A. Mafhungo ane a khou bvelela Shangoni
1. MITAMBO
Afrika Tshipembe ḽo dzhena kha Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha FIFA tsha 2026
1.1.1 Khabinethe i fhululedza thimu ya lushaka ya bola ya milenzhe ya vhahulwane, Bafana Bafana, kha u swikela u ya kha Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha FIFA tsha 2026, Zwe ya gumau zwiswikelela nga 2002 (nga kha mitambo ya u swikela) na nga 2010 (nga kha ndugelo dza lushaka lune lwa vha ṋemuṱa, musi Afrika Tshipembe ḽi tshi vha ṋemuṱa wa thonamennde ya u thoma ya Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha Bola ya Milenzhe kha dzhango ḽa Afrika).
1.1.2 Nḓila ya Bafana Bafana ya u dzhena kha mbambe yo vha i tsumbo ya u sumba u konḓelela vhukuma ha Afrika Tshipembe, u vha na vhuhali na u vha na vhuṱali vhuhulwane. A huna DNA, ndi RSA fhedzi.
2 IKONOMI
2.1. Eskom yo shanduka nga mbuelo ya R16 biḽioni
2.1.1 Khabinethe yo ṱanganedza u vhuyelela ha Eskom kha mbuelo nga murahu ha musi tshiimiswa tsho vhiga mbuelo ya R16 biḽioni nga murahu ha muthelo wa ṅwaha wa muvhalelano wo fhelaho nga Ṱhafamuhwe 2025, zwine zwa vha tshitatamennde tsho khwaṱhaho nga ha mvelaphanḓa ya u shandukiswa ha Eskom.
2.1.2 U shandukiswa ha Eskom zwi sumbedza masiandoitwa a mbekanyamushumo ya tshanduko ya tshivhumbeo ya Operation Vulindlela na vhurangaphanḓa ho khwaṱhaho nga Bodo yo rangwaho phanḓa nga Mudzulatshidulo wa Eskom, Dokotela Vho Mteto Nyathi; na tshigwada tsha vhulanguli tshu re na vhukoni tsho rangwaho phanḓa nga Mulanguli Muhulwane wa Tshigwada Vho Dan Marokane na mushumo wa vhulavhelesi ha Vhurangaphanḓa ha poḽotiki wa Minisṱa wa Muḓagasi na Fulufulu, Dokotela Vho Kgosientsho Ramokgopa.
2.1.3 Tshipikwa itshi tshi ḓa nga tshifhinga tshine shango ḽa swaya tshiṅwe tshifhinga tsho engedzwaho hu si na u fhungudzwa ha muḓagasi, maḓuvha a fhiraho 150 a tevhekanaho hu si na u fhungudzwa ha muḓagasi, zwine zwa vha tshumiso i re khagala ya uri nḓisedzo ya muḓagasi ya Afrika Tshipembe i khou dzika. Zwino Eskom i khou vhea phanḓa u fhelisa u fhungudzwa ha muhwalo kha miṅwedzi ya 12 – 18 i ḓaho. U fhungudzwa ha muhwalo zwa zwino hu khou shumiswa u itela u tsireledza themamveledziso dza ndeme fhethu ho kwameaho nga u xelelwa huhulwane ha zwivhaswa na vhuṱumani vhu siho mulayoni.
2.1.4 Khabinethe i humbela zwitshavha uri zwi vhige vhuṱumani vhu siho mulayoni, vhufobvu na u tshinyadza zwithu kha luṱingo lwa mahala lwa vhugevhenga lwa Eskom kha 0800 112 722 kana kha tshiṱitshi tsha mapholisa tsha tsini.
2.2. N1 Devhula: Khombo ya Bisi ya u Pfuka Mikano fhala Makhado (Limpopo)
2.2.1 Khabinethe yo livhisa ndiliso dzayo kha mivhuso na vhathu vha ḽa Zimbabwe na vha Malawi kha u xelelwa nga matshilo a vhadzulapo vhavho vha 43 vhe vha lovha kha khombo ya bisi tsini na bada khulwane ya N1 devhula ngei Makhado (Limpopo), nga Swondaha, ya dzi 12 Tshimedzi 2025. Limpopo. . Khabinethe yo isa phanḓa na u tamela mashudu vhathu vha 48 vho huvhalaho vhane vha kha ḓi vha zwibadela u mona na Tshiṱiriki tsha Vhembe kha Vunḓu ḽa Limpopo.
2.2.2 Khabinethe yo ṱungufhala u dzhiela nṱha uri khombo iyi yo vha i sa ṱoḓei nahone i tshi nga thivhelwa arali milayo ya vhuendi ha badani ya tevhedzwa na u kombetshedzwa na u ita khuwelelo kha vhashumisi vhoṱhe vha badani, nga maanḓa, vhashumisi vha vhuendi ha nnyi na nnyi uri vha tevhedze mulayo nga u shumisa zwiendedzi zwo teaho badani fhedzi, u iledza u hwala muhwalo wo kalulaho wa vhanameli na mihwalo, na u reila nga nḓila yo tsireledzeaho.
