A. Mafhungo ane a khou bvelela zwino kha shango
1. Ikonomi
1.1. Netiweke ya Lushaka ya Zwiporo zwa Mihwalo
1.1.1. Khabinethe yo ṱanganedza nḓivhadzo nga Mulanguli wa Themamveledziso ya Zwiporo ya Transnet (davhi ḽa Transnet) ya Khamphani ntswa dza u Shumisa Zwiporo (dziTOC). Mveledziso iyi khulwane kha Mbekanyamushumo ya Nḓila ya Vhuendedzi na Ḽodzhisitiki na u thomiwa ha Mbekanyamaitele ya Zwiporo zwa ḽa Afrika Tshipembe, zwi sumba tshipikwa tsha ndeme kha u isa phanḓa tshanduko dza tshivhumbeo dzo topolwaho dzine dza vha dza ndeme kha u vula mveledziso ya ikonomi.
1.1.2. U swikelela ha muraḓo wa vhuraru kha nethiweke ya zwiporo zwi ḓo khwinisa u shumiswa ha netiweke nahone ngauralo zwa engedza vhukoni ha zwiporo; u fhungudza mbadelo dza yuniti ya netiweke nga u dzhenisa vhashumi vhanzhi; u engedza mbuelo ine ya ḓo shela mulenzhe kha vhubindudzi ha ndondolo na u ita urinetiweke i vhe ya musalauno; na u fhungudza mbadelo dza nnḓa dza zwa u hwala thundu na u khwinisa vhuṱaṱisani ha zwiporo.
1.1.3. Mikovhe ya u thoma, kha ṱhanganyelo ya nḓila dza 41 na dzikhorido dza rathi (6), ndi dzi tevhelaho:
(a) Khorido ya Tshipembe: vhadzheneleli vhaswa vha rathi, nḓila dza 15 dza u endedza malasha na khiroumu.
(b) Khorido ya Tsimbi: mudzheneleli muthihi muswa, nḓila nthihi ya u endedza tsimbi.
(c) Khorido ya Kapa: vhadzheneleli vhavhili vhaswa, nḓila mbili dza u endedza manganisi.
(d) Khorido ya Tshipembe-vhubvaḓuvha: vhadzheneleli vhaswa vha rathi, nḓila dza 16 dza u endedza malasha, khiroumu, magnetite, tshivhaswa na dzikhontheina.
(e) Khorido ya Vhukati: mudzheneleli muthihi muswa, nḓila mbili dza u endedza malasha, dzikhontheina (manganisi).
(f) Khorido ya Khontheina: vhadzheneleli vhaswa vhaṋa, nḓila ṱhanu dza u endedza dzikhontheina, malasha na swigiri.
1.1.4. Mulanguli wa Themamveledziso ya Zwiporo zwa Transnet (TRIM) u anganyela uri Khamphani ntswa dza u Shumisa Zwiporo (dziTOC) dzi ḓo hwala thani dza mihwalo dzo engedzwaho dza 20 miḽioni nga ṅwaha u bva kha ṅwaha wa muvhalelano wa 2026/27. Hezwi zwi ḓo engedza tshivhalo tsho lavhelelwaho tsha Transnet Freight Rail (TFR) khathihi na u shela mulenzhe kha tshipikwa tsha Muvhuso tsha u engedza mihwalo i endedzwaho nga tshiporo u ya kha thani dza 250m nga ṅwaha nga ṅwaha wa 2029.
1.1.5. Mveledziso iyi i dovha hafhu ya vha tshipiḓa tsha mvelaphanḓa ine Transnet ya khou i ita kha u vha bindu ḽi shumaho zwavhuḓi na u ṱavhanya.
1.1 Vhubindudzi vhuswa ha Migodi
1.2.1 Khabinethe yo ṱanganedza u vulwa ha thandela ya Qala Shallows nga vha West Wits Mining Ltd kha Witwatersrand Basin nga vhubindudzi ha $90 miḽioni. Hoyu ndi mugodi muswa wa musuku wa fhasi ha mavu wa u thoma wa Afrika Tshipembe nga murahu ha miṅwaha ya 15. Vhubindudzi uhu vhu sumbedzisa fulufhelo ḽiswa kha khonadzeo ya thandela ntswa dza musuku na u khwaṱhisedza Afrika Tshipembe sa shango ḽa vhubindudzi ha migodi ḽine ḽa nga khethwa. Musi mveledziso yo vhetshelwa u thoma nga ṅwaha wa 2026, ikonomi ya Afrika Tshipembe i ḓo wana ṱhuṱhuwedzo khulwane kha mishumo miswa, mveledziso ya zwikili, na mveledziso ya ikonomi.
