Polelo ka MoPresidente Cyril Ramaphosa mo tiragalong ya tlhomamišo ya mopresidente; 19 Phupu 2024; Union Buildings, Tshwane
Bengmabu, Dikgoši le Dikgošigadi,
Bahlomphegi, Dihlogo tša Naga le Mmušo,
Mopresidente wa maloba Thabo Mbeki le Mohumagadi Mbeki,
Mopresidente wa maloba Kgalema Motlanthe le Mohumagadi Motlanthe,
Dihlogo tša maloba ka moka tša Naga le Mmušo,
Baemedi ba bohlokwa ba dinaga tša go fapafapana le mekgatlo ya boditšhabatšhaba,
Mosepediši wa dipolelo wa Seboka sa Maloko a Palamente,
Modulasetulo wa Komiti ya Lekgotla la Setšhaba la Diprofentshe,
Moahlodimogolo wa Repabliki,
Ditonakgolo, di-MEC le Boramotse,
Maloko a Palamente,
Baetapele ba mekgatlo ya dipolotiki,
Baetapele ba sedumedi le setšo,
Batseta le Batsetabagolo,
Bomahlwaadibona ba ntwa ya rena,
Baeng ba bohlokwa,
Maafrika Borwa ao a rategago,
Lehono, re kopane mo moagong wo Mogolo wa mmušo wa rena, Union Buildings, go hlatsela pele ga Maafrika Borwa ka moka le baeng ba rena bao ba hlomphegago go tšwa dinageng tša go fapafapana mo kontinenteng ya rena ya go ratega, le go tšwa kgole leetong le bohlokwa la temokrasi ya rena.
Mo go fapafapaneng ga rena go go botse, re kopane go hlatsela kgopolo ya rena ya gore naga ye ke ya batho ka moka bao ba dulago go yona, bjalo ka ge e boletšwe ka Tumelelano ya Tokologo mengwaga ye e ka bago ye 70 ya go feta.
Re kopane mo, bjalo ka batho bao ba belegwego mabung a tee go phatlalala le diprofense tša rena tše senyane tšeo di dirago Afrika Borwa ye tee, re laolwa ke ditiro tša rena re tla fola go dikarogano tša rena tša nako ya go feta, le go fenya go se lekane mo go tšwelago pele le mathata a gonabjale.
Re tsebiša batho ka moka go tseba gore dithulano goba diphapano di ka se dire gore re emiše seo se re gapeletšago go aga naga ye e kopanego, ya go lokologa, ya go lekana gape ya katlego.
Lehono, re tiišetša ka keno ya semmušo yeo e laetšago thato ya batho ba naga ye.
Re kgonthiša tshepagalo ya rena ye maatla go Molaotheo wa Repabliki ya Afrika Borwa, woo o theilwego go pono le mekgwa ya Tumelelano ya Tokologo.
Bjalo ka boetapele bja naga ye ya batho ba go fapana, re na le mošomo wa go ikgafa go kopanya batho ba Afrika Borwa.
Re kgonthiša gore histrori e gapeletša gore re be le maikarabelo a go fetola naga ya rena go ba naga ya go hloka semorafe le setšhaba sa go hloka kgethologanyo ka bong.
Re kgonthiša boikgafo bja rena go aga setšhaba sa go lekana le go hlokomelana kudu.
Re kgonthiša maikemišetšo a rena ao a tiilego go aga ekonomi ye e golago gape yeo e akaretšago batho ka moka yeo e fago dibaka le letseno go batho ka moka.
Re ikgafa gape go mošomo wa tsošološo ya temokrasi le phetogo ya leago le ekonomi gore go se be yoo a tlogelwago morago.
Ka gona, ge re tsena pakeng ye nngwe mo bophelong bja naga ya rena, matla a temokrasi ya rena a lekilwe gape gomme batho ba boletše go kwagala gore ba kgetha khutšo le temokrasi kgahlanong le mekgwa ya dikgaruru, ya go se be ya temokrasi le yeo e sa sepelelanego le molaotheo.
Ka bontši bja bona, ka mantšu ao e lego a mantši gape a go fapafapana, batho ba Afrika Borwa ba kgethile gomme ba tsebagatša ditakatšo tša bona, matshwenyego a bona le ditetelo tša bona.
Re amogela le go hlompha dipoelo tša dikgetho gomme re sa bušeletša gape gore batho ba boletše. Thato ya bona e tla phethagatšwa ntle le kgonono goba potšišo.
Bakgethi ba Afrika Borwa ga se ba fa mokgatlo o tee tumelelo ya go buša o le tee go buša naga ya rena o le tee.
Ba re laetše go šoma mmogo go šogana le mathata a bona le go lemoga dinepo tša bona.
Ba tšweleditše ditebogo tša bona tša tšwelopele go dikarolo tše dintši tša maphelo a bona mo mengwageng ye 30 ya temokrasi.
