Maafrika Tshipembe vha hashu,
Ndi khou amba navho madekwana ano nga mbiluvhuṱungu.
Kha maḓuvha a si gathi o fhiraho na vhusiku hao, ho vha na khakhathi dza tshitshavha dzi sa athu vhonwa kha ḓivhazwakale ya demokirasi yashu.
Ndaka yo kwashiwa na u tshinyadzwa.
Mavhengele o kwashiwa na u ṱangulwa ndaka.
Vhadzulapo vha tevhedzaho milayo vho shushedzwa.
Vhashumi vha khou ofha uri vha nga kha ḓi kundelwa u humela mishumoni.
Vhathu vho lovha.
Nga ino awara, hu na miṱa yo vhalaho kha shango ḽashu ine ya vha maliloni.
Ndi khou amba nga miṱa ya Vho Nkosikhona Chiza, Vho Ndumiso Shezi, Vho Khaya Mkhize, Vho Zethembe Ndwandwe, Vho Lindani Bhengu na Vho Lindokuhle Gumede vha ngei Gauteng.
Ndi khou amba nga miṱa ya Vho Bhekani Ndlovu, Vho Themba Mthembu, Vho Aphiwe Gama na Cebo Dlamini vha ngei KwaZulu-Natal
Naho ri tshi ḓivha ndifho khulwane ya khakhathi idzi kha ndaka, zwa u ḓitshidza ha vhathu na mabindu, ndozwo ya vhutshilo ha muthu ndi yone ndifho khulwanesa kha zwoṱhe.
Sa lushaka mihumbulo na thabelo zwashu zwi kha miṱa iyi.
Maafrika Tshipembe vhanzhi zwa zwino vha khou vhala ndozwo kha zwithu zwavho zwa u ḓitshidza na ndaka, kha mavhengele avho na mabindu avho, kha vhutsiredzi na tsireledzo yavho.
Vhunzhi ha Maafrika Tshipembe vha na mbilaelo na nyofho.
Zwipiḓa zwa shango zwo akhamadzwa nga khakhathi dza tshitshavha dza masiari na vhusiku dzo vhalaho, tshinyadzo ya ndaka na u tswa zwine a zwi athu u vhonwa kha ḓivhazwakale ya demokirasi yashu.
Zwo thoma nga u fhiswa ha maṱiraka ngei Mooi River kha ḽa KwaZulu-Natal Mugivhela wonoyu wo fhiraho zwa tevhelwa nga u thivhiwa ha dzibada kha zwipiḓa zwa devhula zwa vunḓu na u tswiwa ha thundu mavhengeleni ngei Ethekwini na Pietermaritzburg.
Lwa maḓuvha mavhili o fhiraho, vunḓu ḽa Gauteng ḽo tshenzhema u thivhiwa ha dzibada, u tswiwa ha thundu, tshinyadzo ya ndaka na u fhiswa ha maṱiraka.
Ri livhuwa mushumo wo itwaho nga mazhendedzi ashu a vhukombetshedzi ha mulayo, vhahumbulelwa vha 166 vho fariwa ngei KwaZulu-Natal ngeno vhaṅwe vhahumbulelwa vha 323 vho fariwa ngei Gauteng malugana na zwiwo izwi.
Naho zwo ralo, khakhathi dzi khou bvela phanḓa kha vhupo hunzhi.
Vhaṅwe vho dzhia zwiito izwi sa migwalabo ya zwa poḽotiki.
Khakhathi idzi ndi zwone dzi nga vha dzi na vhubvo hadzo u bva kha nḓivhadzo na mishumo ya vhathu vha re na zwipikwa zwa zwa poḽotiki, na nga tsumbedzo dza nḓaḓo na mbiti.
Mathomoni a khakhathi idzi, hu nga vha ho vha na vhaṅwe vhathu vhe vha ṱoḓa u khuṱhedza khakhathi na vilili ḽo ḓitikaho nga tshigwada tsha lushaka lune vhathu vha wela khalwo. Ri a zwi ḓivha uri vhunzhi ha vhathu vhashu vho hana u vha tshipiḓa tsha zwiito zwenezwi.
