A. Merero Seemong sa Bjale
1. Ekonomi
1.1 Ditšhupo tše Botse tša Ekonomi
1.1.1 Kabinete e amogetše ditšhupo tše botse tša ekonomi go ya ka tshedimošo yeo e lokolotšwego ke ba Dipalopalo tša Afrika Borwa (StatsSA).
1.1.2 Ka la 3 Lewedi 2024, StatsSA e tsebagaditše tlhatlogo ya 0.4% ya Palomoka ya Letseno la ka Nageng (GDP) kotareng ya bobedi ya 2024. Tlhatlogo ye e hueditšwe ke kaonafalo ya ka lefapheng la botšweletši ya kgolo ya ngwaga ka ngwaga ya
1.7 %
1.1.3 Kaonafalo ka lefapheng la botšweletši e be e hlohleletšwa ke dikarolo tše hlano (5) tša dikarolo tše lesome (10) tša go tšweletša, e lego dijo le dino, tšhipi ya motheo le tšhipi ye tswakilwego, ditšweletšwa tša dimetale tšeo e sego tša tšhipi, ditšweletšwa tša dimetale le mafapha a metšhene ka moka di bile le tlhatlogo botšweletšing.
1.1.4 Tsošološo ya lefapha la go tšweletša ke ntlha ya katlego ye bohlokwa ya go tsošološa intasteri ya Afrika Borwa
1.1.5 Godimo ga moo, Lenaneo la Tšhupane ya Ditheko tša Bareki la mafelo ka moka a metsesetoropo le bontšhitše gore infleišene ya ngwaga ka ngwaga ya kgwedi ya Phato 2024 e be e le 4.4%, yeo e lego tlase go tloga go 4.6% ka Mosegamanye 2024.ene Kelo ya infleišene ya ngwaga ka ngwaga ya dithoto e be e le 4,4%, e theogile go tloga go 4,6% ka Mosegamanye 2024, gomme ka mo go swanago kelo ya infleišene ya ngwaga ka ngwaga ya ditirelo e be e le 4,5%, e theogile go tloga go 4,7% ka Mosegamanye 2024. Go bile le kaonafalo ye sa fetogego ya CPI ga e sale go tloga ka Hlakola 2024.
1.2 Go Tsošolowa ga Dikhamphani tše di Laolwago ke Mmušo (di-SOC)
1.2.1 Kabinete e amogetše kgatelopele ya go tielela yeo e dirwago ka go tsošološa di-SOC ebile kaonafalo ya bodiragatši bja di-SOC e tla ba le seabe se sebotse go lesolo la Afrika Borwa la go hloma diintasteri.
1.2.2 Ka tsela ye, go bohlokwa go lemoga gore Denel e fihleletše poelo ya R390 milione go sa balwe ditswala le lekgetho ngwageng wa ditšhelete wa 2023/24, ka ditshenyagalelo tša go se laolege tšeo di fokotšegilego ka 98%. PRASA e tloga e gatela pele kudu go bušetša ditimela tša banamedi diporong ka 31 ya dikgorwana tša ditimela tše 40 tšeo di šetšego di šoma, gomme Leano la go Bušetša Eskom Sekeng le tšwela pele go tliša dipoelo tše botse ka go fegwa ga kgaotšo ya mohlagase matšatši a go feta a 175 go fihla gabjale ka la 18 Lewedi 2024.
2. Twantšho ya Bosenyi le Bomenetša
2.1 Lesolo la Shanela
2.1.1 Kabinete e amogetše kgatelopele yeo e dirwago go lwantšha bosenyi ka Lesolo la Shanela. Magareng ga la 2 le la 8 Lewedi 2024, mekgarlo ya phethagatšo ya molao a golegile bagononelwa ba 13 691 ka baka la bosenyi bjo bogolo go swana le polao, go kata, go ba le dithunya tšeo di sego molaong le bohodu bja kgwebo. Ga e sa le go tloga ge le thongwa ka Mopitlo 2023, Lesolo la Shanela le feleleditše ka go golegwa ga bagononelwa ba 850 375, le go thopša ga dibetša tše di sego molaong tše 824 le dithunya tše di fetago 17 282. Godimo ga moo, diokobatši tša boleng bja go feta R13 milione di ile tša thopša Boemafofaneng bja Boditšhabatšhaba bja OR Tambo dikgweding tše pedi tše di fetilego, gomme koporo ya boleng bja go feta R20 milione e ile ya hwetšwa lefelong la dikgerekgere kgauswi le Durban le mogononelwa yo a swerwego.
2.1.2 Ka ditshepedišo tše di rulagantšwego tša go fapafapana le tšeo di eteletšwego pele ke bohlodi, mekgatlo ya phethagatšo ya molao e šetšane le go fediša ka botlalo digongwana tšeo di ipopilego tša go hlakodiša batho ka dikgoka nageng ka bophara.. Dibekeng tše pedi tše di fetilego, bahlakodiši ba 14 ba ile ba swarwa diprofenseng tša go fapafapana.
