Khabinete yi hlangane hi Ravunharhu, 6 Khotavuxika 2018, eUnion Buildings, Pitori.
A. Timhakankulu
1. Ikhonomi
Khabinete yi lemukile ku ya ehansi ka 2,2% eka Swimakiwa Hinkwaswo swa Tiko (GDP) eka kotara yo sungula ya 2018. Ndzawulo ya Tinhlayohlayo ta Afrika-Dzonga (StatsSA) yi humese tinhlayo vhiki reri. Vurimi, migodi na tiindasitiri to maka ti hoxile xandla eka ku ya ehansi loku eka kotara leyi yo sungula. Khabinete yi nyikile xileriso eka Ntlawa wa Vaholobye va Ikhonomi ku hlangana hi ku hatlisa ku kanela hi ndlela yo yisa emahlweni hi mayelana na tinhlayo leti.
Mivuyelo ya GDP yi tisa nkongomiso lowukulu eka xidingo xa tisekitara hinkwato ta tiko ku tirhisana ku seketela ikhonomi ya le tikweni ra Afrika-Dzonga. Mabindzu na vatirhisi va dinga ku ya emahlweni va tirhisana na mfumo eka ku seketela mapfhumba yo tanihi Kungu ra Timhaka ta Kaye ku hlohlotela ku kula ka ikhonomi na ku tumbuluxa mitirho leyi dingiwaka swonghasi. Yin’wana ya tiphuphukulu ta rona i Kungu ra Matirhelo ya Pholisi ya Vumaki (IPAP), leyi kongomisaka eka ku ndlandlamuxa vumaki, ku tumbuluxiwa ka mitirho na ku rhumeriwa ka tinhundzu ematikweni mambe. Khabinete ya tshemba leswaku IPAP yi ta pfuna ku kurisa sekitara ya vumaki na ikhonomi ya hina.
Eku fambeni ka lembe leri, mfumo wu ta rhurhela Samiti ya Vuvekisi ya Matiko ya Misava ku kombisa Afrika-Dzonga tanihi ndhawu ya vuvekisi. Xikongomelo xa xiendleko i ku tirhela ku endla mitirho ya R1,2 wa tithiriliyoni eka vuvekisi lebyintshwa eka ntlhanu wa malembe lama taka, leswi swi nga ta va na nhlohlotelo wo tivikana eka ku kula ka ikhonomi na ku tumbuluxiwa ka mitirho.
2. Vuvekisi
Khabinete yi amukela ku simekiwa ka feme yintshwa ya xiyimo xa le henhla leyi yi endlaka swimakiwa swa thekinoloji ya mahungu na vuhlanganisi eEast London eKapa-Vuxa hi ti 5 Khotavuxika 2018 hi Yekani Manufacturing, khamphani leyi hinkwayo ka yona yi nga ehansi ka vun’wini bya wantima. Vuvekisi lebyi bya R1 biliyoni byi ta tumbuluxa 1 000 wa mitirho ya risima yintshwa ku engetela eka nhlayo hinkwayo ya vatirhi leyi nga kona ya 450, ngopfungopfu vantshwa na vavasati.
Vuvekisi byi vuyeriwile kusukela eka haswimbirhi Xihlohloteri xa Switirhisiwa swa Zoni ya Ikhonomi yo Hlawuleka na Xikimi xa Vamaki va Vatima (BIS). BIS yi endle leswaku Ndzawulo ya Mabindzu na Vumaki (dti) yi pasisa nseketelo wa xihlohloteri eka 103 wa vamaki va vantima eka malembeximali mambirhi lama nga hundza. Makumemunenhungu wa tikhamphani ti tlhele ti nyikiwa nseketelo wo fikelela timakete, nhungu wa tona ti le Kapa-Vuxa.
