A. Merero ye Bohlokwa Seemong sa Bjale
1. Polokego le Tšhireletšo
1.1. Malwetši le mahu a go hlolwa ke dijo
1.1.1. Kabinete e ile ya tsebišwa ka ga malwetši a go bakwa ke dijo le mahu ao a begilwego dikarolong tša go fapafapana tša naga, ao a hlotšego mahu ao a robilego dipelo a bana le go dira gore balwetši ba mmalwa ba feleletše ba amogelwa maokelong ka Gauteng, Mpumalanga, Kapa Bohlabela, KwaZulu-Natal le Freistata.
1.1.2. Mopresidente o tla bolela le setšhaba mabapi le magato ao mmušo o a tšeago go šogana le seemo se.
1.1.3. Go sa le bjalo, Kgoro ya tša Maphelo e dirile gore Setheo sa Bosetšhaba sa Malwetši ao a Fetelago (NICD) se šome go nyakišiša le go hlahloba mothopo wa mpholo wa dijo le go tla ka ditšhišinyo.
1.1.4. Kgoro ya Pušotirišano le Merero ya Setšo yeo e thekgwago ke Kgoro ya Tlhabollo ya Dikgwebopotlana le Komiti ya Magareng ga Ditona go Taolo ya Masetlapelo di phatlaladitše ka kuranteng ya mmušo Seakanywa sa Melawana ya Motheo ya Mmasepala ya Ekonomi ya Makheišeneng yeo e nepilego go rapa mebasepala ka moka go phethagatša morero wo o swanago le magato a mohlakanelwa go fihlelela ekonomi ya ka mo nageng ya go akaretša bohle le go thibela ditiragalo tšeo di sego molaong tša dikgwebo ka makheišeneng.
1.1.5. Kabinete e rometše matshidišo go malapa, go bagwera le go barutwana bao ba bego ba tsena sekolo le bana bao ba hlokofetšego ka baka la malwetši ao a bakwago ke dijo, le go lakaletša bao ba sa ntšego ba kaonafala pholo ya ka pejana.
1.2. Go Lwantšha Bosenyi
1.2.1. Kabinete e sotše ka bogale polao ya go se hlamatsege ya Nkosikazi Thenjiwe Eunice “Nogcinile” Mtirara ka Mošate wa Mqhekezweni ka Kapa Bohlabela gomme e rometše matshidišo go lapa la bogoši la AmaDlomo le go Bogošikgolo bja AbaThembu ka moka. Makala a phethagatšo ya molao a tlo golega bao dirilego bosenyi bjo.
1.2.2. Kabinete e ile ya sola go katwa ga barutwana ba bahlano bao ba ilego ba hulwa ka sethunya ka lefelong leo la Mqhekezweni.
1.2.3. Dihlopha tša NATJOINTS di laetšwe go fokotša ka bjako tlhatlogo ya maemo a bosenyi go akaretšwa le dipolao ka Kapa Bohlabela le go netefatša gore badirabosenyi le bokomang-ka-nna ba bosenyi bjo ba a golegwa.
1.2.4. Kabinete e ile ya reta lesolo la bohlodi leo le bego le eteletšwe pele ke NATJOINTS (ntwa kgahlanong le meepo yeo e sego molaong le lesolo la vala-mgodi) leo pheletšo ya lona e bilego go golegwa ga bašomi ba ka meepong bao ba sego molaong ba 1000 ka meepong yeo e tlogetšwego kua Orkney ka Leboa Bodikela ga e sale go tloga mafelelong a beke a la 2 Dibatsela 2024.
1.2.5. Kabinete e amogetše matsapa ao a tšwelago pele a go matlafatša bokgoni bja maphodisa ka go romelwa ga bahlankedi ba sephodisa bao ba sa tšogo hlahlwa ba 2800 go ralala le diteišene tša maphodisa tša go fapafapana. Maphodisa a tlaleletšo ao a sa hlahlwago a go lekana 2000 a tla aloga ka Manthole 2024 ebile a tla be a loketše go romelwa mafelong go thuša mo sehleng se sa maikhutšo.
1.2.6. Kabinete e ipiletša go MaAfrika Borwa ka moka go dirišana le maphodisa go lwantšha bosenyi ka go bega ditiragalo tša bosenyi mo go 0800 10111 le Mogala wa Bosetšhaba wa Bosenyi bja Dikgoka: 080 091 1011 woo o hlametšwego go šogana le ditiragalo tša go amana le bosenyi bja dikgoka.
2. Merero ya Boditšhabatšhaba
2.1. Palelomorago: Bopresidente bja Afrika Borwa bja Sehlopha sa dinaga tše 20 (G20)
2.1.1. Palelomorago ya go ya tiragalong ya gore Afrika Borwa e tšee Bopresidente bja G20 go tloga ka ka la 1 Manthole 2024 go fihla ka la 30 Dibatsela 2025 ka fase ga morero wo: “Botee, Tekatekano le Boswareledi”, e thomile.