2.2 Go Bušetša Sekeng Potego ya Bahlankedi ba Phethagatšo ya Molao
2.2.1. Ka tirišano ya makala a go fapafapana, mekgatlo ya phethagatšo ya molao a golegile bagononelwa ba 14 ka Mpumalanga ka ditatofatšo tša bomenetša le bosenyi ka go aba mangwalo a go ithutela go otlela le mangwalo a go otlela ka tsela yeo e sego molaong, gomme borasephethephethe ba 11 ba golegilwe ka go amogela tsogolekobong go baotledi ba dikoloi tseleng ya lephefo ya N1 ka Limpopo.
2.2.2 Maphodisa a mararo ao a bego a se mošomong le modudi o tee ba ile ba golegwa kua Durban, Kwa-Zulu Natal ka baka la go kgopela šunya ya R100 000 go rakgwebo bakeng sa go lokolla dithoto tšeo di thopilwego, gomme maphodisa a mangwe a 4 a ile a ineela go SAPS ka molato wa go swana le wona wo.
2.2.3 Go feta moo, bagonelelwa ba seswai ba ile ba golegwa ka baka la go gononelwa gore ba bile le seabe sa bofora le bomenetša bja dithendara tša tšhelete ya go fihla R850 milione go la Motse Kapa, Profenseng ya Kapa Bodikela.
3. Thuto
3.1 Kabinete e laleditše barutwana ka moka bao ba swanelegago bao ba tsenago le bao ba šetšego ba le dikolong tša godingwana gore ba dire kgopelo ya thušo ya tšhelete go Sekema sa Thušo ya Ditšhelete tša Baithuti sa Setšhaba (NSFAS) le kadimo ge e bula. dikgopelo tša yona tša inthanete ka Labohlano, 20 Lewesi2024 bakeng sa ngwaga wa dithuto wa 2025.
Go dira kgopelo, baithuti bao ba nago le maikemišetšo le bao ba boago ba swanetše go ya go my.nsfas.org.za.
3.2 Mpshafatšo ya Melao ya Thuto ya Motheo (BELA)
3.2.1 Kabinete e amogetše go saenelwa ga Molaokakanywa wa BELA go ba molao ke Mopresidente Ramaphosa, go swaya kgato ye bohlokwa ya go fetoša le go godiša tshepedišo ya rena ya thuto ya motheo. Molao wo wa bohlokwa o nyaka gore mekgatlo ya taolo ya sekolo e ele hloko dinyakwa tša polelo tša setšhaba ka kakaretšo go kgonthiša go akaretšwa ga thuto.
3.2.2 E le mogato wa go matlafatša thuto ya bana ba banyenyane, Molao wa BELA o dira gore Mphato wa R e be ngwaga ye meswa ye e gapeletšegago ya go thoma sekolo. E bile e bea batswadi molato ka go dira gore go palelwa ke go kgonthišetša gore bana ba bona ba tsena sekolo e be bosenyi.
3.2.3 Kabinete gape e amogetše sephetho sa Mopresidente Ramaphosa sa go dumelela lebaka la dikgwedi tše tharo la go šoma ka dikarolo tše pedi tša go amana le kamogelo ya dikolo le polelo, bjalo ka karolo ya go netefatša kwano ya bosetšhaba.
4. Tša Maphelo
4.1 Bowetši bja MPOX
4.1.1 Bakeng sa go fokotša go phatlalala ga bolwetši bja mpox, batho ka moka Afrika Borwa ba kgothaletšwa go diriša mekgwa yeo e sego ya dihlare tša ka dikhemising. Tše di akaretša go hlapa diatla ka mehla ka sesepe le meetse goba go diriša sanithaesa sa go tswakwa ka alekhohole.
4.1.2 Le ge kotsi ya phetetšo ya motlalanaga ya Mpox ka nageng e sa dutše e le tlase, go ile gwa tiišetšwa phetelo ye nngwe ya Mpox gomme ka go realo palo ya diphetelo tše di tiišeditšwego e ile ya fihla go 25 ka Afrika Borwa ga e sa le bolwetši bjo bo thoma go phulega ka Mopitlo 2024.
4.2 Go Phulega ga Bolwetši bja Bilharzia - Selete sa Mopani sa Limpopo
4.2.1 Kabinete e ile ya sedimošwa ka go phulega ga bolwetši bja Bilharzia kua Mmasepaleng-mogolo waTzaneen ka Mopani (Limpopo) moo barutwana ba 150 ba ilego ba hlahlobja gore ba na le bolwetši bja Bilharzia..
4.2.2 Sehlophatšhomo sa Profense se hlomilwe ke mmušo wa Profense ya Limpopo gomme go tšewa magato ka nako ye go thibela bolwetši bjo bo fetišwago ke meetse, go šogana le go phulega ga bolwetši le go lekola boleng bja khwalithi ya meetse mafelong ao a amegilego.
4.2.3 Bilharzia e fetetšwa ka go kgwatha meetse a šilafaditšwego. Kabinete e hlohleletšasetšhaba go netefatša gore bana ga ba ruthe goba go bapala ka meetseng ao a ka bago a tšhilafetše.
4.2.4 Batswadi le bahlokomedi ba swanetše go iša bana bao go belaelwago gore ba fetetšwe ke bolwetši bjo mafelong a kgauswi pe bona a tša maphelo gore ba fiwe kalafo.
4.3 Go phulega ga Malwetši a Tlhako le Molomo kua Sarah Baartman, Kapa Bohlabela
4.3.1 Kabinete e kgopetše balemirui ka moka ba diruiwa go fokotša go tsamaiša diphoofolo ka morago ga go phulega ga bolwetši bja tlhako le molomo mebasepaleng ya Kouga le Koukamma ya Seleteng sa Sarah Baartman sa Kapa Bohlabela.
