1. Ku humelerisiwa ka tiphurogiremenkulu ta mfumo
1.1. Khabinete yi amukerile ku simekiwa ka Swikoweto swa Nhluvukiso (2014) swa edixini ya vunkombo hi ti 20 Ndzhati 2015, leswi tiviseke hilaha xiviko xa nhluvuko wa Afrika-Dzonga xi nga kona. Swikoweto leswi swi tumbuluxa matwisiselo yo antswa ya ntshikelelo wa tipholisi ta mfumo ku ya hi ku hambanahambana ka tona na mapfhumba ya vuphakeri bya vukorhokeri ya nhluvuko wa tiko leri.
Swikoweto leswi swi tlhela swi tlakusa njhekanjhekisano wa mintlhotlho leyi tiko ra hina yi langutaneke na yona naswona swi tlhela swi tirha tanihi swiletelo leswi pfunaka ku hlamusela swifikeleriwa erendzweni ra hina ro cinca vutomi bya vanhu. Swi tirha ku hi khutaza ku tirha swin’we leswaku hi fikelela swikongomelo swa hina swa le xikarhi na swa mundzuku tanihilaha swi paluxiweke hakona eka Kungu ra Nhluvukiso wa Rixaka (NDP) – Xivono 2030 na Maendlelo ya Pulani ya le Xikarhi.
1.2. Khabinete yi amukerile ku thoriwa ka vamajistarata va swifundzha va 154 eka tikhoto ta vamajistarata to hambanahambana etikweni hinkwaro. Mhaka ya nkoka hileswaku 90 wa vona i vavasati, lava yimelaka 59 % wa vanhu hinkwavo lava thoriweke. Mhaka ya leswaku 141 wa vamajistarata i vantima naswona 13 wa vona i valungu swi ta antswisa xiyimo xo ya hi nhlonge na rimbewu xa macincelo ya swilo etikhoto ta le hansi swinene. Vuthori lebya ha ku endliwaka byi landzelela ku thoriwa ka 57 wa vamajistarata va tirhijini hi ti 2 Nyenyenyani 2015, leswi tisaka nhlayo ya vamajistarata lava thoriweke nan’waka eka 211, leswi nga se tshamaka swi va kona eka 21 wa malembe ya xidemokirasi xa hina.
1.3. Khabinete yi amukerile ku vekiwa ka Afrika-Dzonga exikarhi ka yan’wana matiko manharhu ya le henhla eka Xiletelo xa Mpimanyeto lowu Pfulekeke wa 2015, lexi ku nga xiletelo xi ri xoxe lexi tiyimeleke hi yoxe emisaveni hinkwayo, i mpimo wo fananisa mpimanyeto lowu vonikelakaka, lowu nghenelela na ku hoxa tihlo. Leswi swi tlakusa Afrika-Dzonga tanihi murhangeri eka mpimanyeto lowu vonikelaka. Yin’wana ya mihundzuluko leyi tiko ri yi humeleriseke exikarhi ka 2010 na 2015 yi katsa maendlelo yantshwa ya makungu na makungu ya matirhelo ya lembe na lembe, na vutiyimeseri bya mfumo ku tihlanganisa na minhlangano ya miganga ku tiyisisa vungheneleri lebyi engetelekaka eka maendlele ya mpimanyeto.
1.4. Khabinete yi amukela xiviko xa leswaku Afrika-Dzonga ri ta teka xiyimo tanihi Murhangeri Mutshamaxitulu wa Vunakulorhi bya Mfumo lebyi Pfulekeke (OGP). OGP i pfhumba ra mintlawanyingi yo fikelela vutinyeketi lebyi hetisekeke ku suka eka mimfumo hi xikongomelo xo tlakusa ku vonikela, ku nyika vaaki matimba ku lwa na vukungundwani na ku tirhisa tithekinologi letintshwa ku tiyisa mafumelo. Afrika-Dzonga, Brazil, Indonesia, Mexico, Norway, Philippines, United Kingdom na United States of America i swirhovatumbuluxi swa pfhumba leri.
Hi nkarhi lowu ri nga Murhangeri Mutshamaxitulu, Afrika-Dzonga ri tiboha ku tlakusa xiyimo xa tipolitiki xa OGP ku tiyisisa vungheneleri na vutihlamuleri ka Tinhloko ta Mimfumo. Afrika-Dzonga ri ta tlhela ri kondletela ku ndlandlamuxa xiyimo xa OGP eka nongonoko wa OGP wa minhlanganonyingi eka Ntlawa wa 20 wa Rhavi ro Angarhela (UNGA) ra Nhlangano wa Misava (UN) na tindzhawu tin’wana.