2.2.3 Zwiṅwe hafhu, Khabinethe yo sumbedzisa u dinalea hayo na u vhilaela nga ha mabakete a mishonga ya antiretroviral (ARV) na miṅwe mishonga ya ndaela ye ya wanala vhukati ha zwithu zwo tshinyalaho zwa bisi i si na maṅwalo a mihwalo ya mishonga. Tsedzuluso yo fhelelaho yo thomiwa, nahone mazhendedzi a u tevhedza mulayo na one a khou dzhia khombo iyi sa mulandu une wa nga vha hone wa u dzhena ha mishonga nga nḓila i si ya mulayo. U thswiwa ha mishonga ya ndaela, nga maanḓa dziARV zwi dovha zwa sumba u dzhiela fhasi nndwa ya u lwa na dzingu ḽi si na HIV.
2.2.4 Khabinethe i ita khuwelelo kha vhadzulapo vha mashango a nnḓa uri vha vhe vhaeni vha re na mikhwa yavhuḓi Afrika Tshipembe na u humbudza muṅwe na muṅwe uri zwo dzhia vhuḓidini vhuhulwane u imisa ngalafho i sa takadzi ye ya itwa zwenezwino kha vhadzulapo vha mashango a nnḓa kha kiḽiniki dzapo. Mashudu mavhi, vhuṱanzi vhune ha khwaṱhisedza u tswiwa ha mishonga nga nḓila i si yavhuḓi kha kiḽiniki dza muvhuso a vhu thusi vhuḓidini ha u vhuedzedza nyimele dza uri vhadzulapo vha nnḓa vha kone u swikelela ṱhogomelo ya mutakalo wa tshitshavha.
2.2.5 Khabinethe yo isa ndivhuwo dzayo kha Muvhuso wa Vundu wa Limpopo kha u fhindula hawo nga u ṱavhanya kha u ṋetshedza dzilafho ḽa mishonga kha vho huvhalaho na u wana masalela a vhafu.
3 MUTAKALO
3.2 U lwa na HIV/Aids
3.2.1 Khabinethe yo ḓivhadzwa nga ha u thomiwa ha tshidzidzivhadzi tsha u thivhela HIV tsha lenacapavir tsho dzudzanywaho u bviswa nga Ṱhafamuhwe kana Lambamai 2026. Lenacapavir ndi tshidzidzivhadzi tsha u thivhela HIV tshine tsha shuma tshifhinga tshilapfu tshine tsha ṋetshedza tsireledzo lwa miṅwedzi ya rathi nga dose mbili fhedzi dza ṅwaha. U thomiwa ha u phaḓaladzwa hu ḓo sedza kha zwiṱiriki zwa 23 zwi re na zwiwo zwihulwane kha mavundu a ṱahe, zwo sedza kha kiḽiniki dza mveledziso dza mveledziso dzi ṱoḓaho u vha 360 dzine dza shuma zwavhuḓi nga ngomu ha masia aya.
3.2.2 U thomiwa hazwo zwi ḓo isa phanḓa na u khwaṱhisa nndwa ya muvhuso ya u lwa na HIV na Aids na tshipikwa tshashu tsha u fhungudza u kavhiwa hafhu nga HIV u ya fhasi ha 0.1% nga 2032
4. VHUSHAKA HA DZITSHAKA.
4.1. Muvhuso wa US wo tendela PULANE YA PEPFAR BRIDGE ya Afrika Tshipembe
4.1.1 Khabinethe yo ṱanganedza thendelo ya Pulane ya Buroho ya PEPFAR ya Afrika Tshipembe ya ndeme ya US$115 miḽioni lwa tshifhinga tsha miṅwedzi ya rathi u bva nga ḽa 1 Tshimedzi 2025 u swika nga ḽa 31 Ṱhafamuhwe 2026.
4.1.2 PBP yo itelwa u vhona uri nḓisedzo ya tshumelo ya HIV i sa thithiswe Afrika Tshipembe nga u tikedza u bvela phanḓa ha tshumelo ya HIV/Aids na u vhea phanḓa ṱhoḓea dzo khetheaho dza shango na masiandoitwa a u vhulunga vhutshilo.
4.1.3 Khabinethe yo ṱahisa ndivhuwo dzayo kha muvhuso wa United States of America kha u ḓikumedzela hawo kha u tikedza na u bveledza mvelaphanḓa kha nndwa ya u lwa na HIV/ Aids.
4.2 Madalo a mushumo a Phresidennde kha ḽa Ireland na Belgium.
4.2.1 Madalo a mushumo a zwenezwino a Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa kha ḽa Ireland nga ḽa 8 Tshimedzi 2025 na Belgium nga ḽa 9 Tshimedzi 2025, zwo isa phanḓa na u khwaṱhisa vhufarisani ha dzitshaka ha Afrika Tshipembe na u vula nḓila ntswa dza mbambadzo na vhubindudzi.
