1. Vuvabyi bya Khoronavhayirasi bya 2019 (COVID-19) eAfrika-Dzonga
1.1. Khabinete yi tivisiwile hi mbuyelo wa mivulavurisano leyi nga endliwa hi Presidente Cyril Ramaphosa na mihlangano yo hambanahambana yo yimela vaakitiko, ku vona leswaku ku suka eka levhele ya 4 ku ya eka levhele ya 3 ya ku pfaleriwa ka tiko hinkwaro, yi na nseketelo na mavonelo ya vatekaxiave hinkwavo.
1.2. Hi ku heleketiwa hi Vaholobye vo hambanahambana, u hlanganile na vaakindhawu, tisekithara ta vatirhi na mabindzu, Khansele ya Tikereke ya Afrika-Dzonga; Vurhangeri bya swa vukhongeri byo hambanahambana; Timeyara; Tiphirimiya; Nhlangano wa Mfumo wa Miganga wa Afrika-Dzonga, Vurhangeri bya Ndhavuko na Mavandla ya tipolitiki lawa ya yimeriwaka ePalamende.
1.3. Khabinete yi amukerile mbuyelo wa mivulavurisano leyi, leyi a yi aka swinene na ku fuwisa makunguhatelo ya ku olovisiwa hi katsongo leswi arisiwaka ku ya eka levhele ya 3 leyi yi sungulaka hi ti 1 Khotavuxika 2020. Levhele leyi yi ta khumba ku ya emahlweni yi anamisa nghingiriko wa ikhonomi na ku susiwa ka leswi arisiwaka eka mafambafambelo ya vanhu. Yi ta tlhela yi pfuneta kwalomu ka nhungu wa timiliyoni ta maAfrika-Dzonga ku vuyela emitirhweni.
1.4. Kuta ta tekeriwa enhlokweni swinene 'tindhawu leti nga exivindzini' leti nga na mipimo ya le henhla ya mitluleto ya khoronavhayirasi. Tindzawulo ta rihanyo ta swifundzankulu ti ta nyika ku nghenelela ka swa rihanyu loku nga na ku tiyimisela eka tindhawu leti nga exivindzini hi xivumbeko xa ku hlahluva, ku kambela na hlambulo na magoza yo sivela.
1.5. Khabinete yi tshikelele nseketelo wa yona eka mivulavurisano leyi katsaka leyi endliweke hi Presidente Ramaphosa kusukela loko ku sungurile xiyimo xa khombo xa tiko hinkwaro hi ti 15 Nyenyankulu 2020. Mivulavurisano leyi yi endlile leswaku swi koteka eka tisekithara hinkwato ta vaakitiko ku teka xiave eka ku lwisana na ntungu wa Covid19, ku ponisa vutomi no sirhelela tindlela to tihanyisa.
1.6. Vulawuri bya matirhelo na xithekiniki bya miphalalo eka COVID-19 byi hlohloteriwa hi Xiphemu xa Nhlangano wa Matirhelo na Vunhlorhi wa Nhlanganelo wa Rixaka (NATJOINTS) na Ndzawulo ya Rihanyu. NATJOINTS i nhlangano lowu vumbiweke hi swiyenge swo dyondza swo hambanahambana swo hlanganisa swa mfumo leswi vekiweke ku lawula tiphurojeke letikulu.
1.7. NATJOINTS ya COVID-19 yi vumbiwile hi swiphemu swa ntirho leswi katsaka vativi va sayense; vativinkulu va swa rihanyu; tiinjhiniyara; vayimeri va tisenthara ta Vulawuri bya Timhangu ta Rixaka; vatsundzuxi va swa nawu; vurhangeri bya tiejensi ta vuhlayiseki bya tiko na kutiyisisa ku landzeriwa ka nawu na mitlawa yo huma eka tindzawulo leti endlaka ntlawa wa swa ikhonomi na swa vaakitiko ta Foramu ya Vafambisikulu va Afrika-Dzonga.
1.8. NATJOINTS yi kuma swiviko kusuka eka tindzawulo to hambanahambana no yisa swibumabumelo eka Vafambisikulu (tiDG) ku humelerisa swibumabumelo leswi swi nga ta nyikiwa eka National Coronavirus Command Council (NCCC).