2. Swibohonkulu swa khabinete
2.1 Khabinete yi seketela leswaku Afrika-Dzonga ri rhurhela Khoferense ya Commonwealth ya vumbirhi ya Ntirho wa Vantshwa hi Nyenyankulu 2016, hi xikombelo xo suka eka Vutsalana bya Commonwealth. Ndzawulo ya Nkunguhato, Nkambisiso no Hlela yi ta endla xinakulobye na Vutsalana bya Commonwealth, Yunivhesithi ya Afrika-Dzonga na Ejensi ya Nhluvukiso wa Vantshwa va Rixaka ku kondletela khoferense leyi. Khoferense leyi i vuvekisi eka nhluvukiso wa nhlayo ya vantshwa va Afrika-Dzonga leyi ya ka emahlweni yi ndlandlamuka, naswona leswi swi ta phakela ndzhawu yo hluvukisa vatirhi va vantshwa hi ndlela ya xiphurofexinali na ku va tlakusa tanihi vaphakeri va vukorhokeri eka vantshwa.
2.2 Khabinete yi pasisile Swiletelo swa Matirhelo Lamanene ya Tikhamphani ta Afrika-Dzonga leti Tirhaka eAfrika. Swiletelo leswi i milawu yo tinyiketa leyi fambelanaka na milawu na swipimelo swa misava leswi lemukiwaka naswona leswi tlakusaka mafambiselo ya mabindzu ya vutihlamuleri etikweninkulu ra Afrika. Switsundzuxo leswi swi nyika tikhamphani ta Afrika-Dzonga maendlelo yo tlakusa nhluvukiso wa ikhonomi lowu ya ka emahlweni eAfrika. Swi tlhela swi khutaza tikhamphani ta Afrika-Dzonga ku tiyisisa vungheneleri bya tona na matirhelo na swikongomelo swa mfumo swo endla vun’we eAfrika na ku aka vutitshembhi bya vun’we, ku tshembhana na ku vuyeriwa ka tikhamphani na le vanhwini laha ti endlaka mabindzu ya tona kona.
2.3 Khabinete yi ta pasisa ku pasisiwa ka Rhavi ra ku Khomiwa ka Samiti ya ku endliwa ka Nhlangano wa Milawu ya le Dzongeni wa Afrika (SACU). Samiti leyi, leyi katsaka Tinhloko ta Mimfumo kumbe mfumo wa matikoxirho wun’wana na wun’wana, yi ta nyika ndlela ya tipolitiki na vupulani eka SACU. Matikoswirho ya fanele ku sayina ntwanano leswaku samiti leyi yi kota ku va nhlangano lowu tekaka swibohonkulu swa SACU.
2.4 Khabinete yi pasisile ku humesiwa ka Papila ra Nseketelo eka Khomixini ya Nhlangano wa Afrika ra Nhlangano wa Vaphakeri va Vukorhokeri bya Inthanete eka swikambelo swo rhurhela Ndzhawu ya Vucincani bya Inthanete ya Rhijini. Leswi swi kucetela vun’we bya rhijini ni ku akiwa ka netiweke ya switirhisiwa leyi sirhelelekeke, leyi tshembhekeke na vukorhokeri lebyi nga ta fikelela swilaveko swa vanhu lava hanyaka enkarhini wa mahungu na vutivi.
Leswi swi vumba xinakulorhi xo tiya na ntirhisano exikarhi ka minhlangano ya Afrika ni ku tlhela swi veka Afrika-Dzonga tanihi murhangeri wa misava eku hluvukiseni, ku phakela ni ku tirhisa Thekinoloji ya Mahungu na Vuhlangalasi (ICT). Ku endla leswaku vuhangalaki bya mahungu swi endliwa kwala kaya swi ta yisa nxavo wa vuhlanganisi ehansi na ku tlakusa vutumbuluxi bya mintirho, vumaki, vufambisi bya mabindzu na nkarhi wa vukorhokeri bya mfumo bya le moyeni, ku katsa na ku tiyisisa Afrika na vulawuri bya vundzeni na mahungu.
