A. Mafhungo a Zwino Shangoni
1. Ikonomi
1.1 Luṱa lwa Vhuvhili lwa Fulo ḽa Operation Vulindlela
1.1.1 Nga ḽa 7 Shundunthule 2025, Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa vho rwela ṱari Luṱa lwa Vhuvhili lwa Fulo ḽa Operation Vulindlela (OV Phase II), ine ya vha mbekanyamushumo ya tshandukiso dza muvhuso yo livhiswaho kha u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi i katelaho vhoṱhe nahone i sikaho mishumo.
1.1.2 Ulwu Luṱa lwa Vhuvhili lwa Fulo ḽa Operation Vulindlela ndi lwune khalwo ha ḓo khunyeledzwa tshandukiso dze dza thomiwa nga tshifhinga tsha ndangulo ya muvhuso ya vhu6 kha masia a zwa fulufulu, maḓi, vhuendedzi na vhudavhidzani ha ṱhingo hu tshi katelwa na u ḓivhadzwa ha maṅwe masia maswa ane ha ḓo lavheleswa khao kha sisṱeme dza muvhuso hu tshi itelwa u khwinifhadza nḓisedzo ya tshumelo dza ndeme khathihi na kha vhupulani ha fhethu.
1.2 Vhushaka ha Tshumisano kha zwa Mabindu a Muvhuso
1.2.1 Khabinethe yo ṱanganedza mvelelo dza muṱangano wa tsenguluso ya nga ha mvelaphanḓa kha makumedzwa a nga ha Vhushaka ha Tshumisano kha zwa Mabindu a Muvhuso. Vhushaka uvhu ndi vhune ha khou sedzesa nga maanḓa kha u tikedza zwa u thoma u tevhedzwa ha tshanduko khulwane na makumedzwa a ndeme o livhiswaho kha u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi khathihi na u sika mishumo.
1.2.2 Dziṅwe dza mvelaphanḓa dze dza swikelwa ndi dzine dza katela u bveledzwa ha muhanga wa lushaka wa u thoma u tshimbidzwa ha mabindu a muvhuso nga nḓila yavhuḓi, khwinifhadzo ya mashumele a Transnet, thendelo ya visa dza u enda dza eḽekhiṱhironiki.
1.2.3 Ho ṱanganedzwa pulane ya mashumele ya ndeme kha zwiteṅwa zwi tevhelaho, nahone zwigwada zwo ṱanganelaho zwi ḓo bvela phanḓa na u lavhelesa mvelaphanḓa khathihi na u tandulula thaidzo nga murahu ha vhege tharu dziṅwe na dziṅwe.
1.3 Khuwelelo ya Vhupfiwa nga ha Tshikwama tsha Tshandukiso
1.3.1 Khabinethe yo dzhiela nzhele dzangalelo ḽine ḽa vha hone kha Tshikwama tsha Tshandukiso nahone ya dovha hafhu ya ṱuṱuwedza vhadzulapo vha shango ḽa Afrika Tshipembe uri vha shele mulenzhe nga nḓila yo khwaṱhaho kha mishumo ya zwa vhukwamani sa zwe ya ḓivhadziwa ngaho nga vha Muhasho wa Mbambadzo, Nḓowetshumo na Phikhisano.
1.3.2 Zwa u thoma u shumiswa ha Tshikwama tsha Tshandukiso zwi ḓo thusa u swikela vhuḓiimiseli hashu u ya nga ndayotewa ha u khakhulula nyimele yo khakheaho ya zwa ikonomi khathihi na tshandukiso sa tshipiḓa tsha u fhelisa mbekanyamaitele dzo khakheaho dza tshifhinga tsha muvhuso wa khethululo nga muvhala.
1.3.3 Vhupfiwa vhu nga rumelwa kha DTIC nahone zwidodombedzwa zwa vhukwamani zwi nga wanala kha webusaithi yavho ine ya vha www.dtic.gov.za.
1.4 Ṱhoḓisiso dza nga ha Vhashumi dza Kotara
1.4.1 Khabinethe yo dzhiela nzhele Ṱhoḓisiso dza nga ha Vhashumi dza vha tshiimiswa tsha zwa Mbalombalo tsha Afrika Tshipembe (Stats SA), dzine dza sumbedzisa u engedzea ha tshivhalo tsha vha sa shumi nga 32.9% kha kotara ya u thoma ya ṅwaha wa 2025 u bva kha 31.9% kha kotara ya u fhedzisela ya ṅwaha wo fhelaho.
1.4.2 Nḓowetshumo ṱhanu kha dza fumi dze dza salwa murahu nga vha Stats SA dzo rekhoda u engedzea ha mishumo, nga maanḓa kha zwa vhuendi na masheleni, fhedziha, naho zwo ralo, ho swika he ha vha na u fhela ha vhunzhi ha mishumo kha sekhithara ya zwa mbambadzo na vhufhaṱi.
1.4.3 Khabinethe i kha ḓi vha yo ḓiimisela vhukuma kha zwa u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi ine ya kona u sika mishumo.
1.5 Afrika Tshipembe: Lushaka lune lwa Ḓihudza
1.5.1 Shango ḽa Afrika ḽo ḓivhadzwa sa shango ḽa vhusumbe kha mashango ane wa nga takalela u a dalela ḽifhasi ḽoṱhe nga u angaredza nga tshifhinga tsha u avhelwa ha pfufho dza Wanderlust Reader Travel Awards dza ṅwaha wa 2024 nahone ḽo wana pfufho ya musuku kha khethekanyo ya zwa phukha dza ḓaka na mupo.
1.5.2 Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽo dovha hafhu ḽa thuba tithele ya u vha shango ḽo ḓalesaho vhukonani kha mashango oṱhe a ḽifhasi nga u angaredza kha muṱaṱisano wa Remitly’s Big 5 Personality Test, zwe hezwi zwa khwaṱhisedza vhuthu na mafunda a vhathu vha shango ḽa Afrika Tshipembe ngeno Ḓorobo khulwane ya Kapa yo vhewa kha vhuimo ha vhuṱanu ha u vha ḓorobo ine wa nga takalela u i dalela ḽifhasi ḽoṱhe nga u angaredza.
2. Dzitshaka
2.1 Madalo a mushumo fhaḽa kha ḽa Côte d’Ivoire
2.1.1 Khabinethe yo ṱanganedza Madalo a Mushumo a Phresidennde fhaḽa kha ḽa Côte d’Ivoire e a vha hone khathihi nga tshifhinga tshithihi na Luṱa lwa vhu12 lwa Muṱangano wa dziCEO dza ḽa Afrika u bva nga ḽa 12 u swika ḽa 13 Shundunthule 2025 hu tshi itelwa u khwaṱhisa vhushaka vhune ha vha hone zwazwino vhukati ha aya mashango mavhili. Phresidennde Vho Ramaphosa vho fara muṱangano wa vhavhili na Muhulisei Vho Alassane Ouattara, Phresidennde wa shango ḽa Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe vha tshi itela u amba nga ha mafhungo ane a kwama aya mashango mavhili nahone vhuvhili havho vho ḓikumedzela u ḓo khwaṱhisa vhushaka ha vhavhili khathihi na u engedza mbambadzo vhukati ha aya mashango mavhili.