Honeha, zwine ra khou zwi vhona zwino ndi u shumiswa ha nyimele ine ya vha hone u ita zwiito zwa vhugevhenga, na zwigwada zwa vhathu vhane vha ṱuṱuwedza mifhirifhiri na nḓaḓo u itela u thivha vhuvhava na u tshinyadza ndaka.
A hu na mbilahelo , kana zwiitisi zwa poḽotiki, zwine zwa nga vha zwone zwivhangi zwa khakhathi na tshinyadzo ye ra i vhona kha zwipiḓa zwa KwaZulu-Natal na Gauteng.
Ndayotewa yashu i khwaṱhisedza pfanelo ya muthu muṅwe na muṅwe ya u gwalaba, u kuvhangana, u ḓidzhenisa kha nyambedzano wo vhofholowa na vhuḓibaḓekanyi ho vhofholowaho.
I ṋea muthu muṅwe na muṅwe pfanelo i linganaho ya tsireledzo phanḓa ha mulayo, na u ṋetshedza muthu muṅwe na muṅwe vhuḓifhinduleli ha u ṱhonifha na u tikedza pfanelo dza vhaṅwe.
Ndayotewa yashu ndi mutheo wa u vhusa ha mulayo kha shango ḽashu.
Ndi u vhusa ha mulayo hune ha tsireledza kha u shumiswa ha maanḓa nga nḓila i si yone, hu tsireledzaho vhashai na vha re khomboni, hu konisaho tshitshavha tshashu u shuma na u bveledzisa ikonomi yashu.
Zwipondwa zwa khakhathi dzine dza khou bvelela zwino – vhashumi, vhareili vha maṱiraka, vhaṋe vha mabindu, vhabebi na miṱa ya avho vhe vha lozwa matshilo avho – a hu na zwe vha khakha zwone.
Naho zwiito izwi zwi tshi nga vha zwiito zwa u shumisa nyimele ine ya vha hone sa tshikhala tsha u tswa na u tshinyadza ndaka zwi ṱuṱuwedzwaho nga vhuleme na vhushai, vhashai na avho vho thudzelwaho thungo ndi vhone vhane vha ḓo pfesa vhuṱungu ha tshinyadzo iyi.
Mavhengele o kwashiwa ha tswiwa thundu na themamveledziso dzo tshinyadzwa.
Hezwi zwi amba uri vhalwadze vhashu vha nga si kone u wana mishonga khemisini, zwiḽiwa a zwi tsha swika mavhengeleni, na vhashumi vha mutakalo a vha koni u ya mushumoni.
Mbekanyamushumo dza khaelo dzo khakhisea zwihulwane musi hu hone dzo vha dzi khou thoma u tshimbila zwavhuḓi vhukuma. Hezwi zwo ḓo vha na masiandaitwa a tshifhinga tshilapfu kha vhukoni hashu ha u ṱanganyisa dziṅwe dza mvelaphanḓa ine ro no i vhona kha mvusuludzo ya ikonomi yashu
U thithisea uhu hu ḓo lozwa matshilo nga u khaulwa ha maitele a nḓisedzo ya tshumelo na ndaka zwine zwa khwaṱhisedza sisiṱeme dza mveledzo, dza mutakalo na dza zwiḽiwa.
Gondo ḽa khakhathi, ḽa u tshinyadza na u tswa na u nyadza mulayo, ḽi livha fhedzi kha khakhathi nnzhi na mutshinyano.
Ḽi livhisa kha vhushai vhuhulwane, vhushayamushumo vhunzhi, na u lozwea ha matshilo manzhi a vha si na mulandu.
Hezwi a si zwone zwine ra vha zwone sa vhathu.
Tshifhinga tshoṱhe, ro nanga gondo ḽo fhambanaho, gondo ḽa mulalo na demokirasi.
Ro nanga u tevhela nḓila ya nyambedzano na u gwalaba vhudzuloni ha khakhathi na mifhirifhiri.
