Kabinete e swere Lekgotla la yona go thoma ka la 16 go fihla ka la 19 Phato 2016 ka Sefako Makgatho Presidential Guesthouse ka Pretoria.
Lekgotla la Kabinete la Phato 2016 e bile kopano ye e swerwego gare ga pakatiro ya Bolaodi bja Bohlano bja Mmušo.
Lekgotla la Kabinete le tšere nako ya go lebogiša Afrika Borwa ka ga Dikgetho tša Mebušoselegae tšeo di bego di na le khutšo, tšeo di lokologilego le tšeo di lokilego tše di swerwego ka la 3
Phato 2016.
Lekgotla le swerwe go latela moya wa go tšwetša pele tebelelo ya tša ekonomi ye kgolwane yeo e felago e huetšwa ke maemo ao a fapafapanego a ka gare le a ka ntle, gammogo le tšhošetšo ye e dulago e le gona ka go dikelo tša rena tša sekoloto tša naga ya rena.
Lekgotla le le file Kabinete sebaka sa go gopodišiša ka moka mabapi le go tsenya tirišong ga leanotiro la Mmušo ebile e ba file dithuto tše bohlokwa ka ga go tsenya tirišong fao go fapanego kudu le go go kaone ga Leanotlhabollo la Bosetšhaba (NDP), e lego leo le thekgago Tlhako ya Togamano ya Lebaka la Magareng (MTSF) la 2014-2019.
Diphetho tše tiilego di ile tša tšewa ka ga maano ao a kwagalago ao a phethagatšegago ao a tlago diragatša phethagatšo ya MTSF ya 2014-2019 le Leano la Dintlha tše Senyane go ya maemong a godingwana. Maano a a nyaka gore mafapha ka moka, ao a akaretšago mmušo, setšhaba sa badudi, dikgwebo le bašomi, go šoma kudu le go šoma mmogo go netefatša gore mmogo re tšwetša pele Afrika Borwa ka tlhabollo ya setšhaba ya go ya go ile le seemo sa kgolo ya ekonomi.
Maano ao a kwagalago a tsentšwe tirišong go dira gore go be le phethagatšo kudu mo ngwageng wa ditšhelete wo o latelago, ao gape a dumelelago mmušo go nyalelanya Tlhako ya yona ya Ditshenyegelo tša Lebaka la Magareng (MTEF) le go tsenya tirišong ga Leano la Dintlha tše Senyane.
Lekgotla la Kabinete le ahlaahlile kudu makala a tshela a bohlokwa:
1. La mathomo, tshekatsheko ya ekonomi ye kgolo ya lefaseng ka bophara le ya ka nageng e ile ya ahlaahlwa gammogo le ditšhišinyo tše dingwe ka ga tiišetšo ya ekonomi le ya ditšhelete mo ngwageng wo o latelago le go feta. Se se kgontšhitše Kabinete go bea kgolo ya yona ya ekonomi le diphetho ka ga ditšhelete ka go seemo sa ekonomi ya lefase ka bophara.
1.1. Go tsoga ga ekonomi lefaseng ka bophara go sa emetšwe gore go tla maatlafala eupša gannyane go fetwa ke ka fao go bego go akantšwe ka gona mo nakong ye e fetilego, ka ge go tšwa ga Brithani go Seboka sa Yuropa (Brexit) go ama kgolo ya ekonomi lefaseng ka bophara ka fao go sa kgahlišego. Borwa bja Afrika bo laetša maemo a ekonomi e kgolo ao a sa kgahlišego ka ge diekonomi tša yona tše kgolo di tlwaela tshepedišo ya ditšweletšwa tša fase.
1.2. Dikotsi tše dingwe di akaretša kgonagalo ya go ba kotsing ka tshepedišong ya dipanka ka Yuropa; seemo se sekaone sa ditšhelete ka mebarakeng ye e sa tšwelelago; dikotsi tša dipolotiki tša dinaga, dikotsi tša maemo a boso le tša maphelo.
1.3. Tlhako ya lebaka la magareng e tšwetša pele dikholego tša setšhaba ka seemo sa ekonomi yeo e fokolago. Mmušo o tšwela pele go ikgafa go dinepišo tša ona tša ditšhelete tša lebaka la magareng gomme o tla tšea dikgato tša tlaleletšo go dira seo ge maemo a dumelela.
1.4. Boikgabo bja ka moso bja mmušo bo tla laolwa ke diphetogo tšeo di theilwego go pušo ye e šomago gabotse, le go kgatha tema ga lefapha la phraebete.