2.1.2. Kopano ya Baetapele e tlo swarelwa Johannesburg, Gauteng gomme IMC e šoma le diprofense tše dingwe go swara dikopano tša Ditona le tša Dihlophatšhomo. Re tla tsebagatša lenaneo la Afrika Borwa la G20 ka la 1 Manthole 2024.
2.1.3. Afrika Borwa e tla kgatha tema Samiting ye e tlago ya G20 ka la 18 le la 19 Dibatsela 2024, ka Rio de Janeiro, Brazil.
2.2. Kgorotsheko ya Boditšhabatšhaba ya Toka (ICJ)
2.2.1. Kabinete e amogetše go romelwa ga sengwalwa sa segopotšo go ICJ, seo se bontšhago ka moo Mmušo wa Isiraele o ilego wa tshela Tumelelano ya kgahlanong le Polao ya Molokwanarite ka go tshela molao ka boomo le go bolawa ga Ma-Palestina ao a dulago ka Gaza.
2.2.2. Sengwalwa se sa segopotšo sa matlakala a fetago 1300 – seo se hlatselwago ke diswantšho le ka dianekšara – se na le bohlatse bja ditiro tša polao ya molokwanarite tša Isiraele, le go palelwa ga yona go thibela hlohleletšo ya polao ya molokwanarite le go otla bao ba hlohleletšago le go dira ditiro tša polao ya molokwanarite.
2.2.3. Go romelwa ga sengwalwa se sa segopotšo go direga nakong ya ge Isiraele e tšwela pele ka go bolaya badudi ka Gaza ebile e ikemišeditše go dira taba ya go swana le yeoka Lebanon. Segopotšo se se gopotša setšhaba sa lefase ka bophara ka ditiragalo tše sehlogo tšeo di dirwago kgahlanong le batho ba Palestina le nyakego ya botee go fediša masetlapelo a. Go romelwa ga sengwalwa se sa segopotšo go gata mohlaleng wa tharollo ya Ditšhabakopano yeo e solago ka bogale magato a mmušo wa Isiraele kgahlanong le batho ba Palestina.
2.3. Go Godiša Temokrasi ya Lefase ka Bophara
2.3.1. Kabinete e lebogiša mebušo le batho ba Repabliki ya Botswana, Mozambique le Amerika (US) ka katlego ya dikgetho tša bona tša moragorago.
2.3.2. Kabinete e reta mekgatlo ya kganetšo ya mohlakanelwa yeo e bopilego mokgatlo wa Umbrella for Democratic Change kua Botswana ka katlego ya yona ka tlase ga boetapele bja Mopresidente yo a kgethilwego, Duma Boko, gomme e amogetše go hlongwa ga dithulaganyo tša phetogelo magareng ga mmušo wo o tšwago le mmušo wo o tlago wa Mopresidente yo a kgethilwego, Boko.
2.3.3. Kabinete e lebogiša Mopresidente yo a kgethilwego, Daniel Chapo, le mokgatlo wa gabo, FRELIMO, ka phenyo ya bona ka morago ga dikgetho tša histori tša naga tšeo di bego di swerwe mo ngwageng wo e lego wa bo 32 ka morago ga go saenwa ga Tumelelanokakaretšo ya Khutšo, yeo e tlišitšego go fela ga ntwa ya bana ba thari le go hloma temokrasi ya mekgatlo ye mentši ka Mozambique. Dikgaruru tše di tšwelago pele ka morago ga dikgetho di a hlobaetša, gomme mekgatlo ka moka yeo e sa kgotsofalego e swanetše go diriša mekgwa ka moka ya semolao go rarolla dingongorego tša yona tša dikgetho le go tšwela pele go aga metheong ya khutšo yeo e theilwego ka Tumelelano ya Maputo ya Khutšo le Poelano ya Setšhaba.
2.3.4. Kabinete gape e lebogiša Mopresidente yo a kgethilwego, Donald Trump, ka morago ga dikgetho tša Amerika tšeo di swerwego ka la 5 Dibatsela 2024. Afrika Borwa e lebeletše go šoma ka sekgauswi kudu le Mopresidente yo a kgethilwego, Trump, mo dikgweding tše 12 tše di tlago ge Mopresidente Cyril Ramaphosa a tšea Bopresidente bja G20 ka la 1 Manthole 2024.