2.2 G-20
2.2.1 Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽi khou bvela phanḓa na u fara miṱangano yo fhambanaho ha maimo a nṱha ya zwigwada zwa G20 hu tshi itelwa ndugiselo dza Muṱangano wa G20 une wa ḓo farwa nga ṅwedzi wa Lara 2025 nga fhasi ha thero ine ya ri: “Vhuthihi, Ndinganelo, na Maitele a Tshifhinga Tshilapfu.” Ho farwa miṱangano i tevhelaho kha ṅwedzi wa Shundunthule:
2.2.1.1 Muṱangano wa nga ha U katelwa ha Vhoṱhe kha zwa Masheleni na U maanḓafhadzwa ha Vhafumakadzi nga ḽa 6 u swika ḽa 9 Shundunthule 2025 fhaḽa kha vunḓu ḽa Devhula Vhukovhela, we wa vha u tshi khou lingedza u ṱuṱuwedza mbekanyamaitele ya G20 ya tshifhinga tshi ḓaho nga kha u ḓivhadzwa ha Muhanga wa Tsumbamaitele dza u Dzhiela Nṱha Zwipikwa zwa Vhafumakadzi, u itela u vhona uri zwa u maanḓafhadzwa ha vhafumakadzi kha zwa masheleni zwi khou dzula zwi zwa ndeme kha zwiimiswa zwa ḽifhasi khathihi na tshandukiso dza zwa ikonomi.
2.2.1.2 Dzulo ḽa Vhuvhili ḽa G20 ḽa Tshigwada tsha U shuma tsha nga ha Mvelele ḽe ḽa farwa nga ḽa 5 na ḽa 6 Shundunthule 2025 fhaḽa vunḓuni ḽa Gautenga ḽo amba nga ha u bveledza mbekanyamaitele dza nga ha mvelele dza ḽifhasi dzine dza vha na zwivhuya zwinzhi kha zwa matshilisano na ikonomi. Dzulo iḽi ḽo sedzesa kha ṱanganya zwipikwa zwa na Adzhenda 2063, Zwipikwa zwa Mveledziso ya Tshifhinga Tshilapfu zwa UN hu tshi katelwa na tsireledza vhufa sa pfanelo dza vhuthu.
2.2.1.3 Muṱangano wa Vhuraru wa Tshigwada tsha U shuma tsha nga ha zwa Mutakalo, we wa farwa nga vidio nga ḽa 8 na 9 Shundunthule 2025, wo vha wo lavhesesa kha vhashumi vha zwa ndondolamutakalo, vhane vha vha vhone thikho khulwane ya sisṱeme dza zwa mutakalo hu tshi katelwa na u kona u swikelwa ha u katelwa ha vhathu vhoṱhe kha zwa mutakalo, nḓisedzo ya tshumelo dza mutakalo, ndinganelo khathihi na nyaluwo i katelaho vhoṱhe.
2.2.1.4 Muṱangano wa Vhuvhili wa Tshigwada tsha U shuma tsha nga ha Vhuendelamashango we wa farwa u bva nga ḽa 11 u swika 13 Shundunthule 2025 ngei vunḓuni ḽa KwaZulu-Natal wo amba nga ha zwipikwa zwa vhuendelamashango zwa G20 hu tshi itelwa u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi ya tshifhinga tshilapfu khathihi na mveledziso ya Pulane ya U shuma ya nga ha Vhuendelamashango ya G20.
2.2.1.5 Muṱangano wa Vhuvhili wa Tshigwada tsha U shuma tsha 1: Nyaluwo ya Ikonomi i Katelaho, Vhubveledzanḓowetshumo, Mishumo khathihi na u Fhungudza Tshanyandingano wo farwa nga vidio u bva nga ḽa 14 u swika 15 Shundunthule 2025.
2.3 Tsenguluso ya Vhafhalali u ya kha ḽa Amerika (US)
2.3.1 Tsheo ya shango ḽa Amerika ya u ṋea tshigwada tsha Mavhuru vha bvaho fhano kha ḽa Afrika Tshipembe vhuimo ha zwa vhufhalali a si ine yo ḓitika nga mbuno dzi pfalaho sa izwi a vha swikela ṱhoḓea dza vha vhafhalali u ya nga he zwa sumbedziswa zwone kha Thendelano dza zwa Vhufhalali dza ṅwaha wa 1951 khathihi na Milayo ya hone ya 1967.
2.3.2 Khabinethe yo dovha hafhu ya ombedzela zwauri mavharivhari a zwiito zwa khethululo a si ngoho nahone ha swikeli ṱhoḓea dza u tovholwa ha vhathu dzine dza tea u swikelwa nga fhasi ha mulayo wa zwa vhufhalali wa fhano hayani na wa dzitshaka.
2.3.3 U ḓadzisa kha zwenezwo, mbalombalo dza vha Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe dza nga ha vhugevhenga ho bvelelaho vhuponi ha dzibulasini a dzi tikedzi mavharivhari a vhugevhenga ha dzikhakhathi kana mabulayo a vhathu vhanzhi vha lushaka luthihi o tou livhiswaho kha vhalimivhafuwi nga u angaredza kana kha tshigwada tsha vhathu vha muvhala ufhio na ufhio.
2.3.4 Khabinethe i khou hanedza fhungo ḽine ḽa khou ambiwa nga vha muvhuso wa shango ḽa Amerika nahone i khou dzula yo ḓiimisela u vha na nyambedzano dza u fhaṱa hu tshi itelwa uri hu vhe na u pfesesa zwithu nga nḓila ya khwine nahone i fanaho kha fhungo iḽi.
2.4 U bviswa ha maswole a SANDF fhaḽa vhubvaḓuvha ha shango ḽa DRC
2.4.1 Khabinethe yo ḓivhadzwa nga ha u bviswa ha maswole a Mmbi ya Vhupileli ya Afrika Tshipembe (SANDF) fhaḽa vhubvaḓuvha ha shango ḽa Demokirasi ya Riphabuḽiki ya Congo (DRC), nga murahu ha u fheliswa ha vhuḓifhinduleli ha Vhurumelwa ha Tshitshavha Mveledziso ya Tshipembe ha Afrila fhaḽa kha shango ḽa Demokirasi ya Riphabuḽiki ya Congo (SAMIDRC). Tsheo yo vha hone nga murahu ha nyambedzano dzo khwaṱhaho dza zwa dipulomati khathihi na makumedzwa a AU/ SADC/ EAC a u ṱuṱuwedza thandululo nga nyambedzano vhukati ha vhadzulapo vha shango ḽa Congo.
2.4.2 Khabinethe yo fhululedza vhuḓiimiseli ho sumbedziswaho nga miraḓo ya mmbi ya SANDF vhe vha shuma nga khuliso na u ḓihudza na vhuḓiimiseli vha tshi itela u bveledza Adzhenda ya AU ya u fhelisa dzinndwa nga fhasi ha nyimele dzi konḓaho.