3. Muholo wa Mpimohansi wa Rixaka (NMW)
Khabinete yi amukela ku pasisiwa ka Nawumbisi wa NMW hi Huvo ya Rixaka. Yi hundzisa ku khensa ka yona eka vakhomaxiave hinkwavo eka Nhluvukiso wa Ikhonomi wa Rixaka na Huvo ya Vatirhi eka xiave xa vona eka ku fikelela ntwanano lowu. Leswi swi sungula endlelo ro yisa eka ku hunguta vangwa ra miholo, ngopfungopfu eka vaholi va malinghena ya le hansi. Kwalomu ka 6,4 wa timiliyoni ta vatirhi eAfrika-Dzonga va ta vuyeriwa xikan’wekan’we loko Nawumbisi lowu se wu sayiniwile ku va nawu. Hambiswiritano, Khabinete ya amukela leswaku swo tala swa ha dinga ku endliwa ku pfala ku hambana ka mihlolo loku ka ha riki kona etikweni.
Nawumbisi lowu sweswi wu ta rhumeriwa eka Huvo ya Rixaka ya Swifundzakulu ku ya pfumeleriwa loko Phuresidente a nga si wu sayini ku va nawu.
4. Vukorhokeri bya masungulo
Khabinete ya tsaka hi mivuyelo ya Nhlayelo wa Vanhu lowu nga riki wa swa Timali wa Timasipala wa 2017 lowu humesiweke hi StatsSA. Mivuyelo yi kombe leswaku vatirhisi vo tala va kumile vukorhokeri bya masungulo bya mahala byo tanihi gezi, mati na mbhasiso hi 2017 loko ku fananisiwa na 2016. Mfumo wu tama wa ha tibohile eka ku nyika vukorhokeri bya masungulo bya siku na siku eka vaakatiko va wona hinkwavo, ngopfungopfu vanhu lava sweleke. Phurojeke leyi fambelanaka na mati leya ha ku vaka kona i Phurojeke ya Mati ya Mhlathuze ya R96 wa timiliyoni eRichards Bay eKwaZulu-Natal, leyi yi nga ta phakela mati yo nwa ya tiphayiphi eka kutlula 6 000 wa mindyangu.
5. Mikanerisano ya miholo ya Vutirhelamfumo
Khabinete yi kumile vuxokoxoko kusuka eka Holobye wa Vutirhelamfumo na Vulawuri eka mikanerisano ya miholo ya Vutirhelamfumo. Khabinete yi khensa ku tiboha ka vakhomaxiave hinkwavo eka ku kuma xitshunxo xa kahle lexi xi nga ta vuyerisa vatirhi va swiave hinkwavo. Khabinete yi tiyisisa hi vuntshwa ku tiboha ka mfumo ku vulavurisana hi vutalo na vatirhi ku endlela ku fikelela ntwanano wo tirheka wa lava khumbekaka hinkwavo.
6. Timali ta Nhlayiso wa Vaaki
Khabinete yi tshembisa vavuyeriwa va timali ta nhlayiso wa vaaki leswaku mfumo wu ta ya emahlweni wu nyika vukorhokeri lebyi bya nkoka, tanihilaha wu nyikiweke xileriso hakona hi Vumbiwa ra Rhiphabuliki ya Afrika-Dzonga ya 1996. Timali ta nhlayiso wa vaaki ti ta ya emahlweni ti holeriwa naswona endlelo ra ku siva khadi lera khale ra Ejensi ya Timali ta Nhlayiso wa Vaaki ya Afrika-Dzonga (SASSA) hi lerintshwa ri ta ya emahlweni kufikela hi ku hela ka Ndzati 2018.
Xinakulobye exikarhi ka SASSA na Hofisi ya Poso ya Afrika-Dzonga xi nyika mivuyelo leyinene tanihileswi vavuyeriwa vo tala kusukela hi Mudyaxihi 2018 va nga eku yeni ku ya Cincisa makhadi ya vona.