3 Merero ya Kgwebišano
3.1 Dipoelo tša Ketelo ya Mmušo le go Kgatha Tema ga wona ka go Foramo ya Tšhomišano ya China-Afrika (FOCAC)
3.1.1 Kabinete e amogetše tshedimošo ka ga dipoelo tša ketelo ya mmušo ye e atlegilego ka Repabliki ya Batho ya China le kopano ya FOCAC yeo e bego e swerwe kua Beijing, China go tloga ka la 2 go fihla ka la 6 Lewedi 2024. Kabinete e lemogile dipoelo tše bohlokwa tše di latelago tša Afrika Borwa:
3.1.2 Tumelelano ya go fetoša sebopego sa kgwebišano go ya go ditšweletšwa tšeo di tšweleditšwego ka bontši tša boleng bjo bo okeditšwego, kudukudu tumelelano ya go abelana lenaneo la ditšweletšwa tše 100 tša boleng bjo bo okeditšwego go tšwa Afrika Borwa tšeo China e tla naganago go di reka.
3.1.3 Godimo ga moo, Afrika Borwa e na le tšhomišano go tšwa go China ka magatokamao a mararo a go amana le phedišo ya khapone, go dira dilo ka mokgwa wa titšithale, dinamelwa le tshepedišo ya merwalo. Tšhomišano ye e tla bula tsela ya go hlohleletša dipeeletšo ka dikoloi tša mohlagase, tšweletšontši ya dipetiri, polokelo ya enetši yeo e tšweletšwago ka dilo tša tlhago, gammogo le ka Mafelong ao a hlaotšwego a tša Ekonomi a Ikgethilego le Mafelo a Tlhabollo ya Intasteri
3.1.4 Babeeletši ba bohlokwa ba China ba ka Shenzhen le Beijing ba bontšhitše kgahlego ya go nabiša dipeeletšo tša bona goba go dira dipeeletšothwii go tšwa nageng e šele go tla ka Afrika Borwa.
3.1.5 Nakong ya Foramo ya Kgwebo, Dimemorantamo tše tshela tša Kwešišano (MoU) di ile tša saenelwa ka maikemišetšo a go tšwetša pele tirišano magareng ga makalakgwebo a China le dikhamphani tša Afrika Borwa le Dipanka tša Tlhabollo ya go matlafatša tirišano go tšweletša pele tlhabollo ya dintasteri ka Afrika Borwa, go tšweletša pele tirišano ya theknolotši ka nepo ya go tšweletša pele phedišo ya khabone ka makaleng a bohlokwa a Afrika Borwa gotee le ka gare ga magatokamano, gape le go hlohleletša dipeeletšo ka lefapheng la enetši ya go tšweletšwa ka dilo tša tlhago.
3.1.6 Ditumelelano tše, tšeo di saennwego maemong a mmušo le a lekala la poraebete di tla thuša go akgofiša dipeeletšo tšeo di tšweletšago pele phetogo yeo e hlwekilego le ya go ba le khapone ya tlase le go tšweletša pele bohlami ka mešomong ya diintasteri gape le go goketša dipeeletšo ka Mafelong a Ikgethilego a Ekonomi le ka Mafelongkgoparara a Diintasteri.
4 Ekonomi
4.1 Polelo ya Pholisi ya Tekanyetšokabo ya Paka ya Gare ga Ngwaga wa Ditšhelete (MTBPS)
4.1.1 Kabinete e amogela MTBPS ya 2024, yeo e phethagatšago maitlamo a Mmušo wa Botee wa Bosetšhaba a go phegelela kgolo ya ekonomi ya ka pela, ya go akaretša bohle le ya go swarelela, le go hlola setšhaba sa go loka le go lekalekana ka go fediša bodiidi, go se lekalekane le tlhokego ya mešomo.
4.1.2 Go tielela ga matlotlo a setšhaba ka tšhomišo ya ditšhelete le sekoloto ka tlhokomelo go netefatša gore naga ya gaborena e ka hlohleletša kgolo ya ekonomi mola e netefatša gore bao ba lego kotsing kudu magareng ga rena ba tšwela pele go fiwa thekgo ka mananeo a rena a thušo ya leago.
4.1.3 Kabinete e thekga dikokwane tše nne tša go godiša ekonomi ka tielelo ya ekonomi ka kakaretšo, go phethagatša diphetogo tša ditheo, go bopa bokgoni bja mmušo le go oketša peeletšo ya mananeokgoparara a setšhaba. Naga le yona e gata ka mošito go netefatša gore e tlošwa lenaneong la dinaga tšeo di sa obamelego la Sehlophatšhomo sa Merero ya Ditšhelete (FATF), ka ge e šetše e šogašogile dipharela tše 16 go tše 22 tšeo di hlaotšwego pele ga tekololeswa ya leboelela ya FATF ka 2025.
4.1.4 MTBPS ke karolo ya sediko sa tekanyetšokabo ya setšhaba sa gaborena ya phatlalatša le ya maikarabelo yeo e dumelelago peakanyo ya ditšhelete ya lebaka la magareng go ya go ya lebaka le letelele ya ditšhelete tša setšhaba sa rena. Ebile e dumelela MaAfrika Borwa go rweša dikgoro le makala a mmušo maikarabelo ge go etla tšhomišong ya mašeleng gomme e nea babeeletši kgonthišetšo ya gore ekonomi ya naga ye e lebile thoko efe.