1.3 U maanḓafhadzwa ha vhafumakadzi kha zwa ikonomi
1.1.3 Khabinethe yo ṱanganedza vhushumisani ha tshiṱirathedzhi ha muvhuso na ha phuraivethe vhukati ha Muhasho wa Vhafumakadzi, Vhaswa na Vhathu vha re na Vhuholefhali (DWYPD) na bannga ya Standard Bank ya Afrika Tshipembe. Vhushumisani uvhu vhu ḓo isa phanḓa zwa u maanḓafhadzwa ha vhafumakadzi nahone vhu katela vhubindudzi ha US$10 miḽioni ho livhaho kha Tshikwama tsha Mvelelo dza Vhafumakadzi vha Afrika.
1.1.4 Tshikwama tsha Mvelelo dza Vhafumakadzi vha Afrika tshi ḓo tikedza Vhalanguli vha Tshikwama vha vhafumakadzi vha re na mabindu Afrika hu na ndivho ya u tandulula tshikhala tsha masheleni tsha US$42biḽioni tsho tshenzhemiwaho nga vhoramabindu vha vhafumakadzi kha dzhango ḽa Afrika.
B. Tsheo dza Khabinethe
1. U vha vhafari na vhadzudzanyi vha Khaphu ya Ḽifhasi ya Khirikhethe ya ICC ya 2027
1.1. Khabinethe yo ṱanganedza mafhungo maswa nga ha tsheo ya Khoro ya Khirikhethe ya Dzitshaka (ICC) ya u ṋea Afrika Tshipembe pfanelo dza u vha vhafari na vhadzudzanyi vha Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha Khirikhethe tsha ṅwaha wa 2027. Heyi ndi iṅwe khwaṱhisedzo ya vhuimo ha Afrika Tshipembe ha dzitshaka sa shango ḽine ḽa vha vhafari na vhadzudzanyi na haya ha mitambo na vhuḓimvumvusi.
1.2. Afrika Tshipembe ḽi na ḓivhazwakale i sa solisei ya u vha vhafari na vhadzudzanyi vha mitambo ya ḽifhasi yo bvelelaho zwavhuḓi – nahone ḽo vha vhafari na vhadzudzanyi vha tshiphuga tsha ḽifhasi tsha bola ya milenzhe tsha u thoma kha mavu a Afrika nga ṅwaha wa 2010 na Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha Khirikhete nga ṅwaha wa 2001. Mitambo iyi ya zwipotso ya ḽifhasi yo farwaho yo vha zwiṱuṱuwedzi kha thandela khulwane dza mveledziso ya themamveledziso kha ḽino shango.
1.3. Nga nḓila i fanaho, ndugiselo dza Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha Khirikhete ya ICC ya ṅwaha wa 2027 dzi ḓo shela mulenzhe kha mveledziso ya ikonomi ya shango nga kha u khwinisa themamveledziso na nyaluwo ya vhuendelamashango.
2. U ṱoḓa ha shango ḽa Afrika Tshipembe u vha mufari na mudzudzanyi wa Formula One Grand Prix ngei Kyalami u thoma nga 2027
2.1. Khabinethe yo tendela khumbelo ya Bidi ya u vha Mufari na mudzudzanyi wa Muṱaṱisano wa Formula One Grand Prix ngei Kyalami lwa tshifhinga tsha miṅwaha miraru (3) u thoma nga ṅwaha wa 2027.
2.2. Bidi yo tikedzwa tshoṱhe nga masheleni nga sekithara ya phuraivethe ya Afrika Tshipembe i re na bvumo nahone arali muṱaṱisano uyu wa fheleledzo wo farwa fhano u ḓo shela mulenzhe kha u sika mishumo na mveledziso ya ikonomi.
2.3. U sokou ṋetshedzwa tshikhala ha shango ḽa Afrika Tshipembe tsha uri ḽi dzhenele bidi ya u nga fara muṱaṱisano wa Formula One Grand Prix ya bvumo ngaurali ndi khwaṱhisedzo ya uri shango ḽa Afrika Tshipembe ndi mutambi wa ndeme wa ḽifhasi na fulufhelo kha shango.
3. Muhanga wa Mbekanyamaitele ya Tshumelo dza u Ṱuṱuwedza na Mveledziso ya Mabindu (IBDS)
3.1. Khabinethe yo tendela u anḓadziwa ha Muhanga wa Mbekanyamaitele ya IBDS uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa hatsho. Hezwi zwo rangwa phanḓa nga Muhasho wa Mveledziso ya Mabindu Maṱuku u itela u ṋetshedza tshanduko ya ndaulo ya ikhosisiṱeme ya mabindu maṱuku nga u bvisela khagala mishumo ya vhashumisani vho fhambanaho na u ṱuṱuwedza vhuḓidini ho ṱanganelanaho.
