Tshiṱatamennde tsha Muṱangano wa une wa farwa hu tshi khou shumiswa zwileludzi zwa thekhinoḽodzhi wa Khabinethe wo farwaho nga Ḽavhuraru, ḽa 27 Shundunthule 2020

1. Vhulwadze ha Tshitzhili tsha Corona 2019 (COVID-19) kha ḽa Afrika Tshipembe

1.1. Khabinethe yo nyeṱulelwa nga ha mawanwa a vhuvhudzisi ho itwaho nga Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa na madzangano o fhambanaho a tshitshavha, u itela u vhona uri mvelaphanḓa ya shango ya u bva kha Ḽeveḽe 4 u ya kha Ḽeveḽe 3 ya nyiledzo dza u tshimbila dza lushaka i na thikhedzo na makumedzwa a vhafarani vha matshilisano vhoṱhe.

1.2. Vho fhelekedzwa nga Minisṱa dzo fhambanaho, vho ṱangana na tshitshavha, sekithara dza vhashumi na mabindu, Khoro ya Dzikereke ya Afrika Tshipembe; vhurangaphanḓa ha zwitshavha ha lutendo; Dzimeyara; Vhalangavundu; Madzangano a Muvhuso Wapo a Afrika Tshipembe, vhurangaphanḓa ha sialala na mahoro a polotiki o imelelwaho Phalamenndeni.   

1.3. Khabinethe yo ṱanganedza mawanwa a vhuvhudzisi uvhu, e a vha o ṱanḓavhuwa lu vhuedzaho na u pulanwa ho khwinifhadzwaho kha u leludza ha nyiledzo nga zwiṱuku u ya kha Ḽeveḽe 3 ine ya khou thoma nga ḽa 1 Fulwi 2020. Ḽeveḽe iyi i ḓo katela u ya phanḓa ha ṱhanḓavhuwo dza vhuitwa ha ikonomi na u sutulwa ha nyiledzo dza u tshimbila ha vhathu. I ḓo dovha ya konisa maAfrika Tshipembe vha swikaho miḽioni dza malo uri vha vhuyelele mishumoni.  

1.4. Hu ḓo sedzeswa kha vhupo vhu na ‘phimo khulwanesa’ dze dza engedza u kavhiwa nga tshitzhili tsha corona. Mihasho ya mutakalo ya kha mavundu i ḓo thoma vhudzheneleli ha mutakalo ho ḓikumedzelaho kha vhupo uvho nga kha u ṱola ho khwaṱhisedzwaho, ndingo, na maga a u thivhela na u sendela kule na vhathu.

1.5. Khabinethe yo ombedzela thikhedzo yayo ya vhuvhudzisi ha vhukateli ho itwaho nga Muphuresidennde Vho Ramaphosa u bva tshe tshiimo tsha lushaka tsha tshiwo tsha thoma nga ḽa 15 Ṱhafamuhwe 2020.  Vhuvhudzisi uvhu ho ita uri sekithara dzoṱhe dza tshitshavha dzi kone u shela mulenzhe kha u lwa na dzwadze ḽa Covid19, zwi tshidzaho matshilo na u tsireledza mishumo.

1.6. Ndangulo ya thekhinikhaḽa na kushumele kwa vhudzheneleli ha COVID-19 zwi khou tshimbidzwa nga Tshiimiswa tsha Vhuṱali na Kushumele kwa Ṱhumano ya Lushaka (NATJOINTS) na Muhasho wa Mutakalo. NATJOINTS ndi tshiimiswa tsha pfananyo ya ndayo nnzhi dza muvhuso tsho itelwaho u langa thandela khulwane.

1.7. NATJOINTS ya COVID-19 yo fhaṱwa kha zwiṱirimu zwa mushumo zwi katelaho vhorasaintsi; vhaḓivhi kana vhomakone vha zwa mutakalo; vhorainzhiniara; vhaimeleli vha senthara dza Ndangulo ya Tshiwo tsha Lushaka; vhatsivhudzi vha zwa mulayo; vharangaphanḓa vha mazhendedzi a vhutsireledzi na u tevhedzelwa ha mulayo, na zwigwada zwi bvaho kha mihasho zwi vhumbaho zwigwada zwa ikonomi na matshilisano zwa Foramu ya Vhalanguli-Dzheneraḽa vha Afrika Tshipembe.

1.8. NATJOINTS i ṱanganedza mivhigo u bva kha mihasho yo fhambanaho na u swikisedza makumedzwa kha Vhalanguli-Dzheneraḽa (dziDG) u itela u bveledza themendelo dzi ṋetshedzwaho kha Khoro ya Ndaela ya Lushaka ya Tshitzhili tsha Corona (NCCC).