3. Mavhusele
3.1 Pulane khulwane ya Tshandukiso ya Didzhithaḽa ya Muvhuso wa Afrika Tshipembe
3.1.1 Khabinethe yo ṱanganedza zwa u rwelwa ṱari ha Pulane khulwane ya Tshandukiso ya Didzhithaḽa ya Muvhuso wa Afrika Tshipembe ine ya vha tshipiḓa tsha pulane dza muvhuso dza u khwinifhadza nḓisedzo ya tshumelo khathihi na u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi nga kha vhubindudzi ha tshandukiso dzavhuḓi dza didzhithaḽa.
3.1.2 Heyi Pulane khulwane, ine ya vha tshipiḓa tsha Luṱa lwa Vhuvhili lwa Fulo ḽa Operation Vulindlela (OV Phase II), i bveledza nḓila ine ya vha khagala ya u ita uri nḓisedzo ya tshumelo dza Muvhuso i vhe ya musalauno nga kha u bindudza zwihulwane kha themamveledziso ya muvhuso ya didzhithaḽa.
4. Vhulamukanyi, U thivhela Vhugevhenga na Vhutsireledzi
4.1 Khomishini ya Ṱhoḓisiso dza zwa Vhulamukanyi i khou ḓo ita ṱhoḓisiso kha milandu ya tshifhinga tsha Khomishini ya Ngoho na Vhupfumedzani (TRC)
4.1.1 Khabinethe yo ṱanganedza u vhumbiwa ha Khomishini ya Ṱhoḓisiso ya zwa Vhulamukanyi hu tshi itelwa u wanulusa arali ho vha na ndingedzo dza u thivhela ṱhoḓisiso kana u sengiswa ha milandu ya vhugevhenga he ha itwa nga tshifhinga tsha muvhuso wa tshiṱalula nga vha Khomishini ya Ngoho na Vhupfumedzani (TRC) kha vha tshiimiswa tsha Maanḓalanga a Vhutshutshisi ha Lushaka. Uhu u vhumbwa ha iyi Khomishini ya Ṱhoḓisiso hu khou vha hone nga murahu ha nyambedzano dza ndifhelano kha khumbelo ya khothe ye ya hwedzwa nga vha miṱa ya zwipondwa zwa vhugevhenga ho bvelelaho nga tshifhinga tsha muvhuso wa tshiṱalula.
4.1.2 Nga kha heino Khomishini, Phresidennde Vho Ramaphosa vho ḓiimisela uri hu wanuluswe ngoho u itela fhungo iḽi ḽi kone u ladzwa lwa tshoṱhe.
4.2 Vhugevhenga
4.2.1 Khabinethe yo fhululedza mafulo a vha Tshumelo ya Mapholisa a Afrika Tshipembe (SAPS) ane a khou bvela phanḓa e a vha o livhiswa kha u thivhela na u fhelisa vhugevhenga vhu elanaho na zwiito zwa GBVF nahone e a ita uri hu vhe na u farwa ha vhahumbulelwa vha swikaho 224 kha milandu ya u tshipa vhafumakadzi khathihi na vhaṅwe vhahumbulelwa vhaṱanu kha milandu ya ndingedzo dza u tshipa vhafumakadzi. Kha avho vhe vha farelwa milandu ya mavharivhari a u tshipa vhafumakadzi u tou bva nga ḽa 05 u swika nga ḽa 11 Shundunthule 2025, muṅwe wavho o vha mugudisi wa SAPS, Inkosi ya fhaḽa KwaZulu Natal khathihi na mutukana wa miṅwaha ya 15 a bvaho fhaḽa kha ḽa Mpumalanga.
4.2.2 Nga nnḓa ha avho, ho dovha hafhu ha farwa vhaṅwe vhahumbulelwa vha swikaho 148 kha milandu ya u lingedza u vhulaha, vhaṅwe vhahumbulelwa hafhu vha swikaho 256 vhe vha farelwa milandu ya u wanala vha tshi khou rengisa zwidzidzivhadzi, vhahumbulelwa vha 2841 vhe vha farelwa milandu ya u wanala vhe na zwidzidzivhadzi hu tshi katelwa hafhu na u wanala ha zwiendedzi zwi swikaho 86 zwe zwa vha zwo tou tswiwa kana u dzhiiwa nga khani. Ho dovha hafhu ha dzhiiwa na zwithuthubi zwi swikaho 74 zwine kanzhi zwa shumiswa kha zwa u bwa migodi hu siho mulayoni khathihi na kha vhufhura ha masheleni musi a tshi khou endedzwa nga mapholisa a vunḓu ḽa Devhula Vhubvaḓuvha. Vha ha SAPS vha khou bvela phanḓa na u khwaṱhisa mashumele avho vha tshi itela u bvisa zwiṱhavhane zwoṱhe zwi siho mulayoni hu tshi itelwa u bveledza zwitshavha zwo tsireledzeaho. Vhege iṅwe na iṅwe, vha ha SAPS vha khou kona u dzhiulula zwiṱhavhane zwine zwa si vhe fhasi ha 100 u mona na khuḓa dzoṱhe dza shango.
4.3 U lwa na Zwiito zwa GBVF
4.3.1 Khabinethe yo dzhiela nzhele tsheo ya vha Maanḓalanga a Vhutshutshisi ha Lushaka (NPA) ya u ita khumbelo ya khaṱhululo kha khaṱhulo ya khothe ya u sa vhona mulandu Vho Timothy Omotoso na vhaṅwe vhavhili ngavho vhane vha khou vhonwa mulandu fhaḽa kha Davhi ḽa Khothe Khulwane ya Gqeberha i re fhaḽa vunḓuni ḽa Kapa Vhubvaḓuvha.
4.3.2 Khabinethe yo ṱanganedza mbekanyamushumo ya maḓuvha a 90 ya khwaṱhisedzo ya nndwa ya u lwa na zwiito zwa GBVF nga vha Tshigwada tsha JCPS. Haya ndi maga a u lingedza u wana thandululo a tshifhinga tshipfufhi o livhiswaho kha u ṱuṱuwedza zwa u thoma u shumiswa ha Pulane Khulwane dza Lushaka dza nga ha milandu ya zwiito zwa GBVF. Pulane iyi yo ṱalusa masia a 90 ane ha tea u lavheleswa khao khathihi na mvelelo dzi vhonalaho dzine dza tea u swikelwa kha tshifhinga tsha maḓuvha a 90 muhumbulo muhulwane hu u shandukisa na u fhelisa zwiito zwa GBVF zwiṋe zwa khou engedzea fhano shangoni.
(a) NatJoints yo vhumba Komiti ya Ndeme yo vhumbwaho nga zwigwada zwa u shuma zwo dzudzanyeaho zwa malo. Komiti ya Ndeme yo ṱalusa maga a rathi a tshihaḓu nahone ane a ḓo vha na mbuelo yavhuḓi ane a tea u shumiswa kha maḓuvha a 90, ane khao ha katelwa: U thivhela: ho sedzeswa kha pfunzo na tsivhudzo ya tshanduko ya vhuḓifari ha vhadzulapo vhoṱhe vha ḽa Afrika Tshipembe.
