Xitatimende xa Nhlengeletano ya Khabinete ya ti 29 Dzivamisoko 2015

1. Minhlaselo eka vahlapfa leya ha ku humelelaka

1.1. Khabinete yi amukela ku rhula ni ku dzika loko nga kona emigangeni leyi a yi khumbhekile hi minhlaselo eka vahlapfa leya ha ku humelelaka. Khabinete yi hoyozerile tindzawulo leti tirhiseke Senthara ya Nhlanganelo ya Vutirhi bya Rixaka ku herisa timhangu ta madzolonga leti humeleleke eKwaZulu-Natal na le Gauteng.   

1.2. Khabinete yi hoyozerile varhangeri va swifundzhankulu na timasipala etindzhawini leti khumbhekeke eka magoza lama va ma tekeke yo pfuna vahlapfa na tindlela leti va ti tirhiseke to tlherisela vahlapfa lava emigangeni ya vona.  

1.3. Vhiki leri hundzeke, Phuresidente Jacob Zuma u vile na nhlengeletano ya swiyenge leswi khumbhekaka, varhangeri va van’wamabindzu, mintlawa ya vukhongeri, xiyenge xa vatirhi, varhangeri va miganga na vahlapfa. Mimbhurisano leyi a yi aka ni ku susumeta tindlela to yisa ku rhula emahlweni. Vangheneri va tinhlengeletano leti hinkwavo va yimile hi rito rin’we ro humesa marito yo sola minhlaselo ni ku tiboha ku tirha ni mfumo ku kuma xintshuxo lexi tiyeke.  

1.4. Komiti ya Vaholobye (IMC) eka Timhaka ta Vuhlapfa leya ha ku hlawuriwaka yi le ku tirheni hi matimba ku kuma xintshuxo lexi tiyeke xa timhaka leti paluxiweke hi vaaki ni vahlapfa.  

2. Swibohonkulu swa Khabinete

2.1. Khabinete yi tivisiwile hi ku humelela loku endliweke eka Rhijistara ra Nhundzu ya Mfumo wa Rixaka yo Tshama Ndhawu Yin’we. Xiyenge xa Vukorhokeri bya Vutitsarisi bya Ndzhawu na Miako xi simekiwile naswona xi ta sungula ku tirha ku suka hi ti 1 Dzivamisoko 2015. Xiyenge lexi xi ta fambisiwa hi Xirho xa Vuxavisi na Vufambisi bya Nhundzu naswona xi ta hoxa tihlo eka Nhundzu ya Mfumo yo Tshama Ndzhawu Yin’we. Xi ta tirha tani hi ndzhawu ya vutshami bya nhundzu ya Mfumo yo tshama ndzhawu yin’we, naswona xi ta hoxa tihlo ra vulawuri ni vuhleri bya Rhijistara ra Nhundzu ya Mfumo yo Tshama Ndzhawu Yin’we.

2.2. Khabinete yi pasisile ku humesiwa ka Pholisi ya Mpfapfarhuto wa Mafambiselo ya Ndzhavuko ya Ngoma leswaku yi ya langutisisiwa hi mani na mani. Pholisi leyi yi lava ku hlayisa, ku tlakusa na ku lawula timhaka ta vufambisi bya ngoma hi ku bumabumela matirhelo ni mindzinganelo leyi amukelekaka, ni ku tumbuluxa mintlawa leyi lavekaka eswifundzheninkulu ni le ka mfumo wa rixaka. Leswi swi ta endla leswaku ngoma yi biwa etindzhawini leti lawulekaka.  
Leswi swi vumba xiphemu xa magoza lama nga ku tekiweni hi mfumo yo tiyisisa ndzhavuko lowunene no amukeleka wo vuyisela vutihlamuleri lebyi amukelekaka lebyi a byi fambisa ndzhavuko lowu malembe lamo tala.  

2.3. Khabinete yi pasisile Phurogireme ya Mimfumo ya Vutshamo bya Vanhu ya Masipala wa Nelson Mandela Bay leyi nga ta tirhisa Ejensi ya Nhluvukiso wa Tindlu tani hi xihumelerisi xa phurogireme leyi.  

2.4. Khabinete yi pasisile ku rhurheriwa ka Federexini ya Misava ya Minhlangano ya  Tilayiburari na Khongirese ya Misava ya Timhaka ta Tilayiburari ya Lembe na Lembe eDorobeni ra Kapa ku suka hi ti 15 ku fika hi ti 21 Mhawuri 2015 ehansi ka nhlokomhaka "Tilayiburari leti Ndlandlamukeke: Vufikeleri, Nhluvuko na Hundzuluxo”.

2.5. Khabinete yi pasisile ku andlariwa ka Ntwanano wo Herisa Vuxavisi bya Swixavisiwa swa Fole leswi nga riki Enawini.  
Leswi swi landzelela Ntwanano wa Matirhelo ya Nhlangano wa Rihanyo wa Misava lowu Afrika-Dzonga ri wu pasiseke hi Dzivamisoko 2005.  Ntwanano lowu wu ta pfuna matiko ya misava ku teka magoza yo lwa ni vuxavisi bya swixavisiwa swa fole leswi nga riki enawini ngopfungopfu matiko lama nga sayina Ntwanano lowu. 