4.2.2 Nga tshifhinga tsha madalo a Belgium, Phresidennde Vho Ramaphosa vho shela mulenzhe kha Foramu ya Khoro ya Ḽifhasi ngei Brussels u bva nga ḽa 9 u swika nga ḽa 10 Tshimedzi 2025, he Phakhethe ya Vhubindudzi ha Khoro ya Ḽifhasi ya €11.5 biḽioni (R229 biḽioni) kha Afrika Tshipembe ya ḓivhadzwa nga Phresidennde wa Khomishini ya Yuropa. Phakhethe i ḓikumedzela u gonyisa vhubindudzi ha Yuropa kha shango nga R173 biḽioni kha Tshanduko ya Fulufulu ḽo Teaho, R24 biḽioni kha Tshipiḓa tsho Teaho, R20 biḽioni kha themamveledziso na vhuṱumani na R6 biḽioni kha u fhaṱa nḓila ya ndeme ya mishonga.
4.2.3 Khabinethe yo ṱanganedza phakhethe ya vhubindudzi na masiandoitwa ane ya ḓo vha nao kha nyaluwo ya ikonomi, u sika mishumo, mabindu apo na mveledziso ya themamveledziso.
4.3 G20 Maḓuvha a 40 o salaho uya kha vhuṱambo
4.3.1 U vhalela maḓuvha u swika kha vhuṱambo ha Samithi ya Vharangaphanḓa vha G20 zwo thoma nga vhuronwane ho sala Maḓuvha asa fhiriho 40 u swika musi i tshi farwa nga Ḽara Afrika Tshipembe.
4.3.2 Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa vho ita ndingo dza u vhona uri zwithu zwothe zwi ngonani nga Ḽavhuṱanu, ḽa 10 Tshimedzi 2025 ngei Sentharani ya Expo ya NASREC u itela u wana tsedzuluso ya u ḓilugisela ha fhethu.
4.3.3 Muvhuso wa Vundu wa Gauteng u tikedzwaho nga Ofisi ya Phresidennde u dovha wa ita miṱangano ya tsedzuluso ya u lugela themamveledziso vhege iṅwe na iṅwe u itela u ṱola u lugela na zwikhala zwine zwa ṱoḓa vhudzheneleli.
B. Tsheo dza khabinethe
5 Pulane ya Zwishumiswa zwo Ṱanganelaho zwa u Fhedzisela (IRP 2025)
5.1 Khabinethe yo tendela mvetamveto ya u fhedzisela ya Pulane ya Zwishumiswa zwo Ṱanganelaho (IRP 2025) ine ya vha pulane ya tshifhinga tshilapfu yo itelwaho u vhea kha mepe ṱhanganyelo ya muḓagasi wa shango, ho sedzwa u linganisa ṋetshedzo na ṱhoḓea ngeno hu tshi sedzwa masiandoitwa a mupo na u ḓura ha muḓagasi. Mbekanyamaitele ya u fhedzisela yo ṋetshedzwaho Khabinethe i imela vhubindudzi ha R2.23 ṱhiriḽioni vhune ha ḓo ṱalusa ṱhanganyelo ya fulufulu ḽa Afrika Tshipembe ḽa vhumatshelo.
5.2 Pulane yo sedza kha u fhungudza tshinyalelo ya muḓagasi kha mupo nga u fhungudza muhasaladzo wa ḽifhasi na wapo. I sedza kha u tandulula zwithivheli zwa vhukoni nga u ṱavhanya na u pulana zwipikwa zwa tshifhinga tshilapfu, u fana na u swikelela sekithara ya muḓagasi ya Net Zero nga 2050. IRP ya 2025 ndi khwiniso kha IRP ya 2023 ye ya tendelwa nga Khabinethe.
6 Mbekanyamaitele ya Vhudavhidzani ha Muvhuso 2025
6.1 Khabinethe yo tendela khwiṋiso dza Mbekanyamaitele ya Vhudavhidzani ha Muvhuso ya 2018 u ya kha Mbekanyamaitele ya Vhudavhidzani ha Muvhuso ya 2025 .
6.2 Mbekanyamaitele yo fhindula kha tshanduko dza vhupo ha vhudavhidzani, u vhona uri tshitshavha tshi na nḓivho yavhuḓi nga u dzudzanya vhudavhidzani ha muvhuso u vhona uri vhu na vhuthihi, vhu si na vhuleme na u ṋetshedza mafhungo a muvhuso nga tshifhinga, nga nḓila yo teaho nahone i swikeleleaho.
6.3 Mbekanyamaitele, ine ya tshimbilelana na MTDP ya 2025 – 2029, i shuma kha masia oṱhe mararu a muvhuso hu tshi katelwa na mazhendedzi avho na zwiimiswa. Kha nyimele ya Muvhuso wa Vhuthihi ha Lushaka, mbekanyamaitele i ḓo livhisa vhuthihi ha milaedza nga maanḓa kha mafhungo a mbekanyamaitele ya muvhuso na dzangalelo ḽa lushaka.