(b) Khombetshedzo ya u tevhedza milayo, ṱhogomelo na thikhedzo zwine zwa ḓo tea u ita uri hu vhe na u khwaṱhiswa ha sisṱeme ya milayo ya zwa vhugevhenga hu tshi itelwa uri vhatshinyi vha kone u dzhielwa vhukando kha milandu yavho.
(c) U Lulamisa Muhanga wa Milayo na Ndangulo hu tshi itelwa uri ri kone u swikela mvelelo dza khwine kha sisṱeme.
(d) Ndangulo yo tsireledzeaho nahone i shumaho zwavhuḓi ya Data na Mafhungo hu tshi itelwa u khwaṱhisa mashumele avhuḓi kha Sisteme ya zwa Vhulamukanyi yo Ṱanganelaho.
(e) Vhudavhidzani, vhushaka ha tshumisano na u ṱanganya zwitshavha hu tshi itelwa uri muvhuso woṱhe nga u angaredza, zwitshavha na vhadzulapo vha shumisane u itela uri hu vhe na mvelelo dza khwine kha zwa u lwa na zwiito zwa khakhathi dza GBVF, hu tshi katelwa na
(f) U kuvhanganya zwishumiswa, zwiṋe zwa nga vha masheleni kana vhashumi u itela uri sa vhadzulapo, ri kone u dzudzanyea nga nḓila ya khwine kha mushumo wa u lwa na thaidzo ya zwiito zwa GBVF.
B. Mafhungo maswa kha Khabinethe
1. Nḓisedzo ya maḓi o kunaho fhaḽa
1.1. Khabinethe yo ḓivhadzwa nga ha mafhungo maswa a kwamaho maga ane a khou bvela phanḓa a u vhona uri hu khou vha na nḓisedzo ya maḓi a u nwa o kunaho kha vhadzulapo vha fhaḽa Hamanskraal.
1.2. Muhasho wa Maḓi na Vhuthathazwitshili wo thola khamphani ya Magalies Water nga ṅwaha wa 2023 uri i fhaṱe Tshiimiswa tsha U kuvhanganya Maḓi u itela u tandulula thaidzo dza khaedu ya nḓisedzo ya maḓi fhaḽa kha vhupo ha Hammanskraal.
1.3. Itshi Tshiimiswa tsha U kuvhanganya Maḓi tshi khou fhaṱwa nga zwipiḓa zwiṋa nahone tshipiḓa tsha u thoma tsho fhela u fhaṱwa nga ṅwedzi wa Lara 2024 nahone tsho mbo ḓi thoma u ṋetshedza maḓi kha vhuṅwe vhupo.
1.4. Hu khou lavhelelwa uri zwiṅwe zwipiḓa zwo salaho zwi ḓo khunyeledzwa mafheloni a ṅwedzi wa Ṱhangule 2025 fhedzi zwi ḓo vha na datumu dzo fhambanaho dza u fhela u fhaṱwa phanḓa ha musi datumu iyo i tshi swika.
2. Maga a u lingedza u tandulula khaedu dza maḓi kha Masipala Wapo wa Emfuleni
2.1. Khabinethe yo ṱanganedza muvhigo wa mvelaphanḓa ya nga ha u thoma u shumiswa ha maga a kha Khethekanyo 63 ya Mulayo wa Tshumelo dza zwa Maḓi kha Masipala Wapo wa Emfuleni. Ho vha na thaidzo dza u elela ha tshampungane kha vhupo ha vhudzulo ha zwitshavha zwa fhaḽa Emfuleni lwa tshifhinga tshihulwane vhukuma.
2.2. Pulane dza Muhasho wa Maḓi na Tshampungane dza u shumisa masheleni a fhiraho R7 biḽioni kha tshifhinga tsha miṅwaha ya sumbe i ḓaho u itela u tandulula khaedu dza maḓi fhaḽa Emfuleni hu tshi katelwa na mvusuluso khathihi na u lugiswa ha zwiimiswa zwa u kunakisa maḓi o no shumaho.
2.3. Ho no swikelwa mvelaphanḓa khulwane vhukuma u swikela zwino, hu tshi katelwa na u vulwa ha phaiphi dza tshampungane dzo valeaho, u tshentshwa ha phaiphi dza tshampungane dzo tshinyalaho, u lugiswa ha zwiṱitshi zwa u bommba khathihi na u thusa masipala nga zwiendedzi, maṱiraka dziTLB khathihi na tsireledzo ya themamveledziso yawo ya zwa maḓi na tshampungane.
2.4. Mushumo uyu wo ita uri hu vhe na u fhungudzea vhukuma ha u elela ha tshampungane kha vhupo ha vhudzulo ha zwitshavha zwa Emfuleni hu tshi katelwa na u khwinifhadzea ha tshikalo tsha nyelelo ya malaṱwa u bva kha zwiimiswa zwa u kunakisa maḓi o no shumaho.
C. Tsheo dza Khabinethe
1. Mvetamveto ya Mbekanyamaitele ya zwa Vhupholisa ya Lushaka (NPP)
1.1. Khabinethe yo ṱanganedza mvetamveto ya Mbekanyamaitele ya zwa Vhupholisa ya Lushaka, ine ya bvisela khagala pulane dzo ṱanḓavhuwaho dza lushaka dza u tandulula thaidzo dzine dza vha hone kha vhuḓifhinduleli ha vha Tshumelo dza Mapholisa a Afrika Tshipembe (SAPS) ha u fhelisa vhugevhenga. NPP i ḓo tandulula khaedu dzi fanaho na u shayea ha zwiṱitshi zwa mapholisa, thaidzo dza u sa vha na tshivhalo tsho teaho tsha mapholisa khathihi na u vhona uri themamveledziso i khou ḓitika nga maitele na zwilinganyi zwo teaho.
1.2. Makumedzwa a ndeme a nga ha mbekanyamaitele ndi ane khao ha katelwa u bveledzwa ha tshumelo ya mapholisa ya phurofeshenaḽa nahone ya maimo a nṱha, u ṋetshedza nḓisedzo ya tshumelo dza zwa vhupholisa dzo khwaṱhaho nahone dzi shumaho zwavhuḓi, u khwinifhadza vhushaka havhuḓi na u fulufhedzea vhukati ha vhadzulapo na mapholisa khathihi na u bveledza vhurangaphanḓa ho khwaṱhaho nahone ha mikhwa yavhuḓi, tshivhumbeo tsha ndangulo yavhuḓi na mavhusele nga ngomu ha tshiimiswa tsha SAPS.
2. Mbekanyamaitele ya zwa Vhufhufhi ha Vhadzulapo yo Ṱanganelaho
2.1. Khabinethe yo ṱanganedza mvetamveto ya Mbekanyamaitele ya zwa Vhufhufhi ha Vhadzulapo yo Ṱanganelaho hu tshi itelwa vhupfiwa ha nnyi nnyi.