4.2 Boeti
4.2.1 Go thakgolwa ga Lesolo la Boeti la Selemo la naga go hlohleletša MaAfrika Borwa le baeti go tšwa lefaseng ka bophara go utolla le go tseba ka mahumo a naga ao a utilwego a boeti ao a hwetšwago ka diprofenseng tša rena ka moka tše senyane.
4.2.2 Lesolo la Gimme Summer – Sho’t Left le tla hlagiša ditšweletšwa tša boeti tša ka mo nageng go kgontšha MaAfrika Borwa a mantši go ipshina, go nyakolla le go itemogela mafelo a naga ya rena a boeti ao a iphihilego.
4.2.3 Go matlafatša lefapha la tša boeti, Kabinete e amogetše go phatlalatšwa ga Setlamo sa go Botega sa Badiriši ba tša Boeti (TTOS) ka kuranteng ya mmušo, seo se nolofatšago tshepedišo ya go dira dikgopelo tša visa bakeng sa dihlopha tše kgolo tša baeti go tšwa China le India.
4.2.4 Lesolo le le šogašogana le mapheko a bokgoni ka dikantorong tša botseta bja dinaga dišele ebile le nepile go goketša baeti ba bantši go tšwa China le India, e lego dinaga tšeo di nago le kelo ya 1.8% le 3.9% ka go latelana ya baeti ka moka ba boditšhabatšhaba bao ba etelago ka Afrika Borwa.
4.2.5 Dikhamphani tša boeti tše di nago le kgahlego di ka ikhweletša tshedimošo ye ka go etela wepsaete ye https://touroperator.dha.gov.za:8443 goba ka go bula phothale ka leswao la TTOS mo go www.dha.gov.za.
4.2.6 Go feta moo, Lenaneo la e-Visa la naga le ile la phatlalatšwa go dinaga tše 34 go dumelela baeti go tšwa dinageng tšeo go dira dikgopelo tša visa ya go tla ka Afrika Borwa inthaneteng ntle le go etela dikantoro tša botseta goba tša dikhonsuleiti.
5 Merero ya Meetse
5.1 Magato a lebakanyana a go aba meetse a go nwa ka Hammanskraal
5.1.1 Kabinete e amogetše le go ela hloko kgatelopele yeo e dirilwego ke Kgoro ya Meetse le Kelelatšhila ya go abela Mmasepala wa Tshwane meetse a go nwa gore wona o kgone go abela batho ba Hammanskraal meetse lebakanyana.
5.1.2 Mathata ao a tšwelago pele a kabo ya meetse ao a amilego Hammanskraal le mafelomabapi a tšwela pele go ama maphelo a batho gampe, go akaretšwa le kabo ya ditirelo tša tlhokomelo ya maphelo mafelong a Hammanskraal a go swana le Bookelo bja Jubilee.
5.1.3 Mmasepala wa Tshwane gabjale o phethagatša protšeke ya
R278-milione go lokiša Polante ya Tlhwekišo ya Meetse a Ditšhila ya Rooiwal (WWTW) yeo kgale e bego e sa šome gabotse.
5.1.4 Go letetšwe gore go kaonafatšwa ga Rooiwal WWTW go bitše
R2 bilione. Kabinete e ile ya tsebišwa gore Mmasepala wa Tshwane o tla swanela ke go lefela protšeke ye ka tšhelete ya letseno, ya go adingwa goba ya dikabelo tša yona tša Tšhelete ya Thušo ya Tlhabollo ya Madulo a Metsesetoropo go tšwa go Kgoro ya Madulo a Batho.
5.1.5 Ka 2023, Kgoro ya Meetse le Kelelatšhila e laetše Magalies Water go tsena seemo seo ka bogare ka bjako go ya ka Molao wa Ditirelo tša Meetse wa 1997 (Molao wa bo-108 wa 1997), le go hlama le go hloma lefelo le leswa la go hlwekiša meetse ka Polanteng ya yona ya Klipdrift ya Tlhwekišo ya Meetse a Ditšhila ya kgauswi le Hammanskraal. Se se tla thuša go fokotša ditlhohlo tša meetse le go tla ka ditharollo tša lebaka le letelele. Polante ye ya tlaleletšo ya go hlwekiša meetse a ditšhila e tla abela matamo a mangwe meetse, ao a lego lenaneong la kabo ya meetse la Mmasepala go oketša kabo ya meetse a go nwaa go hlweka ka Hammanskraal.
5.1.6 Mmušo o kgothaletša batho ba Hammanskraal le mafelomabapi go se fele pelo ge mošomo wo o dutše o tšwela pele. Go letetšwe gore legato la mathomo le phethwe ka la 15 Dibatsela 2024. Se se tla kgontšha Mmasepala wa Tshwane go aba meetse a go nwega mafelong a mangwe a ka Hammanskraal.