4.3.2 Go sepetšwa ga diphoofolo go tsena le go tšwa ka gare ga selete se se amegilego go tšwela pele go bewa leihlo go efoga go phatlalala ga bolwetši bjo mafelong ao a sa amegago go ya ka Tikologo ya Taolo ya Malwetši.
4.3.3 Kabinete e gopoditše MaAfrika Borwa gore go sepetšwa ga diruiwa go tloga lefelong le lengwe go ya go le lengwe go nyaka Tumelelo ya go Sepetša Diruiwa go tšwa go kantoro ya fao ya mmušo ya tlhokomelo ya diphoofolo.
5. Taolo ya GNU
5.1 Kabinete e amogetše sephetho sa Mopresidente Ramaphosa sa go hloma mokgwa wa go rarolla mathata maemong a mmušo ka merero yeo mekgatlo yeo e bopago GNU e ka ba go le mebono ya go fapana kudu.
B. Diphetho tša Kabinete
(I) Phatlalatšo ya Kakanywa ya Pholisi ya Tlhahlo mabapi le go fedišwa ga dinomoro tša tšhoganetšo tša 10177, 10111 le 107 gore setšhaba se ntšhe sa mafahleng ka yona.
(a) Kabinete e dumeletšwe Phatlalatšo ya Kakanywa ya Pholisi ya Tlhahlo mabapi le go fedišwa ga dinomoro tša tšhoganetšo tša 10177, 10111 le 107 gore setšhaba se ntšhe sa mafahleng ka yona.
(b) Kabinete e lemogile magato ao a hlomilwego a go fetoša Afrika Borwa go šomiša nomoro ya mogala ye kopana ya tšhoganetšo ye tee ya 112. Se se tla thuša gore batho bao ba lego ka fase ya kgatelelo ba se gapeletšege go gopola dinomoro tša go fapafapana ge ba hloka ditirelo tša tšhoganetšo goba ge megala ya bona e fetela mo go sa swanelago gona.
(ii) Sengwalwa sa Makgoraditsela mabapi le Tlhabollo le Tlhohleletšo ya Boeti ka Afrika Borwa
(a) Kabinete e dumeletše Sengwalwa sa Tlhabollo ya Boeti ka Afrika Borwa gore setšhaba se ntšhe sa mafahleng ka yona. Pholisi ye e šetšane le go atiša seabe sa boeti go ekonomi ya Afrika Borwa ka bophara bja yona ka palo yeo e hlatlogetšego godimo ya baeti.
(b) Ka 2023, Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya Sengwalwa sa Seakanywa ka ga Tlhabollo ya Boeti ka Afrika Borwa, gomme ditshwaotshwao go tšwa go dihlopha tše di amegago di ile tša akaretšwa ka go pholisi ye. Sengwalwa se sa Makgoraditsela se fana ka tlhako ya pholisi yeo e dumelelwago le tlhahlo bakeng sa tlhabollo ya tša boeti le tšwetšopele ka Afrika Borwa.
(c) Molaotshepetšo wo o tla hlohleletša kgwebo ka lefapheng la boeti le go netefatša gore lefapha le le kaonafatša kabelo ya lona go thwalo ya mešomo. Ditšhišinyo tša pholisi gape di lebišitše go go nyalelana le pholisi ya boeti le ditlhako tša bjale tša pholisi ya mmušo, le go godiša go tia ga lekala le bokgoni bja go arabela go mathata.
(iii) Pholisi ya Thekgo ya Ditšhelete ya Dikgwebopotlana, tše Nyenyane le tša Magareng (di-MSME) le Dikoporasi
(a) Kabinete e dumeletše Pholisi ya mafelelo ya Thekgo ya Ditšhelete ya Dikgwebopotlana, tše Nyenyane le tša Magareng (di-MSME) le Dikoporasi. Pholisi ye e nyaka go fediša mapheko ao a thibelago di-MSME le dikoporasi go hwetša thekgo ya ditšhelete. Ditšhitišo tše gape di tla dira gore go be le phetogo yeo e sa šikinyegego go tloga go dikgwebo tšeo e sego tša semmušo go ya go tšeo e lego tša semmušo le go tloga go dikgwebo tše dinyenyane go ya go tša magareng.
(b) Pholisi ye e fana ka go hlolwa ga tikologo ya thekgo ya ditšhelete go dihlopha tšeo di lebišitšwego go swana le bafsa, basadi le batho bao ba nago le bogole. Pholisi ye ke karolo ya magato a mangwe a go tsena seemo ka bogare go thekga dikgwebo tše nnyane, go akaretšwa le Tlhako ya Bosetšhaba ya Tlhabollo ya Mohlakanelwa ya Dikgwebo tše Nnyane yeo e dumeletšwego ke Kabinete ka 2022.
(c) Mmušo o etišitše pele go thekga di-MSME le dikoporasi ka gobane dikgwebo tše di hlola mešomo e mentši kudu le go nea batho dibaka tše dintši tša go iphediša.
(d) Phethagatšotšo ya pholisi e tla fediša sekgoba sa kadimo ka gare ga tshepedišo ya tikologo ya di-MSME gomme ya kgontšha kgolo ya ekonomi, yeo e lego ya pele ya mmušo.