3.2. Izwi zwi vhumba tshipiḓa tsha Pulane Khulwane ya Mveledziso ya Mabindu Maṱuku yo Ṱanganelaho ya Lushaka yo ṱanḓavhuwaho, ine ya shuma sa muhanga wa tsumbanḓila kha vhatambi vhoṱhe vhane vha shela mulenzhe kha u ṱavhanyisa nyaluwo ya Mabindu Maṱukusa, Maṱuku na a Vhukati (dziMSME) nga kha mbekanyamushumo dzine dza nga kaliwa, zwibveledzwa na tshumelo. Zwipikwa zwa ndeme zwi katela u khwinisa vhuimo na maimo a tshumelo dza mveledziso ya mabindu, u vhona uri hu na tswikelelo ya khwine ya thikhedzo kha dziMSME nga maanḓa kha dziḓorobo na vhupo ha mahayani, na u ṱuṱuwedza vhubveledzi na vhubindudzi.
3.3. Muhanga uyu u vhea vhueletshedzi na u ṱuṱuwedza vhukati ha mveledziso ya MSME na thikhedzo ya mabindu maṱuku. Vhuṱuṱuwedzi ha mabindu vhu na mushumo wa ndeme kha u ṱuṱuwedza nyaluwo ya mabindu a vhuimo ha u thoma nga u ṋetshedza thikhedzo yo dzudzanyeaho, zwishumiswa na vhupo ho teaho u itela u tsireledza u bveledza zwithu zwine zwa nga bvela phanḓa.
4. Tshiṱirathedzhi tsha u endedza thundu nga muyani tsha Afrika Tshipembe
4.1. Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha mvetamveto ya Tshiṱirathedzhi tsha u Endedza thundu nga Muyani tsha Afrika Tshipembe uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa.
4.2. Tshiṱirathedzhi itshi tsho livhiswa kha u tandulula khaedu dzi re hone zwino dzi ngaho sa khorido dza mihwalo dzo fhandekanaho na zwithivheli zwa nṱha zwa u dzhena kha mbambadzo na u khwinisa zwa u pikisana na vhuṱumani ha themamveledziso na dziṅwe mbambadzo. Zwiṅwe hafhu, tshiṱirathedzhi itshi tshi ḓo vhuedza vhavhambadzela nnḓa, vhavhambadzela ngomu na khamphani dza u ṱanganya zwithu nga u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi na u leludza mbambadzo ya ḽifhasi nga kha nethiweke ya mihwalo ya muyani yo ṱanganelaho vhukuma.
5. Vhudzheneleli ha lushaka kha Masipala Wapo wa Ditsobotla
5.1. Khabinethe yo ṱanganedza mafhungo maswa nga ha tshiimo tsha Masipala Wapo wa Ditsobotla u re ngei vunḓuni ḽa Devhula-Vhukovhela.
5.2. U itela u vhuedzedza vhudziki kha masipala uyo, Khabinethe yo tendela uri Ditsobotla u vhewe fhasi ha ndaulo hu tshi tevhedzwa khethekanyo ya 139 (7) ya Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya ṅwaha wa 1996. U dzhenelela uhu ho itwa hu tshi tevhedzwa Mulayo wa Ndangulo ya Masheleni a Masipala wa ṅwaha wa 2003.
5.3. Pulane ya Mvusuludzo i ḓo thomiwa nga fhasi ha vhulanguli kana vhulavhalesi ha Muhasho wa Vhuvhusi ha Tshumisano na Mafhungo a Mvelele na Vhufaragwama ha Lushaka. Zwiṅwe hafhu, Muhasho wa Vhuvhusi ha Tshumisano na Mafhungo a Mvelele u ḓo dzudzanya zwivhumbeo zwa Vhushaka ha Mivhuso u itela u leludza u vhuedzedzwa ha mishumo ya ndaulo u itela u thusa masipala kha u ḓadzisa ndaela yayo ya vhusimamilayo. Tshigwada tsha Mushumo tsha Mishumo yo Ṱanganelaho tshi ḓo dovha tsha sedza kha mishumo ya vhugevhenga ine ya khou govhela masipala.
C. Milayotibe
1. Mulayotibe wa Khwiniso ya Tshiimiswa tsha Pfunzo ya Vhulamukanyi tsha Afrika Tshipembe (SAJEI)
1.1. Khabinethe yo tendela u ṋetshedzwa ha Mulayotibe wa SAJEI Phalamenndeni u itela uri u shumiwe. Ndivho khulwane ya Mulayotibe uyu ndi ya u khwinisa Mulayo wa zwino wa SAJEI wa ṅwaha wa 2008, u itela u swikelela zwa u dzudzanywa hafhu hu ṱoḓeaho ha modele wa vhuvhusi ha Tshiimiswa.
1.2. Mulayo wo thoma Tshiimiswa tsha u ṋetshedza pfunzo na vhugudisi kha vhaofisiri vha zwa vhuhaṱuli u itela u ṱuṱuwedza vhuḓilangi, u sa dzhia sia na u shuma zwavhuḓi ha khothe. U dzudzanywa hafhu ho lavhelelwaho hu katela u tholwa ha Dean na u bvisela khagala u tholwa na u shuma ha Mulanguli wa Tshiimiswa.
2. Mulayotibe wa Ḽaisentsi ya Mabindu wa 2025
2.1. Khabinethe yo lavhelesa na u tendela u anḓadzwa ha Mulayotibe wa Ḽaisentsi ya Mabindu u itela vhupfiwa ha tshitshavha.