Ga se ba dikadika go tšweletša manyami a bona le go se thabele mošomo wa rena go dikarolo tše dingwe moo re ba swabišitšego.
Ba nyaka ekonomi ye e fetogilego, yeo e golago le go akaretša yeo e hlolago mešomo go dimilione tša batho bao ba nyakago mošomo le go fa dibaka tša kgwebo go borakgwebo/bommakgwebo mo nageng ya rena – basadi le banna, bafsa le batho ba bagolo.
Batho ga se ba dikadika ka seo ba se nyakago.
Ba nyaka Afrika Borwa yeo batho ka moka ba tla hwetšago tšhireletšo ka Molaotheong wa rena wa temokrasi gomme ba hwetša tšhireletšo ka dikgorotshekong tša rena.
Ba hlalošitše naga yeo batho ka moka ba tla kaonafatšago maemo a bona go feta ge ba be ba belegwa, ba godišwa ke malapa ao a ba ratago, ba thušwa ke mmušo wo o hlokomelago batho ka mananeo, maikemišetšo le go šoma ka maatla.
Ka dikgetho tša bona ba tšweleditše gabotse gore ba nyaka dilo tše bohlokwa tša motheo tša bophelo bja go iketla, bja lethabo, bja go phela gabotse le go šireletšega.
Ka dikgetho tša bona ba kgonthišitše gore ba nyaka dijo tše di lekanego gore ba je. Meetse ao a hlwekilego. Mohlagase wa go rekega woo o lego gona nako le nako.
Ba nyaka magae a seriti ao a sa tsenyego phefo, pula le go tonya.
Ba nyaka ditsela tše di hlokomelwago gabotse le mabone a mekgotheng ao a šomago.
Batho ba Afrika Borwa ga ba nyake tše dintši go feta go hlokomelwa gabotse ge ba lwala, ba nyaka bafsa ba rutwe gabotse, le gore batšofadi ba hlokomelwe, le gore bao ba se nago le mešomo ba šome.
Batho ba Afrika Borwa ba boletše ka naga yeo ba e nyakago gore ba leme, ka ga dikgwebo tšeo ba nyakago go di sepetša, ka ga dilo le ditšweletšwa tšeo ba nyakago go di dira, ka ga mabokgoni ao ba ratago go ithuta wona.
Ba boletše ka ditumo tša bona tša go bolokega ka magaeng a bona, mekgotheng, ditoropokgolong tša bona, metseng ya le dipolaseng tša bona.
Batho ba nyaka go fedišwa ga go utswa ga matlotlo a setšhaba le go thopša ga mmušo wa bona.
Godimo ga tše ka moka, batho ba Afrika Borwa ba gateletše gore ba lapišitšwe ke go gogagogana ga mekgatlo ya dipolotiki le papadi ya go šupana ka menwana ke boradipolotiki/mmadipolotiki le mekgatlo ya dipolotiki.
Ba nyaka gore re beye dinyakwa le dikgahlego tša bona pela gomme ba nyaka gore re šome mmogo go lebeletšwe naga ye rena.
Lehono ke eme mo pele ga lena bjalo ka mohlankedi wa lena wa boikokobetšo go le botša gore re le kwele.
Bjalo ka Mopresidente wa Repabliki, ke tla šoma le batho ka moka go fihlelela le go šoma le mokgatlo ofe goba ofe wa dipolotiki le lekala leo le ikemišeditšego go kgatha tema go hwetša ditharollo go ditlhohlo tšeo naga ya rena e lebanego le tšona ge re fetogela go paka ye mpsha ya tokologo.
Mengwaga ye 30 e fitile mola mmušo wa kgatelelo o fedišwago gomme gwa thoma mmušo wa temokrasi setšhabeng sa rena.
Re dirile kgatelopele ka go aga setšhaba se sefsa seo se hweditšwego go diinstitušene tša temokrasi le ditokologo tša kakaretšo.
Re agile tirelo ya setšhaba yeo e kaonafaditšwego, lefapha la boahlodi la go ikema, lenaneo la dikgetho le lebotse, ekonomi ye e hlabologilego, bobegaditaba bja go kgahliša bja go lokologa, le setšhaba seo se matlafetšego.
Le ge tšwelopele e le gona, setšhaba sa rena se sa itemogela go se lekalekane le karogano ye kgolo. Go na le karogano ye mpe le kgaogano ya leago ya peleng yeo e ka dirago gore go se be le khutšo.
Karoganyo yeo e hlotšego ke histori ya rena, gare ga bathobaso le bathobašweu, gare ga banna le basadi, gare ga ditoropo le metsesetoropo, gare ga ditoropo le magae, gare ga bahumi le bahloki, e dula e hlola bothata nageng ya rena.