(iv) Leano la Bosetšhaba la Boeti bja Dinaledi le Leano la Tiragatšo la 2023-2033
(a) Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya Leanopeakanyo la Bosetšhaba la Boeti bja Dinaledi le Thulaganyo ya Phethagatšo gore setšhaba se ntšhe sa mafahleng ka yona.
(b) Leano le le ikemišeditše go bea Afrika Borwa bjalo ka lefelo la maemo a lefase la boeti bja dinaledi, gomme se se tla godiša tlhabollo ya ekonomi le mešomo ka lefapheng la boeti. Afrika Borwa ke setšhaba sa mathomo sa Afrika go hlama Leano la Bosetšhaba la Boeti bja Dinaledi, gomme se se tla godiša go fapafapana ga boeti bja naga.
(c) Leano le le lebišitše go dikokwane tša go fapafapana, e lego tlhabollo ya mananeokgoparara, go kaonafatša ditsejana tša bolepi bja dinaledi le tša boeti, dikamano tša setšhaba le tša praebete, boeti bjo bo akaretšago bohle le phetogo.
(d) Afrika Borwa e ikgantšha ka mehola e mmalwa e kgethegilego yeo e dirago gore e be lefelo le le swanetšego la boeti bja tša dinaledi. Tše di akaretša ponagalo ya dinaledi gare ga mašego ya go se be le tšhilafalo le maemo a kgahlišago a leratadima.
(f) Kgoro ya tša Boeti, ka tšhomišano le Kgoro ya Saense le Diphetogo, e tla tsebagatša Leano la Bosetšhaba la Boeti bja Dinaledi nakong ya meketeko ya Letšatši la Bosetšhaba la Boeti ka Kapa Leboa ka la 27 Lewedi 2024, moo protšeke ya Square Kilometer Array e lego gona.
(v) Leano la Mmasepala la go Fetoša Bokgoni
(a) Kabinete e amogetše le go dumelela Modulasetulo le maloko dipeelano tša tšhupetšo tšeo di okeditšwego tša Komiti ya Ditona (IMC) mabapi le go phethagatša magato a go rarolla šome gabotse ga mmušo wa selegae.
(b) Maikemišetšomagolo a IMC ke go hlokomela phethagatšo ya ditiro tša go fapafapana go rarolla go se šome gabotse ga mmušo wa selegae ka magatotharollo a go fapafapana ka go mafelo a a kgethegilego a latelago:
i. Go hloma bokgoni ditirelong tša pušoselegae;
iii. Taolo, botshephegi bja sepolotiki le taolo;
iv. Taolo ya ditšhelete le dipoelo tšeo di kaonafetšego tša bohlakiši;
v. Kabo ya ditirelo le go hlokomelwa ga mananeokgoparara;
vi. Tlhabollo ya ekonomi ya ka nageng le thulaganyo ya tikologo; le
vii. Dikamano tša magareng le tša ka gare ga mmušo.
(c) IMC e tla etiša pele magatotharollo go mebasepala yeo e gogago ka kgara.
(d) Kabinete e laetše gape dikgoro tša mmušo le makalakgwebo a mmušo go lefa dikoloto tša tšona ka pelapela ebile Kgoro ya Matlotlo a Bosetšhaba e filwe maikarabelo a go netefatša gore se se a phethagala.
(vi) Dikoloto tšeo di sa lefelwago tša mebasepala go makgotlataolo a meetse
(a)Kabinete e ile ya tsebišwa ka dikoloto tša mmasepala tšeo di golago le tšeo di sa kgotlelelegego go diboto tša meetse, tšeo gonabjale di tšhošetšago go swarelela ga Lekgotla la Meetse la Vaal Bogareng leo le kolotago R9.9 bilione le la Magalies Water leo le kolotago R930 milione mafelelong a Mosegamanye 2024 ka kgonagalo ya go phuhlama ga diboto tše tše pedi.
(b) Dikoloto tšeo di kolotwago dikomiti tša meetse di na le kgonagalo ya go bea kabo ya meetse kotsing gaešita le go mebasepala yeo e lefago dikoloto tša yona tša meetse.
(d)Kabinete e dumeletše gore go hlongwe IMC go šogašogana le nako yeo e filwego mmasepala. IMC gape e tla etiša pele magato a go šogana le ditefelo tša dikoloto tša masepala go dikomiti tša meetse, kudukudu go tšeo di lebeletšanego le go wa wo go le go molaleng.
C. Melaokakanywa
1. Molaokakanywa wa 2024 wa Boetapele bja Setšo bja Khoi-San
1.1. Kabinete e dumeletše go romelwa ga Molaokakanywa wa Boetapele bja Setšo bja Khoi-San wa 2024 Palamenteng. Molaokakanywa wo ke karabelo go sephetho sa Kgorotsheko ya Molaotheo seo se tsebagaditšego Molao wa Boetapele bja Setšo le Khoi-San, 2019 (Molao wa 3 wa 2019) gore ga o na mohola ka lebaka la go se be gona ga go kgatha tema ga setšhaba ka Palamenteng.
