1. Ditaba tše Bohlokwa tša Tikologo
1.1. Mopresidente Jacob Zuma o tla eta pele meketeko ya Letšatši la Afrika ka fase a kgwekgwe ye “Re Afrika – Re bula mabati a thuto le setšo go tloga Kapa go fihla Cairo” ka la 24 Mopitlo 2015 khamphaseng ya Mamelodi ya Yunibesithi ya Pretoria.
Ka moya wa Letšatši la Afrika, Kabinete e hlohleletša maAfrika Borwa, kudu baswa, go šomišana go matlafatša go tšea karolo ga bona ka mererong ya naga ya rena.
Kgwedi ya Afrika ke polatefomo ya go godiša kopano magareng a ditšhaba tša Afrika le go bana ba gaborena, banna le basadi, ba go tšwa dinageng tše dingwe tša Afrika ba ba dulago ka Afrika Borwa. Kopano ya kontinente e dirwa ka mananeo a Kopano ya Afrika go fihlelela pono ya yona bjalo ka ge e hlalošitšwe ka gare ga Lenanethero la 2063. Kontinente, e hlalwa ke badudi ba yona, e tla lwela Afrika ye e kopanego, ye e atlegago le ya khutšo.
Letšatši la Afrika gape le fa maAfrika Borwa monyetla wa go ikopanya le go ineela thekgong ya magato a mmušo a moka a go aga Afrika ye kaone le lefase le le kaone.
Kgwekgwe ya Kgwedi ya Afrika “Re Afrika”, ke setatamente sa tsebišo le keteko ya boikgantšho seo se hlohleletšago kakaretšo go tšwa go ba bapala karolo le batšeakarolo ka moka. Gape ke boipiletšo bja gore batho le dihlopha tša bomorago le mahlakore a bophelo a go fapana ka moka ba tšee kgato ya go ba karolo ya kgoeletšo ya phetogo.
1.2. Kabinete e amogela Operation Fiela\Reclaim 2015, yeo e lego lesolo la makala a mantši ka ditheo tša go fapana tša mmušo go kgonthišiša tatelo ye e sa fetogego ya melao le melawana ya go fapana ye e bušago setšhaba.
Maikemišetšo a lesolo le ke go šogana le ditaba tša bosenyi tše bjalo ka dibetša tše di sego molaong, mafelo a diokobatši ao a sego molaong, dihlopha tša bagweba-ka-mmele le mediro ye mengwe ye e sego molaong.
Kabinete e boeletša gore lesolo le ga se le lebiši go bafaladi, eupša go bosenyi ka gare ga naga ya rena bjalo ka ge go utulotšwe ka molokeloke ya dipoledišano le ditšhaba. Ka go realo, Kabinete e ganetša e tiišitše polelo ya gore lesolo le le lebišitšwe go bafaladi.
Bjalo ka naga ye e ikgantšhago ka go ba le Molaotheo wo o lokologilego ebile e le wo mokaone mo lefaseng, re diketapele ditabeng tša ditokelo tša botho, bjalo re ka se dumelele lesolo leo le tlago gataka ditokelo tša botho tša motho goba sehlopha sefe le sefe.
Kabinete e thabile ka kgatelopele ye e dirilwego ka Operation Fiela, leo go tloga mola le thomilwego le tšweleditše palo ya godimo ya go swarwa ga batho diphuruphutšong tša go fapana tša mafelo a a nago le kotsi ya bosenyi go kgabaganya naga. Kabinete e amogela thekgo ya maloko a setšhaba ao a šomišanago le bahlankedi ba molao go kgonthišiša gore bohle ba bolokegile ebile ba kwa ba bolokegile ka gare ga naga.
Lesolo le, leo le matlafatšago ntwa kgahlanong le bosenyi, gape le thuša go hlagiša Afrika Borwa ye e bolokegilego le go šireletšega le go feta.
Komiti ya Mohlakanelwa ya Ditona ka ga Khudugo e tla tsebiša bobegaditaba mafelelong a a beke go fa maemo a bjale ka ga mošomo wa yona ka moka, go akaretšwa Operation Fiela.
2. Phethagatšo ya Mananeo a Bohlokwa a Mmušo
2.1. Kabinete e amogela diboute tša tekanyetšo tša dikgoro tša go fapana gape e kgotsofaditšwe ke dipego tše di nabilego ka Ditona ka ga kgatelopele ye ba e dirilego ka ga dipeakanyo tša go fapana tša dikgoro tša bona tša ngwaga wo wa ditšhelete.
2.2. Kabinete e amogela thakgolo ya Protšeke ya Moetapele ka Kgoro ya Merero ya Selegae kua dikantorong tša yona tša Edenvale ka la 12 Mopitlo 2015. Maikemišetšo a protšeke ye ke go fetola dikantoro tše dingwe go di dira ‘dikantoro tša sebjalebjale’ bjalo ka mehlala ya mekgwa ye mekaone. Se se tla kaonafatša kabo ya ditirelo tše bohlokwa go maAfrika Borwa le go ba kgontšha go fihlelela ditirelo tša mmušo ka tshwanelo.