2.2. Mbekanyamaitele iyi i ṱuṱuwedza mveledziso ya nḓowetshumo ya zwa vhufhufhi i shumaho zwavhuḓi nahone ya vhubveledzi ine ya nga kona u vha na muṱaṱisano wavhuḓi kha ḽifhasi ḽine ḽa khou shanduka nga tshihaḓu. Mbekanyamaitele i dzinginya maga a u khwinifhadza tsireledzo na vhutsireledzi, tshumelo dza tsumbasia muyani, themamveledziso ya vhukavhamabufho na vhuḓi ha tshumelo dza zwa vhufhufhi ngeno nga thungo i tshi khou shela mulenzhe kha nyaluwo ya ikonomi.
3. Pulane dza nga ha Minerala dza Ndeme a Afrika Tshipembe
3.1. Khabinethe yo ṱanganedza Pulane dza nga ha Minerala dza Ndeme a Afrika Tshipembe. Pulane idzi dzo livhiswa kha u engedza vhukoni ha shango kha maraga wa ḽifhasi wa minerala dza ndeme, nga maanḓa iyo ine ya vha ya ndeme kha pulane dza tshandukiso ya zwa fulufulu i pfalaho ya shango ḽashu hu tshi katelwa na iyo ine shango ḽashu ḽa vha kha tshiimo tshavhuḓi khayo. Minerala iyi ndi ine ya katela PGM, lithium, cobalt khathihi na miṅwe minerala ine ya konḓa u wanala ine ya vha ya ndeme vhukuma kha thekhinoḽodzhi I fanaho na zwiendedzi zwa muḓagasi, fulufulu ḽi vusuluseaho khathihi na maṅwe maga a zwa mbavhalelo ya mupo.
3.2. Thikho dza ndeme dza pulane iyi dzo lavhelesesa kha zwa u bwa na u shandukiswa ha minerala ya vha zwibveledzwa zwo fhelelaho; vhubindudzi; u bveledza zwa fhano hayani; u fhungudza milayo, u ṱuṱuwedza khwinifhadzo kha thekhinoḽodzhi ya zwa migodi; u bveledza zwikili zwa vhashumi; u khwinifhadza themamveledziso dza zwa vhuendi na vhuendedzathundu khathihi na u ṱuṱuwedza vhubindudzi.
3.3. Pulane i dovha hafhu ya dzhiela nzhele ndeme ya tshumisano na maṅwe mashango u itela u bveledza mashumele avhuḓi a sekhithara ya minerala ya ndeme ya shango ḽa Afrika Tshipembe.
D. Milayotibe
1. Mulayotibe wa Khwiniso ya Milayonyangaredzi (Miṱa) wa ṅwaha wa 2025
1.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u ḓivhadzwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Milayonyangaredzi (Miṱa) wa ṅwaha wa 2025 ngei Phalamenndeni. Khwiniso idzi dzo livhiswa kha u khwaṱhisa zwa u tevhedza ndayotewa ha milayo ya miṱa khathihi na u dzinginya khwiniso kha Mulayo wa zwa Ṱhalano, wa ṅwaha wa 1979 (Mulayo 70 wa 1979), Mulayo wa Ndaka ya Mbingano, wa ṅwaha wa 1984 (Mulayo 84 wa 1984) khathihi na Mulayo wa zwa Vhulamuli kha Maṅwe Mafhungo a zwa Ṱhalano, wa ṅwaha wa 1987 (Mulayo 24 wa 1987).
1.2. Mulayotibe wo livhiswa kha u tsireledza pfanelo dza ndayotewa dza avho vhe vha malana nga fhasi ha muṅwe mulayo nga nnḓa ha uyo wa uri tshanga ndi tshau, nga maanḓa pfanelo dza vhafumakadzi, ndinganelo, tswikelo ya khothe hu tshi katelwa na pfanelo dza vhana.
2. Mulayotibe wa zwa u Humiselwa Murahu Shangoni ha Muhumbulelwa
2.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u ṋetshedzwa ha Mulayotibe wa zwa u Humiselwa Murahu Shangoni ha Muhumbulelwa ngei Phalamenndeni u itela uri hu davhidzaniwe nga hawo.
2.2. Uyu Mulayotibe ndi une wa khou lavhelela u khwinisa Mulayo wa zwa u Humiselwa Murahu Shangoni ha Muhumbulelwa, wa ṅwaha wa 1962 (Mulayo 67 wa 1962) une wa khou shuma zwazwino, wo no vhaho wa kale. Mulayo une wa khou shuma zwazwino a u elani na Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya ṅwaha wa 1996, maitele a musalauno a zwa u humiselwa murahu shangoni ha muhumbulelwa nahone a u tevhedzi maitele oṱhe ane a tevhedzwa ḽifhasini.
2.3. Mulayotibe uyu ndi une wa khou lavhelela u khwaṱhisa muhanga wa zwa mulayo hu tshi itelwa uri hu kone u humiselwa murahu vhathu vhane vha khou hweswa mulandu kana vho farelwaho mulandu wa vhugevhenga vha tshi vhuyiswa kana u bviswa fhano shangoni ḽa Afrika Tshipembe, khathihi na kha mashango a nnḓa hu tshi katelwa na zwiimiswa zwa dzitshaka. Mulayotibe u dovha hafhu wa bvisela khagala vhuḓifhinduleli ha vhomadzhisiṱaraṱa kha mushumo wa u humiselwa murahu vhathu vhane vha khou hweswa mulandu kana vho farelwaho mulandu wa vhugevhenga khathihi na u ṋea thendelo ya u farwa lwa tshifhinganyana, u ṋetshedzwa ha muthu ane a khou ṱoḓiwa nga tshiimiswa tsha dzitshaka musi ho sedzwa vhugevhenga ha dzitshaka vhu ngaho mabulayo a vhathu vhanzhi vha lushaka luthihi, vhugevhenga ha zwa dzinndwa khathihi na vhugevhenga vhu itelwaho zwa vhuthu.
3. Mulayotibe wa Khwiniso ya Tshumisano ya Dzitshaka kha Mafhungo a zwa Vhugevhenga, wa ṅwaha wa 2025
3.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u rumelwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Tshumisano ya Dzitshaka kha Mafhungo a zwa Vhugevhenga ngei Phalamenndeni.
3.2. Tshipikwa tsha uno Mulayotibe ndi u khwinisa Mulayo wa Tshumisano ya Dzitshaka kha Mafhungo a zwa Vhugevhenga (Mulayo 75 wa 1996) hu tshi itelwa u khwinisa mashumele avhuḓi a tshumisano ya ḽifhasi kha zwa milayo ya mafhungo a zwa vhugevhenga.