2.5 Khabinete yi pasisile leswaku Afrika-Dzonga ri endla xinakulobye xo rhurhela Foramu ya vumbirhi ya tindzawulo ya Nhluvukiso wa Rihanyo ya China-Afrika ehansi ka nhlokomhaka: “Ku tlakusa vukona bya vukorhokeri bya rihanyo eAfrika, ku Antswisa Ntirhisano wa China-Africa eka Rihanyo ra Mani na Mani enkarhini wa ku hela ka Ebola” ku suka 4 ku fika 6 Nhlangula eDorobeni ra Kapa. Pfhumba leri i mbuyelo wa Foramu eka Ntirhisano wa China-Afrika, leyi vekaka rihanyo tanihi xiphemu xa nkoka xa ntirhisano wa China-Afrika. A hi khale China ri tshembhisile switirhisiwa swa nkoka wo pfuna ku herisa ku hangalaka ka ntungu wa Ebola eVupeladyambu bya Afrika.
3 Nawumbisi
3.1 Khabinete yi pasisile ku kandziyisiwa ka Nawumbisi Ndzhundzhuluko wa Milawu ya Vufambisi bya Mbango wa Rixaka, 2015 leswaku wu ya bumabumeriwa hi mani na mani. Nawumbisi lowu wu hundzuluxa Nawu wa Vufambisi bya Mbango wa Rixaka, 1998 (Nawu 107 wa 1998) na nhlayo ya milawu ya vufambisi bya mbango yo karhi. Mihundzuluxo leyi yi tiyisa, exikarhi ka swin’wana, vufambisi bya mbango lebyi katsaneke, tindlela to landzelerisa no humelerisa swiharhi na swimilani na vuhlayisi, vufambisi bya xiyimo xa moya na vufambisi bya thyaka.
3.2 Khabinete yi pasisile ku tivisiwa ka Nawumbisi Ndzhundzhuluko wa Vahlapfa, 2015 ePalamende. Mihundzuluxo leyi yi ndlandlamuxa matirhelo lama fambaka hi ndlela leyi amukelakaka no hetiseka yo endla swikambelo swo tshama etikweni hi vahlapfa, naswona i xiphemu xo langutisisa Pholisi ya Vuhlapfa leyi ya ka emahlweni.
3.3 Khabinete yi pasisile ku tivisiwa ka Nawumbisi wa Mpfuno wa Timali wa Vufambisi bya Vululami, 2015 ePalemende. Nawumbisi lowu wu tumbuluxa maendlelo ya vutumbuluxi bya milawu lama nga ta ndlandlamuxa vutihlamuleri ni ku vulavula hi swikumiwa swa vulavisisi bya N’watinkota-Angarhelo hi ku ndlandlamuxa mafambiselo lama amukelakaka ni ku hundzuluxa vukorhokeri bya vululami.
Nawumbisi lowu wu tlhela wu vulavula hi ku tumbuluxiwa ka Mpfuno wa Timali ta Vufambisi bya Vululami wo lawula vufambisi, vulawuri, vuvekisi na vutirhisi bya mali ku suka eka Timali ta Mpfuno ta Munhu wa Vunharhu (leti tlhelaka ti vuriwa ‘Timali ta Nkwama’), ku fana na vuhlayisi bya vana na tibeyili.
3.4 Khabinete yi amukerile ku tivisiwa ka Nawumbisi wa Ejensi ya Vufambisi bya Mindzilekano (BMA), 2015 ePalamende. Nawumbisi wu kongomane no tumbuluxa BMA, lowu nga ta ringanisa vuhlayiseki bya marendzo lawa ya tlulaka mindzilekani, ku fambisa mabindzu, na swilaveko swa vuhlayiseki bya rixaka eka swiboho swa swiyimo swa rhijini ya Afrika-Dzonga, swa Afrika na swa misava hinkwayo. Vulawuri lebyi bya kan’we bya vuhlayisi bya nawu emindzilekanini byi nyika matimba eka vukorhokeri byo hlayisa mali, vusirheleni lebyi ndlandlamuxiweke na vurhangeri byo antswa bya ndzhawu ya mindzilekani.
4 Mintlangu leyi ta ka
4.1 Phuresidente Jacob Zuma u ta rhangela vurhumiwa bya Afrika-Dzonga eka UNGA ya vu 70 eNew York, United States ehansi ka nhlokomhaka: “Nhlangano wa Matiko ya Tinxaka eka 70: gondzo leri hi nga langutana na rona ra ku rhula, vuhlayiseki na timfanelo ta vanhu”. Samiti ya Nhluvukiso wa Nkarhi wo Leha ya UN ku suka hi 25 ku fika ti 27 Ndzhati yi le ku hlanganyetiweni xikan’wekan’we ku nga se va na UNGA lowu nga ta amukela Nongonoko wa Nhluvukiso loko ku hundzile 2015.