2.3. Kabinete gape e amogela go thongwa ga Difoka tša Bahudugi tša Afrika Borwa tše di tlogo hlompha bahudugi ba dithakga ka Afrika Borwa le maAfrika Borwa a go šoma ka dinageng tša Afrika. Kabinete e dira boipiletšo go ditšhaba go šišinya bao ba laetšago moya wa Botho ebile ba ineetše go tlhabollo ya kontinente ya Afrika ka go romela emeili go samigrantawards@dha.gov.za
Dikgetho di tswalela ka la 20 Mopitlo 2015 gomme bafenyi ba tla tsebišwa ka mohla wa Letšatši la Afrika (25 Mopitlo). Le lengwe la magoro a a thabišago kudu a difoka tše le tla hlompha setšhaba sa Afrika Borwa seo se atlegilego ka go kopanya bafaladi le setšhaba le go dula mmogo ka khutšo.
2.4. Kabinete e amogela go thakgolwa ga dikantoro tša go thetha tša dikgopelo tša naga go kgabaganya naga go kgontšha batho ka moka ba ba kgotsofatšago dinyakwa go dira kgopelo ya naga. Se ke go tlaleletša dikantoro tše 14 tša kgopelo tše di lego ka diprofenseng ka moka.
Tshepedišo e bopa karolo ya lesolo la bosetšhaba la kgokagano le le akaretšago leo le phethagatšago Molaophetošwa wa Ditokelo tša Naga le Pušetšo wa 2014, woo o saenetšwego go ba molao ke Mopresidente Zuma. Molaophetošwa wa Ditokelo tša Naga le Pušetšo o fa tokišo ye e lekanego goba pušetšo go batho le ditšhaba tšeo di tšeetšwego ditokelo tša naga morago ga 19 Phupu 1913.
MaAfrika Borwa ao a fetilwego ke nako ya mathomo ya go tswalela ya 31 Manthole 1998 go dira dikgopelo tša naga ba na le sebaka se se katološitšwego go fihla ka la 30 Phupu 2019 gore ba dire bjalo.
2.5. Kabinete e amogela kopano ya Tona ya Methopo ya Diminerale le baemedi ba intasteri ya meepo le bakgathatema go boledišana ka dipoelo tša Pego ya Tshekatsheko ya 2014 ya Tšhatha ya Meepo. Pego ye e ela kgatelopele ya dintlha tše bohlokwa tše senyane tša Tšhatha ya Meepo.
Tšhatha ya Meepo e tšweleditšwe ka kgopolo ya go phethagatša lenanethero la phetošo ka lekaleng la ekonomi ya naga. Dintlha tše di tlogo sekasekwa di nyaka go lokiša go se lekane wa maloba bobedi kabelanong ya lehumo la batho ba ba bego ba gateletšwe peleng le tlhabollong ya mothopo wa bomotho le go ba mong meepo.
3. Diphetho tše Bohlokwa tša Kabinete
3.1. Kabinete e amogetše go swarwa ga Kopano ya Boditšhabatšhaba ya Lekgotla la Polokego ya Ditimela ye e tlogo swarwa go tloga ka la 4 go fihla ka la 9 Diphalane 2015 kua senthareng ya Dikopano tša Boditšhabatšhaba tša Sandton go la Johannesburg. Foramo ye ya boditšhabatšhaba e kopanya diprofešenale tša polokego ya ditimela go tšwa lefaseng ka bophara go abelana tshedimošo, maitemogelo, dithuto le mekgwa ye mekaone go kaonafatša polokego ya ditimela.
Go ba monggae wa tiragalo ye go na le bokgoni bja go goketša peeletšo ya dinagašele, yeo e kaonafatšago ekonomi le go akgofiša peeletšo ya mananeokgoparara a setšhaba. Se se fiwa hlohleletšo ye nngwe ke dipeeletšo tša bjale tša Afrika Borwa ka lekaleng la ditimela tša banamedi le tša dithoto, tšeo di dirilego gore naga e goketše dipeeletšo.
3.2. Kabinete e amogetše gore Tšhatha ya Dinamelwa tša Afrika tša Lewatle e romelwe Palamenteng gore e tiišetšwe. Ye ke kwano ya boditšhabatšhaba yeo e tlišago kwano ya dipholisi, ka lebaka la go oketša kgolo ye e swarelelago le tlhabollo ya dihlopha tša dikepe tša bagwebi ba Afrika. Gape e tla hlohleletša kgwebišano ya ka gare ga Afrika go phethagatša kopanyo ya ekonomi le ekonomi ya leago ka kontinenteng.