3.3. Mulayotibe uyu u ḓo khwaṱhisa maitele na nḓila dza tshumisano ya dzitshaka kha mafhungo a zwa vhugevhenga, u fana na u kuvhanganya vhuṱanzi khathihi na u ṋetshedza tshigwevho vhukati ha shango ḽa Afrika Tshipembe na maṅwe mashango. Uyu Mulayotibe u ḓo dovha hafhu wa tandulula thaidzo dza zwa mulayo dzi elanaho na zwa u humiselwa murahu ha vhatshinyi kha mashango ane vha khou hweswa milandu khao hu tshi katelwa na u dzhiiwa ha mbuelo dzo wanalaho nga maitele a zwa vhugevhenga.
4. Mulayotibe wa Mveledziso ya Zwiko zwa Minerala wa ṅwaha wa 2025
4.1. Khabinethe yo ṱanganedza u anḓadzwa ha Mulayotibe wa Mveledziso ya Zwiko zwa Minerala wa ṅwaha wa 2025 hu tshi itelwa uri hu vhe na vhupfiwa ha vhadzulapo.
4.2. Mulayotibe wo livhiswa kha u khwaṱhisa fulufhelo ḽa vhabindudzi nga u fhelisa milayo yo ḓalesaho khathihi na u bvisela khagala milayo ya maitele hu tshi itelwa u kunga na u ṱuṱuwedza vhubindudzi uri vhu si ṱuwe.
4.3. Mulayotibe wo livhiswa kha u tandulula khaedu khulwane dza zwa milayo, u fhungudza maitele a u wana ḽaisentsi, u vhona uri hu khou vha na u kovhiwa ha mbuelo dza zwa migodi nga nḓila i linganaho, u bveledza nḓowetshumo dza mveledziso ya zwiḽiwa na vhumagi nga u vhona uri hu khou shandukiswa vhunzhi ha zwibvamavuni zwa vho vha zwibveledzwa zwa thengo khulu fhano nga ngomu ha shango ḽa Afrika Tshipembe.
4.4. Uyu Mulayotibe u ḓivhadza maitele a u wana ḽaisentsi nga vhoramigodi vhaṱuku na avho vhane vha bwa migodi nga zwanḓa, zwiṋe hezwi zwa ḓo khwaṱhisa nyaluwo ya ikonomi. U ḓadzisa afho, khwiniso idzi dzo livhiswa kha u khwaṱhisa maga a zwa milayo ya u fhelisa zwiito zwi siho mulayoni ngeno nga thungo a tshi khou ita uri hu vhe na u thivhelwa hu re khagala khathihi na maitele a u kombetshedza u tevhedzwa ha milayo i elanaho na zwa u bwa migodi zwi siho mulayoni.
E. U tholwa
U tholwa hoṱhe hu ḓo khunyeledzwa nga murahu ha u khwaṱhiswdzwa ha ndalukano na u ṱamzwa madzina ho teaho.
1. Dokotela Vho Mlungisi Bhekizizwe Gabriel Cele sa Mulangi Muhulu (DG) kha Muhasho wa Saintsi, Thekhinoḽodzhi na Khwiniso.
2. Dokotela Vho Sabelo Siyabonga Sandile Buthelezi sa Mulangi Muhulu (DG) kha Muhasho wa Mutakalo (ho tou engedzwa khonṱhiraka).
3. Vho Takalani Lucky Ramaru sa Muthusamulangi Muhulu: Vhulavhelesi ha zwa Vhadzulapo na Vhushaka ha Tshumisano ha Ndeme kha Muhasho wa zwa Vhuṅwaleli ha Vhadzulapo wa Tshumelo dza zwa Mapholisa.
4. Vho Patrick Dlamini sa Muofisiri Muhulwane (CEO) wa Koporasi ya zwa Vhubindudzi ha Muvhuso.
5. Vho Mokgema Mongane sa CEO ya Inkomati-Usuthu Catchment Management Agency.
6. Vho Ofentse Nthutang sa CEO ya Magalies Water.
7. Avho vho tholwaho u vha vhalangi vhane vha si vhe miraḓo ya khorotshitumbe ya Bodo ya Bannga ya Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika:
(a) Vho Malemolla David Makhura; na
(b) Mufumakadzi Vho Lynette Milne.
F. Vhuṱambo
1. Khonifarentsi dzine dza khou ḓo vha hone
1.1 U farwa ha Khonifarentsi ya Dzingu ḽa Afrika ya Dzangano ḽa Mapholisa a zwa Vhugevhenga ḽa Dzitshaka (INTERPOL) ya vhu27
a) Khabinethe yo ṱanganedza zwa u farwa ha Khonifarentsi ya Dzingu ḽa Afrika ya INTERPOL ya vhu27 nga vha ha SAPS u bva nga ḽa 27 u swika ḽa 29 Ṱhangule 2025.
b) INTERPOL ndi ine zwazwino yo vhumbwa nga mashango ane a vha miraḓo a swikaho 196 nahone zwa u farwa ha iyi Khonifarentsi ya Dzingu ḽa Afrika zwi ḓo thusa shango ḽa Afrika Tshipembe kha u fhaṱa vhushaka ha tshumisano ya tsinisa na maṅwe mazhendedzi a zwa mulayo kha dzhango.
c) Zwa u farwa ha khonifarentsi iyi zwi ḓo ṋea shango ḽa Afrika Tshipembe tshikhala tsha u vha na nyambedzano na maṅwe mashango ane a vha hone kha dzhango ḽa Afrika nga ha mafhungo a ndeme ane a elana na zwa vhugevhenga. Nyambedzano idzi dzi na khonadzeo ya u bveledza thendelano dza nga ha maga a dzingu o teaho a u lwa na mishushedzo ya zwa vhugevhenga ho dzudzanywaho vhune ha bvelela vhukati ha mashango khathihi na zwa vhutherorisi. Hu khou lavhelelwa uri vhuṱambo uvhu vhu ḓo dzhenelwa nga vhaofisiri vhahulwane vha zwa mulayo vha swikaho 550 u bva kha mashango a 54 nahone hezwi zwi ḓo shela mulenzhe muhulwane kha mishumo ya zwa ikonomi.
1.2 U farwa ha Guvhangano ḽa Nnyi na Nnyi ḽa nga Ṅwaha ḽa INTERPOL (AGA) kha ḽa Afrika Tshipembe
a) Khabinethe yo ṱanganedzwa zwa u farwa ha INTERPOL AGA fhano kha ḽa Afrika Tshipembe u bva nga ṅwaha wa 2028 u ya phanḓa.
b) Zwa u farwa ha iyi INTERPOL AGA zwi ṋetshedza shango ḽa Afrika Tshipembe tshikhala tsha u khwaṱhisa vhurangaphanḓa haḽo kha dzingu na kha dzitshaka. Zwa u farwa ha iyi AGA zwi ḓo dovha hafhu zwa vha ḽiga ḽihulwane vhukuma ḽo livhiswaho kha u khwaṱhisa vhuḓiimiseli ha shango ḽa Afrika Tshipembe kha tshumisano ya dzingu na ya dzitshaka kha nndwa ya u lwa na zwiito zwa vhugevhenga.
c) U farwa ha iyi AGA ndi vhuṱanzi ha vhuḓiimiseli ha shango ha u vha lushaka lwa ḽifhasi lwo ḓiimiselaho u lwa na tshaka dzoṱhe dza vhugevhenga u ya nga u fhambana haho.