2. La bobedi, Lekgotla la Kabinete le lona le ahlaahlile ka ga go tsenya tirišong ga Leano la Dintlha tše Senyane go godiša ekonomi ya Afrika Borwa fao go tsebagaditšwego ke Mopresidente Jacob Zuma ka Polelong ya gagwe ya Maemo a Setšhaba (SoNA) ka Dibokwane 2015.
2.1. Go be go lebeletšwe kudu mananeo le diprotšeke tše bohlokwa go tiiša go tsenya tirišong ga Leano la Dintlha tše Senyane ka ngwageng wa ditšhelete wo o latelago. Se se ile sa feletša ka go amogela diprotšeke tše bohlokwa tša seabe sa godimo mo ngwageng wa ditšhelete wo o latelago le go feta e lego seo se ikemišeditšego go ba le seabe se sekaone kudu go ekonomi ka go lokolla dinolofatši tše bohlokwa.
2.2. Kabinete e tšere diphetho tša togamaano go kgontšha go tsenya tirišong ga seabe sa godimo sa Leanotiro la Melawana ya ka Intastering go akaretšwa:
- Gore Kgoro ya Dikgwebo tša Mmušo le Kgoro ya Ditšhelete ya Bosetšhaba di tla tiiša tshepedišo ya go reka difatanaga go be ka sehlongweng se tee (Transnet) go netefatša gore go ba le go šoma gabotse le go obamela dinyakwa tša go dira difatanaga go ya ka setlwaedi sa ka nageng.
- Go feleletša go sekaseka diputseletšo tša ditšhelete gore dikgwebo di maatlafatše maemo le go fihlelela boleng bja godingwana bja tšhelete ka nepo ya go maatlafatša kgolo ye e akaretšago bohle kudu.
- Dipalopalo tša mabapi le kgwebišano tšeo di dirwago ke Panka ya Resefe ya Afrika Borwa, Kgoro ya Ditšhelete ya Bosetšhaba, Tirelo ya Metšhelo ya Afrika Borwa (SARS) le Lefapha la Dipalopalo la Afrika Borwa (Stats SA) di tla tseba le go dira dikelo tša ditšhelete tšeo di sego molaong.
- Go tsebagatša diphetošo tša melao go tsenya tirišong 30% ye e beetšwego thoko (Molaokakanywa o moswa wa Borekedi bja Dithoto wo o ngwadilwego ke Kgoro ya Ditšhelete) ka Hlakola 2017 le go nolofatša bokgoni bja Dikgwebopotlana, Dikgwebo tše Nnyane le Dikgwebo tša Magareng (di-SMME), dikgwebo tša mohlakanelwa le dikgwebo tša makheišeneng le tša dinagamagaeng.
- Go tsenya tirišong ga Melawana ye meswa ya Borekedi bja Dithoto bjo bo Beilwego pele go ya mafelelong a Phato 2016 bjalo ka kgato ya lebakanyana ya go tsena gare mo go bohlokwa.
2.3. Mmušo o tla tšwela pele go lebeledišiša kudu mafapha ao a thwetšego bašomi ba bantši, go akaretšwa tlhokego ya gore mekgwa ya mehutahuta ya go thekga seabe se segolo go tlhomo ya mešomo, go swana le tšhomišo ya mananeo a rena a putseletšo, gareng ga tše dingwe: diaparo, dilogwa, mekgopha le tshepedišo ya kgwebo ya dieta; go šoma ditšweletšwa tša temo le ditirelo tša tshepedišo ya kgwebo.
2.4. Tsenogare ye e atlegilego ka go Ekonomi ya Lewatleng e tla beakanya diprotšeke tša go oketša boeti bja mabopong le bja lewatleng ka nepo ya go fihlelela tlhomo ya mešomo ye bohlokwa.
2.5. Go rarolla mathata a mohlagase ka mo nageng, Kgoro ya Enetši e tla feleletša Leano leo le Kopantšwego ka ga Enetši le Leano leo le Kopantšwego la Methopo ya Mohlagase go ya mafelelong a 2016 go fa netefatšo ka ga go bea theko ya mohlagase le peeletšo ka bokgoni bja go tšweletša mohlagase.