2.2. Ndivho ya Mulayotibe uyu ndi ya u khwinisa Mulayo wa Mabindu wa ṅwaha wa 1991, nahone khwiniso idzi dzi ṱoḓa u thoma muhanga wa ḽaisentsi ya mabindu wa musalauno une wa shuma zwavhuḓi na u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi na vhukoni ha ndaulo na u dovha hafhu u tsireledza u shela mulenzhe ha maAfrika Tshipembe kha sekhithara i si ya fomala.
D. U tholwa
U tholwa hoṱhe hu ḓo khunyeledzwa nga murahu ha u khwaṱhisedzwa ha ndalukano na u ṱanzwa madzina ho teaho.
1. Vho Burton Vincent Cambell sa Tshanḓa tsha Mulanguli Muhulwane: Mveledziso ya Vhumvumvusi na Ṱhuṱhuwedzo ya Mitambo kha Muhasho wa Mitambo, Vhutsila na Mvelele.
2. Mufumakadzi Vho Lorraine Naidoo sa Mulanguli wa Ndangulo ya Nḓisedzo kha Muhasho wa Mishumo ya Tshitshavha na Themamveledziso.
3. Vho Dennis Mqadi sa Mulanguli Muhulwane wa Maanḓalanga a Tsireledzo ya Maḓini Afrika Tshipembe
4. Vho Shonisani Munzhedzi (u engedzwa ha konṱiraka) sa Muofisiri Mulanguli Muhulwane wa Tshiimiswa tsha Lushaka tsha Biodivesithi tsha Afrika Tshipembe (SANBI).
5. Vhalanguli Vhahulwane vha Dzingu vha Zhendedzi ḽa Tsireledzo ya Matshilisano ḽa Afrika Tshipembe.
a. Mufumakadzi Vho Mmapula Constance Pheeha (Limpopo)
b. Mufumakadzi Vho Karabelo Ellie Mojanaga (Kapa Devhula)
c. Mufumakadzi Vho Nkele Ntlhe (Free State)
6. Vhalanguli vha si vhahulwane kha Bodo ya SOC Limited ya Koporasi ya Vhubindudzi ha Tshitshavha (PIC):
a. Mufumakadzi Vho Dorothy Kobe;
b. Vho Stephen Boikanyo;
c. Mufumakadzi Vho Rethabile Nkosi;
d. Vho Mpumelelo Maseko;
e. Dokotela Vho Mongwena Maluleke (u tholwa hafhu na muimeleli wa SADTU);
f. Mufumakadzi Vho Lindiwe Motshwane (muimeleli wa SADTU);
g. Vho Matimba Shiburi (muimeleli wa PSA);
h. Mufumakadzi Vho Lerato Makwetla (muimeleli wa GEPF);
i. Mufumakadzi Vho Nosiphiwo Balfour (muimeleli wa GEPF); na
j. Mufumakadzi Vho Lindy Bodewig (muimeleli wa Vhufaragwama ha Lushaka).
7. Vhalanguli vha si vhahulwane kha Bodo ya Bannga ya Mveledziso ya Mavu na Vhulimi (Bannga ya Mavu):
a. Phrofesa Vho Johann Frederick Kirsten (u tholwa hafhu);
b. Mufumakadzi Vho Egashnee Pillay (u tholwa hafhu);
c. Vho Mabotha Arthur Moloto;
d. Mufumakadzi Vho Phumzile Hazel Maseko;
e. Mufumakadzi Vho Simthandile Ford;
f. Mufumakadzi Vho TF Matlala;
g. Vho Mcebisi Skwatsha; na
h. Mufumakadzi Vho Xikongomelo Maluleke.
8. Bodo ya Miraḓo ya Vhubveledzi Afrika Tshipembe (Vhubveledzi SA):
a. Mufumakadzi Vho Zola Baba Tshefu (Mudzulatshidulo);
b. Mufumakadzi Vho Beverly Jack (muimeleli wa mabindu o dzudzanywaho);
c. Vho Gilly Dlamini (muimeleli wa mabindu o dzudzanywaho);
d. Vho Godfrey M. Selematsela (muimeleli wa mabindu o dzudzanywaho);
e. Vho Thabo Mmoneri (muimeleli wa mabindu o dzudzanywaho);
f. Mufumakadzi Vho Sinah M.R. Mosehla (muimeleli wa DTIC); na
g. Mufumakadzi Vho Nolukholo F. N. Sigaba (muimeleli wa DEL).
E. Mafhungo maswa kha khabinethe
1. Luṱa lwa Vhuvhili (2) lwa Thandela ya Maḓi ya Lesotho Highlands.
1.1. Khabinethe yo ṱanganedza nḓivhadzo nga ha mvelaphanḓa ya u thomiwa ha Luṱa lwa Vhuvhili lwa Thandela ya Maḓi ya Lesotho Highlands. Heyi thandela musi yo no fhela i ḓo khwaṱhisedza tsireledzo ya maḓi kha vunḓu ḽa Gauteng.