Nongonoko wa nhluvukiso lowuntshwa wa nkarhi wo leha wu ta tirha tanihi ndzhawu yo simeka magoza hi matiko hinkwawo ya misava na mimfumo ya tinxaka ku tlakusa rifuwo na rihanyo lerinene ra hinkwavo eka malembe ya 15 lawa ya ta ka. Hi ti 25 Ndzhati 2015, Mukwetsimi Pope Francis u ta vulavula na UNGA, naswona Njhekanjhekisano wo Angarhela wu ta va kona ku suka hi ti 28 Ndzhati ku fika ti 6 Hlangula 2015. Afrika-Dzonga ra enerisiwa leswaku swikongomelo swa nhluvukiso wa nkarhi wo leha swi ta ya emahlweni swi lemukisa misava ku lwa na vusweti, ku pfumaleka ka ndzingano na nhluvukiso lowu ya ka emahlweni.
4.2 Ndzawulo ya Vutleketli yi ta humelerisa pfhumba ra Nhweti ya Vutleketli ya Nhlangula (OTM) ku suka hi ti 1 ku fika ti 31 Hlangula 2015 ehansi ka nhlokomhaka “Swin’we hi yisa Afrika-Dzonga emahlweni”. OTM leyi yi khomiwa lembe na lembe tanihi nhweti leyi vekiweke ku kongomisiwa ku kombisa tiphurojeke ta switirhisiwa leswi nga ta va na switandzhaku leswinene mayelana na vutomi bya vanhu na ikhonomi eka timhaka ta vutleketli byo fana na magondzo, vutleketli bya le moyeni, vutleketli bya le matini, swiporo na vutleketli bya mani na mani. Tiphurojekenkulu ti ta katsa ku pfuriwa ximfumo ka nhluvukiso wa switirhisiwa swa magondzo swo fana na Phurojeke ya Moria ya R71 (antswiso wa vuhlayiseki wa cincano); Cincano wa Umgeni na Gondzo ra Sasolburg eDenneysville eFree State hi Ejensi ya Magondzo ya Rixaka ya Afrika-Dzonga, hi ku tirhisana na tindzawulo ta magondzo na vutleketli ta swifundzhankulu. .
OTM yi ta tlhela yi tirhisiwa ku ndlandlamuxa pfhumba ra Vuhlayiseki bya le Magondzweni ra 365 wa Masiku, leri fambisiwaka hi ndzawulo naswona ri humelerisiwaka xikan’we na minhlangano ya vutleketli leyi nga na pfumelelo wa vuhlayiseki bya le magondzweni na xiyenge lexi nga riki xa mfumo na minhlangano leyi nga bindzurisekeki. Khoporexeni ya Vufambisi bya Mphasano wa le Magondzweni yi ta tivisa cincano wa matirhelo ya maphorisa ya le magondzweni wa 24 wa tiawara wo lwa na ku dlayiwa ka vanhu hi tihanyi emagondzweni. Mfumo wu tlhele wu tumbuluxa dyondzo ya maphorisa ya le magondzweni ku suka eka Maendlelo ya Dyondzo ya Rixaka (NQF) 4 ku fika NQF 6 hi xikongomelo xo ya emahlweni ku endla leswaku vuphorisa bya le magondzweni byi fikelela xiyimo xa vuphurofexineli.
Mpfuno wa Timali wa Tinghozi ta le Magondzweni (RAF) wu ta ya emahlweni wu phakela mpfuno endzhaku ka nghozi na minseketelo yin’wana eka vatwisiwakuvava va le magondzweni na mindyangu leyi khumbhekeke, ni ku tlhela wu fikelela miganga hi ku tirhisa pfhumba ra RAF-emagondzweni.
4.3 Afrika-Dzonga rhurhela Khoferense ya Eneji yo Pfuxetiwa ya Misava ya Afrika-Dzonga ku suka hi ti 4 ku fika ti 7 Hlangula 2015 eKapa, ehansi ka nhlokomhaka: “Ku Nyika Afrika Gezi Nakambe”. Khoferense leyi yi ta andlala tindzhawu leti nga kona ta eneji yo pfuxetiwa eAfrika-Dzonga na le Afrika eka vatumbuluxi va gezi leri pfuxetiwaka, tanihi ndzhawu ya vona ya vuvekisi leyi landzelaka.
