano ḽa Vhuthihi ha Afrika yo vha i ya vhuṱhogwa kha u wana vhuḓilangi na demokirasi ine ra khou ḓiphiṋa ngayo ṋamusi.
Malugana na izwo, muvhuso u ḓo bvela phanḓa na u ita mushumo wawo khathihi na u swikelela vhuḓifhinduleli hashu na vhuḓiimiseli sa miraḓo ya African Union na United Nations.
Tshavhi na vhabvannḓa vha ḓo ṋewa thikhedzo i tshimbilelanaho na milayo na maitele a tshakatshaka, na thikhedzo ya Khomishini ya Dzitshavhi ya United Nations (United Nations High Commissioner for Refugees).
Ri khou humbela zwitshavha zwashu uri zwi tikedze na u tsireledza dzitshavhi na vhabvannḓa.
Kha mafhelo a vhege, ndo ta dziMinisiṱa dza Mapholisa, dza Tsireledzo ya Shango na dza Muhasho wa Muno uri dzi shume na muvhuso wa vunḓu ḽa Kwazulu-Natal, kha u fhedza dzikhakhathi na u vhuisa tshiimo ngonani. Vho shuma zwavhuḓi fhedzi thaidzo ine ya vha hone i ṱoḓa thandululo ya tshifhinga tshilapfu nahone yo dziaho.
Nga zwenezwo ndo ta vha tshigwada tshoṱhe tsha Tsireledzo ya Vhulamukanyi ha Vhutshinyi (Justice Crime Prevention) na vha Tshigwada tsha Tsireledzo (Security Cluster) kha u shumana na aya mafhungo nga vhuḓiimiseli, vho ṱanganelana na dziMinisiṱa dza Mveledziso ya Matshilisano, dza Mbambadzo na Nḓowetshumo na Mveledziso ya Mabindu Maṱuku.
Tshigwada tsha Tsireledzo (Security Cluster) na mihasho ya ikonomi tsho no ḓi thoma u shumana na fhungo iḽo, tshi tshi khou tevhedza zwiwo zwo iteaho ngei Soweto nga ṅwedzi wa Phando.
Zwazwino ndo vha fha ndaela ya u shuma nga u ṱavhanya na uri vha sedzese na vhupo ho kwameaho, zwiimiswa zwi imelelaho vhabvannḓa, vhubindudzi, zwiimiswa zwi sa langwi nga muvhuso na vhaṅwe vhashelamulenzhe kha u dzhenelela kha mbilahelo dzo ṋekedzwaho kha masia oṱhe.
Muhumbulo muhulwane ndi wa u thivhela zwiwo zwine zwa nga bvelela nga u khwinisa vhushaka na u ṱutuwedza u tshilisana nga mulalo vhukati ha vhadzulapo na vhakomana na dzikhaladzi ngomu ha dzhango, hu ḓi nga na vhabvannḓa.
Ri ḓo dovha hafhu ra humbela tshumisano na thikhedzo u bva kha vhurumelwa ha vhabvannḓa ho kwameaho vhune ha vha Afrika Tshipembe. Minisiṱa wa Muhasho wa Muno vho ṱangana na Vhurumelwa vhune ha vha vhurangaphanḓa ha Afrika vhege yo fhelaho.
Minisiṱa wa Vhushaka ha Dzitshaka na Tshumisano vha ḓo bvela phanḓa na therisano idzi khathihi na tshumisano na Vhurumelwa vhune ha vha vhurangaphanḓa ha Afrika matshelo, nga dzi 17 dza ṅwedzi wa Lambamai.
Ri humbela Miraḓo ya Phaḽamennde kha u shumisana, kha vhupo havho, u itela u khwinisa vhushaka na u ṱuṱuwedza u tshilisana nga mulalo vhukati ha vhathu vhashu na vhabvannḓa.
Maga o no ḓi dzula o vhekanywa u itela u khwinisa ndango na ndangulo ya khwiṋe ya u dzhena kha shango ḽashu.
Malugana na izwo , muvhuso u khou swikelela kha u sika zhendedzi ḽa ndangulo ya mikano, ḽine ḽa ḓo langula vhupo ha mikano na huṅwe fhethu hune ha shumiswa u dzhena ngaho.
Kushumele kwa Muhasho wa Muno kwo khwinisiwa hu u itela u khwinisa kha u shuma na mafhungo a mupfuluwo zwihulwanesa fhethu hu re na mikano.
Malugana na izwo, Vha SANDF vha ḓo rumela maswole a linganaho 350 kha Muhasho wa Muno uri vha shume sa vhaofisiri vha ndangamipfuluwo mikanoni.