1.2. Molaokakanywa wo o tla fa Palamente sebaka sa go latela taelo ya Kgorotsheko ya Molaotheo. Molao wa Boetapele bja Setšo le Khoi-San wa 2019 o tšere legato la Molao wa Tlhako ya Boetapele bja Setšo le Pušo, 2003 (Molao wa 41 wa 2003)
D. Ditshedimošetšo go Palamente
1.Dipoelo tša Ketelo ya Mmušo go China le go tšea karolo ka go Foramo ya Tšhomišano ya China-Afrika (FOCAC)
1.1. Kabinete e amogetše tshedimošo ka ga dipoelo tša ketelo ya mmušo ya go atlega ya moragorago go Rephabliki ya Batho ka Moka ya China le kopano ya FOCAC yeo e swerwego kua Beijing, China go tloga ka la 2 go fihla ka la 6 Lewedi 2024. Kabinete e lemogile dipoelo tše bohlokwa tše di latelago tša Afrika Borwa:
1.1.1. Tumelelano ya go fetoša sebopego sa kgwebišano go ya go ditšweletšwa tše di tšweleditšwego tša boleng bjo bo okeditšwego, kudukudu, tumelelano ya go abelana lenaneo la ditšweletšwa tše 100 tša boleng bjo bo okeditšwego go tšwa Afrika Borwa tšeo China e tlago go nagana go di reka ka dinageng tša ka ntle.
1.1.2. Go feta moo, Afrika Borwa e hweditše tšhomišano go tšwa go China ka magatotatelano a mararo ao a amanago le go fokotša go ntšhwa ga khapone, go dira dilo ka mokgwa wa titšitale, dinamelwa le dilotšistiki. Tšhomišano ye e tla bula tsela ya go godiša dipeeletšo ka dikoloi tša mohlagase, tšweletšo ya dipetiri, poloko ya enetši yeo e tsošološegago, gammogo le ka mafelong ao a hlaotšwego a Mafelo ao a Ikgethago a Ekonomi le Mafelo a Tlhabollo ya Diintasteri.
1.1.3. Babeeletši ba bohlokwahlokwa ba China ba Shenzhen le Beijing ka bobedi ba bontšhitše kgahlego ya go katološa dipeeletšo tša bona goba go hloma dipeeletšo tša bona tša dinagengdišele ka mo Afrika Borwa.
1.1.4. Memorantamo wa Kwešišano o ile wa saenwa nakong ya ketelo ya mmušo yeo e lebišitšego go tšwetša pele tirišano magareng ga China le Afrika Borwa.
1.1.5 Memorantamo wa Kwešišano o akaretša Kwano ya pulamadibogo ka Bolwetši bja Tlhako le Molomo (FMD) yeo e fokotšago dikiletšo tša go romelwa ga nama ya kgomo seleteng se se itšego seo se hlasetšwego ke FMD go e na le go e romela nageng ka moka. Mošomo wa go dira Kwano ye o thomile nakong ya Pušo ya botshelela.
2. Pego ya kgatelopele mabapi le go bušetšwa ga mašaledi a balwelatokologo go tšwa Zambia le Zimbabwe
2.1. Kabinete e amogetše tshedimošo ka ga ditokišetšo tša go bušetša morago mašaledi a mašole a tokologo a Afrika Borwa ao a bolokilwego ka Zimbabwe le Zambia. Magareng ga mašaledi ao a tla bušetšwago gae go akaretšwa mašaledi a Moatbokheiti Duma Nokwe, Mama Florence le Basil February. Duma Nokwe, Mama Florence Mophosho le Basil February.
2.2. Go bušetšwa ga mašaledi a bahlaselwa go tšwa Zambia le Zimbabwe go bopa karolo ya Protšeke ya Tsela ya Bohwa ya Kganetšo le Tokologo (RLHR). RLHR ke protšeke ya setšhaba ya go gopola batho yeo e ikemišeditšego go gopola, go keteka, go ruta, go hlatloša, go lota, go boloka le go fana ka bohlatse bja go ya go ile bja leeto la Afrika Borwa ya tokologo.
2.4. Moletlo wa go Boela Gae o tla swarwa kua Kampeng ya Mašole ya Waterkloof ka la 27 Lewedi 2024 ge mašaledi a bahu ba a fihla Afrika Borwa.
3. Go akgofiša phethagatšo ya peakanyoleswa ya naga
3.1. Kabinete e amogetše le go ela hloko pego ya kgatelopele mabapi le go akgofiša go phethagatšwa ga peakanyoleswa ya naga ka nageng. Lenaneo la go Akgofiša Mpshafatšo ya Naga le phethagatša ditšhišinyo tša Sehlopha sa Mopresidente sa Boeletši sa Peakanyoleswa ya Naga le Temo seo se ilego sa nea Kabinete pego ya sona le ditšhišinyo ka 2019.