Afrika-Dzonga, hi ku tirhisa Phurogireme ya Vatumbuluxi va Gezi ro Pfuxetiwa leyi Tiyimelaka hi Yoxe, ri le ku hundzukeni yin’wana ya timakete tikulu ta eneji yo pfuxetiwa. Enkarhini lowu taka, mafurha yo huma eka swimilani na swiharhi leswi feke, gezi ra moya, gezi ra dyambu na gezi ra mati swi ta endla xiave xa 11.4 wa tigigawatsi ta eneji yo pfuxetiwa eka mbita ya gezi ya tiko.
Ndzawulo ya Sayense na Thekinoloji yi seketela tipholisi ta eneji ya tiko hi ku tirhisa vulavisisi na nhluvukiso wa tithekinoloji leti nga na khaboni ya le hansi, na leti nga ri ki na yona naswona leti nga endliwaka ta mabindzu ni ku phakeriwa vaaki, ku ndlandlamuxa vuhlayiseki bya eneji ni vufikeleri eka maAfrika-Dzonga hinkwavo. Magoza yan’wana yo hambanyisa eneji ya hina ya katsa ku hluvukisiwa ka tithekinoloji ta tisele ta mafurha ya le matini leswi nga ta katsa ku tiyisisiwa hi mphakelo wa gezi ra ntolovelo, tigolonyi ta gezi – ngopfungopfu eka xiyenge xa swihungasi na le migodini – swa tigolonyi ta le migodini, na tigolonyi leti tirhisiwaka emintlangwini ya tigolofu na switichi swa vuhlanganisi bya le moyeni.
Sweswi ha swi kota ku maka na ku katsakatsa swilo swo tala leswaku swi hundzuka switirho swo tumbuluxa eneji naswona switirho leswi swa ha ri ku kamberiwa hi nomu lowu. Mbuyelo wa Phurogireme ya tithekinoloji ta mafurha ya tisele na mati ya hina i ku tirhisiwa ka pulatinamu leyi nga ta tlhela yi pfula tindzhawu ta makete ya vumaki bya switirhi swa nkhuluko wa moya wo biha etigolonyini na ku tlakusa mbhasiso wa swin’wana swa swicelwa swa xitalo leswi hi nga na swona. Eka mhaka leyi, hi tumbuluxile na ku tiyisisa xinakulobye na xiyenge lexi nga riki xa mfumo ku endla swikambelo swo hetelela na ku cinca swiyenge swin’wana swi va swa mabindzu na tinhlamulo ta eneji leti hetisekeke.
4.4 Mfumo wu tlangela Nhweti ya Nhluvukiso wa Vanhu hi Hlangula hi ku tshikelela tiphurogireme to hunguta vusweti ni ku tlhengusa xiave xa tona hi ku tirhisa Phurojeke Mikondzo ku fikelela vaaki va Afrika-Dzonga hinkwavo lava vavisekaka hi ku olova. Hi mpfhuka ka ku simekiwa ka Phurojeke Mikondzo hi 2013, vatirhelamfumo va endzerile ku tlula 900 wa tiwadi leti hlaseriwaka hi vusweti bya xiyimo xa le henhla na leti nga na vupfumalantirho hi xikongomelo xo twisisa ku antswisa swilaveko swo hambanahambana swa miganga.
Tanihi xiphemu xa mintlangu ya Hlangula, Ndzawulo ya Nhluvukiso wa vanhu yi ta tlhela yi lemuka lembe ra vukhume ra Ejensi ya Vuhlayiseki bya Vanhu ya Afrika-Dzonga (SASSA), leyi phakelaka mpfuno wa timali leti sweswi ti vuyerisaka 16.8 wa mamiliyoni ya vanhu, naswona eka malembe ya khume lama hundzuke yi kotile ku hunguta vusweti ni ku antswisa vuhlayiseki bya swakudya emindyangwini leyi sweleke. Ndzawulo yi tlhele yi pfula nkarhi wo endla swikambelo swo pfuno wa timali to dyondza ntirho wo tirhana na vanhu naswona vanhu lava nga ni ku tsakela va khutaziwa ku endla swikombelo ku nga si fika 31 Nhlangula 2015. Vuxokoxoko byi kumeka eka www.dsd.gov.za.