Khabinete yi khutaza miganga ku honisa swihungwana swo koma leswi lerisaka vavuyeriwa va timali ta nhlayiso wa vaaki ku tsarisa hi vuntshwa ku kuma timali ta vona ta nhlayiso wa vaaki ku papalata ku ka va nga holeriwi. Swihungwana leswo lahlekisa swo tano swi lava ku vanga mpfilupfilu exikarhi ka lava sweleke na ku hambukisa mfumo eka ku tiyisisa leswaku timali ta nhlayiso wa vaaki ta hakeriwa handle ka swihoxo eka vavuyeriwa ku ri hava nhluleko.
7. N’walungu-Vupeladyambu
Khabinete yi kume xiviko xa ndzima leyi khatsiweke xa vunharhu kusuka eka Xipano xa Ntirho xa Vaholobye va Tindzawulo to Hambana (IMTT) eN’walungu-Vupeladyambu. Khabinete yi enerisekile hi ndzima leyi khatsiweke ku tirhisa Xiyenge xa 100(1) (a) na (b) lexi tlhontlhiweke eka tindzawulo ta xifundzakulu ta N’walungu-Vupeladyambu. Ku tlhele ku yiwa emahlweni ku pasisiwa leswaku IMTT kuya emahlweni yi ta vikela Khabinete kan’we hi n’hweti ku kotisa swipano leswi rhumeriweke eka xifundzakulu lexi ku ya emahlweni na ntirho.
Khabinete yi pfumelele vuendzi kuya eN’walungu-Vupeladyambu hi ti 7 Khotavuxika 2018 ku ya nyika vuxokoxoko eka Vurhangerinkulu bya N’walungu-Vupeladyambu, Huvo yo Endla Milawu ya Xifundzakulu na vakambatinkota lava nga na vutihlamuleri bya xifundzakulu.
8. Xiendlo xa ku kombisa ku vilela
Khabinete yi sole mikombiso ya ku vilela leya ha ku vaka kona etikweni hinkwaro, naswona yi vilerisiwa ngopfungopfu hi swiendlo swa madzolonga na ku chavisiwa ka vavabyi na vatirhi va swa vutshunguri eka Xibedhlele xa Xiakhademiki xa Joni xa Charlotte Maxeke. Vakombisa ku vilela lava va tirhisaka timfanelo ta vona ku kombisa ku vilela va fanele ku endla tano handle ko onha timfanelo ta van’wana, ngopfungopfu lava nga sirhelelekangiki. Ku hava mpimo wa xirilo lowu nga faneriwaka hi madzolonga na matikhomelo ya nchavisano lama voniweke evhikini leri nga hundza.
9. Vuhlayiseki na nsirhelelo
Khabinete yi amukela na ku seketela ‘kungu ra mphalalo wa ntshamiseko’ hi Vukorhokeri bya Maphorisa ya Afrika-Dzonga (SAPS), lava va nga ta tirhisana na MaAfrika-Dzonga eka matshalatshala ya ku endla miganga ya ka hina yi hlayiseka swinene. Mavonakelo ya vutalo bya le henhla ya maphorisa lama nga ambalangiki yunifomo lama fambaka hi milenge na hi swipandzamananga – lama seketeriwaka hi xiyenge xa le moyeni xa SAPS, matirhelo yo biyelela na ku secha lama yaka emahlweni, ku pfariwa ka magondzo na ku secha loku nga heliki ntamu ka vaehleketeleriwa lava lavekaka – swi ta pfuna swinene eka ku tiyisisa leswaku vanhu lava nga etikweni ra ka hina va va va hlayisekile na ku titwa tano.
Vaakandhawu va khutaziwa ku nyika vuxokoxoko lebyi fambelanaka na vuhlayiseki bya vona exitichini xa maphorisa xa le ndhawini kumbe va bela riqingho eka nomboro ya mahala ya Yimiso wa Vugevenga: 086 00 10111. Khabinete yi kombela vaaki ku tirhisa nomboro ya Yimiso wa Vugevenga hindlela ya vutihlamuleri. Matirhiselo yo homboloka ya xitirhisiwa lexi ya nga ha khumba riqingho ra xilamulelamhangu ra ntiyiso leri a ri ta va ri ponisile vutomi.