3.2. Mananeo a go akgofiša diphetogo tša naga a tšwela pele go phethagatšwa gomme kgatelopele e begilwe go Kabinete ka tsela ye e latelago:
i.Ka Molao wa Phetogo ya Mafelo a a Kgethegilego a Dinagamagaeng, 1998 (Molao wa 94 wa 1998), palomoka ya dihektare tše 630 000 e ile ya fetišetšwa go diprofense tše dingwe;
ii. Dihektare tše di ka bago 659 602 tša naga ya mmušo ya temo di ile tša lokollwa le go abelwa;
iii. Pele ga 31 Hlakola 2024, dikleimi tša naga tše 83 205 di ile tša rarollwa;
iv. Dihektare tše ka bago 2,895, 935 tša naga di ile tša rekwa ka theko ya e R26,4 bilione.
v.Tefo ya tšhelete ya go lekana R26 bilione ile ya abelwa badudi bao ba holegilego go tšwa go yona.
vi. Malapa a ka bago a 2 376 976 a ile a holwa ke lenaneo la pušetšo.
vii. Khomišene ya Pušetšo ya Ditokelo tša Naga e rulagantše go feleletša le go ruma dikleimi tša naga tše 339 ka ngwaga wa ditšhelete wa 2024/2025.
4. Go tswalelwa ga Thanele ya Lesotho-Highlands bakeng sa tlhokomelo yeo e rulagantšwego
4.1. Kabinete e ile ya tsebišwa ka go tswalelwa ga thanele ya Protšeke ya Meetse ya Lesotho Highlands Water ka lebaka la tlhokomelo yeo e rulagantšwego go tloga ka la 1 Diphalane 2024 go fihla ka la 31 Hlakola 2025..
4.2. Mošomo wo o rulagantšwego wa tlhokomelo o bohlokwa go šireletša mananeokgoparara a mangwe a mengwaga ye mengwe ye 20 go ya go ye 30 gomme go šitwa ke go dira mošomo wo go tla bea kotsing go fetišetšwa ga meetse go Peakanyo ya Mohlakanelwa ya Noka ya Vaal (IVRS), yeo e abago meetse ao a abjago ke Rand Water go barekaditirelo ba yona le mebasepala ka moka ka Gauteng.
4.3. DWS e ile ya dira phetleko ye e tseneletšego go lekola kotsi ya go šoma ga IVRS yeo e bopšago ke matamo a 14 ao a kgokagantšwego. Phetleko e ile ya tiišetša gore ditlamorago tša go tswalelwa ga thanele go IVRS ka kakaretšo a se tša go tshwenya ka ge matamo a mantši ka go IVRS tletše ge re bolela bjale.
4.4. Kabinete e lemogile go šitišwa ga kabo ya meetse ka Gauteng le ka go mebasepala ye mengwe ya Freistata yeo sa amanego felo le go tswalelwa ga thanele, gomme e lemogile gape gore DWS e thekgile mebasepala go boledišana bakgathatema ba yona mabapi le go tswalelwa ga Thanele ya Lesotho Highlands.
4.5. Kabinete gape e lemogile gore ka Gauteng, kgolo ya ka pelapela ya palo ya batho ya badudi, tlhokego ya tlhokomelo ya mananeokgoparara, tlhokego ya phethagatšo ya melawana ya mebasepala le go diegišwa ga go phethagatšwa ga kgato ya bobedi ya protšeke ya Lesotho Highlands go bile le seabe se segolo sa go kgaogakgaoga ga meetse gonabjale. Le ge go le bjalo, go phethwa ga Kgato ya 2 ya protšeke ya Lesotho Highlands go tla tliša kimollo ge e ba go tlaleletšwa ka magato a taolo ya dinyakwa tša meetse, go dirišwa ga ditheknolotši tše diswa tša go boloka meetse le go hlokomelwa ga mananeokgoparara ka tshwanelo.
4.6. Kabinete e lemogile gore DWS e swere dikopano tša go itokišetša go tloga ka Dibokwane 2022 le mebasepala ya Freistata yeo e amogelago meetse go tšwa Nokeng ya Liebenbergsvlei go fokotša dikotsi tša go šitišwa ga tirelo nakong ya tlhokomelo ya thanele. Lega go le bjalo, go diega ga mebasepala go kaonefatša le/goba go mpshafatša mananeokgoparara a yona e santše e le tlhohlo. Kabinete e lemogile gore DWS e tla bea seemo leihlo le go tsena seemo ka bogare, ge go le maleba, go thekga mebasepala ye.
5. Dikiletšo tša meetse go la Gauteng
5.1. Kabinete e ile ya tsebišwa ka ga go tsenywa tirišong ga dikiletšo tša meetse tša Legato la 1 ka Gauteng. Se ke ka baka la ge Rand Water e fihlelela tekanyo ya yona ya mafelelo ya go ntšha meetse ka IVRS.
5.2. Nyakego ya meetse ka Gauteng e tšwela pele go gola ka lebaka la kgolo ya palo ya batho, koketšego ya meetse ao a lobago a go se lefelwe letseno ka dipeakanyong tša mmasepala, go akaretšwa le dihlomesetšo tšeo e sego tša semolao le tšeo di sa lefelelwego, le go hloka tlhokomelo yeo e feleletšago ka go dutla mo gogolo ga meetse, ao a lego ka palogare ya 33% go ralala le mebasepala ya Gauteng.
5.3. Gonabjale, maemo a nyakego ya meetse go tšwa go bareki ba mmasepala ba Rand Water e kgauswi le nhlorwaneng ebile ka dinako tše dingwe e ka godimo ga kabo yeo e hwetšagalago go tšwa go mafelo a yona a go hlwekiša le matamo a go boloka meetse.
5.4. Go efoga dikiletšokgolo, mebasepala ya Gauteng e swanetše go etiša pele go fokotša go dutla ga meetse ditshepedišong tša yona tša kabo ya meetse le go phethagatša dikiletšo tša meetse.