4.5 Khabinete yi hoyozela vadyondzisi va hina hi Siku ra Vadyondzisi ra Misava hi ti 5 Nhlangula 2015 naswona yi rhandza ku rhumela marito yo khensa eka vona hikokwalaho ka vutiyimeseri bya vona, vutinyeketi na ku kondzelela ku lulamisa vantshwa na miehleketo leya ha kulaka ya vadyondzi va hina eka vumundzuku bya vona.
Khabinete yi kombela vantshwa va Afrika-Dzonga ku endla swikombelo swa Phurogireme ya Mffuno wa Timali ya Funza Lushaka, phurogireme ya malembe yo tala yo tlakusa vadyondzisi tanihi phurofexeni, ku suka hi ti 1 Nhlangula 2015. eka www.education.gov.za. Khabinete yi kombela vaaki va Afrika-Dzonga hinkwavo, ngopfungopfu vantshwa ku languta vadyondzisi tanihi ntirho lowu va nga wu hlawulaka.
4.6 Khabinete yi kombela vaaki va Afrika-Dzonga ku tlangela vatlangi va mintlangu hi ku va hlawula eka Masagwadi ya Mintlangu 2015 ku nga se hela Ndzhati 2015. Vuxokoxoko byo tala byi kumeka www.srsa.gov.za.
4.7 Ndzawulo ya Mintlangu na Vuhungasi ya Afrika-Dzonga yi ta khoma Tikampa ta Vantshwa eswifundzheninkulu hinkwaswo, ta lava nga 15 ku fika 23 hi vukhale ku suka hi ti 5 ku fika ti 10 Hlangula 2015. Tikampa ta vantshwa i xiphemu xa phurogireme ya mfumo leyi ndlandlamukeke yo hluvukisa vantshwa, ku va nyika matimba hi mahanyelo lama faneleke, vuswikoti na vutivi lebyi nga ta va pfuna ku hundzuka vaaki lava nga ni vutihlamuleri.
4.8 Khabinete yi khutaza vaaki va Afrika-Dzonga ku seketela Siku ra Vuhungasi ra Rixaka ra Lembe na Lembe, leri nga ta khomiwa hi ti 2 Hlangula 2015. Hi ti 10 N’wendzamhala 2014, Khabinete yi bohile leswaku Ravuntlhanu ro sungula ra Hlangula lembe na lembe ri fanele ri va Siku ra Vuhungasi ra Rixaka. Siku rero ri ta nyika nkarhi eka vaaki va Afrika-Dzonga hinkwavo ku hoxa xandla eka migingiriko ya vuhungasi leyi nga ta antswisa xiyimo xa vona xa rihanyo na vutomi lebyinene. Vaaki lava nga na rihanyo lerinene no gingirika i mhaka yikulu yo humelerisa swikongomelo swa NDP.
4.9 Khabinete yi navelela xipano xa Proteas leswinene eka rendzo ra vona ra khirikhete eIndia ku suka hi ti 29 Ndzhati ku fika ti 7 N’wendzamhala 2015, ni ku tlhela yi navelela Springboks leswinene eku langutanene ka vona na ntlangu wa nkoka wa Khapu ya Misava namuntlha (Mugqivela). Khabinete yi khutaza vaaki va Afrika-Dzonga hinkwavo ku seketala swipano swa hina tanihihiloko swi nghenelerile mimphikizano yo hambanahambana.
5 Swiboho swa khabinete eka timhakankulu leti nga embangwini
5.1 Khabinete yi amukela vuvekisi bya R22 miliyoni yo ya emahlweni yi antswisa switirhisiwa eMaropeng ku katsa na holo ya vuhungasi leyi nga ta va na 500 va switulu ni ku antswisa senthara ya vayeni leswaku yi ta amukela vayeni vantshwa va nhlayo ya le henhla lava nga languteriwa. Leswi swi landzela ku tumbhiwa ka Homo Naledi eNdhawini ya Ndzhaka ya Misava ya Vutumbuluku bya munhu.
5.2 Khabinete yi lemuka magoza lama fikeleriweke eka Swikambelo swa Rixaka swa Lembe na Lembe (ANA), kutani yi khutaza swiyenge leswi khumbhekaka ku tirha swin’we ku fikelela xintshuxo lexi va ka xirhangana ni ku hlayisa timfanelo ta vadyondzi. ANA i xitirho xa nkoka xo fikelela mavangwa hi xikongomelo xo tiyisisa ku nghenelela loku nga va kona ko hluvukisa vana na vadyondzisi. Hambiloko mfumo wu lemuka swivilelo leswi boxiweke hi vadyondzisi, wu tshikelela leswaku dyondzo yi fanele ku va xirhangana lexikulu.