1.2. Mbekanyamushumo ya u fhedza thandela iyi i anganyelwa kha mafhelo a ṅwaha wa 2029 hu na mvelaphanḓa ya u fhaṱa kha zwoṱhe Damu ḽa Polihali na Thaneḽe ya u Fhirisela ya Polihali-Katse.
1.3. U vhewa ha maḓi damuni hu khou lavhelelwa u thoma nga ṅwaha wa 2028 u itela u konisa Muhasho wa Maḓi na Vhuthathatshili u tendele vha Rand Water u thoma u bvisa maḓi manzhi u bva kha Sisiṱeme ya Mulambo wa Vaal u itela u ṋetshedza mimasipala ya vunḓu ḽa Gauteng nga ṅwaha wa 2028.
2. G20
2.1 Khabinethe yo ṱanganedza nḓivhadzo nga ha ndugiselo dza muṱangano wa G20 na u ṱanganedza u rwelwa ṱari ha Tshigwada tsha Mushumo tsha Vhaḓivhi vha G20 nga Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa. Tshigwada tsha Mushumo tsha Vhaḓivhi vha G20 tshi ḓo ṱola u sa eḓana ha lupfumo lwa ḽifhasi na masiandoitwa ayo kha nyaluwo ya ikonomi, vhushai na vhushaka ha mashango o fhambanaho. Vhukando uhu vhune ha vha ha u thoma ha mufuda waho kha G20 vhu tshimbilelana na vhuḓikumedzeli ha shango ḽa Afrika Tshipembe ha u shumisa Vhuphresidennde haḽo ha G20 u tandulula mafhungo ane a kwama mashango a mbuelo ya fhasi, u fana na u gonya ha u sa eḓana na mihwalo ya nṱha ya zwikolodo zwa vhuḓilangi. Tshigwada tsha Mushumo tsha Vhaḓivhi vha G20 tshi ḓo ṋetshedza muvhigo wa u thoma nga ha u sa eḓana ha ḽifhasi kha vharangaphanḓa vha ḽifhasi vha tshigwada tsha mashango a G20 kha Muṱangano wa Vharangaphanḓa vha mashango a G20 une wa khou ḓo farwa fhano Afrika Tshipembe nga ṅwedzi wa Lambamai 2025.
2.2 U vhalela maḓuvha o salaho a u fara Muṱangano wa tshiofisi wa Vharangaphanḓa vha mashango a G20 hu khou bvela phanḓa, Afrika Tshipembe ḽi khou bvela phanḓa na u fara na u dzudzanya miṱangano ya ndugiselo na u ṱanganedzwa ha nḓivhadzo nga zwigwadatshimbidzi zwa mushumo zwo fhambanaho na zwa mishumo u ya nga masia. Miṱangano ya ndugiselo ya Muṱangano wa mashango a G20 i tevhelaho yo farwa kha vhege dzi si gathi dzo fhiraho:
2.2.1 Muṱangano wa Vhurathi wa Tshigwada tsha Mushumo wa zwa Mutakalo wo farwa nga zwileludzi zwa vhudavhidzani (compuyutha) u bva nga ḽa 1 – 2 Khubvumedzi 2025 we wa haseledza nga ha u khwaṱhisa sisiṱeme dza mutakalo wa ḽifhasi na u lugisela khaedu dza tshifhinga tshi ḓaho.
2.2.2 Muṱangano wa Vhuraru wa Tshigwadatshimbidzi tsha Mushumo tsha Vhuvhili: wa zwa Tsireledzo ya Zwiḽiwa wo farwaho u bva nga ḽa 1 – 3 Khubvumedzi 2025 ngei kha shango ḽa Egipita u itela u tandulula mvelelo khulwane dza Tshigwadatshimbidzi tsha Mushumo tsha Tsireledzo ya Zwiḽiwa tsha G20 na u haseledza Tshitatamennde tsha Minisiṱa nga ha tsireledzo ya zwiḽiwa ḽifhasini ḽoṱhe, tshine tsha khou lavhelelwa u ṱanganedzwa nga tshifhinga tsha Muṱangano wa Minisiṱa wa G20 wa Afrika Tshipembe nga ḽa 19 Khubvumdze 2025.
3. Muṱangano wa Dziminisiṱa wa Mabindu Maṱuku na a Vhukati (dziSME) wa Ḽifhasi
3.1. Khabinethe yo ṱanganedza muvhigo nga ha muṱangano wa Minisiṱa wa SME wa Ḽifhasi wo bvelelaho wo farwaho nga u shumisana na Senthara ya Mbambadzo ya Dzitshaka (ITC) na StartUp20 ngei ḓoroboni ya Johannesburg nga ḽa 21 u swika ḽa 24 Fulwana 2025. Muṱangano wo shuma sa pulatifomo ya ndeme ya u ṱuṱuwedza vhufarisani na u vhea adzhenda ya tshumisano yo livhiswaho kha u ṱuṱuwedza vhubindudzi vhuṱuku na ha vhukati (dziSME) u ya kha vhumatshelo vhu bveledzaho, vhu katelaho nahone vhu bvelelaho.