5.2 Dikoloto tša mebasepala go diboto tša meetse
5.2.1 Kabinete e amogetše tshedimošo ya gabjale mabapi le dikoloto tše di sa šaletšego morago tša mebasepala go diboto tša meetse, tšeo di golago le go se laolege, tša palomoka ya R23 bilione yeo kolotwago go fihla ka la 31 Phato 2024. Sekoloto se se bea kotsing tielelo ya ditšhelete ka dibotong tša meetse mmogo le ka lekaleng la meetse ka moka ga lona. Tona ya Meetse le Kelelatšhila, Pemmy Majodina o sa tšwa go kopana le mebasepala yeo e amilwego ke se gomme a amogela maitlamo a go lefa go tšwa go mebasepala yeo e kolotago kudu.
5.2.2 Kabinete peleng e ile ya dumelela go hlongwa ga Komiti ya Magareng ga Ditona (IMC) go šogana le phetogo ya mebasepala. IMC e tla bea pele magato a go šogašogana le ditefelo tša dikoloto tša mebasepala go diboto tša meetse, kudukudu tšeo di lebanego le phuhlamo yeo e lego kgauswi.
5.3 Dikiletšo tša Meetse ka Gauteng
5.3.1 Kabinete e ile ya lekodišišwa ka ga dikiletšo tša meetse tša legato la 1 tšeo di lego gona ka Gauteng ka lebaka la nyakego ya meetse yeo e tšwelago pele ka lebaka la tšhomišo ya godimo yeo e hlotšwego ke kgolo ya palo ya batho, dihlomesetšo tšeo e sego tša semolao, go dutla le tšhomišompe ya meetse.
5.3.2 Palogare ya tšhomišo ya meetse ka Gauteng ke dilitara tše 279 ka motho ka letšatši ge go bapetšwa le palogare ya boditšhabatšhaba ya dilitara tše 173 ka motho ka letšatši. Le ge e le gore mebasepala ya setoropo ya Gauteng e na le dikiletšo tša meetse tša legato la 1 tšeo di lego gona, mebasepala ga e phethagatše molao ka mo go swanetšego.
5.3.3 Tona ya Meetse le Kelelatšhila le Tonakgolo ya Gauteng ba kgopetše mebasepala go bea dikiletšo tša meetse tša legato la 2 tšeo di tlago tla le dikotlo ge badiriši ba sa obamele dikiletšo.
5.4 Go hlongwa ga Komiti ya Bosetšhaba ya Mathata a Meetse
5.4.1 Kabinete e thekgile sephetho sa Mopresidente sa go oketša mošomo wo gabjale o etilwego pele ke Motlatšamopresidente ka go hlatloša merero ya meetse bjalo ka mathata le go hloma komiti ya bosetšhaba ya mathata a meetse yeo e tla hlamago leanotiro la meetse le go tliša ditsebi tša meetse ka nepo ya go tsena ka bogare mathata a meetse a naga ka bophara ka lekaleng la Mmušo wa Selegae.
6 Tša leago
6.1 Go Saenelwa ga Molaokakanywaphetošwa wa Tlhalo go ba Molao
6.1.1 Kabinete e amogetše go dirwa ga histori ge go ntšhwa ngata ya mathomo ya disetifikeiti tša manyalo a 33 a SeMuslim ke Kgoro ya Merero ya Selegae ka morago ga go saenelwa ga Molaokakanywaphetošwa wa Tlhalo ka Mopresidente Ramaphosa ka Mopitlo ngwageng wo. Molaokakanywa wo o ile wa fetoša Molao wa Tlhalo wa 1979 (Molao wa bo-70 wa 1979) go amogela manyalo a SeMuslim le go šireletša dikgahlego tša basadi le bana ba MaMuslim ge e ba manyalo ao a a fedišwa.
6.1.2 Diphetogo tše, tšeo di bego di swanetše di dirilwe kgale, di laetša boikgafo bja naga ya rena bja go netefatša gore ditokelo tša basadi le bana ba MaMuslim le bana go lebeletšwe tekatekano, seriti, phihlelelo ya toka gammogo le dikgahlego tša bana ba bannyane, bjalo ka ge di akareditšwe ka Molaotheong wa Repabliki ya Afrika Borwa wa 1996, di a thekgwa.
6.1.3 Gape di kgontšha go tšwetša pele phedišano ye e atilego setšhabeng, kago ya setšhaba le boitšhupo bja bosetšhaba bja mohlakanelwa gape le go hlompha ditšo le ditumelo tša go fapafapana.
B. Diphetho tša Kabinete
1. Diphetho tša Kopano ya Kabinete ya Laboraro la 23 Diphalane 2024
1.1. Dikgetho tša Mmušo wa Selegae tša 2026
1.1.1. Kabinete e dumeletše go hlongwa ga Komiti ya Ditona (IMC) yeo e tlago okamela ditokišetšo tša Dikgetho tša Mmušo wa Selegae tša 2026/27.