5.5. DWS, Rand Water le mebasepala ya Gauteng ba dirišana le Sehlopha sa Methopo ya Meetse sa Panka ya Lefase ya 2020 go phethagatša lesolo la tsebišo le poledišano ka ga go šomiša meetse ka tekatekano, ka tirišano le mekgatlo ya setšhaba le baetapele ba kgwebo.
E. Bao ba Thwetšwego Mešomong
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a thuto a tlo tiišetšwa le go netefatšwa ka tsela ye maleba.
(a) Morena Captain Rufus Lekala bjalo ka Mohlankedimogolophethiši (CEO) wa Bolaodi bja Tšhireletšo ya Lewatle bja Afrika Borwa tekano ya mengwaga e mehlano.
(b) Morena Luvuyo Xola Ntoyi bjalo ka Mohlankedimogolophethiši wa Boto ya Meetse ya Bogare bja Vaal mengwaga ye mehlano.
(c) Morena Gift Zowa bjalo ka Mohlankedimogolophethiši wa Broadband Infraco mengwaga ye mehlano.
F. Ditiragalo tšeo di tlago
1. Letšatši la Bohwa
1.1. Motlatšamopresidente Mashatile o tla fana ka polelo ya moletlo wa Letšatši la Bohwa la semmušo ka Labobedi, 24 Lewedi 2024 kua Lepatlelong la Meqheleng ka Ficksburg ka Freistata, leo le swarwago ka tlase ga hlogotaba ya: "Go keteka maphelo a bagale le bagaleadi ba rena bao ba gafilego maphelo a bona bakeng sa tokologo ya rena".
1.2. Ka Letšatši le la Bohwa, re hlompha bagale le bagaleadi bao ba gafilego maphelo a bona ba lwela tokologo ya rena, kudukudu balwela tokologo bao ba ilego ba gapeletšwa go ya bothopša ke mmušo wa kgethollo ya semorafe gomme ba hlokofaleladinageng tša ka ntle.
1.3. Moletlo wa go Boela Gae o tla ba gona ka la 27 Lewedi 2024 ge mašaledi a bahlankedi ba mmalwa ba Ntwa a boa go tšwa Zambia le Zimbabwe go ya Afrika Borwa bjalo ka karolo ya Protšeke ya rena go Bušetšwa Gae ga Balwelatokologo ba Bothopša.
1.4 Bjalo ka karolo ya meketeko ya Kgwedi ya Bohwa, mmušo o tla swara Moletlo wa Dipapadi tša Setlogo sa ka mo Nageng magareng ga 24 le 29 Lewedi 2024 kua Freistata go bontšha dipapadi tša setlogo, mmino, motantsho, dijo le mešomo ya diatla.
2.Kgwedi ya Ditirelo tša Mmušo (PSM)
2.1.Ge re dutše re tšwela pele go gopola Kgwedi ya Ditirelo tša Mmušo, mmušo o tla šetša mo bekeng ye go lemoga bašomi bao ba re thušago ka mehla bao ba hlankelago setšhaba sa rena ka boikgantšho le ka bothakga. Mo bekeng, re hlaloša gape le Disenthara tša Ditirelo tša Thusong tša naga ya rena, tšeo di nolofatšago phihlelelo ya tshedimošo le ditirelo bathong.
3. Beke ya Temošo ya Batho bao ba Phelago ka Bogolofadi bja go Se kwe
3.1. Afrika Borwa e tla tlatša setšhaba sa boditšhabatšhaba go keteka beke ya boditšhabatšhaba ya Batho bao ba Phelago ka Bogolofadi bja go Se kweDifoa go tloga ka la 23 go fihla ka la 29 Lewedi 2024 ka tlase ga sehlogo se se rego: "Ingwadišetše Ditokelo tša Polelo ya Diatla".
4. Samiti ya Brazil, Russia, India, China le Afrika Borwa (BRICS)
4.1. Go itokišetša Samiti ya BRICS ya 2024 yeo e tlago go swarwa ka la 22 go fihla ka 24 Diphalane 2024 kua Russia, Afrika Borwa e tšea karolo ka go dikopano tše dintši tša go lokišetša go oketša lentšu la yona go ditaba tše bohlokwa le go tšwetša pele dikgahlego tša go swana ka sehlopheng..
5. Khonferense ya Boditšhabatšhaba ka ga Kgopolo le Tirišo ya Taolo ya Elektroniki
5.1. Kgoro ya Tirelo ya Setšhaba le Taolo, ka tirišanommogo le Yunibesithi ya Sekolo sa Pušo sa Witwatersrand, e tla ba monggae wa Khonferense ya bo-17 ya Boditšhabatšhaba ka ga Teori le Tirišo ya Taolo ya Elektroniki (ICEGOV) magareng ga la 1 le 4 Diphalane 2024 ka tlase ga sehlogo: "Tshepo le Taolo ya Boitshwaro bakeng sa Lefase leo re le nyakago".
G. Melaetša
1. Ditebogišo
Kabinete e lebogiša le go lakaletša tše botse go:
• Sehlopha sa Afrika Borwa ka baka la tiragatšo ya bona e botse go Dipapadi tša Batho bao ba Phelago ka Bogolofadi tša 2024 kua Paris le go thopa dimetale tše tshela.