3. Xiyimo xa Khabinete eka Timhaka ta Sweswi

3.1. Khabinete yi hundzisa marito yo chavelela eka mindyangu leyi loveleke hi vanhu etimhangwini ta vutleketli leta ha ku humelelaka leti katsaka ku tlumbana ka mabazi mambirhi eJoni vhiki leri hundzeke na ku tlumbana ka switimele vhiki leri eXitichini xa Denver edzongeni wa Joni.  Khabinete yi pfumela leswaku vulavisisi lebyi nga ta endliwa hi tindzawulo leti faneleke byi ta boxa swivangelo swa timhangu leti ni ku endla leswaku timhangu to fana  na leti ti nga humeleli. 

3.2. Khabinete yi seketela Phuresidente Zuma ku hundzisa marito yo chavelela eka ndyangu, vanghana na xiyenge hinkwaxo xa bolo ya milenge eku hundzeni emisaveni ka khale ka mutlangi wa ndhuma wa Bafana Bafana John “Shoes” Moshoeu loyi a nga lahliwa hi Musumbhunuko, 27 Dzivamisoko 2015. U ta tshama a tsundzukiwa tani hi mutlangi wa bolo ya milenge loyi a nyikiwile swinene naswona loyi a nga va ni xiave xikulu eku humeleleni ka hina eka Khapu ya Tinxaka ta Afrika ya 1996.  

3.3. Khabinete yi seketela Phuresidente Zuma ku hundzisa marito yo chavelela eka Mfumo na vanhu va Rhiphabuliki ra Xidemokirasi xa Xifederali ra Nepal, endzhaku ka ku ninginika ka misava ko chavisa hi Muqgivela, 25 Dzivamisoko 2015, loku koxeke magidigidi ya vutomi bya vanhu. Khabinete yi hoyozela minhlangano ya Afrika-Dzonga leyi nga riki ya mfumo leyi rhumeleke pfuneto wa vumunhu eNepal. 

3.4. Khabinete yi rhandza ku hundzisa marito yo chavelela eka ndyangu wa Brigadiya Jenerali Bita loyi a loveke a ri na malembe ya 75 eTanzania.  Brig-Jen Bita u tirhile tani hi Matsalaninkulu wa Komiti ya Ntshuxeko ya khale ka Nhlangano wa Vun’we bya Afrika (OAU). I muhumeleri wa Sagwadi ra Vunakulorhi bya OR Tambo ra Nsuku, sagwadi ra le henhla leri Afrika-Dzonga yi nyikika vahlapfa.

4. Mintlangu leyi taka

4.1. Phuresidente Zuma u ta nghenela Ntlangu wo Tlangela 70 wa Malembe ya Vuhluri bya Nyimpi ya Misava ya Vumbirhi (World War II) eRed Sqaure eMoscow hi ti 9 Mudyaxihi 2015. U ta tlhela a va ni mbhurisano wa matlhelo mambirhi na Phuresidente wa Russia ya Xifederali yena Vladimir Putin. 

Rendzo leri ri ta tlhandlekela eka vuxaka bya matiko lamambirhi na tiko ra Russia ku ndlandlamuxa ntirhisano eka swiyenge swo hlaya.  

4.2. Eka ntlangu wa Siku ra Vatirhi mundzuku (1 Mudyaxihi 2015), khabinete yi kombela vatirhi ku va xilo xin’we, ku aka ikhonomi ya Afrika-Dzonga, ni ku hoxa xandla etikweninkulu na le misaveni hinkwayo.  
Ku suka hi 1994 mfumo wu yisile emahlweni timfanelo ta vatirhi, leswi nga va vuyerisa hi mimbuyelo ya vutirhi lebyi hluvukeke na timfanelo ta nhlayiso wa vanhu.
 
4.3. Tindzawulo ta mfumo wa rixaka  ti ta andlala tivhoti ta mpimanyeto ePalemende exikarhi ka ti 5 na ti 21 Mudyaxihi 2015 ku tshikelela swirhangani swa migingiriko ya lembe ximali leri. 

Khabinete yi kombela maAfrika-Dzonga ku landzelela tivhoti ta mpimanyeto eka swihangalasi swa mahungu swo hambanahambana leswaku va ta kota ku twisisa loko Vaholobye va andlala makungu ya Tiphurogireme ta Magoza ya Mfumo (PoA).

4.4. Ndzawulo ya Vupfhumba na Vupfhumba bya Afrika-Dzonga swi ta khoma INDABA 2015 ku suka hi ti 9 ku fika ti 11 Mudyaxihi 2015 eSenthareni ya Tinhlengeletano ta Misava ya Inkosi Albert Luthuli eDurban. 

Ntlangu lowa Afrika-hi-ku-Angerhela i ndzhawu ya nkoka yo tlakusa swixavisiwa swa vupfhumba eka timakete ta misava. Wu tlhela wu seketela xivono xa kungu ra Pulani ya Xiyenge xa Vupfhumba bya Rixaka ku kurisa vuendzi bya misava ku fika eka 15 miliyoni wa vanhu hi 2020, leswi nga ta tumbuluxiwa 225 000 wa mintirho yintshwa. 