Zwiṅwe hafhu ndi zwauri, vha SANDF vho rumela vhaofisiri vha vhupileli u mona na mikano kha mavunḓu a sumbe u itela u thivhela zwiito zwa vhutshinyi mikanoni na u pfuka mukano nga nnḓa ha mulayo.
Vhadzulapo nga vha Afrika Tshipembe,
Ri a ni humbela noṱhe uri ni ḓise vhudziki na vhuḓifari.
Ri dovha hafhu ra humbela avho vhane vha shumisa social media, uri vha ḓibvise kha zwiito zwa u ṋaṋisa zwiito zwa vhutshinyi kha Facebook, twitter na zwiṅwe zwiko zwa vhudavhidzani.
Roṱhe ri na vhuḓifhinduleli ha u ṱuṱuwedza matshilisano, u tshilisana nga mulalo na vhushaka havhuḓi kha shango.
Vhabvannḓa vha ri thusa kha u bveledza vhupo ha mvelele dzo yaho nga u fhambana nahone ri takalela u vha hone havho. Ri dovha hafhu ra ṱoḓa u vhona nyaluwo ya tshivhalo tsha vhaendelamashango u bva kha mashango dzhangoni na u kovhekana zwikhala zwinzhi zwa vhubindudzi sa tshipiḓa tsha u ṱuṱuwedza mveledziso ya ikonomi yo khwaṱhaho kha dzhango.
Ṅwedzi une wa khou ḓa wa Shundunthule une wa vhidzwa Ṅwedzi wa Afrika u ḓisa tshikhala kha riṋe uri ri bvele phanḓa na u ṱuṱuwedza vhuvha hashu ha u vha vhathu vha Afrika khathihi na vhushaka havhuḓi na vhakomana na dzikhaladzi u bva kha dzhango.
Ri bvela phanḓa na u pembelela Ḓuvha ḽa Afrika kha vunḓu ḽiṅwe na ḽinwe nga dzi 25 dza ṅwedzi wa Shundunthule.
Vhadzulapo, ri khou ni humbela nga u ḓiṱukufhadza uri muṅwe na muṅwe a dzike.
U ṱhaselwa ha vengo nga vhubvo a zwi khou ṱuṱuwedziwa na luthihi kha shango ḽashu.
Tshifhingani tsha nndwa yashu ya vhuḓilangi ro wana thuso u bva kha mashango manzhi o fhambanaho. Vhathu vha ayo mashango a vho ngo ri shakulisa kana u ri fara nga ndila i si yavhuḓi.
Ro no ḓi ṱanganedza mbilahelo dza uri vhaṅwe vha vhabvannḓa a vha na maṅwalo o teaho uri vha vhe kha shango ḽa Afrika Tshipembe.
Nga u ḓadzisa kha mbilahelo iyi, vhadzulapo vha khou vhilahedzwa nga ha zwiito zwa vhutshinyi zwine zwa itwa nga vhabvannḓa nahone vha dovha hafhu vha vha pomoka kha u vha dzhiela zwikhala zwa u ita zwa vhubindudzi.
Muvhuso u khou thetshelesa zwililo zwoṱhe nahone u ḓo zwi dzudzanya. Fhedzi ri khou ombedzela vhuimo hashu uri a hu na tshine tsha nga shumiswa sa u ḓiimelela kha u thivhela idzo khakhathi. A ri imi na vhuḓifari na vhuthihi ho raloho.
Sa muvhuso, ri khou dzhia maga o teaho kha u khwinisa tsireledzo na ndilaya u fhira mikanoni yoṱhe ya shango ḽashu u itela uri ri vhe na vhuṱanzi ha uri a hu na mubvannḓa ane a dzhena shangoni ḽashu nga nnḓa ha mulayo. Ro dovha hafhu ra rumela vhaṅwe vha vhaofisiri vha Vhupileli (South Africa National Defence) kha mikano yashu hu u itela u thusa Muhasho wa Muno kha u tandulula fhungo iḽi.
Miraḓo Miṱhomphei,
Kha ri shumisane roṱhe kha u ṋekedza thikhedzo kha vhabvannḓa vhoṱhe vhe vha kwamea kha khakhathi idzi.
Freedom Charter yo amba uri kha hu vhe na mulalo na vhukonani. Vhuḓifhinduleli hashu ndi ha u ṱuṱuwedza ifa iḽi ḽa u tshilisana nga mulalo na u isa phanḓa naḽo.
Ri dovha hafhu ra ombedzela vhuḓifhinduleli hashu kha u dzhenelela kha mafhungo a u khwinisa dzhango na ḽifhasi ḽa khwiṋe.
Kha ri shumisane kha u ita uri shango ḽashu ḽi vhe ḽavhuḓi kha vhoṱe vha dzulaho khaḽo.
Ndi a ni livhuwa.