Muṅwe na muṅwe washu, ri sa sedzi maimo ashu kana nyimele dzashu, ri na dzangalelo kha u vhulunga na u tikedza u vhusa ha mulayo.
Ngauralo ndi zwa vhuṱhogwa uri ri vhuedzedze vhudziki kha zwipiḓa zwoṱhe zwa shango nga u ṱavhanya.
Ndi zwa vhuṱhogwa uri ri thivhele huṅwe u lozwea ha matshilo kana khuvhalo.
Ndi zwa vhuṱhogwa uri ri tsireledze ndaka na u tsireledza themamveledziso dza zwa ikonomi na matshilisano.
Ngauralo ri khou kuvhanganya zwiko zwi re hone zwoṱhe na vhukoni u itela u vhuedzedza ndaulo.
Sa Muhulwane wa Mmbi ya Vhupileli ya Afrika Tshipembe, ndo ṋea thendelo ya u rumelwa ha maswole a Mmbi ya Vhupileli u tikedza mishumo ya Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe.
Tshiimiswa tsha Vhusevhi na Mishumo yo Ṱanganelaho tsha Lushaka – tshi ḓivhiwaho sa NatJOINTS – tsho engedzedza u rumelwa ha vhashumi vha vhukombetshedzi ha mulayo kha vhupo hoṱhe ho kwameaho ngei vunḓuni ḽa KwaZulu-Natal na ḽa Gauteng.
Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe i khou dzudzanya maga a u vhidza miraḓo ya tshumelo vha re kha maḓuvha a u awela uri vha vhuye mushumoni u itela u engedza vhuhone ha vhashumi vha vhukombetshedzi ha mulayo vhuponi.
NatJOINTS i khou wana thikedzo u bva kha Komiti ya Khonanyo ya Vhusevhi, yo vhumbwaho nga Vhusevhi ha Vhugevhenga ha SAPS, Vhusevhi ha Vhupileli na Vhutsireledzi ha Muvhuso.
Kha nyengedzedzo ya u vha hone huhulwane na vhuhone ho ḓitikaho nga vhusevhi fhethu hune ha vha tshivhilelani tsha khakhathi, ri ḓo vhea phanḓa u sengiswa ha vhahumbulelwa vha khakhathi idzi.
Khoro ya Tsireledzo ya Lushaka, ine nda vha mudzulatshidulo wayo sa Muhulwane wa Mmbi ya Vhupileli, i ḓo fara muṱangano luvhili kha ḓuvha u konanya maga oṱhe o teaho a u vhuedzedza vhudziki.
Kha vha ri ndi bvele khagala: ri ḓo dzhia vhukando u tsireledza muthu muṅwe na muṅwe kha shango iḽi nga u lwa na tshutshedzo dza khakhathi, lunyadzo, vhuvhava na u tshinyadza ndaka.
A ri nga ḓo timatima u fara na u sengisa avho vha ṱuṱuwedzaho zwiito izwi nahone ri ḓo khwaṱhisedza uri vha livhana na tshanḓa tsho khwaṱhaho tsha mulayo washu.
Ri ḓo vhuedzedza vhudziki na u itela uri ri kona u thoma mushumo wa u fhaṱa hafhu shango iḽi na u sika vhutshilo ha khwine ha vhathu vhaḽo.
Tshifhinga tshe tsha fhira a tshi athu thuthea mihumbuloni yashu tsha maḓuvha mavhi musi vhathu vha itaho dzitshutshedzo vha tshi khuṱhedza khavhu dza khakhathi zwitshavhani zwashu hu u lingedza uri ri ṱanutshelane. Mihumbulo iyi i kha ḓi vha hone kha riṋe na zwino.
Fhedzi ri dovha ra humbula uri musi ri khou ḓilugisela tshanduko ya demokirasi – ro ṱangana sa tshitshavha u fhelisa khakhathi dzo ḓifhaho maanḓa kha zwitshavha zwinzhi.
Musi ro livhana na khaedu iyi, ri fanela u humbula uri – nga tshiṅwe tshifhinga kha ḓivhazwakale yashu, musi ri tshi khou lugisela tshanduko ya demokirasi – ro kuvhangana sa tshitshavha u fhelisa khakhathi dze dza vha dzo ḓifha maanḓa kha zwitshavha zwinzhi.