1.9. NCCC i dzhiela nzhele themendelo dza dziDG’ na u ita themendelo dzayo yone iṋe kha Khabinethe hune makumedzwa, hu tshi katelwa ndangulo, dza tendelwa. Maitele aya a vhona uri Vhulanguli vhu dzhie tsheo dza vhukateli dzo tendelaniwaho na dzi katelaho. Zwo ralo, Khabinethe i hanedzana vhukuma na makumedzwa a si one a uri miraḓo yo ḓiimisaho ya Vhulanguli i na vhuḓifhinduleli ha themendelo dzi bvaho kha NCCC kana tsheo dzo dzhiwaho nga Khabinethe.

1.10. Khabinethe i humbela uri hu vhe na vhuthihi kha u shumisana nga sekithara dzoṱhe dza tshitshavha kha u lwisana na swiṋa ḽithihi ḽire khombo, ḽa dwadze ḽa COVID-19.

1.11. Khabinethe i livhuwa maAfrika Tshipembe vhoṱhe kha u ḓidzima vha tshi ya phanḓa na u pfesesa nga tshifhinga tsha nyiledzo ya u tshimbila hu na ndivho. Mulevho wa Muphuresidennde Vho Ramaphosa wa tshiimo tsha lushaka tsha tshiwo u ya nga Mulayo wa Ndangulo ya Tshiwo, 2002 (Mulayo 57 wa 2002) u shela mulenzhe lu vhonalaho kha u tshidza matshilo.

1.12. Maga a vhufaredzi o khwaṱhaho o ita uri hu vhe na u ongolowa na u fhungudzea huhulwane kha mudzedze wa u kavhiwa. Nyiledzo ya u tshimbila yo ṋea Afrika Tshipembe tshifhinga na tshikhala tsha u vhea maga o teaho kha sekithara dza mutakalo dza phuraivethe na dza nnyi na nnyi hu u itela u shumana na u engedzea hu sa tinyei ha u kavhiwa.

1.13. Khabinethe i isa phanḓa na u humbela maAfrika Tshipembe uri vha dzhie vhuḓifhinduleli vhuhulwane nga vhone vhaṋe ha u ḓitsireledza vhone vhaṋe na u tsireledza vhaṅwe u itela u fhungudza u phaḓalala ha tshitzhili.

1.14. Dziminisṱa u ya nga dziphothifoḽio nga u fhambana hadzo dzi ḓo vhekanyulula zwidodombedzwa kha nyeṱulo dza vhoramafhungo dzine dza ḓo farwa ṋamusi, nga Ḽavhuna ḽa 28 Shundunthule na matshelo, nga Ḽavhuṱanu ḽa 29 Shundunthule 2020.

Tsheo dza Khabinethe

2.1. U vha ṋemuḓi wa Tshiṱitshi tsha u ṱola zwire kha Tshikhala tsha nnḓa ha Ḽifhasi

2.1. Khabinethe yo tendela uri Zhendedzi ḽa Tshikhala ḽa Lushaka ḽa Afrika Tshipembe (SANSA) ḽi dzhene kha vhufarani na National Aeronautics na Vhulanguli ha Tshikhala uri zwi vhe ṋemuḓi wa tshiṱitshi tsha u ṱola zwire kha Tshikhala tsha nnḓa ha Ḽifhasi. Tshiṱitshi, tshine tsha ḓo vha tshi Matjiesfontein ngei Kapa Vhukovhela, tshi ḓo tikedza mushumo wa zwifhufhi zwa muyani zwa vhathu zwi yaho ṅwedzini, kha Masase na u fhirisa.  

2.2. Tshi ḓo ṱanganywa kha nethiweke ire hone ya saithi tharu dzire United States of America, Spain na Australia. Sa saithi ya vhuna, i ḓo engedza kha idzo tharu na u ṋetshedza mukatelo wo khwiniswaho na u sa shumiswa kha thikhedzo ya mushumo wa ndeme. SANSA i ḓo shumisa, u londota na u langa tshiṱitshi.

2.3. Tshiṱitshi tshi ḓo vhuedza Afrika Tshipembe kha, vhukati ha zwiṅwe, mveledziso ya zwikili zwi shayeaho na nyaluwo ya sekithara ya saintsi, inzhiniarini, thekhinoḽodzhi na tshanduko. I ḓo dovha ya ṋetshedza zwikhala zwa u fusha ndivho ya ikonomi, na u engedza mveledzwa ya tsedzuluso ya lushaka kha saintsi ya Tshikhalani na thekhinoḽodzhi.

3. Mvetamveto ya Nḓivhadzamulayotibe kha Tshumelo dza Mulilo

3.1. Khabinethe yo tendela Mvetamveto ya Nḓivhadzamulayotibe kha Tshumelo dza Mulilo. Nḓivhadzamulayotibe i sumbedzisa makumedzwa a ndeme a mbekanyamaitele ane a ḓo vha mutheo wa theo ya milayo ya tshumelo dza mulilo ine ya ḓo ima vhuimoni ha Mulayo wa Tshumelo dza Fire Brigade, 1987 (Mulayo 99 wa 1987).  