2.6. Komiti ya go bopša ke Ditona ka ga Peeletšo, yeo Modulasetulo wa yona e lego Mopresidente Jacob Zuma e tla kgokaganya diprotšeke tše 40 tša peeletšo tše di tlago pele go ralala mafapha a mmušo. Diprotšeke tše tše 40 di akaretša diprotšeke tša go šoma ditšweletšwa tša temo le tša dirapa tša temo, enetši le mananeokgoparara, botšweletši le diprotšeke tša ditirelo. Diprotšeke tše di kgethilwe go lebeletšwe go ba le seabe sa maemo a godimo go ekonomi seo se kgokagantšwego le Leano la Dintlha tše Senyane; gore di kgone go thomišwa mo menwgageng ye e tlago ye mebedi; le go kgona go hloma dipeeletšo tše dingwe le dikholego tša setšhabeng.
2.7. Kgoro ya Bokgabo le Intasteri e tla feleletša leano la go hloma ditheknolotši tšeo di dirilwego ka nageng go ya mafelelong a 2016. Godimo ga fao, Kgoro ya Mahlale le Theknolotši le Kgoro ya Ditšhelete ya Bosetšhaba di tla dira gore go be le ditšhelete tše dingwe tša tlaleletšo tša go tšwetša pele le go oketša Sekhwama sa Boitlhamelo bja Mafapha ka go diriša Setlabelo sa Thušo ya Bokgoni bja Ekonomi.
2.8. Go seketša meetse le go fokotša tahlegelo ya meetse go tšwela pele go bewa pele. Ka Lewedi 2016, ditumelelano di tla phethwa le mebasepala yeo e itemogelago ditahlegelo tša godimo tša meetse, go nolofatša go hlongwa ga badiredi, gomme go diriša mokgwa wa thušo ya mašeleng wo o kwagalago go tla phethwa.
2.9. Ka go akgofiša go tsenywa tirišong ga Leano la Kgokaganyo la Afrika Borwa go kgokaganya dikolo, mafelo a tša maphelo le dikantoro tša mmušo, Molaotshepetšo wa Theknolotši ya Tshedimošo le Dikgokagano (ICT) o tla phethwa le go dumelelwa. Phapoši ya Tšweletšo ya Protepente e tla hlongwa go akgofiša go tsenya tirišong ga lenaneo le.
3. La boraro, Khomišene ya Kgokaganyo ya Mananeokgoparara a Mopresidente (PICC) MANCO e file Lekgotla le pego ya maemo a godimo ka ga go tsenya tirišong ga lenaneotlhabollo la bosetšhaba la mananeokgoparara gammogo le maano ao a kwagalago a phethagatšo ya mananeokgoparara mo ngwageng wo o latelago wa ditšhelete le go feta. Mošomo wa PICC o nyalelanywa kudu le wa Leano la Dintlha tše Senyane.
4. La bone, pego ye kopana ka ga kgatelopele mabapi le go tsenya tirišong ga MTSF ya 2014-2019 e hlagišitšwe, yeo e lebeletšego kudu tekodišišo ya dilo tše bohlokwa tša MTSF ya 2014-2019 go realo e le go kaonafatša go tsenya tirišong ga se mo ngwageng wa ditšhelete wo o latelago.
4.1. Le ge re leboga mošomo wo o dirilwego go fihla mo lebakeng le ka go Leano la Dintlha tše Senyane, go lemogilwe gore go tsenya tirišong fao go akgofošitšwego go a hlokega go maatlafatša kgolo ya ekonomi.
4.2. Leanotiro la go netefatša gore go ba le tšhomišo ye kgolo ya ditšhelete ka go tlhokomelo ya mananeokgoparara a mebasepala le go hloma taolo ya maleba ya dithoto tša ditšhelete di tla hlongwa le go tsenywa tirišong ka nepo ya go oketša bophelo le boleng bja dithoto tša rena tša mananeokgoparara.
4.3. Kabinete e kwane ka gore e tla thomiša ka tshepedišo ya bosetšhaba ya go rerišana ka ga Seabe go Setšhaba magareng ga bašomi, dikgwebo le mmušo go hlohleletša kgolo ya ekonomi le go fokotša tahlegelo ya mešomo.
5. La bohlano, godimo ga go nyalantšha MTEF le Leano la Dintlha tše Senyane, Kgoro ya Ditšhelete ya Bosetšhaba le Kgoro ya Dipeakanyo, Tlhokomedišišo le Tshekatsheko di hlagišitše ditšhišinyo tša tšona ka ga mošomo wo o dirilwego mo ngwageng wo o fetilego go nyalelanya ditekanyetšo tša bosetšhaba le NDP gammogo le MTSF ya 2014-2019.