1.9. NCCC yi burisana hi swibumabumelo swa tiDG naswona yi endla swibumabumelo swa yona eka Khabinete laha swiringanyeto, ku katsa milawu swi pasisiwaka. Phurosese leyi yi vona leswaku Khabinete yi teka swiboho swa nhlanganelo leswi nga na ntwanano na ku katsa vanhu hinkwavo. Hikwalaho, Khabinete yi alela hi matimba swiringanyeto leswi nga riki ntiyiso leswi swirho swi ri swoxe swi nga na vutihlamuleri eka swibumabumelo leswi humaka eka NCCC kumbe swibumabumelo leswi tekiweke hi Khabinete.
1.10. Khabinete yi kombela leswaku ku va na ntirhisano eka tisekithara hinkwato ta vaakitiko ku lwisana na nala loyi a fanaka naswona wa nghozi, ntungu wa COVID-19.
1.11. Khabinete yi khensa maAfrika-Dzonga hinkwawo eka ku ya emahlweni va titsona no twisisa hi nkarhi wa nkoka wa ku pfaleriwa. Xihlambanyo xa Phuresidente Ramaphosa xa xiyimo xa mhagu xa rixaka ku ya hi Nawu wa Vulawuri bya Timhangu wa Tiko, 2002 (Nawu wa 57 wa 2002) wu hoxe xandla swinene eka ku ponisa vutomi.
1.12. Magoza yo lawula yo tika ma hetelele ma nonokisa no hunguta mitluleto. Ku pfaleriwa swi nyikile Afrika-Dzonga nkarhi na xivandla xa ku veka magoza eka tisekithara ta swa rihanyu ta mfumo na leti nga riki ta mfumo ku tirhana na ku tlakuka ka mitluleto loku nga papalatekiki.
1.13. Khabinete yi ya emahlweni yi kombela maAfrika-Dzonga hinkwawo ku va na vutihlamuleri lebyikulu byo tihlayisa na ku hlayisa van'wana ku hunguta ku hangalaka ka xitsongwatsongwana.
1.14. Vaholobye eka swiyimo swo hambana hambana va ta tlhantlha hi ku hetiseka eka tinhlengeletano to vulavurisana na vateki va mahungu leti nga ta endliwa namuntlha, Ravumune ti 28 Mudyaxihi na mundzuku, Ravuntlhanu ti 29 Mudyaxihi 2020.
Swiboho swa Khabinete
2. Ku khoma Xitichi xa le Misaveni xa Xibakabaka xo Enta
2.1. Khabinete yi pasise leswaku Nhlangano wa Xibakabaka wa Afrika-Dzonga wa Rixaka (SANSA) wu nghena eka ntirhisano na Vuhahisi bya Rixaka na Vufambisi bya Xibakabaka ku rhurhela Xitichi xa le Misaveni xa Xibakabaka xo Enta. Xitichi lexi nga ta va eMatjiesfontein eKapa-Vupeladyambu xi ta seketela mintirho ya ku haha ka vanhu exibakabakeni ku ya eN'wetini, Mars na ku tlula.
2.2. Swi ta katsiwa eka netiweke leyi nga kona ya tindhawu tinharhu eUnited States of America, Spain na Australia. Tanihi ndhawu ya vumune, yi ta fambisana na letin'wana tinharhu na ku nyika makhomelo lama antswisiweke na lawa ma nga tirheki leswaku ku va na nseketelo wa ntirho wa nkoka. SANSA yi ta tirha, yi hlayisa no langutela xitichi.
2.3. Exikarhi ka swin’wana, xitichi xi ta vuyerisa Afrika-Dzonga eka nhluvukiso wa vuswikoti lebyi kayivelaka na ku kula ka sekithara ya swa sayense, vuinjhiniyara, xiphemu xa thekinoloji na vutumbuluxi. Xi ta tlhela xi nyika xivandlanene xa ku phamela ikhonomi ya vutivi, no tlakusa ku humelela ka ndzavisiso ka rixaka eka xivandla xa sayense na thekinoloji.
3. Nawumbisi Lowu Ringanyetiweke wa Mpfampfarhuto hi mayelana na Vukorhokeri bya Ndzilo
3.1. Khabinete yi pasisile Nawumbisi Lowu Ringanyetiweke wa Mpfampfarhuto hi mayelana na Vukorhokeri bya Ndzilo. Nawumbisi lowu Ringanyetiweke wu andlala swiringanyeto swa pholisi leswi nga ta va masungulo ya nawu wa vukorhokeri bya ndzilo lowu nga ta siva nawu wa sweswi wa Nawu wa Vukorhokeri bya Vutimela Ndzilo, 1987 (Nawu wa 99 wa 1987).