3.3. Kabinete e amogetše go tlišwa ga Phetošo go Kwano ya Mokgatlo wa Boditšhabatšhaba wa Sathelaete ya Megala ya Kgokagano (ITSO) Palamenteng gore e tiišetšwe. ITSO ke mokgatlo wa mohlakanelwa wa mebušo woo o kgonthišišago gore Intelsat Ltd, mosepediši wa sathelaete, e aba ditirelo tša setšhaba tša megala ya kgokagano – go akaretšwa mantšu, datha le dibideo – go ya ka theo ya lefase ebile e le ye e sa kgethollego.
Phetošo e šireletša kgonagalo ya lebaka le le telele ya Bohwa bja go Swana bja Maloko, le go kgonthišiša tšwelopele ya kakaretšo ya lefase ka bophara le kgokagano ya lefase ka bophara. Tiišetšo gape ke karolo ya dintlha tše bohlokwa tša boditšhabatšhaba tša Afrika Borwa go kgathatema go lefase le le kaone le go tlhabollo ya Afrika.
4. Maemo a Kabinete ka ga Merero ye e lego Ditabeng Seemong sa Bjale
4.1. Kabinbete e nyamišitšwe ke go hlokafala ga Seaparankwe, Ngaka Ruth Segomotsi Mompati gomme e romela mantšu a kwelobohloko go ba lapa le go bagwera ba gagwe. Ngaka Mompati o neetše bophelo bja gagwe go ntwa ya tokologo gape o kgathile tema ka masolong a go fapana, go akaretšwa Mogwanto wa Basadi wa histori wa Phato 1956.
Ka 1954, o bile leloko la African National Congress (ANC) gomme a kgethwa go ba setho sa Komitiphethiši ya Bosetšhaba (NEC) ya Lliki ya Basadi ya ANC. O ile botšhabelo ka 1962 fao a filwego tlhahlo ya sešole le go ba mongwaledi le hlogo ya karolo ya basadi ya ANC go la Tanzania.
Bjalo ka moemedimogolo wa ANC go la United Kingdom o bile karolo ya kemedi yeo e thomilego dipoledišano le mmušo wa maloba wa Afrika Borwa kua Groote Schuur ka 1990. Ka Phato 1992, o file polelo go Komiti ya go Ikgetha ya Ditšhabakopano (UN) kgahlanong le Kgethollo go la New York ka ga basadi. Letšatši leo le amogetšwe ke UN go ba Letšatši la Boditšhabatšhaba la Kopano ya Basadi ka Afrika Borwa.
Bjalo ka mošomedi wa mmakgonthe wa batho, o ralokile karolo ye e sa lebalwego hlabollong ya naga ya rena a šoma bjalo ka Leloko la Palamente, Motseta wa Afrika Borwa nageng ya Switzerland go tloga ka 1996 go fihla ka 2000 le go ba Meyara wa Vryburg (Naledi) go la Leboa Bodikela.
O neetše bophelo bja gagwe go tokologo ya naga ya rena gape o laeditše kgotlelelo ye e sa šikinyegego ya go šomela batho ba gabo.
4.2. Kabinete e nyamišitšwe ke go hlokofala ga Moleftenente Mogenerala Bongani Isidore Mbatha gomme e romela mantšu a kwelobohloko go lapa la gagwe le bagwera.
Mogenerala Mbatha o tsenetše Umkhonto we Sizwe, lekala la sešole sa ANC ka 1978 gomme morago a šoma maemong a go fapana, go akaretšwa hlogo ya lotšistiki.
Ka 1994, Mogenerala Mbatha o tsentšwe ka gare ga Sešole sa Tšhireletšo sa Bosetšhaba sa Afrika Borwa (SANDF) fao a filwego tlhahlo ye e nabilego ka makaleng a go fapana.
O hlatlošitšwe ka maemo ka gare ga SANDF, a šoma maemong a go balega go fihlela a hlatlošetšwa go Moleftenente Mogenerala yo a rwalego maikarabelo a Lotšistikse ka 2014, maemo a a šomilego go ona go fihla lehung la gagwe.
5. Ditiragalo tše di Tlago
5.1. Mopresidente Zuma o tla tsenela peo setulong ya Kgoši ya AmaXhosa, Kgošikgolo Mpendulo Calvin Sigcawu (Ah! Zwelonke) kua Mošate wa Nqadu go la Willowvale, Kapa Bodikela ka la 15 Mopitlo 2015.
Kabinete e lebogiša Kgoši Sigcawu ka peo setulong ya gagwe gomme e lebeletše go šomišana le Bogoši bja AmaGcaleka ka go aga dinagamagae tše di nago le bophelo, tše di lekanago le go kgona go iphediša.