• Simoné Kruger bakeng sa go thopa gauta papading ya discus F38 Dipapading tša Batho bao ba Phelago ka Bogolofadi.
• Monamedi wa paesekele Nicolas Pieter du Preez ka go thopa bronze ka go Moreilo wa Tšhikanoši wa Banna wa H1 Dipapading tša Batho bao ba Phelago ka Bogolofadi kua Paris.
• Donald Ramphadi le Lucas Sithole ka go thopa sefoka sa bronze ka thenisi ya go bapalwa ke dibapadi tše pedi tšeo di dutšego godimo ga ditulo tša digole Dipapading tša Batho bao ba Phelago ka Bogolofadi Paris.
• Dinkgwete tša lefase tša di-Springboks bakeng sa papadi ya tšona ya makgaola-kgang kgahlanong le New Zealand go Sebjaneng sa Rakbi. Di-Springboks di sa dutše di sa fenywe ka go Sebjana sa Rakbi gomme di tla bapala le Argentina papading ya tšona e latelago.
• Seopedi sa Afrika Borwa Tyla yo a dirilego histori ka go ba MoAfrika Borwa wa mathomo go thopa sefoka sa Bidio ya Mmino ya MTV.
• Sehlopha sa Afrika Borwa ka Khonferenseng ya Mabokgoni a Lefase ya 2024 ka Fora go bontšha bokgoni le ditalente tše kaone tša setšhaba sa rena.
• Kabinete e lebogišitše The Douglas Weir ka Kapa Leboa ka go amogelwa ga yona bjalo ka Sebopego sa Nošetšo sa Bohwa bja Lefase ke Khomišene ya Boditšhabatšhaba ya Nošetšo le Meetse. Le ke lekga la mathomothomo mo moago wa nošetšo wa Afrika Borwa o amogela moputso wo. Letamo la mengwaga ye 130 le hlokomelwa ke Kgoro ya Meetse le Tlhwekišo gomme le bopa karolo ya mananeokgoparara a magolo a Mokgatlo wa Meetse wa Lekwa, wo o abago lefelo la dihektare tše 8,1113 tša nošetšo.
• Kabinete e ile ya tlatša Mopresidente Ramaphosa ka go lebogiša Mohlomphegi Mopresidente Abdelmadjid Tebboune ka go kgethwa gape bjalo ka Mopresidente wa Repabliki ya Temokrasi ya Badudi ba Algeria. Kabinete e lebeletše pele go kgokagana le Mmušo le batho ba Algeria go matlafatša dikamano tša dinaga tše pedi.
2. Matshidiso
Kabinete e iša matshidiso go bagwera le malapa a:
• Morena Pravin Gordhan, yo a ilego a ema a sa šišinyege kgahlanong le gogwa ga mmušo ka nko, gomme a šoma ka go se lape go šireletša pušo ya molao le pušo e botse. Mo nakong ya gagwe ka moka ya go šomela batho, o šomile ka mafapheng a mantšhi a dipotfolio tša botona le bjalo ka Mokomišenare wa Tirelo ya Matlotlo ya Afrika Borwa. Tema yeo a e kgathilego e bile ye bohlokwa go tlhabollo ya ekonomi ya Afrika Borwa, go lwela ponagatšo, go rwala maikarabelo le go lwantšha bomenetša. E be e le molwela-tokologo yo a lwantšhanego le kgethollo ya semorafo yo a neetšego bophelo bja gagwe go lokolleng setšhaba sa rena.
• Mohumagadi Regina Brookes, molwela-tokologo nakong ya mmušo wa kgethollo yo a ilego a ganetša Molao wa Boitshwaro bjo bo sa Lokago ka bo-1950 gomme a tlaišwa ke mmušo wa kgethologanyo ka baka la go phela le batho ba baso bjalo ka mosadi wa mothomošweu. Ka 1955 o ile a kgopela go hlopšaseswa bjalo ka motho wa mmala go mo kgontšha go phela gare ga bathobaso.
•Mongwadi yo a tumilego, sereti le mogale, Morena James Matthews, yo e bego e le Leloko le le Hlomphegago la Lekgotla la Setšhaba la Ikamanga. O hweditše tlhompho ye ka 2004 ka baka la diphenyo tša gagwe tša go kgahliša ka go dingwalwa, go ba le seabe ka go boraditaba le boikgafo bja gagwe bja phenkgišano ya Afrika Borwa ya go hloka semorafe.
•Mokgaka wa Kwaito, Morena Sandile Ngwenya, yo a tsebjago ka leina la Mapaputsi, yo a bilego le seabe se segolo kudu go tšweletšong ya mmino wa kwaito.
• Badiriši Darlington Michaels, Sello Motloung le Paul Lückhoff, bao ka mošomo wa bona ba godišitšego intaseteri ya difilimi le boithabišo ka mo nageng.
• Mokgaka wa metlae wa go tuma, Morena Philani Mabanga, yo a tsebjago kudu bjalo ka Mfundisi Ntshebe, yo a bego a re bolaiša dithapa le go re thabiša ka mmino wa gagwe wa metlae wa boikgopolelo.
Dinyakišišo:
Mohumagadi Nomonde Mnukwa – Seboleledi sa Mmušo sa Motšwaoswere
Mogala: 083 653 7485