1.1.2. Ka ge dikgetho tša mmušo wa selegae tšeo di fetilego di be di swere ka la 1 Dibatsela 2021, dikgetho tšeo di tlago tša mebasepala di tlo swarwa magareng ga 2 Dibatsela 2026 le 1 Dibokwane 2027. IMC e tla kgoboketšwa ke Tona ya Pušotirišano le Merero ya Setšo gomme yona e na le dikgoro tše mmalwa tša mmušo tšeo di lego bohlokwa go netefatša gore dikgetho di a atlega.
1.1.3. Kabinete ile ya ahlaahla le go dumelela mokgwa wa go lekanyetša palo ya bakhanselara go ya ka Karolo 20 (1) (a) ya Molao wa Ditheo tša Mebasepala.
1.1.4. Dikgetho tša Mebasepala tša 2026 e tla ba dikgetho tša botshelela tša mohuta wo ga e sa le go thoma ga temokrasi ka 1994. IMC e tla šoma le IEC le ditheo tše dingwe tšeo di amegago go kgonthiša gore tshepedišo yeo e lebišago dikgethong tša mmušo wa selegae e sepela ka thelelo le ka khutšo.
2. Molaokakanywa
2.1. Molaokakanywaphetošwa wa Tlhako ya Dikamano tša Magareng ga Mebušo wa 2024
2.1.1. Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya Molaokakanywa wa Tlhako ya Ditswalano tša Magareng ga Mebušo wa 2024 gore setšhwaba se fane ka ditshwayatshwayo mabapi le wona. Molaokakanywa o nyaka go dira diphetogo go Molao wa Tlhako ya Dikamano Magareng ga Mebušo (Molao wa bo-13 wa 2005) go kgonthiša gore magoro a mmušo a go fapafapana a šoma ka mokgwa wa kgokagano.
2.1.2. Diphetošo di tla phošolla dikarolo tše dingwe tša Molao tšeo di se sa šomago gomme di tla kgonthišetša gore magoro a mararo a mmušo a šoma mmogo go kaonafatša kabo ya ditirelo go fihlelela dinyakwa tša batho.
2.1.3. Kgaolo ya 3 ya Molaotheo e nyaka gore magoro ka moka a mmušo a dirišane ka go botana le ka maikemišetšo a mabotse ka, gare ga tše dingwe, go godiša ditswalano tša bogwera le go thušana le go thekgana. Mabapi le se, Molaokakanywa wa Tlhako ya Dikamano tša Magareng ga Mebušo o tla kgontšha kgokagano ya phethagatšo ya dipholisi tša mmušo le molao, go akaretša le go netefatša gore go ba le mmušo wo o dumelelanago, kabo ya ditirelo ye e phethagetšego, go bea leihlo le go phethagatša dipholisi. Diphetogo tše tša molao gape di tla thekga Mmotlolo wa Tlhabollo ya Dilete wo o lebišitšego kaonafatšong le matlafatšong lenaneo la dikamano tša magareng ga mebušo.
3. Diphetho tša Kabinete tša kopano yeo e swerwego ka la 6 Dibatsela 2024
3.1. Matšatši a 16 a Lesolo la Twantšho Kgahlanong le Dikgaruru tša Bong (GBV)
3.1.1. Kabinete e dumeletše lemanoga la go ela dikakanyo hloko la 2024 la Lesolo la Matšatši a 16a Kgahlanong le GBV, ka tlase ga morero wo: “Mengwaga ye 30 ya Tšwetšopele ya Magato a Mohlakanelwa a go Fediša Dikgaruru Kgahlanong le Basadi le Bana”, wo o gatelelago bohlokwa bja mokgwa wa go ba ngatana ye tee go lwantšha GBVF le bohlokwa bja maikarabelo a makala a go fapafapana.
3.1.2. Ngwaga wo ke ngwaga wa bo-26 wa go kgatha tema ga Afrika Borwa ka Lesolong la Matšatši a 16 a Twantšho ya Dikgaruru Kgahlanong le Basadi le Bana, yeo e tlago thakgolwa ka la 25 Dibatsela 2024 Lepatlelong la Royal Bafokeng ka Profenseng ya Leboa Bodikela.
3.1.3. Se se thekga lesolo la lefase ka bophara leo le thomago ka la 25 Dibatsela (Letšatši la Boditšhabatšhaba la go Fediša Dikgaruru Kgahlanong le Basadi) go fihla ka la 10 Manthole (Letšatši la Boditšhabatšhaba la Ditokelo tša Batho). Lesolo la lenyaga le tšwela pele go šogana le mabaka ao a bakago GBVF mola le tšwetša pele go hlohleletša bonna bjo bo agišanago le tekatekano ya bong, gammogo le go hloma dibaka tša ikonomi go basadi le bana.