3.2. Nyambedzano dzo vha dzo sedza kha thero dza ndeme dzi ngaho u khwinisa tswikelelo ya masheleni, u ṱuṱuwedza tshanduko ya didzhithala na u leludza tshanduko dza mupo nga ngomu ha sekhithara ya SME. Mushumo uyu wo kunga vhashela mulenzhe vha 750 u bva kha mashango a 66 (Minisiṱa na Tshanḓa tsha Minisiṱa vha 52).
4. Mvelelo dza Muṱangano wa u Thoma wa Vhubindudzi ha Maḓi a Afrika wo Farwaho Ḓoroboni ya Kapa u bva nga ḽa 13 u swika nga ḽa 15 Ṱhangule 2025
4.1. Khabinethe yo ṱanganedza nḓivhadzo nga ha mvelelo dza Muṱangano wa u Thoma wa Vhubindudzi ha Maḓi ha Afrika wo farelwaho Ḓoroboni ya Kapa u bva nga ḽa 13 u swika nga ḽa 15 Ṱhangule 2025, we wa vulwa lwa tshiofisi nga Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa. Wo farwa nga fhasi ha vhulanguli ha Muṱangano wa Mbumbano ya Afrika na Phanele ya Vhuimo ha Nṱha nga ha Vhubindudzi ha Maḓi u itela Afrika. Muṱangano wo sumbedzisa thandela dza 80 dza maḓi na vhuthathatshili dzine dza nga banngwa u bva kha mashango a 38, hu tshi katelwa na dza 36 dzi bvaho Afrika Tshipembe. Mvelelo ya ndeme yo vha u thomiwa ha Khoro ya Vhubvo ha Ḽifhasi nga ha Vhubindudzi ha Maḓi, vhubveledzi ha Ḽegasi ya G20 ho livhiswaho kha u takusa vhubindudzi ha maḓi nga ngomu ha vhudipuḽomati ha ḽifhasi. Samithi yo wana vhuḓikumedzeli vhu ṱoḓaho u vha US$12 biḽioni, zwi tshi khou ita mvelaphanḓa khulwane kha u vala tshikhala tsha vhubindudzi ha maḓi ha Afrika tsha US$30 biḽioni nga ṅwaha.
4.2. Muṱangano u tshimbilelana tsini na zwipikwa zwashu zwa lushaka sa zwe zwa sumbedzwa kha MTDP, NDP na Bono ḽa Maḓi ḽa AU nahone mvelelo dzi khwaṱhisa vhurangaphanḓa ha Afrika Tshipembe kha u vhumba tsireledzo ya maḓi ya dzhango na mveledziso ya themamveledziso.
5. Ṅwedzi wo Ṱanganelaho wa Tshumelo ya Tshitshavha (IPSM)
5.1. Khabinethe yo ṱanganedza mafhungo maswa nga ha u thomiwa ha mbekanyamushumo ya ṅwaha wa 2025 u swika wa 2026 ya muvhuso woṱhe na ya ṅwaha woṱhe mbekanyamushumo yo sedzaho kha Tshumelo ya Tshitshavha, ine ya ḓo rwelwa ṱari nga Khubvumedzi 2025 sa pulatifomo yo dzudzanywaho ya u isa phanḓa vhuphurofeshinaḽa na u fhaṱa hafhu fulufhelo ḽa tshitshavha.
5.2. Mbekanyamushumo ya Tshumelo ya Tshitshavha yo Ṱanganelaho i shuma sa pulatifomo ya u ṱanganedza na u sumbedza vhukoni ha sekithara ya tshitshavha na u dzhiela nṱha vhashumeli vha muvhuso vhane vha shumela lushaka nga u ḓihudza na u ṱalula. I khou pembelelwa nga fhasi ha thero ine ya ri: “U ita uri Tshumelo ya Tshitshavha i vhe ya Phurofeshinaḽa u itela u Fhaṱa Fulufhelo na u Vhuedzedza Fulufhelo kha Muvhuso”.
5.3. Mbekanyamushumo yo khwaṱhiswa kha phuphu ṱhanu dza tshiṱirathedzhi dzine dza katela u vhonala ha Vhusimamilayo kha zwitshavha, u fhindula, vhuphurofeshinaḽa na vhuḓifari havhuḓi ha vhashumi vha muvhuso, u fulufhedzana na u shela mulenzhe ha vhadzulapo.
5.4. Khabinethe yo dovha hafhu ya tikedza u thomiwa ha Foramu ya Vhushaka ha Vhukati ha Mivhuso u itela u dzudzanya khalenda ya mishumo ya IPSM ya ṅwaha muṅwe na muṅwe na u ṱuṱuwedza tshumisano ya Mivhuso yoṱhe.