Ro kuvhangana – sa vharangaphanḓa vha vhurereli, vharangaphanḓa vha zwa sialala, madzangano a vhashumi, mabindu, madzangano a zwitshavha, madzangano a poḽotiki, dziNGO na maṅwe – u itela u ḓisa mulalo kha lushaka lwashu.
Zwa zwino ri khou fanela u kuvhangana hafhu, uri muṅwe na muṅwe washu a tambe tshipiḓa tshawe kha u vhuedzedza vhudziki kha uvho vhupo ho kwameaho nga khakhathi; uri muṅwe na muṅwe washu a imele u vhusa ha mulayo na thandululo ya mulalo kha khuḓano.
Masiari a ṋamusi, Dziminisṱa na vhaofisiri vhahulwane kha zwigwada zwa tsireledzo na zwa ikonomi vho ṱangana na vha Vhuthihi ha zwa Mabindu a Afrika Tshipembe u sedza tshiimo na u bveledzisa nyito dzo konanywaho.
Ro tendelana u ḓo shumisana u khwaṱhisedza tsireledzo ya vhareili, vharengisi, vhalwadze na vharengi.
Ro tendelana u kovhelana mafhungo na zwiko u itela u khwaṱhisedza uri ri vhuedzedza matshimbidzele a nḓisedzo dza tshumelo na thundu zwa ndeme.
Ri khou ita nzudzanyo dza vharangaphanḓa vha muvhuso na vhuimeli ha tshitshavha sa tshipiḓa tsha vhuḓifhinduleli havho u ṱangana na vharangaphanḓa vha zwitshavha zwo fhambanaho u itela u ṱuṱuwedza vhudziki.
Sa tshipiḓa tsha nyambedzano dzi bvelaho phanḓa na sekhithara khulwane dza tshitshavha, ndi ḓo ṱangana na vharangaphanḓa vha mahoro a zwa poḽotiki u itela u haseledza nga ha tshiimo tsha zwino.
Ri itelwa khuwelelo – henefho hune ra nga vha ri hone – uri ri dzike, ri ḓifare, na u hana ndingedzo dziṅwe na dziṅwe dza u ṱuṱuwedza khakhathi, u vhanga nḓaḓo kana u ṋaṋisa dziphambano.
Ri nga vha ri vharangaphanḓa vha mahoro a zwa poḽotiki, madzangano a thekhisi, madzangano a mabindu kana a vhashumi, roṱhe ri khou fanela u ita zwoṱhe zwine ra nga kona u itela u dzikisa tshiimo.
Ri fanela u ṱutshela u rumela na u phaḓaladza milaedza i ṋaṋisaho khakhathi kha vhudavhidzani ha kha inthanethe, na u phaḓaladza mavharivhari kana mivhigo ya mazwifhi ine ya engedzedza nḓaḓo vhathuni.
Hu songo vha na muthu na muthihi ane a dzhia mulayo a u vhea zwanḓani zwawe.
Zwa khwiṋe, ri fanela u farisana na avho vhathu na zwitshavha vhane vha khou shumisana na mapholisa u thivhela u tshinyadzwa ha ndaka na zwiito zwa u tswa, na miraḓo iyo ya tshitshavha vhane vha khou ṋetshedza tsivhudzo na mafhungo nga ha nyimele dza zwa vhugevhenga.
Ndi tama u livhuwa miraḓo yoṱhe ya mushumo na vharangaphanḓa vha SAPS na maṅwe madzhendedzi kha u dzhia vhukando ha lwisa khakhathi na zwiito zwa u levha, vhe vha thusa u thivhela u shuluwa ha malofha na u fhungudza ndozwo ya matshilo.