3.1.4. Le ge e le gore badirabokgopo ba go feta 1 000 ba ile ba bonwa molato magareng ga 1 Moranang le 31 Lewedi 2024, go santše go na le tše ntši tše re swanetšego go di dira bjalo ka setšhaba go fediša bothata bjo setšhabeng.
3.2. Kgwedi ya Temošo ya Ditokelo tša Bagolofadi (DRAM) ka 2024
3.2.1. Kabinete e dumeletše kgopolo le morero wa 2024 wa DRAM le Letšatši la Bosetšhaba la Batho bao ba Golofetšego, tšeo di tlago swarwa go tloga ka la 3 Dibatsela go fihla ka la 3 Manthole. Morero wa ngwaga wo ke wo: ‘‘Go Keteka Mengwaga ye 30 ya Temokrasi; go bopa setšhaba seo se akaretšago bao ba golofetšego”.
3.2.2. Morero wo o gatelela bohlokwa bja go oketša temošo mabapi le ditlhohlo tšeo bagolofadi ba lebaganego natšo, go hlohleletša le go šireletša seriti sa bona le go lemoga ditokelo tša bona ka ge di ngwadilwe ka Molaotheong.
3.2.3. Go tloša mapheko ao a lego gona ao a amago batho bao ba nago le bogolofadi go akaretša go kgonthiša gore go ba le tikologo yeo e nago le didirišwa, yeo e swarelelago le yeo e ba boloketšego, le go lemoga gore ga se bogolofadi ka moka bjo bo bonagalago.
3.2.4. Ditiragalo tše tša kgwedi ka moka di tla godiša temogo le go bontšha tšwelopele yeo naga e e dirilego go kgonthišetšeng tšhireletšo ya ditokelo tša batho bao ba nago le bogolofadi.
3.2.5. Mmušo o ipiletša go setšhaba ka moka go šoma mmogo bjalo ka badirišani go ageng bokamoso bjo bo swarelelago le bja go akaretša bagolofadi.
3.3. Pholisi ya Thibelo le Kalafo ya Malwetši a go Hlolwa ke Tšhomišompe ya Ditagi
3.3.1. Kabinete e dumeletše Pholisi ya Thibelo le Kalafo ya Malwetši a go Hlolwa ke Tšhomišompe ya Ditagi, yeo e ikemišeditšego go fana ka tlhako ya kakaretšo ya go šogana le ditlhohlo tše di lebanego le setšhaba tšeo di amanago le tšhomišompe ya dinotagi le diokobatši.
3.3.2. Pholisi ye e tlaleletša magatotharollo ao a lego gona bjalo ka Leanolegolo la Bosetšhaba la Diokobatši leo le ilego la phethagatšwa magareng ga 2013 le 2017, gomme le arabela thwii go dikgoba tšeo di hlaotšwego ka go Molao wa Thibelo le Kalafo ya Tšhomišompe ya Ditagi wa 2008 (Molao wa bo-70 wa 2008).
3.3.3. Pholisi ye e šišinya mananeo a thibelo a setšhaba ao a swaraganago ka katlego le ditlhohlo tše dikgolo tše di tlišwago ke go diriša diokobatši gampe. E thekgwa ke dikokwane tše tharo: kokwane ya go fokotša go kgalega - yeo e lebišitšwego go thibela mathomomayo a tšhomišompe ya diokobatši goba go se kgone go phela ntle le tšona; kokwane ya go emiša kabo - yeo e lebišitšwego go dira gore diokobatši di se fihle bathong le kokwane ya go fokotša kotsi - yeo e akaretšago kalafo ya malwetši a go diriša dilo tše di bakago diokobatši le ditiro tše di tswalanago le seo. Maikemišetšo ke go fokotša tshenyo yeo e bakwago ke go dirišwa gampe ga diokobatši go batho ka nnoši le setšhaba. Se se ka fihlelelwa ka thibelo, go tsena seemo seo ka bogare e sa le ka pela, kalafo le magato a mangwe ao a tswalanago, ditirelo tša tlhokomelo ya ka morago le ditirelo tša go bušetšwa setšhabeng.
3.3.4. Pholisi ye e phatlaladitšwe wepsaeteng ya Kgoro ya Tlhabollo ya Leago: www.dsd.gov.za.
4. Ditsebišo go Kabinete
4.1. Boemo bja Meepo ka Afrika Borwa
4.1.1. Kabinete e ile ya tsebišwa ka pego ya Boemo bja Intasteri ya Meepo, yeo e theilwego nyakišišong yeo e dirilwego ke Mintek.
4.1.2. Pego e fana ka tshedimošo ye e feletšego le ya sebjalebjale ka ga diphetogo tša moragorago mebarakeng ya ditšweletšwa tša lefase ka bophara, mekgwa ya tšweletšo ya diminerale ka Afrika Borwa, seabe sa intasteri ya meepo go ditšweletšwa tša ka nageng, dipeeletšo le tlhomo ya mešomo.