7. Muhumbulo wa Vhukati wa Nation Brand na Tshiṱirathedzhi tsha u Vhea Shango
7.1 Khabinethe yo senguluswa kha mvelelo dza ngudo ya zwenezwino ya bvumo ḽa mvelele ya lushaka yo itwaho nga Brand SA.
7.2 Khabinethe yo tendela Tshiṱirathedzhi tsha u Vhea Shango kha Vhuimo ha Shango tshine tsha ṱalusa themendelo ya ndeme ya Nation Brand ya ndeme ya Afrika Tshipembe
7.3 Tshiṱirathedzhi tsho fhaṱwa u mona na vhudavhidzani ho dzudzanywaho, u dzhenelela ha vhakwamei ho livhiswaho na milaedza yo livhaho kha shango u vhona uri hu na u pfala kha mimakete yo fhambanaho.
7.4 BrandSA i ḓo thoma u rwela ṱari na u shumisa Tshiṱirathedzhi.
C. Milayotibe
1. Mulayotibe wa Khwiṋiso ya Vhupileli, 2025
1.1. Khabinethe yo tendela u ṋetshedzwa ha Mulayotibe wa Khwiṋiso wa Vhupileli wa 2025 Phalamenndeni. Ndivho khulwane ya Mulayotibe ndi u khwiṋisa dziṅwe khethekanyo hu tshi tevhedzwa khaṱhulo ya Khothe ya Ndayotewa kha mafhungo vhukati ha O’Brien N.O v Minisṱa wa Vhupileli na Vhahali vha Maswole na Vhaṅwe vha 2024.
1.2. Mulandu wo vha u tshi kwama u ḓiimisa ha khothe dza mmbi, nga maanḓa khothe mbili dza mmbi dza vhuimo ha u thoma dzo thomiwaho nga fhasi ha Mulayo wa Maga a u Engedza a u Laya Maswole wa 1999, Khothe ya Muhaṱuli wa Maswole na Khothe ya Muhaṱuli Muhulwane wa Maswole. Khwiṋiso dzi ḓo tandulula phambano dzoṱhe dza ndayotewa dzo bveledzwaho nga khothe khulwane.
2. Mulayotibe wa Khwiṋiso ya Maga a Nyengedzedzo a Vhuḓifari ha Maswole, 2025
2.1 Khabinethe yo tendela u ṋetshedzwa ha Mulayotibe wa Khwiniso ya Maga a Nyengedzedzo a Ndayo ya Maswole, wa 2025 Phalamenndeni.
2.2 Khwiṋiso dzo dovha dza sedza kha u tandulula dziṅwe khethekanyo dzi tshi tevhedza khaṱhulo ya Khothe ya Ndayotewa kha mafhungo vhukati ha O’Brien N.O v Minisṱa wa Vhupileli na Vhahali vha Maswole na Vhaṅwe vha 2024.
2.3 Mulandu wo vha u tshi kwama u ḓiimisa ha khothe dza mmbi, nga maanḓa khothe mbili dza mmbi dza vhuimo ha u thoma dzo thomiwaho nga fhasi ha Mulayo wa Maga a u Engedza a u Laya Maswole wa 1999, Khothe ya Muhaṱuli wa Maswole na Khothe ya Muhaṱuli Muhulwane wa Maswole.
3. U bviswa ha u shuma ha Mulayotibe wa Zwikepe zwa Vharengisi, wa 2023
3.1 Khabinethe yo tendela u bviswa Phalamenndeni ha Mulayotibe wa Vhuendi ha Zwikepe zwa Vharengisi wa 2023 u tendela Muhasho wa Vhuendedzi u khunyeledza maitele a Nedlac.
3.2 Mulayotibe u vusuludza Mulayo wa Vhuendi ha Zwikepe zwa Vharengisi wa 1951 u itela u ṋea maanḓa bono ḽa muvhuso ḽo livhiswaho kha u vusuludza tshipiḓa tsha vhuendi ha zwikepe zwa vharengisi tsha sekithara ya vhuendi ha lwanzheni ho livhiswaho kha u khwinisa u shela mulenzhe hayo kha nyaluwo ya ikonomi.
D. U tholwa
U tholwa hoṱhe hu tea u khwaṱhisedzwa ṱhanziela dza tsireledzo dzo teaho.
1. Vho Bongani Sayidini sa Muofisiri Muhulwane wa Zhendedzi ḽa Peṱirolo ḽa Afrika Tshipembe
2. Vho Ditebogo Barbara Kgomo sa Muofisiri Muhulwane wa Mulanguli wa Nyukiḽia wa Lushaka.
3. Vho Makhahlele Vho Richard Manzini sa Muofisiri Muhulwane wa Vhubindudzi kha Zhendedzi ḽa Mveledziso ya Mabindu Maṱuku na Masheleni (SEDFA).
4. Vho Molatlhegi Kgauwe sa Muofisiri Muhulwane wa zwa Masheleni kha SEDFA.
5. Vho Xoliswa Daku sa muraḓo wa Koporasi ya Ndindakhombo ya Zwikolodo zwa
Vhuvhambadzi nnḓa ya Bodo ya Afrika Tshipembe.