4.5. Khabinete yi amukela Samiti ya Vuntlhanu ya Rimbewu ya Afrika, i ro sungula ku va yi rhurheriwa etikweninkulu ra Afrika. Samiti leyi yi ta khomiwa eSenthareni ya Tinhlengeletano ta Misava eKapa. Samiti leyi i ndzhawu ya kahle ya mintlawa ni minhlangano ya vulavisisi bya sayense hi ku hambanahambana ka yona ku burisana hi timhaka ta rimbewu leti khumbhaka minhlangano leyi hinkwayo. Samiti, leyi rhurheriweke hi Huvo ya Ndzavisiso wa Sayense ya Vanhu, yi tiyisa nongonoko wa Afrika wa vulavisisi leswaku sayense, thekinoloji, switirhisiwa, switirhi, vuswikoti na mahungu swi ta kota ku antswisa nseketelo wa nhluvukiso wa tikonkulu. 

4.6. Ndzawulo ya Mati na Nkululo yi ta tlangela Vhiki ra Nkululo na Mbhasiso ku suka hi ti 11 ku fika ti 15 Mudyaxihi 2015 ehansi ka nhlokomhaka “A hi mhaka yo gwedlha ntsena”. 

Vhiki leri, leri tivisiweke ro sungula eka Foramu ya VUHLAMBI ya Misava leyi khomiweke eDakar, eSenegal hi 2004, ri kongomisiwile eka ku lemukisa hi nkoka wa nkululo naswona ri tlakusa matirhelo lamanene ya nkululo. 
Ku suka hi 1994 mfumo wu endlile magoza lamakulu eka mphakelo wa mati na nkululo. Ku suka hi Ndzhati 2013, Ndzawulo ya Mati na Nkululo yi herisile ku tirhisiwa ka 14 386 wa mabakiti etikweni hinkwaro. Mfumo wa ha tiyimiserile ku herisa maendlelo ya mabakiti emigangeni ya hina hi ku hetiseka.    

5. Ku thoriwa
Vuthori hinkwabyo byi ta landzelela ku kamberiwa ka ntiyiso wa tidyondzo ta vathoriwa na mbhasiso lowu nga fanela.

5.1 Precious Matsotso – Ku pfuxetiwa ka kondiraka ya malembe ya ntlhanu ya Mulawuri-Angarhelo (DG): Ndzawulo ya Rihanyo.

5.2 Tatana Thabane Zulu – Ku engetelela kondiraka leyi pfuxetekaka ya 12 wa tinhweti: Mulawuri-Angarhelo: Vutshamo bya Vanhu.

5.3 Swirho swa le handle eka Bodo ya Vupfhumba ya Afrika-Dzonga:
a) Tatana Vincent Zwelibanzi Mntambo (u thoriwa ra vumbirhi);
b) Tatana Graham Ian Wood (u thoriwa ra vumbirhi);
c) Dokodela Ayanda Ntsaluba (u thoriwa ra vumbirhi);
d) Manana Charlotte Mary Chichi Machichana Maponya;
e) Tatana Oregan Percival Mark Hoskins;
f) Dokodela Tanya Ethel Abrahamse;
g) Dokodela Iraj Abedian;
h) Manana Monhla Wilma Hlahla;
i) Manana Michelle Julie Constant;
j) Manana Judy Valerie Nwokedi;
k) Tatana Aloysius Thebeetsile Ikalafeng (u thoriwa ra vumbirhi);
l) Tatana Colin Geoffrey Bell;
m) Manana Amor Malan;
n) Manana Mmaditonki Setwaba

Huvo ya Tiphurofexini ta Sayense ya Ntumbuluko ya Afrika-Dzonga:
a) Dokodela Gerda Botha (u thoriwa ra vumbirhi);
b) Dokodela Stephanus Esias Terblanche;
c) Phurofesa KA Nephawe;
d) Tatana Neale Lance Baartjes;
e) Phurofesa George Johannes Bredenkamp;
f) Phurofesa Robin Michael Crewe;
g) Phurofesa Brian Kevin Reilly (u thoriwa ra vumbirhi);
h) Dokodela Juanita van Heerden;
i) Dokodela Jacqueline Suzanne Galpin;
j) Dok. Roelof Coetzer;
k) Dok. Irvy Gledhill;
l) Tat. Khangwelo Desmond Musetsho;
m) Dokodela Monde Mayekiso;
n) Tatana Fhatuwani Leonard Ramagwede;
o) Dokodela Phethiwe Matutu;
p) Dokodela Philia Rixongile Vukea;
q) Phurofesa Mairam Gulumian;
r) Tatana Poobalan Troy Govender;
s) Dokodela Wendy Ngoma;
t) Manana Thulisile Njapa Mashanda; na
u) Manana Matuloe Pertunia Masemola.

Swivutiso: Manana Phumla Williams (Muvulavuleri wa Khabinete wo Khomela)
Riqingho: 083 501 0139

Share this page

Similar categories to explore