5.1. Mmušo o hlomile dilo tše mmalwa tša ditekanyetšo tšeo di tlago pele tša ngwaga wa ditšhelete wa 2017/18 tšeo di lebeletšego kudu go hlokomela tšhelete ye e šomišwago go mananeokgoparara, go maatlafatša thekgo ya tlhabollo ya bokgoni le go tšwetša pele maemo a makgonthe a go šomiša tšhelete go bahloki.
5.2. Mošomo wa go tseba go šoma gabotse le go boloka tšhelete ka go lebaka la MTEF leo le šetšego o tla tšwela pele.
6. La botshela, Lekgotla le le lona le ahlaahlile ka ga kgatelopele ye e dirilwego le dikgato tša go latela ka go beakanyeng leswa ga dikhamphani tša mmušo (di-SOC) go tloga mola go swarwago Lekgotla la Kabinete ka Dibokwane 2015. Se ke ka lebaka la tema ye bophlokwa ye e kgathago ke di-SOC ka go phetošo ya ekonomi ya setšhaba yeo e tšweleditšwego pele ka go lenaneo la Bolaodi bja Bohlano bja Mmušo.
6.1. Go tsentšha tirišong lenaneo la go bušetša dilo sekeng go gatetše pele ka magato ao a fapanego. Go maatlafatša boetapele go phethagatša maano a go fetoša maemo go tšwela pele go ba bohlokwa.
6.2. Eskom e bušeditšwe sekeng ka bophara ka go bobedi go kaonafatša mošomo le go šoma ga ditšhelete.
6.3. Komiti ya go bopša ke Ditona e tla tšwela pele go hlokomela ditsenogare tše dingwe tše 13 tša SOC.
6.4. Lekgotla le beile pele go feleletšwa ga Mokgwa wa go ba Mong wa Dišere, wo o tlago hlama tlhako ya melao ya peakanyoleswa ya SOC ka Dibatsela 2016.
6.5. Mošomo gape o tla thomišwa ka go hlomeng ga Lekgotla la Kgokaganyo ya di-SOC la Mopresidente leo le tlago fa Mopresidente Zuma tsebo ka ga diphetho tša togamaano le ditsenogare tša go hloma di-SOC tšeo di ralokago tema ya phetošo ka nageng ye e kgonago yeo e hlabologago.
Diphetho le dipeakanyo go tšwa ka go Lekgotla la Kabinete di tla thuša ka go tsenywa tirišong ga mananeotiro a mmušo le go fa boitshepo bja gore Afrika Borwa e go tlhabollo ya setšhaba ya go ya go ile le go seemo sa kgolo ya ekonomi.
7. Tirelo ya Poloko ya Semmušo ye e Kgethegilego
7.1 Kabinete e nyamišitšwe ke go hlokofala ga Tona ya peleng ya Kgoro ya Dipapadi le Boitapološo, Moruti Arnold Makhenkesi Stofile. Bjalo ka molwelatokologo wa mahlwaadibona, o kgathile tema ka dikokwaneng ka moka tša mmušo, ka mafapheng a mehutahuta a ka profenseng, a bosetšhaba le a boditšhabatšhaba.
7.2 Mopresidente Jacob Zuma o begile gore Moruti Stofile o tla fiwa Tirelo ya Poloko ya Semmušo go latela Legoro la 2 la Molawana wa Poloko ya Semmušo ya Mmušo le Poloko ya Semmušo ya ka Profenseng. Ge re gopola moetapele yo mokaone yo wa naga ya rena, tirelo ya semmušo ya segopotšo sa mohu Moruti Stofile e swarwe lehono, ka iri ya 11 mesong ka Abbotsford Christian Centre ka East London. Mopresidente Zuma o laetše gore Folaga ya Bosetšhaba e fofišwe maemong a bogareng mafelong ka moka a difolaga ka Rephabliking ya Afrika Borwa ka letšatši la poloko.
7.3 Mohu Moruti Stofile o tla bolokwa ka tirelong ya poloko yeo e tlago swarelwa ka Yunibesithing ya Fort Hare fao e bego e le Motšhanseliri, ka Labone la 25 Phato 2016 ka Alice, ka Profenseng ya Kapa Bohlabela. Mopresidente Zuma o tla fa polelo ya tlhobošo ka tirelong ya poloko ya mohu Moruti Stofile.
Re lebiša mahloko a rena go ba lapa la gagwe le go bagwera ka nakong ye ya mahloko le ye boima.
Robala ka Khutšo tate Stofile.
Dipotšišo:
Donald Liphoko
Mogala: 082 901 0766