6. Vho Christoffel Johannes Lotter u shuma kha Bodo ya Mulanguli wa Vhuimazwikepe Afrika Tshipembe.
7. Miraḓo ya Bodo ya Koporasi ya Fulufulu ḽa Nyukuḽia ḽa Afrika Tshipembe .
i. Vho David Nicholls (Mudzulatshidulo).
ii. Dokotela Vho Vuyo Mthethwa (Tshanḓa tsha Mudzulatshidulo);
iii. Dokotela Vho Derik Wolvaart;
iv. Dokotela Vho Khensani Xivuri;
v. Vho Ismail Lambat;
vi. Dokotela Vho Pulane Molokwane;
vii. Vho Eugene Julies; na
viii. Vho Phumelele Dlungwane
8. Vhalanguli vha Bodo ya Eskom Holdings SOC Ltd .
i. Dokotela Vho Busisiwe Vilakazi
ii. Vho Lwazi Goqwana
iii. Vho Clive Le Roux
iv. Dokotela Vho Andrew Barendse
v. Dokotela Vho Dimakatso Matshoga
vi. Dokotela Vho Kgaogelo Chiloane
vii. Vho Sharmila Govind
viii. Dokotela Vho Vuyo Peach
ix. Dokotela Vho Tsakani Mthombeni
x. Vho-Bajabulile Tshabalala
xi. Vho Tshokolo Nchocho
9. U tholiwa ha miraḓo ya bodo ya tshifhinganyana yo engedzwaho kha Zhendedzi ḽa Tshumelo ya Shango ḽoṱhe na Tswikelelo ḽa Afrika Tshipembe
i. Vho Busani Ngcaweni;
ii. Vho Yolisa Kedama;
iii. Vho Carmen Cupido; na
iv. Vho-Rahele Kalidass.
10. Vhalanguli vha Bodo ya Dzhendedzi ḽa Vhuendedzi ha Bada dza Mikano (C-BRTA)
i. Vho Kevin van der Merwe (u tholwa hafhu) - Mudzulatshidulo
ii. Adv. Adila Chowan (u tholwa hafhu)
iii. Vho Loyiso Kula (u tholwa hafhu) – Muthusa Mudzulatshidulo
iv. Vho-Keitumetse Mahlangu
v. Vho-Yongama Pamla-Dhludhlu
vi. Dokotela Vho Dineo Penelope Mathibedi
vii. Vho Zandile Kabini
viii. Vho Randall Howard
ix. Vho Dave Jackson Moswane
E. Zwiswa kha Khabinethe
1. Muvhigo wa Ṱhoḓisiso ya u Kundelwa ha Tshiimiswa tsha u Vhulunga Zwiṱaha tsha Jagersfontein
1.1. Khabinethe yo nyeṱulela nga ha mawanwa a tsedzuluso ya thekhinikhala ya u kundelwa ha Tshiimiswa tsha u Vhulungela Tailing tsha Jargesfontein tshe tsha vhanga tshinyalelo khulwane kha ya Jagersfontein ngei Free State. Minisṱa wa Maḓi na Vhuthathatshili Vho Pemmy Majodina vha ḓo bvisa muvhigo kha tshitshavha.
1.2. Khabinethe yo takala uri maitele a vhugevhenga o thoma na uri muhumbulelwa o ḓivhonadza khothe ya Madzhisiṱaraṱa wa Jagersfointein nga 11 Khubvumedzi 2025.
2. Sekithara ya oyili na zwivhaswa ya Afrika Tshipembe
2.1 Khabinethe yo ṱanganedza maswa-maswa nga ha mveledziso kha sekithara ya oyili na zwivhaswa ya Afrika Tshipembe. Shango ḽi khou ita mvelaphanḓa khulu nga kha zwiko zwa zwivhaswa kha vhuvhili hazwo u bveledza muḓagasi na ndivho dza zwi elanaho na zwivhaswa; na zwivhumbeo zwayo zwa shale kha Karoo Basin zwi anganyelwa uri zwi vha zwi tshi swika 200 trillion cubic feet. Shango ḽi khou lusa u ṱavhanyedza kha mimaraga ya ngomu na nnḓa ha lwanzhe u vula khonadzeo dzo fhelelaho dza zwiko zwa oyili na zwivhaswa.
2.2 Mveledziso na zwivhaswa zwine zwa khou dzulela u itea zwi katela thandela ya zwivhaswa zwa Virginia ngei Free State, thandela ya zwivhaswa ya Amersfoort na Volksrust ngei Mpumalanga na thandela ya Lephalale Coal Bed ya Methane ngei Limpopo. Hedzi thandela dzi fara zwivhaswa zwa mvelo na helium khulwane. Minisṱa wa Vhureakhovhe, Maḓaka, na Mupo vho fhedzisa Milayo ya zwivhaswa zwaa Shale ye vha i gazethe i ḓo gazetiwa hu saathu swika Tshimedzi 2025. Milayo iyi i ḓo ṋetshedza furemiweke i langwaho nga mulayo u itela u langa mupo na khonadzeo ya khombo zwi ṱumanaho na zwa vhutswavhathu.