F. Mishumo ine ya khou ḓa
6. Madalo a Phresidennde kha Vunḓu ḽa Devhula-Vhukovhela
6.1. Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa na Khabinethe vha ḓo dalela Vunḓu ḽa Devhula-Vhukovhela nga Ḽavhuṱanu, ḽa 12 Khubvumedzi 2025 ngei ḓorobodi ya Rustenburg. Madalo aya ndi tshipiḓa tsha vhurangeli ha Phresidennde ha u khwaṱhisa thikhedzo kha mivhuso ya mavunḓu na u khwinisa vhukwamani kha vhuḓidini ha u vula nyaluwo ya ikonomi ya mavunḓu na u khwinisa nḓisedzo ya tshumelo. Haya ndi madalo a vhuṱanu (5) o raloho kha Khoro ya Vhusimamilayo ya vunḓu.
7. Madalo a vhulavhelesi a Tshanḓa tsha Phresidennde Vho Paul Mashatile ngei vunḓuni ḽa Kapa Vhukovhela
7.1. Tshanḓa tsha Phresidennde Vho Paul Mashatile vha khou fara madalo a vhulavhelesi u ya kha Vunḓu ḽa Kapa Vhukovhela u bva nga ḽa 04 u swika nga ḽa 06 Khubvumedzi 2025 kha Tshiṱiriki tsha Overberg u sumbedzisa vhuḓidini ha muvhuso ha u ṱavhanyisa Mbekanyamushumo ya Mvusuludzo ya Mavu. Tshanḓa tsha Phresidennde vha ḓo dovha hafhu vha ranga phanḓa fulo ḽa Ḓorobo na Ḓorobo dzo Kunaho ngei Ḓoroboni ya Zwelihle, kha Masipala Wapo wa Overstrand, sa tshipiḓa tsha u ṱuṱuwedza vhupo ho kunaho, vhu re na mutakalo na vhupo ha ḓoroboni na vhupo ha mahayani vhu bveledzaho.
8. Muṱangano wa Tsedzuluso ya Parole ya Afrika Tshipembe
8.1. Muhasho wa Tshumelo dza Ndulamiso u ḓo vha mufari na mudzudzanyi wa Muṱangano wa Tsedzuluso ya Parole ya Afrika Tshipembe nga ḽa 22 na ḽa 23 Khubvumedzi 2025 ngei ḓoroboni ya Piṱori.
8.2. Muṱangano uyu u ḓo vha hone nga tshifhinga tsha Vhege ya Ndulamiso, ine ya sedza kha mushumo wa muhasho kha u vusuludza na u vhuedzedza vhatshinyi tshitshavhani. Muṱangano uyu u ḓo ṱanganya vhaḓivhi, vhashumi na vha kwameaho kha nyambedzano nga ha u bvelela, khaedu na nḓila dza zwino kha sisiṱeme ya parole.
9. Zwihumbudzo zwa Lushaka
9.1. Mishumo i tevhelaho i ḓo pembelelwa nga ṅwedzi wa Khubvumedzi: Ṅwedzi wa Vhufa, Ṅwedzi wa Vhuendelamashango, Ḓuvha ḽa Tshihumbudzo ḽa Lushaka ḽa SAPS na Ṅwedzi wa Tshumelo ya Tshitshavha yo Ṱanganelaho.
9.2. Kha vhuṱambo ha Ṅwedzi wa Vhufa, Afrika Tshipembe ḽi dzhiela nṱha na u pembelela mvelele yo pfumaho, vhufa na mvelele dza lushaka lwashu lwo fhambanaho. Thero ya ṅwaha uno ndi ine ya ri: “U humbula hafhu nga ha Zwiimiswa zwashu zwa Vhufa zwa Tshifhinga Tshiswa”. Tshanḓa tsha Phresidennde Vho Paul Mashatile vho vhewa kha zwa u ranga phanḓa vhuṱambo ha tshiofisi ha Ḓuvha ḽa Vhufa vhune ha ḓo vha hone nga ḽa 24 Khubvumedzi 2025 ngei Tshitediamu tsha Bridgton fhaḽa ḓoroboni ya Oudtshoorn, ngei vunḓuni ḽa Kapa Vhukovhela.
9.3. Ṅwedzi wa Vhuendelamashango u khou pembelelwa nga fhasi ha thero ine ya ri: "Vhuendelamashango na Vhuendelamashango ha Tshifhinga tshilapfu", vhune ha pembelela mvelele yo pfumaho ya Afrika Tshipembe, vhufa, na tshenzhemo dza nyendo. Ṅwedzi wa Vhuendelamashango u vhonetshela ndeme ya nḓowetshumo kha u maanḓafhadza tshitshavha na u sika mishumo. I isa phanḓa na u ṱuṱuwedza maAfrika Tshipembe u enda nga ngomu hayani na u ṱola zwoṱhe zwine lushaka lwashu lwa vha nazwo (#Sho’t Left).