10. N’hweti ya Vantshwa
Khabinete yi khutaza MaAfrika-Dzonga hinkwawo ku tirha xiphemu xa vona eka minongonoko ya havexerisomatimba wa vantshwa na tiphurojeke hi nkarhi wa N’hweti ya Vantshwa hi Khotavuxika. Nan’waka i lembexidzana ra Tatana Nelson Rolihlahla Mandela na Manana Albertina Nontsikelelo Sisulu na N’hweti ya Vantshwa 2018 swa seketeriwa ehansi ka nkongomelo: “Hanya Ndzhaka: Ku yisa eka vantshwa lava havexerisiweke matimba hi ndlela ikhonomi ya vaaki”.
Va ri karhi va hlohloteriwa hi tindzhaka ta tinghwazi ta vona, vanhu lavatsongo va dinga ku havexerisiwa matimba ku teka xiave xo gingiriteka swinene eka ku hluvukisa miganga ya ka vona hi xikongomelo xa ku tirhisana ku hluvukisa Afrika-Dzonga. Mfumo wu le ku tirheni hi matimba ku tiyisisa leswaku vantshwa va kota ku fikelela minongonoko ya mfumo yo tala ya nseketelo na dyondzo leyi yi nga ta antswisa vutekaxiave xa vona eka ikhonomi.
11. Swikambelo swa masungulo na swa le xikarhi ka lembe
Khabinete yi rhamba vatswari na vahlayisi ku seketela, endzeni ka tindlela leti faneleke, vana lava va tsalaka swikambelo swa masungulo na swa le xikarhi ka lembe leswi nga eku endlekeni etikweni hinkwaro.
Khabinete yi amukela hi ku tsaka ntirho wa nkoka swonghasi wa vahlayisi va vana lowu va wu tirhaka eka ku vumba varhangeri va hina va mundzuku. Loko va ri karhi va endla mivangu leyi tirhekaka na ku va leyi hlayisekeke eka vana va hina ku va va dyondza.
Nakambe Khabinete yi amukela ku pfuriwa hi vuntshwa ka swikolo etindhawini to hambanahambana ta N’walungu-Vupeladyambu, ku katsa na Koster na Rustenburg. Leswi swi ta endzhaku ka mavhiki ya mikombiso ya ku vilela na mikavanyeto eka ku dyondzisa na ku dyondza etindhawini leti. Khabinete yi khutaze vatswari, vadyondzi na vadyondzisi ku tirhisana eka ku ringeta ku pfala nkarhi lowu lahlekeke na ku tiboha hi vutalo eka minongonoko yo hlongorisa.
12. Dyandza na ritshwa
Khabinete yi tsundzuxa MaAfrika-Dzonga leswaku tiko ri le ku hlanganeni na dyandza. Afrika-Dzonga i rin’wana ra matiko yo oma ngopfu ya 30 emisaveni naswona manelo ya timpfula ya le hansi ka ntolovelo ya nyanyisile xiyimo. Vanhu hinkwavo va fanele va ya emahlweni va tirhisana na mfumo ku hlayisa mati ku endlela leswaku ku va na mphakelo wo ringanela wa hinkwavo.
Loko hi ri karhi hi nghena eka nguva ya vuxika, Khabinete yi rhamba vaakandhawu ku tihlayisa swinene ku sivela ritshwa ra mikhukhu na nhova. Mfumo wu ya emahlweni wu tirha na vaakandhawu ku kondletela magoza ya vuhlayiseki hi nkarhi lowu loko vo tala va tirhisa mixaka yo hambanahambana ya swipfurhisi na swihisisi ku tikufumeta.