3. Nyimele ngei Sudan na madalo a mushumo a Tshanḓa tsha Phresidennde ngei Sudan Tshipembe .
3.1 Khabinethe yo sasaladza khuḓano dzine dza khou endelela ngei Sudan zwe zwa vhanga mabulayo a vhathu vha linganaho 60 hune vha 17 ndi vhana vha Rapid Support Forces (RSF) nga ḽa 9 Tshimedzi 2025 ngei El Fasher, musanda wa North Sudan.
3.2 Khabinethe yo dzhiela nzhele nga mbilaelo u swika zwino, zwigidi na zwigidi zwa vhadzulapo vha kha ḓi vha vho fashwa nga u govhelwa ha El Fasher ine ya vha tshidziki tsha maṱhaselwa a si na u ṱalula nga RSF zwine zwa ṋaṋisa vhuleme kha vhathu.
3.3 Kha sia ḽiṅwe, Khabinethe yo ṱanganedza u khwaṱhiswa ha tshumisano kha masia a tsireledzo, vhuṱoli, na u ambiwa ha komiti ya ikonomi ya tshumisano vhukati ha South Sudan na Sudan. Khabinethe i dzhia u khwaṱhiswa ha vhushaka uvhu sa zwa ndeme u itela khwiniso kha vhudziki ha dzingu na tsireledzo.
3.4 Vhunga Afrika Tshimbe ḽi thusedzo ya mulalo, Khabinethe yo ṱanganedza phetho ya madalo a mushumo nga Tshanḓa tsha Phresidennde Vho Paul Mashatile ngei Juba, South Sudan kha vhuimo havho sa Murumelwa o Khetheaho wa Phresidennde kha South Sudan. Madalo a mushumo o sedza kha u vusuludza u thomiwa ha Thendelano ya Mulalo yo Vusuludzwaho ye ya vha yo ima.
4. Pulane ya Mulalo wa Phresidennde Vho-Trump ya Israele/ Palestina na u vhuya ha vhalwela-mbofholowo vha Sumud Flotilla ya Ḽifhasi
4.1 Khabinethe yo ṱanganedza u sainiwa ha Pulane ya Mulalo ya Israele / Palestina ya Phresidennde Vho Trump, ine ya vula nḓila ya u fhelisa khuḓano yo tshinyadzaho ngei Gaza. Mveledziso iyi i tshimbilelana na vhuḓikumedzeli ha kale ha Afrika Tshipembe kha mulalo wa ḽifhasi, vhulamukanyi na mbofholowo ya vhathu vha Palestina.
4.2 Khabinethe i isa phanḓa na u ṱuṱuwedza mahoro oṱhe uri a ṱhonifhe maga o tendelwaho na u tevhela maitele a poḽotiki a katelaho fulufhedzeaho na ane a ḓo fhelisa vhuleme ha vhuthu na u thivhela u lozwa huṅwe ha matshilo.
4.3 Khabinethe yo isa phanḓa na u ṱanganedza u thomiwa ha Luṱa lwa 1 lwa Pulane ya Mulalo nga u vhofhololwa ha vhathubwa vha Israele vha tshi tshintshana na vhafariwa vha poḽotiki vha Palestina.
4.5 Muvhuso wa Afrika Tshipembe u khou isa phanḓa na u tikedza uri hu fheliswe tshoṱhe u dzhielwa Gaza na maṅwe mavundu a Palestina.
4.6 Khabinethe yo dovha ya ṱanganedza u vhuya ho tsireledzeaho ha vhalwelavhuthu vha ṱahe vha Afrika Tshipembe vhe vha shela mulenzhe kha Global Sumud Flotilla, mushumo wo livhiswaho kha u isa zwiḽiwa na nḓisedzo dza dzilafho ngei Gaza. Khabinethe i ita khuwelelo ya u imisa nndwa nga u ṱavhanya, tswikelelo ya vhuthu i sa thithiswi na u bviswa ho tsireledzeaho ha vhadzulapo fhethu hune ha vha na khuḓano.
5. Mvelaphanḓa ya zwa politiki ngei Riphabuḽiki ya Madagascar.
5.1 Khabinethe yo dzhiela nzhele nga mbilaelo dza khakhathi dza poḽotiki dza zwenezwino kha Riphabuḽiki ya Madagascar, dze dza vhanga u xelelwa nga matshilo na u tshinyadzwa ha ndaka.
5.2 Khabinethe i ita khuwelelo ya vhudziki na uri vhathu vhoṱhe/ nav ho shelaho mulenzhe vha ṱoḓe thandululo ya mulalo ya u sa shuma nga nḓila ine ya tikedza milayo ya dimokirasi, na vhuvhusi ha mulayo.