1.3 Tshiimo dza u lugela u fara Muṱangano wa zwa Mveledziso ya Themamveledziso ya Tshifhinga Tshilapfu kha ḽa Afrika Tshipembe (SIDSSA) wa ṅwaha wa 2025
a) Khabinethe yo ḓivhadzwa nga ha tshitatamennde tsha u lugela u vhidza muṱangano wa SIDSSA, une wa vha muṱangano wa zwa vhubindudzi u ṱanganyaho fhethu huthihi vhashelamulenzhe vha bvaho kha masia o fhambanaho vhane khavho ha katelwa vhabindudzi, zwiimiswa zwa masheleni, vhabveledzi vha mbekanyamaitele khathihi na vhaṅwe vhashumisani vha ndeme hu tshi itelwa u ṱuṱuwedza zwa vhubindudzi kha themamveledziso ya ḽa Afrika Tshipembe.
b) Iyi SIDSSA ya ṅwaha wa 2025 i ḓo sumbedzisa mvelaphanḓa yo no swikelwaho kha zwa u thoma u shumiswa ha Pulane ya Themamveledziso ya Lushaka ya ṅwaha wa 2025 ye ya ṱanganedzwa nga Khabinethe, u ḓivhadzwa ha Thandela dza zwa Themamveledziso Ndeme dza 12 khathihi na dziṅwe thandela nnzhi dza themamveledziso dza ndeme. Heyi SIDSSA i ḓo farwa nga ḽa 25 u swika 27 Shundunthule 2025.
2. Khonifarentsi dzo no farwaho
2.1 Khonifarentsi ya nga ha Zwiporo zwa Afrika
2.1.1 Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽo fara Khonifarentsi ya nga ha Zwiporo zwa Afrika ya vhu25 ye ya tshimbila zwavhuḓi fhaḽa ḓoroboni ya Johannesburg nga ḽa 13 na 14 Shundunthule 2025, ye khayo, ha vha ho ṱangana vhurumelwa vhu swikaho 5000 u bva kha dzhango ḽoṱhe nga u angaredza hu tshi katelwa na vhatshimbidzi vha tshumelo dza zwidimela, mivhuso na vhabindudzi vha kha sekhithara iyi.
2.1.2 Khabinethe yo ṱanganedza nyambedzano dzo livhiswaho kha u khwinifhadza sekhithara ya zwiporo ya dzhango ḽa Afrika, ine ya vha yone tshidziki tsha zwa vhuendi ha vhathu na thundu vhu shumaho zwavhuḓi nahone vhune ha nga kona u vha ha tshifhinga tshilapfu hu tshi katelwa na u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi nga u tendela hu tshi vha na u endedzwa ha zwishumiswa na zwibveledzwa.
2.1.3 Sekhithara ya zwiporo ya shango ḽa Afrika Tshipembe i kha tshiimo tsha tshandukiso nga kha kwinifhadzo dzo livhiswaho kha u engedza mashumele avhuḓi na u swikelea.
2.2 Khonifarentsi ya Dzingu ya Vharangaphanḓa vha Zwiimiswa zwa u lwa na Zwiito zwa Vhuaḓa ya Mashango a Mulanganelano
2.2.1 Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽo fara Khonifarentsi ya Dzingu ya Vharangaphanḓa vha Zwiimiswa zwa u lwa na Zwiito zwa Vhuaḓa ya Mashango a Mulanganelano ya vhu15 ye ya tshimbila zwavhuḓi fhaḽa ḓoroboni ya Kapa u bva nga ḽa 5 u swika ḽa 9 Shundunthule 2025. Khonifarentsi iy yo ṱanganya vharangaphanḓa vha mazhendedzi a u lwa na zwiito zwa vhuaḓa u bva kha mashango a Mulanganelano a fhano kha dzhango ḽa Afrika.
2.2.2 Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽo nangwa u vha mudzulatshidulo wa Dzangano ḽa Vharangaphanḓa vha Mazhendedzi a U lwa na Zwiito zwa Vhuaḓa kha tshifhinga tsha themo ya miṅwaha ya 2025-2026. Izwi zwa u vha mudzulatshidulo ha shango ḽashu zwi khou vha hone nga tshifhinga tshithihi musi shango ḽi kha vhuimo ha u vha mudzulatshidulo wa tshigwada tsha u shuma tsha nga ha zwiito zwa vhuaḓa tsha G20.
3. Vhuṱambo ha u fhululedza
3.1 Ṅwedzi wa Afrika
Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽi khou vha luthihi na maṅwe mashango a wanalaho kha dzhango ḽa Afrika musi hu tshi pembelelwa Ṅwedzi wa Afrika nga ṅwedzi wa Shundunthule 2025, hune ha ḓo vha hu tshi khou ombedzelwa vhukuma kha Ḓuvha ḽa Afrika nga ḽa 25 Shundunthule 2025. Hezwi zwi ṋetshedza tshikhala tsha u ṱuṱuwedza muhumbulo wa u bveledza dzhango ḽa Afrika ḽo vhumbanaho ḽa vha tshithu tshithihi khathihi na u ṱuṱuwedza mashango a Afrika uri a shumisane u itela u khwinifhadza matshilo a vhathu vhashu zwi tshi elana na muhumbulo ya Adzhenda ya Mbumbano ya Afrika ya ṅwaha wa 2063 ya nga ha u bvela phanḓa ha ikonomi ya dzhango ḽa Afrika.
3.2 Ṅwedzi wa Tsireledzo ya Vhana
a) Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽi khou fhululedza Ṅwedzi wa Tsireledzo ya Vhana nga ṅwezdi wa Shundunthule nga fhasi ha thero ine ya ri: “Tshumisano u itela u fhelisa khakhathi dzi itelwaho vhana” sa tshipiḓa tsha Mbekanyamushumo ya Mishumo ya Tsireledzo ya Vhana ya Maḓuvha a 365 ine ya khou bvela phanḓa. Ṅwedzi uyu u ḓo fhedzisela nga u vha hone ha Vhege ya Tsireledzo ya Vhana u bva nga ḽa 29 Shundunthule u swika nga ḽa 5 Fulwi 2025.
b) Miraḓo yoṱhe ya zwitshavha, vhabebi, vhaunḓi na vhadededzi vha khou ṱuṱuwedzwa u vhiga zwiito zwoṱhe zwa u tambudzwa, khakhathi na tshiṱuhu tshi itelwaho vhana kha tshiṱitshi tshapo tsha mapholisa tshine vha vha tsini natsho kana vha tou founela kha 08600 10111. Vhana vha khou dovha hafhu vha ṱuṱuwedzwa u founela kha Nomboro ya Luṱingo ya Vhana ine ya vha 0800 055 555.