13. Sayense na Thekinoloji
Khabinete yi tekela enhlokweni leswa ha ku humelelaka eka ntivotinyeleti emahelweni ya vhiki lama nga hundza loko vativatinyeleti lava tirhaka eka Mbalango wa Xibakabaka wa Catalina eArizona, USA, laha ku thumbiweke asiteroyidi (xipulanetana) lexitsongo (LA ya 2018) ekusuhi na ndzhendzeleko wa N’weti, leyi endzhaku ka tiawara yi hlanganeke na Misava.
Mbhuluko lowu vangekeke lowu rhumeleke magandlati ya mpfumawulo wa le hansi (mpfumawulo wa le hansihansi) lama fambafambaka exibakabakeni ya thumbhiwile hi xilanguteri xa mpfumawulo wa le hansihansi eAfrika-Dzonga, lexi a xi rhumeriwile tanihi xiphemu xa Sisiteme ya Vulanguteri bya Matiko ya Misava ya Ntwanano wa Yiriso wo Ringeta Nyutliliya wo Angarhela.
Leswi swi kombisa vuswikoti lebyi kulaka bya mivalango ya xibakabaka ya ximanguvalawa ku thumba tiasiteroyidi leti pakanisaka Misava na vuswikoti lebyi tekeriwaka enhlokweni misava hinkwayo bya Afrika-Dzonga.
B. Swiboho swa Khabinete
14. Khabinete yi pasise ku rhumeriwa ka xiviko 2016/17 hi matirhelo ya Nongonoko wa Xihlohloteri xa Xibalo (Ndzavisiso na Nhluvukiso (R&D)) ePalamende. Nongonoko wa xihlohloteri wu kotisile tikhamphani ku hambanisa photifoliyo ya tona ya R&D, ku endla nhundzu ya vutumbuluxi na ku tumbuluxa swimakiwa leswintshwa. Nongonoko wa xihlohloteri, lowu wu sunguriweke hi Hukuri 2006, wu le ku tirhisiweni hi Ndzawulo ya Sayense na Thekinoloji swin’we na Vukorhokeri bya Xibalo bya Afrika-Dzonga na Nkwama wa Timali wa Tiko.
Kusuka hi Nyenyankulu 2016 kufika Nyenyanyana 2017, ntsengo wa 153 wa swikombelo swa xihlohloteri xa xibalo xa R&D wu kumekile kusuka eka 117 wa tikhamphani, 58 ta tona a ti ri vakomberi rosungula. Swikombelo leswi a swi ri swa 571 ya tiphurojeke ta R&D leti nga na nkoka lowu kumbeteriwaka ku va R3,6 wa tibiliyoni. Khabinete yi tsakisiwa hi ku kula eka nhlayo ya tikhamphani leti ti vekisaka eka R&D naswona yi ya emahlweni yi rhamba mabindzu ku vekisa swinene eka R&D, leswi swi tamaka swa ha ri phuphu ya nkoka eka matshalatshala ya hina ya ku kurisa ikhonomi.
15. Khabinete yi pasise ku kandziyisiwa ka mbalango wa 2017/18 eka ku nyikiwa ka timali ka mfumo eka Migingiriko ya Sayense na Thekinoloji. Mbalango lowu lembe na lembe wu veka tihlo eka matirhelo ya sekitara ya sayense na thekinoloji, ku hoxa ka yona xandla eka ku kula na nhluvukiso wa Afrika-Dzonga. Khabinete yi lemuke swikamanyeto swa mipimanyeto leswi swi vangeke ku kula ko nonoka eka matirhiselo ya timali ya R&D eka tindzawulo hinkwato.
16. Khabinete yi pasise Rimba ra Pholisi ra ku Nyikiwa ka Mpfumelelo ka Vukorhokeri bya Vuhambanisi eAfrika-Dzonga leri kambisisiweke. Rimba lera pholisi ri tumbuluxiwile hi 2010 hi ku fambisana na Nawu wa Vululami bya Vana, 2008 (Nawu wa 75 wa 2008). Endlelo lero kambisisa ri lava ku tiyisisa leswaku vaphakeri va vukorhokeri bya vuhambanisi na minongonoko ya vuhambanisi mikarhi hinkwayo yi landzelela milawu hi mpimo ya mpimohansi. Tsevu wa mikavanyiso yi hundzuluxiwile ku antswisa risima na mipimo ya vukorhokeri lebyi nyikiwaka vana lava kumekaka va ri edzolongeni na nawu.