F. Mishumo ine ya khou ḓa
1. Ṅwedzi wa Vhuendi
1.1 Musi ri tshi swaya Ṅwedzi wa Vhuendi uno wa Tshimedzi, Afrika Tshipembe ḽi khou pembelela mushumo wa ndeme wa vhuendi kha u tshimbidza ikonomi yashu na u vhumba matshilo ashu a ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Musi ṅwedzi zwino u tshi khou bvela phanḓa, vhuṱambo uhu ha ṅwaha muṅwe na muṅwe vhu sumbedzisa maanḓa a themamveledziso yashu ya vhuendi kha vhuendedzi ha vhuendedzi ha zwiendedzi, lwanzheni, vhuendi ha nnyi na nnyi na dzibada.
1.2 Vhubindudzi hashu kha sekithara ya vhuendi vhu ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi na u sika mishumo. U khwiniswa ha zwiporo, dzibada na vhuendi ha nnyi na nnyi zwi khou shandukisa nḓila ine MaAfrika Tshipembe vha swikelela ngayo fhethu ha mishumo, zwikolo na fhethu ha u ḓimvumvusa, zwi tshi khou ṱuṱuwedza vhuṱumani vhuhulwane na tshikhala.
1.3 Tshifhinga tsho khetheaho tsha Ṅwedzi wa Vhuendedzi ho vha Vhege ya Dzigoloi ya SA, yo farwaho u bva nga ḽa 1 u swika nga ḽa 3 Tshimedzi 2025 ngei Nelson Mandela Bay. Mushumo uyu une wa vha na maanḓa wo ṱanganya vharangaphanḓa vha nḓowetshumo, vhabindudzi, vhabveledzi vha zwishumiswa zwa u thoma na dziSMME u vusa nyambedzano nga ha u ṱavhanyedza vhubindudzi, mveledziso ya zwikili na nḓowetshumo dzo katelaho u mona na metro na vundu, zwi tshi khwaṱhisa vhuḓikumedzeli ha Afrika Tshipembe kha vhumatshelo ha vhuendi vhu bvelelaho, ho linganelaho.
2. Samithi ya vhu 7 ya Vhulamukanyi ha Matshilisano
2.1 Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa vha ḓo dzhenela Samithi ya Vhulamukanyi ha Matshilisano ya vhu 7 ngei Yunivesithi ya Stellenbosch nga ḽa 17 Tshimedzi 2025, yo kuvhanganaho fhasi ha thero: "Vhalamukanyi ha Matshilisano, Tsireledzo ya Zwiḽiwa na Mulalo: Nḓila dza u Lingana, Vhuthihi, Vhubveledzi na u Konḓelela Kilima".
2.2 Samithi i ḓo ṱanganya vhaiti vha mbekanyamaitele, vhavheamulayo, madzangano a poḽotiki, vhuhaṱuli, vharangaphanḓa vha mvelele na vha vhurereli, tshitshavha tsha vhadzulapo na vhagudi u itela u ṱuṱuwedza nyambedzano dza maimo a nṱha nga ha tsireledzo ya zwiḽiwa sa tombo ḽa mutheo ḽa vhulamukanyi ha matshilisano, ndinganyiso na mveledziso i bveledzaho.
2.3 Samithi yo sedza kha u ṱavhanyisa mvelaphanḓa kha Tshipikwa tsha Mveledziso ya Tshifhinga tshilapfu 2 (Zero Hunger) na Adzhenda ya AU ya 2063. I dovha ya tshimbilelana na Pulane ya Mveledziso ya Lushaka ya Afrika Tshipembe ya 2030, ine ya vhea phanḓa u fhelisa vhushai na u fhungudza u sa eḓana.
3. Samithi ya Afrika ya 2025
3.1 Samithi ya Afrika nga Zwifhinga zwa muvhalelano i ḓo vhidzwa London vhukati ha ḽa 21 na ḽa 22 Tshimedzi 2025 fhasi ha thero: “Afrika kha Ḽifhasi ḽine ḽa khou Shanduka”.
3.2 Samithi i ḓo ṱanganya ṱhoho dza mashango, dziminisṱa, vharangaphanḓa vha mabindu, vhaṋetshedzi vha masheleni na vhabveledzi u sedzulusa uri mashango a Afrika a nga kona hani u tshimbidza vhuthihi ha ḽifhasi vhune ha khou shanduka, u ṱuṱuwedza thekhinoḽodzhi dza didzhithala na dzi vusuludzeaho, u dzikisa mbambadzo ya nga ngomu ha dzhango na u kunga vhubindudzi vhu bveledzaho.
3.3 Samithi i ṋetshedza pulatifomo ya u ṱanḓavhudza ipfi ḽa Afrika kha nyambedzano dza ḽifhasi, u vhumba vhufarisani na u vhumba vhumatshelo ho ḓisendekaho kha u konḓelela na nyaluwo yo katelaho.
4. Milingo ya Ṱhanziela ya Nṱha ya Lushaka
4.1 Khabinethe i tamela mashudu Kiḽasi ya 2025 musi vha tshi khou ḓi lugisela milingo ya Ṱhanziela ya Nṱha ya Lushaka (NSC) ine ya ḓo thoma nga ḽa 21 Tshimedzi 2025 na u fhedzwa nga ḽa 27 Ḽara 2025.