5.2. Motlatšapresidente Cyril Ramaphosa o tla tsenela Kopano ya Kelelatšhila ya Mohuta wo Mongwe ye e swarwago ka la 15 Mopitlo 2015 ka fase ga kgwekgwe ye: “Ga se fela ka ga go folaša”. Kopano gape e tla abela baabaditirelo ba theknolotši ya mohuta wo mongwe ya keleletšhila monyetla wa go laetša ditšweletšwa tša bona.
5.3. Kgoro ya Tlhabollo ya Leago, ka tšhomišano le Etšentshi ya Tšhireletšo ya Leago ya Afrika Borwa (SASSA) le Etšentshi ya Bosetšhaba ya Tlhabollo (NDA), e tla thakgola Beke ya Tšhireletšo ya Bana kua Mabaleng a Dipapadi a Franklin go la Kokstad, KwaZulu-Natal ka la 25 Mopitlo 2015 ka fase ga kgwekgwe ye: “Tšhomišano tšhireletšong ya bana”. Beke e tla fihla bofelong ka la 31 Mopitlo 2015 go la Gauteng.
Maikemišetšo a lesolo le la temošo ke go lemoša makala ka moka a setšhaba go hlokomela le go šireletša bana. Gape, le nyaka go lemoša batho ba bagolo le bana ka tšhireletšo ya semolao ye ngwana a nago nayo ka fase ga Molaotheo, melao, dipholisi le didirišwa tša boditšhabatšhaba.
Kabinete e ipiletša go batswadi le bahlokomedi go bea polokego ya bana ba bona pele ka mehla le go kgonthišiša gore ba hlokomelwa ke batho ba bagolo ba ba nago le maikarabelo. Batswadi le bahlokomedi ba hlohleletšwa go ruta bana go lemoga maemo a a nago le kgonagalo ya kotsi, go akaretšwa mokgwa goba dikgato tše di sa amogelegego ka batho ba bagolo. Ke maikarabelo a batswadi le bahlokomedi go tseba fao bana ba bona ba lego gona le go tšea magato a tlhokomelo a go kwagala go kgonthišiša polokego le tšhireletšo ya bona.
5.4. Tona ya Kgoro ya Mananeokgoparara a Dikgokagano le Ditirelo tša Poso, Ngaka Siyabonga Cwele, o tla swara imbizo Musiamong wa Nelson Mandela go la Qunu, Kapa Bohlabela go keteka Letšatši la Lefase la Mananeokgoparara a Dikgokagano le Tshedimošo ya Setšhaba ka la 17 Mopitlo 2015. Tiragalo e swarwa go hlohleletša batho go šomiša theknolotši ka boati go kaonafatša maphelo a bona.
Tona o tla hlalosa ka botlalo seo mmušo o se dirago go šomiša theknolotši go kaonafatša kabo ya ditirelo go maAfrika Borwa ka moka, kudu bao ba dulago dinagamagaeng. Imbizo e swarwa ka tšhomišano le Mmušo wa Profense wa Kapa Bohlabela, baetapele ba setšo le Foramo ya Dikgokagano ya Afrika Borwa. Ngwaga ka ngwaga, 17 Mopitlo e šupa segopotšo sa tshaeno ya Kwano ya Boditšhabatšhaba ya Thelekrafo le tlhomo ya Mokgatlo wa Boditšhabatšhaba wa Mananeokgoparara a Dikgokagano.
Morero wa tiragalo ye ke go thuša go laetša temošo ya dikgonagalo tšeo tšhomišo ya inthanete le ditheknolotši tše dingwe tša tshedimošo le dikgokagano di ka di tlišago ditšhabeng le diekonoming, le ditsela tša go fediša tšhalelonthago ya ditšitale.
6. Bao ba Thwetšwego Mošomong
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefaletšwa ka maleba.
6.1. Ramolao Motlatjo Josephine Ralefatane bjalo ka Modulasetulo wa Boto ya ZADNA.
6.2. Ngaka Thomas Kwadwo Gyedu-Ababio bjalo ka Mohlankedimogolophethiši (CEO) wa Etšentshi ya Taolo ya Kgoboketšo ya Inkomati-Usuthu.
6.3. Morena JV Andrews bjalo ka Mohlankedimogolo wa Ditshepedišo: Kgoro ya Maphelo.
6.4. Morena NM Ratshoma bjalo ka Motlatšamolaodipharephare (DDG) wa Pholisi ya Ekonomi: Kgoro ya Matlotlo a Setšhaba.
6.5. Morena KG Sukdev bjalo ka CEO ya Etšentshi ya Tshepedišo ya Diphenšene tša Mmušo.
6.6. Morena AD Mogajane bjalo ka DDG wa Matlotlo a Setšhaba: Kgoro ya Matlotlo a Setšhaba.
Dipotšišo:
Mohumagadi Phumla Williams (Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere)
Mogala: 083 501 0139