9.4 Ḓuvha ḽa Tshihumbudzo ḽa Lushaka ḽa SAPS ḽi pembelelwa nga Swondaha ya u thoma ya ṅwedzi wa Khubvumedzi ṅwaha muṅwe na muṅwe musi lushaka lu tshi khou hulisa vhanna na vhafumakadzi vha Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe vhe vha xelelwa nga matshilo avho musi vhe mushumoni – vha tshi khou badela mutengo wa u fhedzisela kha tshumelo na u tsireledza vhathu vha Afrika Tshipembe. Khabinethe i ita khuwelelo kha muthu muṅwe na muṅwe uri a tikedze mapholisa musi vha tshi khou ita mushumo u konḓaho wa u khwaṱhisedza Afrika Tshipembe ḽo tsireledzeaho nahone ḽi si na vhugevhenga.
G. Milaedza
1. Ndiliso
Khabinethe i rumela maipfi a ndiliso kha dzikhonani na miṱa ya
- Mudzulatshidulo wa kale wa NCOP na Muambasada wa Kenya, Munnawavhaṋe Vho Mninwa Johannes Mahlangu vhane vha ḓivhiwa lwa vhulenda sa "MJ" na muṅwe wa murafho wa u thoma wa dziMP u khethiwa Phalamenndeni nga ṅwaha wa 1994. Vho vha vhe tshipiḓa tsha tshigwada tshe tsha ṅwala ndayotewa na u isa phanḓa na u imela Afrika Tshipembe nga nḓila yavhuḓi kha dzitshaka.
- Mufumakadziwavhaṋe Vho Tshidi Madia, ramafhungo na muhashi a ḓivheaho, we a ima sa tshedza tsha vhuḓifulufheli na ipfi ḽa muhumbulo. Vho vha vha tshi khoḓiwa vhukuma nga ṅwambo wa vhuṅwali havho ha milayo, u ḓikumedzela kha ngoho, u sa ṱalula, u tevhedza na u funa shango.
- Mutambi wa matambwa wa ḓivhazwakale na muya wa u anetshela zwiṱori zwa Afrika Tshipembe Mufumakadziwavhaṋe Vho Nandi Nyembe, vhane vha ḓivhiwa lwa vhulenda sa Mam’ Nandi vhane mushumo wavho wo dzhia miṅwaha i fhiraho mahumi maṱanu.
- Muḓivhalea wa jazz Munnawavhaṋe Vho ‘Bra’ Stompie Manana vhe phalaphala yavho ya takadza mbilu dza vhathu vha ḽa Afrika Tshipembe u bva zwiṱaraṱani zwa Sophiatown u ya kha vhuimo ha ḽifhasi nahone vha vha muṅwe wa vhalidzi vha phalaphala na vhalidzi vha flugelhorn vha ṱhonifheaho vhukuma.
- Mulwelambofholowo wa khethululo na mueletshedzi wa kale wa tsireledzo ya lushaka wa Phresidennde wa kale Vho Nelson Mandela, Munnawavhaṋe Vho Neil de Beer vhe vha shela mulenzhe zwihulwane kha ḓivhazwakale na poḽotiki ya shango ḽashu nga kha mishumo yo fhambanaho ye vha i ita kha zwigwada zwo vhalaho.
- Mubindudzi na muthomi wa mvelele ya biya ya vhutsila ya Soweto Gold Beer yo ḓivheaho sa biya ya u tou thoma ya Afrika Tshipembe ine ya vha ya vharema, Munnawavhaṋe Vho Ndumiso Madlala.
2. U fhululedza
Khabinethe i pembelela na u tamela mashudu:
- Akani Simbine kha u fhedza e wa vhuvhili kha 100m ya vhanna mafheleloni a Ḽigi ya Daimane ya 2025 ngei Zurich.
- Jo-Ane du Plessis kha u fhedza e wa vhuraru kha u posa pfumo ḽa vhafumakadzi mafheleloni a Ḽigi ya Daimane ya 2025 ngei Zurich.
- Thriston Lawrence kha u wina Thonamennde ya Goḽofu ya Omega ya Yuropa ngei Switzerland lwa vhuvhili nga murahu ha miṅwaha miṋa.
- Vhafumakadzi vha thimu ya Springbok kha u swika kha kotara ya mafheleloni ya Tshiphuga tsha Ḽifhasi tsha Ragabii lwa u tou thoma kha ḓivhazwakale yavho na u vha tamela mashudu musi vha tshi ṱangana na thimu ya France nga Swondaha, ḽa 7 Tshimedzi 2025.
- Tshigwada tsha Scorpion kings kha u swikelela khonsathi ya “Betway Presents Scorpion kings live with friends” yo rengisaho thikhihi dzoṱhe nga ḽa 29 Ṱhangule, ye ya kokodza vhafuni vha muzika vha 50 000 vhane vha fhira rekhodo.
Mbudziso:
Mufumakadzi Vho Nomonde Mnukwa – Muambeli wa Muvhuso o tou farelaho
Luṱingokhwalwa: 083 653 7485