4.2 Muvhuso u ṱanganedza vhuḓikumedzeli ha vhadededzi, vhabebi na vhaunḓi vhane vha khou isa phanḓa na u tikhedza vhagudi fulufhelo ḽa u bvelela.
4.3 Khabinethe i ita khuwelelo kha vhabebi na vhaunḓi uri vha dzule vha tshi shela mulenzhe nga u ṱuṱuwedza vhagudi, ngeno vha tshi dovha vha khwaṱhisedza uri vha na thikhedzo na vhupo havhuḓi ha ngudo na ndugiselo hayani.
D. Milaedza
1. Ndiliso
Khabinethe yo livhisa ndiliso kha vhathu na muvhuso:
- Minisṱa Muhulwane wa kale wa Kenya (2008 – 2013), Vho Raila Odinga. Vho dovha vha shuma sa Muimeleli wa Nṱha wa Mveledziso ya Themamveledziso ya Mbumbano ya Afrika (2018-2023). Rapoḽotiki wa Kenya lwa tshifhinga tshilapfu na muraḓo wa Phalamennde.
Khabinethe yo livhisa ndiliso kha khonani na muṱa wa:
- Minisṱa wa kale na Muambasada wa Afrika Tshipembe kha ḽa France, Vho Nathi Mthethwa vhe vha shuma kha Khabinethe lwa miṅwaha ya 15 kha phothifoḽio dza Mitambo, Vhutsila na Mvelele na Mapholisa. Vho dovha vha vha na mushumo wa ndeme kha nndwa ya mbofholowo ya Afrika Tshipembe. U dzhiela nṱha tshumelo yavho yavhuḓi kha lushaka lwashu na vhathu vhavho, Phresidennde Vho Ramaphosa vho ḓivhadza Mbulungo yo Khetheaho ya Tshiofisi ya Khethekanyo ya 2 .
2. Ri a vha fhululedza
Khabinethe yo livhisa maipfi a u fhululedza na u tamela mashudu kha:
- Phrofesa Vho Peter Mutharika nga ha gundo ḽavho ḽa khetho khulwane dza Riphabuḽiki ya Malawi; nahone vha vha tamela mashudu musi vha tshi khou ḓilugisela u dzhia vhuḓifhinduleli vhuhulwane he vha ṋewa nga vhathu vha Malawi. Afrika Tshipembe ḽo lavhelela u isa phanḓa tshumisano yaḽo ya tsini na ndaulo ya Phrofesa Vho-Mutharika, hu tshi khou vha na tshumisano u itela u khwaṱhisa mbofho dzi sa fheli dza vhukonani na vhuthihi vhukati ha tshaka dzashu mbili.
- Phrofesa Vho Priya Soma-Pillay kha u khethiwa havho sa Mufarisa Phresidennde wa Federesheni ya Dzitshaka ya Vhulwadze ha Vhafumakadzi na Vhubebi (FIGO) nga tshifhinga tsha Buthano ḽa Nnyi na Nnyi ḽa FIGO ḽa 2025 ngei Kapa.
- Afrika Tshipembe ḽo dzhielwa nṱha kha vhuḓidini haḽo ha u lwa na zwa muvhili wo kalulaho na malwadze a sa fhiriselwi kha vhaṅwe, ḽo ṱanganedza Pfufho ya Tshigwada tsha Mushumo tsha Mazhendedzi a Vhukati ha UN kha Muṱangano wa vhu 10 wa Ṅwaha nga Ṅwaha wa Khonani dza Tshigwada tsha Mushumo ngei New York, USA. U dzhielwa nṱha hu ombedzela vhurangaphanḓa ha Afrika Tshipembe kha u tandulula zwa muvhili wo kalulaho na malwadze a sa fhiriselwi kha vhaṅwe, zwi tshi vhea tshikalo tsha uri dziṅwe tshaka dzi tevhele kha u lwa na malwadze ane a nga thivhelwa.
- Mutsireledzi wa Tshitshavha wa Afrika Tshipembe (PPSA) kha u pembelela miṅwaha ya 30. PPSA yo tamba mushumo wa ndeme kha u tikedza milayo ya dimokirasi, u vha khagala na vhuvhusi havhuḓi.
- Thimu ya Springboks kha u kunda havho lwa u tevhekana kha Muṱaṱisano wa Rugby. Thimu yo dovha ya sumbedzisa u konḓelela, vhukoni na vhuthihi kha vhuimo ha ḽifhasi.
- Thimu ya bola ya milenzhe ya Lushaka ya Afrika Tshipembe ya vhaswa vhare fhasi ha miṅwaha ya 20, ine ya ḓivhiwa nga lufuno sa Amajita, kha u swika kha vhuimo ha u fhedzisela ha 16 ha Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha FIFA tsha vhaswa vha fhasi ha miṅwaha ya 20 ngei Chile.
Hu vhudziswa: Vho Sandile Nene – Muambeli wa Muvhuso o tou farelaho
Luṱingothendeleki: 083 712 2316