17. Khabinete yi pasise Qhinga ra Mbulavurisano wa Swifundza eka Vuhlayiseki bya Swihanyi na ntirhiso wa rona. Bayothekinoloji yi tekeriwile enhlokweni tanihi xilawuri lexi nga na vuswikoti xa nkoka xa ku kula ka ikhonomi na xitirhokulu eka ku lwisana na ndlala na vusweti, ngopfungopfu ematikweni lama ha hluvukaka.
Qhinga leri ri ta humelerisa mabindzu exikarhi ka matiko ya Afrika na ku antswisa vuphikizani bya xifundza etimakete ta misava hinkwayo. Ri ta antswisa ntirhisano wa Afrika-Dzonga endzeni ka xifundza xa Afrika.
C. Nawumbisi
18. Khabinete yi pasise Nawumbisi wa Ndzindzakhombo wa Rihanyu wa Rixaka (NHI) wa 2018 ku va wu kandziyisiwa eka Gazete ya Mfumo leswaku vaaki va nyika mavonelo. Nawumbisi lowu wu lava ku tumbuluxa Nkwama wa NHI wa Afrika-Dzonga, tanihi vandla ra mfumo, ku endlela ku lulamisela mifikelelo wa swa rihanyu ra vanhu hinkwavo lowu yisekaka emahlweni lowu wu fikelelekaka na ku va wa risima ra le henhla. Nakambe wu hlamusela mitirho, matimba na vutihlamuleri bya wona.
Nawumbisi wu nyika rimba ra ku xaviwa ka mafulufulu ka vukorhokeri bya nhlayiso wa swa rihanyu hi nkwama hi ku yimela vatirhisi naswona wu tumbuluxa maendlelo ya ntirhiso wo ringana, lowu vuyerisaka na ku va lowu nga tlangisiki wa swipfuno swa nkwama ku fikelela swidingo swa rihanyu swa vatirhi. Holobye wa Rihanyu vhiki leri taka u ta khoma nhlengeletano yo nyika vuxokoxoko ya swihangalasamahungu hi vutalo ku tlhantlha Nawumbisi lowu.
19. Khabinete yi pasise ku andlariwa ka Nawumbisi wa Ndzhundzhuluxo wa Milawu ya Sayense na Thekinoloji wa 2017 ePalamende. Nawumbisi wu fambelanisa malulamiselo lama nga ta lawula matirhelo na mafumelo ya mavandla ya mfumo lama vikaka eka Holobye wa Sayense na Thekinoloji. Leswi swi ta tiyisisa leswaku ku na mfanano eka swilaveko leswi faneleke ku fikeleriwa na maendlelo lama faneleke ku landzeleriwa.
D. Swiendleko leswa ha Taka
20. Samiti ya Ntlawa wa Nkombo (G7)
Khabinete yi amukela xirhambo xa Afrika-Dzonga ku ya eka Samiti ya G7 leyi taka eCanada. Afrika-Dzonga yi teke xiave eka samiti leyi nkombo wa malembe lama nga hundza naswona xirhambo lexi i xikombo xa vutitshembi lebyi pfuxeleriweke eka ikhonomi ya Afrika-Dzonga.
Mfumo wa hina wu lava ku tirhisa xivandlanene lexi ku rhamba vavekisi ku nghenisa xumakulu eka ikhonomi. Vuvekisi i bya nkoka swonghasi eka ku kula ka ikhonomi na ku tumbuluxiwa ka mitirho hi xikalo lexi xi nga ta hunguta hi ndlela yo tivikana tilevhele ta nkarhi wa sweswi ta vupfulalantirho.