5.3 Khabinete yi seketela tiko hinkwaro ku hoyozela Mukwetsimi Tshimangadzo Samuel Benedict Daswa, mudyondzisi wa xikolo wa 43 wa malembe hi vukhale ku suka exitandini xa Tshitanini eLimpopo, loyi a dlaweke hi ti 2 Nyenyenyani 1990 hikokwalaho ka ripfumelo ra yena ra vukhongeri ra matimba. I ro sungula eka matimu ya Kereke ra Khatoliki ya le Dzongeni wa Afrika leswaku muAfrika-Dzonga a lemukiwa tanihi Mahanyelakufa MuKriste loyi a Kwetsimeke. Khabinete yi kombela maAfrika-Dzonga hinkwavo ku ndhundhuzela mahanyelakufa wa muAfrika-Dzonga loyi a kuleleke kwala wo sungula hi ku tinyiketa ku tiyisisa leswaku hinkwarhu hi hanya swin’we hi ku rhula na wun’we, ni ku hlonipha timfanelo ta hina ta ximunhu leti paluxiweke eka vumbiwa.
5.4 Khabinete yi hoyozela Yuniti yo Lwa na ku Dlayiwa ka Swiharhi ya Black Mamba, ntlawa wa vahlayisi va ntumbuluko lowu katsaka vavasati lava humeleleke eka sagwadi ra Tinghwazi ta Misava, nyiko ya le henhla ya mbango ya UN. VaMambas va tekeriwile enhlokweni hikokwalaho ka xiave lexi va xi tekeke ku lwa na ku dlayiwa ka swiharhi na magoza ya xivindzi lama va ma tekaka. Vumbhoni bya xandla lexi va xi hoxaka byi le rivaleni hikuva hi pfhuka va simekiwile hi 2013, yuniti leyi ya 26 wa swirho yi pfunile ku khoma vadlayi va swiharhi va ntsevu, swi hungutile ku rhiyiwa ka swiharhi hi 76 %, naswona va susile 1 000 wa switlhakani, va dlayile tikampa ta vadlayi va swiharhi ta ntlhanu na switanga swa nyama ya le nhoveni swimbirhi.
5.5 Khabinete yi tlangela vahlawuriwa na vuhumeleri va Masagwadi ya Mbokodo ya 2015, xinakulobye exikarhi ka Ndzawulo ya Vutshila na Ndzhavuko na xiyenge xo tiyimela hi xoxe.
5.6 Khabinete yi hoyozela nhloko ya vukorhokeri bya tinkota to hlawuleka ya Timali ta Tiko, Manana Zanele Mxunyelwa, loyi a boxiweke tanihi Mukamberi wa Ximfumo wa Lembe ra 2015 hi Nhlangano wa Vakamberi va manyala va ximfumo. Sagwadi lera le henhla ri tiyisisa leswaku mfumo wu tlakusile voko ro lwa na manyala na vukungundwani, naswona lava kunguhataka migingiriko ya vukungundwani na manyala va tsundzuxiwa ku hambana na mahanyelo lawa.
5.7 Khabinete yi rhandza ku hundzisa marito yo chavelela eka ndyangu na vanghana va Reggie Vandeyar, n’watipolitiki loyi a rhangela mapfhumba yo hlaya, ku katsa na pfhumba ro ala naswona u tshamile eRobben Island malembe ya 10. A ri murhumiwa eka Khongirese ya Vanhu leyi amukeleke Tsalwa ra Ntshuxeko naswona u tirhile emigangeni yo hambanahambana. U lahliwile eNkosini wa Ximfumo wo Hlawuleka wa Xifundzhankulu hi Sonto, 20 Ndzhati 2015.
5.8 Khabinete yi rhandza ku hundzisa marito yo chavelela eka ndyangu na vanghana va Tatana Wandile Dlamini loyi a hundzuke misaveni hi ti 21 Ndzhati 2015.