3.2. Wuandlala mitirho na vutihlamuleri bya swiphemu swa mfumo swa tiko hinkwaro xikan’we na swifundzankulu hi ku tirhisana na timasipala. Ku vonaleswaku vukorhokeri lebyi byi tshama byi fambelanisiwa na tindlela ta ximanjhemanjhe to lawula timhangu ta ndzilo, ti ringanyeta vuswikoti byo hlengeleta ndzavisiso na data.
3.3. Hi ku angarhela, yi tlhela yi lava na ku yi fambiselanisa na milawu yin'wana leyi pasisiweke endzhaku ka 1994, naswona leyi fambelanaka na mfumo wa miganga. Ku kombela tihlanganisa ko anama na vatekaxiave na vaakitiko hi ku angarhela ku endliwile.
4. Mitirho ya Khabinete hi nkarhi wa levhele ya 3
4.1. Khabinete yi pasisile leswaku eka levhele ya 3 leyi sungulaka hi Musumbhunuko, 1 Khotavuxika 2020, yi ta amukela maendlelo lama katsaneke lawa ma nga ta katsa tihlangeletano ta Khabinete ta hi nyama xikan’we na to hlangana hi ku tirhisa vhidyo ta le ka xiinthanete.
4.2. Khabinete yi tlhele yi pasisa mitlawa yo veka tihlo leyi katsaka Vaholobye na Swandla swa va Vaholobye. Va aviwile eka xin'wana na xin'wana xa swifundzatsongo swa 52 na madorobakulu ku veka tihlo magoza lawa ya nga vekiwa ku herisa na ku hangalaka ka COVID-19.
Ku thoriwaKu thoriwa hinkwako ku ta fanela ku landzelela vutiyisisi bya mithwaso na mbhasiso lowu faneleke.
1. Bodo ya Khansele ya swa Thekinoloji ya Swicelwa (MINTEK):
Dokodela Vanguard Mbuyiseli Mkosana (Mutshamaxitulu);
Manana Ntokozo Faith Ngcwabe – Ndzawulo ya Swicelwa na Eneji (DMRE);
Tatana Rantsadi Andries Moatshe (Wo tatisela);
Dokodela Maropeng Walter Ngobeni;
Pnurofesa Lindiwe Zungu;
Tatana Philippus Rudolf Heydenrich;
Manana Pontsho Maruping;
Tatana Harold Motaung;
Manana Phydelis Ntombifuthi Zikalala-Mvelase;
Manana Margaret Mosibudi Phiri;
Tatana Lefadi Lucas Makibinyane; na
Dokodela M Motuku.
2. Bodo ya Khansele ya Swa Misava:
Dokodela Humphrey Lawrence Mbendeni Mathe (Mutshamaxitulu);
Tatana Andries Moatshe (DMRE);
Dokodela Thuli Khumalo (Ndzawulo ya swa Mbangu, Swihlahla na Swa Tinhlampfi);
Tatana Sanelo Malaza (Wo tatisela);
Manana Rosalind Mdubeki (Ndzawulo ya swa Nhluvukiso wa Matikoxikaya na Antswiso wa Misava);
Manana Pontsho Tsotetsi (Wo tatisela);
Manana Deborah Mochothli (Ndzawulo ya swa Mati na Mbhasiso);
Tatana Paul Nel (Wo tatisela);
Dokodela Jennifer Mirembe;
Tatana Smunda Mokoena;
Tatana Xolisa Mvinjelwa (sekithara ya migodi);
Gqweta Ntika Maake;
Manana Adila Chowan (sekitara ya nxaviselano);
Tatana B Gerryts (Ndzawulo ya swa Sayense na Vutumbuluxi);
Manana Lebogang Madiba (Timali ta Tiko); na
Tatana Moses Mabuza – Mufambisinkulu (CEO).
3. Vafambisi vo ka va nga ri va nga ri na matimba eka Bodo ya Vulawuri bya Tindhawu to Nghena bya Afrika-Dzonga:
Tatana Zolani Kgosietsile Matthews (Mutshamaxitulu);
Manana Siphokazi Matolengwe;
Tatana Asraf Mohamed Adam;
Manana Leanda-Marsha Vilakazi;
Manana Kenosi Selane;
Tatana Zola Fihlani;
Dokodela Tshisikawe Victor Munyama; na
Manana Zandile Kabini.
4. Tatana Abel Moffat SithoIe tanihi CEO wa Nhlangano wa Vufambisi bya Mfumo.
5. Manana Phumla Williams tanihi DG wa Vufambisi bya Mfumo bya Vuhlanganisi na Mahungu (GCIS).
Swivutiso: Manana Phumla Williams – Muvulavuleri wa Khabinete
Selifoni: 083 501 0139