3.3 Ḓuvha ḽa Dzitshaka ḽa Vhana vha Vhatukana
a) Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽi ḓo pembelela Ḓuvha ḽa Dzitshaka ḽa Vhana vha Vhatukana nga ḽa 16 Shundunthule 2025 nga fhasi ha thero ine ya ri: "Vhatukana' Mutakalao na Ndondolo" ine ngayo ha ḓo vha hu tshi khou ombedzelwa masia a zwa muvhuilini, vhuḓipfi, muhumbulo na matshilisano kha u aluwa ha vhana vha vhatukana.
b) Muhasho wa Pfunzo dza Mutheo u ḓo ṱanganya mirafho miraru ya vhathu vha vhanna u itela u bveledza vhudavhidzani vhu pfalaho nga fhasi ha thero ine ya ri: "Mazhakanḓila, Vhaswa na Vhatukana" hu tshi itelwa u amba nga ha pulane dzo khwaṱhaho dza u tikedza ndondolo ya vhana vha vha vhatukana ngeno nga thungo hu tshi khou kuvhanganywa zwishumiswa zwa zwo teaho zwiṋe zwa ḓo shumiswa kha maga a u tandulula thaidzo.
4 Milaedza
1. Ndiliso
Khabinethe yo ṱahisa maipfi ayo a ndiliso kha vha miṱa na khonani dza
- Mukontsitabulu Vho Cebekhulu Linda (24), Vho Boipelo Senoge (24), Vho Keamogetswe Buys (30) vhe vha lovha nga nḓila i khaulaho mbilu fhaḽa mulamboni wa Hennops. Zwitumbu zwavho zwo bviswa ngomu maḓini khathihi na tsha Vho Jan Mzwane, mushumi wa ngadeni we a vha a tshi shuma fhaḽa Tshiṱitshini tsha Mapholisa tsha Lyttleton khathihi na muṅwe muthu ane ha athu ḓivhea. Ri dovha hafhu ra ṱahisa maipfi ashu a ndiliso kha vha muṱa wa Vho Jan Mzwane.
- Ramafhungo Vho Aserie Ndlovu na mufarisi wavho, Vho Zodwa Mdhluli vhe vha wanala nga murahu ha u vha ṱoḓa tshifhinga tshilapfu u bva nga ṅwedzi wa Luhuhi.
- Vhathu vha ṱahe vhe vha lovha fhaḽa Empangeni, vunḓuni ḽa KwaZulu-Natal nga murahu ha u tshaisana ha ṱhirakha na veni ya vhaṋameli nahone ri tamela mashudu avho vhe vha huvhala a uri vha fhole nga u ṱavhanya.
- Elona Sombulula, mutshutshisi wa Khothe ya Tshiṱiriki ane a kha ḓi vha muthu muswa, a wanalaho fhaḽa Khothe ya Madzhisiṱaraṱa ya Ngcobo we a thoma u shuma kha NPA nga kha mbekanyamushumo ya vhatshutshisi nga ṅwaha wa 2022. O dovha hafhu a vha a tshi khou shuma sa mutshutshisi wa Khothe ya Dzingu nga tshifhinga tsha musi a tshi lovha zwi songo lavhelelwa.
2. U fhululedza
Khabinethe yo livhisa maipfi ayo a u fhululedza na u tamela mashudu kha:
- Mugidimi Akani Simbine we a wina mugidimo wa 100m nga tshifhinga tsha sekonde dza 9.98 ngei Shanghai-Keqiao Diamond League kha ḽa China. Simbine ha athu kundwa kha mugidimo wa 100m kha ino khalaṅwaha.
- Akani Simbine o dovha hafhu a ranga phanḓa gundo ḽa thimu ya vhanna ya ḽa Afrika Tshipembe ya mugidimo wa 4x100m e na vhaṅwe vhagidimi ngae sa Bayanda Walaza, Sinesipho Dambile na Bradley Nkoana. Vho vha vhone thimu ya u tou thoma ya ḽa Afrika u thuba mendele wa musuku kha mugidimo wa World Relays ngei Guangzhou, kha ḽa China he vha vhea rekhodo ya luvhili luhulwanesa kha ḽifhasi uno ṅwaha.
- Thimu ya vhafumakadzi vha Afrika Tshipembe ya mugidimo wa 4X400m, Vho Shirley Nekhubuni, Vho Miranda Coetzee, Vho Precious Molepo, na Vho Zeney Van Der Walt , vhe vha thuba mendele wa buronzo kha mugidimo wa World Relays fhaḽa Guangzhou, kha ḽa China he vha fhedza vho vunḓa rekhodo ntswa ya lushaka.
- Thimu ya Afrika Tshipembe ya vhanna ya mugidimo wa 4x400m ya Vho Zakithi Nene, Vho Udeme Okon, Vho Lythe Pillay, na Vho Mthi Mthimkhulu, nge vha thuba mendele wa musuku kha mugidimo wa World Relays fhaḽa Guangzhou, kha ḽa China he vha vunḓa rekhodo ya ḽifhasi ya luvhilo luhulwanesa kha ḽifhasi uno ṅwaha.
- Nga kha u shuma uhu havhuḓi ngaurali, thimu dzashu dza mugidimo dza lushaka dzo kona u swikela tshikhala tsha u dzhenela mitambo ya Vhugweṋa ha Mugidimo wa Ḽifhasi ngei ḓoroboni ya Tokyo nga vhuya uno ṅwaha.
- Thimu ya Blitzboks nge vha thuba vhugweṋa ha HSBC Sevens World Championship ngei ḓoroboni ya Los Angeles.
- Thimu ya lushaka ya Afrika Tshipembe ya vhanna vha Miṅwaha ya Fhasi ha 20 nge vha kona u swikela thangelamakhaulatshele ya mitambo ya Tshiphuga tsha Dzitshaka dza Afrika ya vha fhasi ha Miṅwaha ya Fhasi ha 20 ngeno nga thungo vho dovha hafhu vha kona u swikela u dzhenela mitambo ya Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha vha Miṅwaha ya Fhasi ha 20 ine ya ḓo farwa ṅwaha uno nga ṅwedzi wa Khubvumedzi.
- Mubveledzi wa Matambwa Vho Murena Emmanuel Netshitangani nge vha thuba Pfufho ya Ḽitambwa ḽa Khwinesa ḽa Afrika nga tshifhinga tsha Vhuṱambo ha Matambwa a Ḽifhasi fhaḽa Cannes kha ḽa Fura kha ḽitambwa ḽavho Lubunyu.
- Khabinethe khathihi na Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa i khou fhululedza Cardinal Robert Prevost nge vha khethwa sa Pope Leo XIV, ane a vha Mupapa wa vhu267 wa Kereke ya Khatholiki.
- Mulwelambofholowo na ramilayo a ḓivheaho Vho Duma Nokwe nge vha avhelwa thitele ya Silk (Senior Council) nga Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa naho vha si tsheho musi hu tshi khou fhululedzwa mushumo wavho khathihi na u shela havho mulenzhe kha shango ḽashu.
Mbudziso:
Mufumakadzi Vho Nomonde Mnukwa – Muambeli wa Muvhuso o tou Farelaho
Luṱingothendeleki: 083 653 7485