3.2. I sumbedzisa mishumo na vhuḓifhinduleli ha muvhuso wa lushaka na wa kha vundu kha u tikedza mimasipala. Kha u vhona uri tshumelo iyi i dzula i kha mudzedze wa nḓila dza musalauno dza u langa zwiwo zwa mulilo i kumedza tshikhala tsha tsedzuluso na u kuvhanganywa ha data.

3.3. Nga u angaredza, i dovha ya simesa u ḓivhambedza na dziṅwe theo dza milayo dzo tendelaho u bva nga 1994 na dzi na vhushaka na muvhuso wapo. Vhuvhudzisi ho angalalaho ho itwa na vhafaramikovhe vho teaho na tshitshavha nga u angaredza.

4. Mishumo mihulwane kha Ḽeveḽe 3

4.1. Khabinethe yo tendela uri kha Ḽeveḽe 3, ine ya ḓo thoma nga Musumbuluwo, wa ḽa 1 Fulwi 2020, i ḓo shumisa maele o ṱanganelaho a katelaho miṱangano ya Khabinethe ya u tou ṱangana nga kha zwileludzi zwa thekhinoḽodzhi.

4.2. Khabinethe yo dovha ya tendela zwigwada zwa u ṱola zwi katelaho Dziminisṱa na Vhafarisa Dziminisṱa. Vho iswa kha tshiṅwe na tshiṅwe tsha zwiṱiriki zwa 52 na dziḓoroboni u ṱola maga o vhewaho kha u lwa na u phaḓalala ha COVID-19.  

U tholwa
U tholwa hoṱhe ho fhira kha khwaṱhisedzo ya ndalukano na thendelo yo teaho.
1. Khoro ya Bodo ya Thekhinoḽodzhi ya Minerala (MINTEK):
Vho Dokotela Vanguard Mbuyiseli Mkosana (Mudzulatshidulo);
Mufumakadzi Vho Ntokozo Faith Ngcwabe – Muhasho wa Zwiko zwa Minerala na Fulufulu (DMRE);
Vho Rantsadi Andries Moatshe (muṱhaḓuli);
Vho Dokotela Maropeng Walter Ngobeni;
Vho Phurofesa Lindiwe Zungu;
Vho Philippus Rudolf Heydenrich;
Mufumakadzi Vho Pontsho Maruping;
Vho Harold Motaung;
Mufumakadzi Vho Phydelis Ntombifuthi Zikalala-Mvelase;
Mufumakadzi Vho Margaret Mosibudi Phiri;
Vho Lefadi Lucas Makibinyane; na
Vho Dokotela M Motuku.

2. Khoro ya Bodo ya Geoscience:
Vho Dokotela Humphrey Lawrence Mbendeni Mathe (Mudzulatshidulo);
Vho Andries Moatshe (DMRE);
Vho Dokotela Thuli Khumalo (Muhasho wa Mupo, Vhusimamiri na Vhureakhovhe);
Vho Sanelo Malaza (muṱhaḓuli);
Mufumakadzi Vho Rosalind Mdubeki (Muhasho wa Mveledziso ya Mahayani na Tshanduko ya Mavu);
Mufumakadzi Vho Pontsho Tsotetsi (muṱhaḓuli);
Mufumakadzi Vho Deborah Mochothli (Muhasho wa Maḓi na Vhuthathatshili);
Vho Paul Nel (muṱhaḓuli);
Vho Dokotela Jennifer Mirembe;
Vho Smunda Mokoena;
Vho Xolisa Mvinjelwa (sekithara ya migodi);
Vho Adv Ntika Maake;
Mufumakadzi Vho Adila Chowan (sekithara ya khomese);
Vho B Gerryts (Muhasho wa Saintsi na Tshanduko);
Mufumakadzi Vho Lebogang Madiba (Vhufaragwama ha Lushaka); na
Vho Moses Mabuza – Muofisiri Mulanguli Muhulwane (CEO).

3. Vhalanguli vha si vha ngomu kha Bodo ya Ndangulo ya Vhuimangalavha ha Afrika Tshipembe:
Vho Zolani Kgosietsile Matthews (Mudzulatshidulo);
Mufumakadzi Vho Siphokazi Matolengwe;
Vho Asraf Mohamed Adam;
Mufumakadzi Vho Leanda-Marsha Vilakazi;
Mufumakadzi Vho Kenosi Selane;
Vho Zola Fihlani;
Vho Dokotela Tshisikawe Victor Munyama; na
Mufumakadzi Vho Zandile Kabini.

4. Vho Abel Moffat SithoIe sa CEO wa Vhuandani ha Vhubindudzi ha Tshitshavha.
5. Mufumakadzi Vho Phumla Williams sa DG wa Sisiṱeme ya Vhudavhidzani ha Muvhuso na Mafhungo (GCIS).

Mbudziso: Mufumakadzi Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe
Luṱingo: 083 501 0139

Share this page

Similar categories to explore