Mo mafelong a mangwe, phapano ye e fokotšegile, eupša ga se ya tloga.
Re badudi ba naga e tee eupša re dula mafaseng a go fapana, re arogantšwe ke maboto a matelele le dikgoba tše dikgolo.
Re kgaogantšwe gare ga bao ba šomago le bao ba sa šomego; gare ga bao ba kgonago go aga le go ipshina ka bophelo bja go iketla le bao ba sa kgonego.
Gomme lehono ga se letšatši la tlwaelo.
Ke sebaka sa ditlamorago tše bohlokwa mo bophelong bja naga ya rena.
Ke nako yeo re swanetšego go kgetha go ka ya pele mmogo goba go ba kotsing ya go lahlegelwa ka moka tšeo re di agilego.
Mo nakong ye re swanetše go kgetha go ya pele; go tswalela sekgoba gare ga Maafrika Borwa le go aga setšhaba sa go lekana kudu; go fetolela ditshepišo tša Molaotheo wa rena le pono ya Tumelelano ya Tokologo gore e be nnete go batho ka moka.
Nako ye e nyaka tlhohleletšo tša go se tlwaelege le boetapele.
E nyaka maikemišetšo a go swana go šireletša kopano ya setšhaba, khutšo, go iketla, kgolo ya ekonomi ya kakaretšo, go se be le kgethologanyo ya semorafe le go se kgethologanye go ya ka bong.
Ka kgetho yeo ba e dirilego, batho ba Afrika Borwa ba boletše ntle le go dikadika ditetelo tša bona tša gore baetapele ba naga ya rena ba swanetše go šoma mmogo.
Ba laetše baemedi ba bona go beela thoko dikgogano le dithulano tša bona, go efoga dikgahlego tše dinnyane, le go šoma mmogo go fela tšeo di holago naga.
Bjalo ka baetapele, bjalo ka mekgatlo, re ipiletša go šoma mmogo go godiša ekonomi, mešomo ye mekaone, ditšhaba tše di bolokegilego le mmušo wo o šomelago batho ba wona.
Go tšwa go dipolotiki tša go fapafapana, mekgatlo e arabetše boipiletšo bjoo.
Ka kwešišo ya gore ga go na mokgatlo wo o ka bušago o le tee le go dira melao o le tee, mekgatlo ye e dumetše go šoma mmogo, go tšweletša ditalente tša bona gore naga e tšwele pele le gore batho ba yona ba be le tšwelopele.
Mmogo, ba tšere sephetho sa go hloma mmušo wa kopano ya setšhaba go latela lenaneo la go swana la phetogo ye bohlokwa ya nako ye telele.
Go hlongwa ga mmušo wa kopano ya setšhaba ke nako ye bohlokwa ye e tseneletšego. Ke mathomo a paka ye mpsha.
Bjalo ka baetapele ba naga ye re kopane ka go mmušo wa kopano ya setšhaba mengwaga ye 30 ya go feta go bopa bokamoso bja go swana le go aga setšhaba se se kopanego, mekgatlo ya ka go mmušo wa kopano ya setšhaba wa lehono e dumetše go šoma mmogo go šogana le ditlhohlo tše bohlokwa mo nageng ya rena.
Mekgatlo e amogetše Pego ya Maikemišetšo, moo ba ikgafilego go latela kgolo ya ekonomi ya lebelo, ya go akaretša batho ka moka gape ya go swarelela; go hlola setšhaba sa go ba le toka ka go lwantšhana le bohloki go šireletša ditokelo tša bašomi; go kaonafatša mmušo le go aga bokgoni bja mmušo.
Mekgatlo e ikgafile go beeletša go batho ba Afrika Borwa ka boleng bja thuto le maphelo; go šogana le bosenyi le bomenetša; go matlafatša kopano ya leago le go aga setšhaba se se kopanego; le, go latela pholisi ye bohlokwa yeo e theilwego go ditokelo tša batho, kopano le khutšo.
Bjalo ka Maafrika Borwa, ka moka re swanetše go dira seo re ka se kgonago go fihlelela maikemišetšo a.
Re tla laletša mekgatlo ka moka, setšhaba sa segae, bašomi le mekgatlo ye mengwe go Poledišano ya Setšhaba go ditlhohlo tše bohlokwa tšeo di lebanego le naga.
Re tla nyaka, bjalo ka ge re dirile go dinako tše bohlokwa mo historing ya rena, go aga tumelelano ya leago go lemoga dinepo tša Leano la Tlhabollo ya Setšhaba.
Bjalo ka batho, bjalo ka malapa, bjalo ka ditšhaba le mekgatlo ya rena ye mentši, a re kopantšheng bokgoni bja rena gore toro ya rena ya go dira Maafrika Borwa a makoane e be nnete.