Ri tamela mashudu mavhuya na u fhola nga u ṱavhanya kha miraḓo miṋa ya SAPS vhe vha huvhala nga tshifhinga tsha khakhathi idzi: Muofisiri Vho Sangweni, vhe vha thuntshwa na u huvhadzwa ngei Alexandra; vhashumisani vhavho vhavhili, Sedzheni Vho Maraheni na Muofisiri wa khomishini ṱhukhu ya mapholisa Vho Colonel Nefolovhodwe, vhe vha rwiwa nga zwidina; na Muofisiri Vho Seloane, vhe vha thuntshwa na u huvhadzwa ngei Daveyton.
Maafrika Tshipembe vha hashu,
Khakhathi idzi na tshinyadzo dzi khou bvelela vhukati ha dwadze ḽa makhaulambilu.
Hu na khombo ya uri zwiwo izwi zwi ḓo vhanga ḓumbu ḽihulu ḽa u kavhiwa nga vhulwadze, zwa vhea matshilo manzhi khomboni na u vhea zwiimiswa zwa mutakalo zwashu na vhashumi fhasi ha mutsiko muhulwane.
Hu na khombo ya uri mbekanyamushumo yashu ya muhaelo i ḓo khakhisea kha vhuṅwe vhupo musi hu hone ri tshi khou ṱoḓa uri i swikelele kha vhupo vhunzhi.
Ri nga si tendele izwi zwi tshi itea.
A ri nga ḓo zwi tendela hezwi uri zwi bvelele.
Nyimele iyi yo bvisela khagala mbofholowo ine ra i ḓivha: ya uri ḽeveḽe ya vhushayamushumo, vhushai na tshayandingano tshitshavhani tshashu a si zwithu zwine zwa ḓo vha hone tshifhinga tshoṱhe.
Ri nga si lavhelele mulalo wa tshoṱhe arali ri sa siki mishumo na u fhaṱa tshitshavha tshi linganaho nahone tsho lugaho tshine Maafrika Tshipembe vhoṱhe vha kona u shela mulenzhe vho vhofholowa nahone nga nḓila i linganaho.
Ngauralo ri fanela u ḓikumedzela hu si kha mulalo fhedzi, fhedzi na kha zwikhala zwa ikonomi zwihulwane zwa vhoṱhe.
Ri khou bva zwino kha tshifhinga tshilapfu tsha u timatimisa na tsho imaho tshoṱhe.
Ro vhona masiandaitwa a zwiito zwa vhuaḓa na u tshinyala ha muvhuso, mvelelo mmbi dza u shumisa maanḓa nga nḓila i si yone na u litshedzelwa ha mushumo.
Ro thoma na maitele a u fhola, u fhaṱa nga huswa na u vusa nga huswa.
Ro vhea shango ḽashu kha nḓila ya mvelaphanḓa na mvusuludzo.
Ri nga si tendele vhathu vha si gathi vhukati hashu vha tshi shushedza vhuḓidini ha vhathu uvhu ho ṱanganelaho.
Ri ḓo tsireledza demokirasi ya ndayotewa yashu, uri ri kone u ṱanganyisa mbuelo dzashu.
Ri ḓo hanedza khakhathi na mifhirifhiri, uri ri kone u ya phanḓa.
Kha vha ri ndi dovholele: ri khou fhaṱa, a ri khou vala.
A ri nga ḓo kheluswa, sa Maafrika Tshipembe, kha mushumo u re phanḓa hashu.
Ro sedzana, sa zwe ra vha ri tshi dzulela u sedzana nazwo zwifhinga zwinzhi tshifhingani tsho fhiraho, na tshifhinga tsha khaedu khulwane na pfulufhedziso khulwane.
Kha ri nange gondo ḽa mulalo na mvusuludzo.
Kha ri ime ro khwaṱhisa ri vhonale ro khwaṱha.
Ri roṱhe, ri ḓo kunda avho vhane vha ṱoḓa u vhilinganya shango ḽashu, vhane vha ṱoḓa u humisela murahu mbuelo dze ra dzi ita.
Ri ḓo ima sa vhathu vhathihi, ro farisana kha u lwa na khakhathi, ri tshi khou tendelana roṱhe kha ndingedzo dza u ṱoḓa mulalo na kha u vhuswa nga mulayo.
Ndi a livhuwa.