21. Xiendleko xa Anivhesari xa Malembe ya 125 ya Afrika-Dzonga-India
Tanihi xiphemu xa ku tlangeriwa ka malembexidzana ya Nelson Mandela na Albertina Sisulu, Khabinete yi amukela ku tsundzukiwa hi siku ra 7 Khotavuxika 2018 ra ku chichiwa ka Mahatma Gandhi exitimeleni eka Xitichi xa Pietermaritzburg 125 wa malembe lama nga hundza. Xiendleko lexi xi hlanganyete filosofi ya Gandhi ya Satyagraha (ku tiarisa ka nkamadzolonga), leyi yi veke na nhlohlotelo eka vurhangeri bya hina bya xipolitiki naswona yi hoxe xandla eka nyimpi ya hina ya ntshunxeko.
22. Vuendzeri bya Mfumo bya Saharawi Arab Democratic Republic
Phuresidente Cyril Ramaphosa u rhurhele ntangha yakwe hi ntirho wa Saharawi Arab Democratic Republic, Brahim Ghali, hi ti 4 Khotavuxika 2018 hi nkarhi wa Vuendzeri bya Mfumo etikweni. Khabinete yi hundzisa nkhomano wa yona na vanhu va Saharawi eka ku lwela ka vona vutifumi naswona yi rhamba matiko ya misava ku nyika nseketelo lowu faneleke eka vanhu va Saharawi.
E. Mahungu
23. Michavelelo
23.1. Khabinete yi tikatse na Phuresidente Ramaphosa eka ku rhumela michavelelo yo huma embilweni eka ndyangu na vanghana va ntlhanu wa vafana lava va loveke eka langavi eswidakanini swa Masiya ePhilippi, Kapa.
Nakambe ndzilo lowu wu rhurhise 30 wa vatshami va le swidakanini leswi. Mfumo wu le ku tirheni hi matimba ku tiyisisa leswaku ku na tindlu, nsirhelelo na ntshamiseko wa MaAfrika-Dzonga hinkwavo.
24. Vuhoyozeri
24.1. Khabinete yi navelela nghwazi ya African National Congress Tatana Andrew Mokete Mlangeni siku ra ku velekiwa leri hundzeke ra ntsako. Tatana Mlangeni u tlangerile siku yena ra ku velekiwa ra vu93 hi Ravunharhu, 6 Khotavuxika 2018. A ri exikarhi ka lavo sungula ku yisiwa eka vuleteri bya vusocha ehandle ka Afrika-Dzonga naswona endzhaku ka ku khomiwa loko a vuyile, u voniwile nandzu kutani a gweviwa ku ya tshama ekhotsweni vutomi bya yena hinkwabyo eka Xihlala xa Robben.
24.2. Khabinete yi hoyozela mubawuli wo hatlisa wa Proteas Kagiso “KG” Rabada, loyi a yiveke rinoko eka Masagwati ya Afrika-Dzonga ya Khirikhete lama a ya khomiwe ku nga ri khale eSandton, Gauteng. U tekeriwile enhlokweni hi tsevu wa masagwati, ku katsa na masagwati ya Mutlangi wa Khirikhete na Mutlangi wa Lembe wa Vatlangi. Ri vile lembe ro bumabumeleke ra Rabada lontsongo loyi exikarhi ka mifikelelo yin’wana, a tlakukeke kufika eka ntlawahato wo bawula wa Nomboro 1 emisaveni eka khirikhete ya meche wo Ringeta. Eka nkarhi wa sweswi i muteki wa tiwikete loyi a rhangeleke wa 2018 naswona u tlhela ntlawahatiwa eka Nomboro 7 eka khirikhete ya matiko ya misava ya Siku Rin’we.
24.3. Khabinete yi amukela ku thoriwa ka Siya Kolisi tanihi kapiteni ya wantima wo sungula wa xipano xa Springbok eka ntlhandlamano wo ringeta wa mimeche yinharhu ehenhla ka Nghilandhi. Ha tshemba leswaku u ta endla Afrika-Dzonga yi tinyungubyisa tanihi kapiteni ya hina, naswona u ta hlohlotela van’wana hi swiendlo na vurhangeri bya yena endzeni na le handle ka rivala ra tlangu.