Le ge re kopane ka go fapafapana ga rena, re batho ba tumelo ye kgolo ya go se fele.
Re rapelela setšhaba sa rena, gore meboya ya rena e godišwe, le mahlatse a rena a bušwe.
Re tlamega go ba le tlhohleletšo go phethagatša maikemišetšo a rena.
Re swanetše go ba bogale gape re swanetše go ba le tlhohleletšo.
Se ke mathomo a nako ye mpsha yeo e romelago tšwelopele, phetogo le phetogo ya go tsenelela ye bohlokwa.
Re lebeletše go thoma ga nako ye ka mafolofolo le tshepo.
Re swanetše go ganetša maiteko afe goba afe a go aroganya goba go re šitiša, go phatlalatša kgonono goba go se tshepe, goba gore re lwantšhane.
Bao ba nyakago go ema tseleng ya rena, bao ba nyakago go tsoša ngangego, ba ka se tšwelele, ka gore Maafrika Borwa ga ba šikinyege.
Bao ba nyakago go nyatša diinstitušene tša rena ba tla palelwa, ka gore temokrasi e dutše ka dipelong tša batho gomme e ka se tsoge e tlošitšwe.
Ga go na seo se tla re šitišago go šomela batho le go godiša dikgahlego tša bona.
Bjale ke nako ya go ya pele. Mmogo, re tla dira tše dintši le tše dikaone.
Bjale ke nako ya go kgobokanya mabokgoni a rena ka moka le go šupa maatla a rena go araba boipiletšo bja batho ba Afrika Borwa.
Re ka se dikadike, re ka se khutše, go fihla re hlotše mešomo go bao ba e nyakago; go fihla go na le dijo tšeo di lekanego go batho ka moka; go fihla batho ka moka go toropo ye nngwe le ye nngwe, toropokgolo, motse, polase ba amogela ditirelo tša motheo tšeo ba di hlokago gore ba phele bophelo bja seriti.
Re ka se khutše go fihla basadi ba Afrika Borwa ba lokologile go beelwa magomo go leago, setšo le ekonomi ao a gatelelago tšwelopele ya bona.
Re ka se khutše go fihla ge basenyi ba golegwa gomme diokobatši di tlošwa ditšhabeng tša rena; go fihla ge banna ba se sa hloriša basadi le bana; go fihla bao ba utswetšago batho ba rwešwa maikarabelo.
Re ka se khutše mola ditšhaba tša rena di aparetšwe ke mafula, mollo le komelelo.
Mmogo, re tla lwantšha matšhošetši a planete ye e ruthufalago ka lebelo.
Re tla amogela maikarabelo a rena go arabela phetogo ya leratadima ka mokgwa wa tlhohleletšo, wa toka gape wa go akaretša batho ka moka.
Re dira se ka lebaka la moloko wo le ka moka bao ba tlogo latela.
Re tla aga mmušo woo o kgonago wa go ba le nnete.
Mmogo, re tla šoma go godiša tirišano gare ga mekgatlo ya lefase la go kwagala, la go lekana kudu, la toka ye kgolo gape la kwelobohloko ye kgolo.
Re tla swaragana le magagabo rena go phatlalala le kontinente ya rena yeo e rategago ya Afrika go hwetša khutšo, go fihlelela boiketlo, go godiša tlhabollo.
Ka Lefelo la Kgwebišano le le Lokologilego la Kontinente ya Afrika, ka kago ya ditsela, le diporo, difeme le ditiši tša mohlagase, Afrika e tla thoma nako ye mpsha ya tšweletšo le kgwebo.
Lehono, ke dira boikgafo ka boikokobetšo go ba Mopresidente wa Maafrika Borwa ka mokago šireletša Molaotheo wa rena le go šireletša temokrasi ya rena; go šoma le batho ka moka bao ba abelanago toro ya bophelo ka moka go batho; go hlokomela bahloki le bao ba lego kotsing, le go thekga ka moka bao ba hlokago le go dira naga ya rena ye maatla, ya go fetogafetoga, go lekana kudu le go kopana.
Se ke toro yeo sereti Sandile Dikeni a e hlalošago mošomong wa gagwe wa ‘Love Poem for my Country’:
My country is for health and wealth
See the blue of the sea
And beneath the jewels of fish
Deep under the bowels of soil
Hear the golden voice of a miner’s praise for my country
My country is for unity
Feel the millions
See their passion
Their hands are joined together
And there is hope in their eyes.
Ka letšatši le, diatla tša rena di kgokagane. Re kopane. Re na le tshepo.
Modimo a boloke Afrika Borwa gomme a šireletše batho ba yona.
Nkosi Sikelel’ iAfrika.
Morena boloka setjhaba sa heso.
God seën Suid-Afrika.
Mudzimu fhatutshedza Afurika.
Hosi katekisa Afrika.
Ke a leboga.