Tatana Dlamini, loyi a tivekaka ngopfu hi “Quesh”, a ri n’watipolitiki na xirho xa khale xa Umkhonto we Sizwe. Loko a ri evuchavelawhawha, a tshama eLesotho naswona u tlhele a tshama eZambia ku kondza ku yirisiwa ka ANC swi herisiwa. Hi nkarhi wa ku fa ka yena, a tirha tanihi Mufambisi wo Angarhela eka Ejensi ya Vuhlayiseki ya Mfumo.
6 Ta ku thoriwa
Vuthori hinkwabyo byi ta landzelela ku kamberiwa ka ntiyiso wa tidyondzo ta vathoriwa na mbhasiso lowu nga fanela.
6.1 SASSA:
a. Tatana Tsakeriwa Joseph Chauke tanihi Muofisirinkulu wa Timali (CFO); na
b. Tatana Abraham Sonny-Boy Mahlangu tanihi Mufambisinkulu: ICT.
6.2. Huvo ya Tsalwa ICT B-BBEE:
6.2.1. Xiyengentsongo xa Vuhlanganisi
a. Tatana Lucky Mokgabudi Masilela (Foramu ya Vuhlanganisi ya Afrika-Dzonga; na
b. Manana Sarah-Jane Capazario (Nhlangano wa Vuphakeri bya Vukorhokeri bya Inthanete).
6.2.2. Xiyengentsongo xa xitironiki
a. Tatana Raletlhogonolo Andile Tlhoaele (Nhlangano wa Vuhlanganisi bya Tintambhu wa le Dzongeni wa Afrika); na
b. Tatana Mduduzi Odysseus Mkhonza (Foramu ya IT ya Vantima).
6.2.3. Xiyengentsongo xa Thekinoloji ya Mahungu
a. Tatana Gavin Pieterse (Nhlangano wa Thekinoloji ya Mahungu); na
b. Tatana Adrian Schofield (Nhlangano wa Vatirhi va Thekinoloji ya Mahungu wa Afrika-Dzonga).
6.2.4. Mulawuri
a. Mukhanselara Katharina Pillay (Nhlangano wo Tiyimela hi Woxe wa Vuhlanganisi wa Afrika-Dzonga).
6.2.5. Vavasati
a. Manana Nokuzola Nelly Ehrens (Foramu ya Vuhlanganisi ya Afrika-Dzonga).
6.2.6. Vantshwa
a. Manana Morwesi Ramonyai (Van’wamabindzu va Vantshwa va Afrika-Dzonga).
6.2.7. Huvo ya Vatirhi na Nhluvukiso wa Ikhonomi ya Rixaka
a. Tatana Thulani Tshefuta.
6.2.8. Tifederexeni ta vatirhi kumbe minhlangano yo yimela vatirhi
a. Tatana Richard Charles Poulton (Nhlangano wa Vatirhi va Vuhlanganisi); na
b. Tatana Tshepang Lesiba (Nhlangano wa Vatirhi va Vuhlanganisi).
6.2.9. Xiyengentsongo xa Vuhaxi
a. Manana Pheladi Gwangwa (Nhlangano wa Vahaxi wa Rixaka); na
b. Tatana Frank Awuah (Nhlangano wa Vuhaxi wa Afrika-Dzonga).
6.2.10. Muyimelamfumo
a. Manana Petronella Linders – Xandla xa Mulawuri-Angarhelo: Nhluvukiso wa Pholisi ya ICT na Vupulani (Ndzawulo ya Vuhlanganisi bya Tiqingho na Vukorhokeri bya Poso
6.3 Tatana Mlamli Booi as the Muofisirinkulu (CEO) wa Sentech.
6.4 Manana Rudzani Cordelia Rasikhinya tanihi CFO na xirho xa le ndzeni xa Bodo yaEjensi ya Thekinoloji na Mahungu ya Mfumo.
6.5 Manana Bongani Louisa Mathebula tanihi xirho xa le handle eka Bodo ya Nhlangano wa Metiroloji ya Rixaka ra Afrika-Dzonga.
6.6 Tatana Pascal Moloi tanihi CEO wa Ejensi wa Nhluvukiso wa Tindlu.
6.7 Tatana T Takalani tanihi CEO wa Mati ya Sedibeng.
6.8 Phurofesa Edith Vries Mulawuri Angarhelo wa Ndzawulo ya Nhluvukiso wa Mabindzu Lamantsongo ntwanano wa malembe yanharhu.
Swivutiso: Manana Phumla Williams (Muvulavuleri wa Khabinete wo Khomela)
Riqingho: 083 501 0139