24.4. Khabinete yi amukela ku thoriwa ka Holobye wa Timali Nhlanhla Nene tanihi Mutshamaxitulu wa Huvo ya Vagavhenara va Bangi ya Nhluvukiso Leyintshwa (NDB). NDB i bangi ya nhluvukiso wa matikonyingi leyi tumbuluxiweke hi Brazil, Russia, India, China na Afrika-Dzonga (BRICS) hi 2014. Yi nyikiwile xileriso xa ku hlengeleta swipfuno swa switirhisiwa na tiphurojeke ta nhluvukiso lowu yisekaka emahlweni eka BRICS na tiikhonomi leta ha tumbulukaka tin’wana na matiko lama ha hluvukaka, ku tatisa matshalatshala ya mihlangano ya swa timali ya matikonyingi na swifundza ya ku kula na nhluvukiso wa matiko ya misava.
F. Ku thoriwa
Ku thoriwa hinkwako ku ta fanela ku landzelela ntiyisiso wa mithwaso na mbhasiso lowu faneleke.
25. Ku thoriwa hi vuntshwa ka Tat Ebrahim Mohamed tanihi Khomixinara wa Khomixini ya Vatirhisi ya Rixaka.
26. Huvo ya Sisiteme ya ku Nyikiwa ka Mpfumelelo ya Rixaka ya Afrika-Dzonga:
a. Man Fezile Flip Wetes;
b. Tat Lulama Lloyd Mayedwa;
c. Tat Tom Tshitangano;
d. Tat Samuel Mlangeni;
e. Man Lerato Herriette Mothae;
f. Dok Matshwenyego Sarah Mohlala;
g. Man Patricia Lindi Tlou; na
h. Man Anna-Marie Lotter (ku thoriwa hi vuntshwa tanihi muyimeri wa dti).
27. Vandla ra Ntivomipimo ra Rixaka ra Afrika-Dzonga (NMISA):
a. Tat Ndwakhulu Samuel Mukhufhi (ku thoriwa hi vuntshwa tanihi Muofisirinkulu wa Vurhangerinkulu).
28. Swirho leswi nga riki xiphemu xa vurhangerinkulu swa Huvo ya NMISA
b. Tat Molelekoa Petrus Mohlomi;
c. Tat Odirile Welcome Dingoko;
d. Man Bavelile Gloria Hlongwa;
e. Man Nobom Gcinashe Mfabana;
f. Man Lindie Lankalebalelo;
g. Man Jabu Vuyiswa Mogadime (ku thoriwa hi vuntshwa); na
h. Dok Tshengedzeni Demana (muyimeri wa dti).
29. Ku thoriwa hi vuntshwa ka Tat Rakesh Garach tanihi Mutshamaxitulu loyi a nga riki Xiphemu xa Vurhangerinkulu wa Valawulathirasiti va Huvo ya Nkwama wa Havexerisomatimba va Rixaka.
30. Huvo ya Nhlangano wa Ndzindzakhombo wa Mixungeto yo Hlawuleka ya Afrika-Dzonga:
a. Tat Norman Tinyiko Baloyi (Mulawuri loyi a nga riki Xiphemu xa Vurhangerinkulu tlhelo Mutshamaxitulu);
b. Man Priscilla Onkgodisitse Mokonyane (Mulawuri loyi a nga riki Xiphemu xa Vurhangerinkulu tlhelo Xandla xa Mutshamaxitulu);
c. Man Bajabulile Luthuli (Mulawuri wa Vurhangerinkulu); na
d. Tat Christiaan Johannes van Dyk (Mulawuri loyi a nga riki Xiphemu xa Vurhangerinkulu).
Swivutiso: Man Phumla Williams – Muvulavuleri wa Khabinete wo Khomela
Selifoni: 083 501 0139