4.1.3. Pego ye e šoma bjalo ka mothopo wo bohlokwa wa go hlaola mapheko go tlhabollo ya lekala la meepo, leo le nago le seabe se segolo go kgolo ya ikonomi ya Afrika Borwa.
4.1.4. Pego ya Boemo bja Intaseteri ya Meepo e tla kgontšha lekala la meepo la naga go ipea maemong a maleba le go diriša monyetla wa tlhatlogo ya nyakego ya ditšweletšwa ka go fana ka tshedimošo ka ditšweletšwa tša go fapafapana.
4.2. Pego ya Kgato ya IV ya Lesolo la Mopresidente la go Thwalwa ga Baswa ka lefapheng la thuto ya motheo ka tlase ga leina la Lesolo la Mešomo ya Thuto ya Motheo (BEEI)
4.2.1. Kabinete e amogetše tsebišo ka ga dikatlego tša BEEI, e lego thušo ya setšhaba ya go hwetša mešomo ya tekanyo e kgolo yeo e lebišitšwego go bafsa bao ba sa šomego ba mengwaga ya magareng ga 18 le 35. Magato a a šetšane le go šogašogana le maemo a godimo a go hloka mošomo ga bafsa ba Afrika Borwa.
4.2.2. Ga e sa le go tloga ge e hlongwa ka Manthole 2020, BEEI e tšweleditše dibaka tša mešomo tše e ka bago tše 1,1 milione tša bafsa ba mengwaga ya magareng ga 18 le 35. Lenaneo le gape le thušitše naga go kalokana le ditlhohlo tše di senyago tša ikonomi tšeo di bakilwego ke leuba la COVID-19, bjalo ka karolo ya lenaneo le legolo la mmušo la go boetša ikonomi maemong a yona.
4.2.3. BEEI e loketše bafsa ba 240 342 dikolong e le bathuši ba thuto le bathuši ba sekolo sa kakaretšo. Bathuši ba be ba amogela moputso wa kgwedi le kgwedi wa go feta R4 000 ka kgwedi. Kabinete e dumeletše tšhišinyo ya Kgoro ya Thuto ya Motheo ya go tšwela pele ka Lenaneo la Mešomo ya Bafsa la Thuto ya Motheo bakeng sa ngwaga wa ditšhelete wa 2024/25.
5. Bao ba Thwetšwego Mešomong
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona thuto a tlo kgonthišetšwa le go tiišeletswa ka tsela ye maleba.
1. Ntate Neville Matjie bjalo ka Mohlankediphethiši (CEO) wa Brand South Africa
2. O thwalwa ga Mme Khetha-okuhle Vincentia Rantao bjalo ka molaodi yo e sego lelokophethiši ka go Boto ya Land Bank.
3. Go thwalwa ga maloko a Lekgotlataolo la CCMA
(a) Ngaka September Cornelia Carol (Modulasetulo yo a Ikemetšego)
(b) Mme Riefdah Ajam (Mekgatlo ya bašomi)
(c) Morena Solly Phetoe
(d) Morena Wiseman Dinwa;
(e) Morena Sifiso Lukhele (Mekgatlo ya dikgwebo);
(f) Morena Kaizer Moyane;
(g) Mme Siobhan Leyden;
(h) Mme Unathi Ramabulana (Moemedi wa Mmušo);
(i) Mme Ntsoaki Mamashela; and
(j) Morena Lucky Charles Mohalaba
6. DITIRAGALO TŠE DI TLAGO
6.1. Lesolo la Twantšho la Matšatši a 16
6.1.1. Lesolo la Matšatši a 16 a Twantšho ya Dikgaruru kgahlanong le Basadi le Bana le tla tsebagatšwa ka la 25 Dibatsela Lepatlelong la Royal Bafokeng ka Leboa Bodikela ka fase ga morero wo: “Mengwaga ye 30 ya Tšwetšopele ya Magato a Mohlakanelwa a go Fediša Dikgaruru Kgahlanong le Basadi le Bana”.
6.2. Palamente ya Afrika ka Moka (PAP)
6.2.1. Kopano ya Bone ya Setlwaedi ya Palamente ya Lekga la Botshelela ya PAP, yeo e lego lekgotlatheramelao la kontinente la baemedi go tšwa dinageng tša Afrika, e diragala go tloga ka la 4 go fihla ka la 15 Dibatsela 2024.
6.2.2. Nakong ya dikopano tše,dipego tša kakaretšo go tšwa dikomiting tša go fapafapana di tlo lokelwa lenaneong le ditšhišišo tšeo di šišinyeditšwego Samiti ya Baetapele ba Mebušo ya Afrika gotee le ba Mmušo mabapi le dipholisi tše di kopantšwego le melao ya kontinente.
6.2.3. GCIS e tla lekola phethagatšo ya dithulaganyo tša dikgokagano le a seboka se, ebile dipego tša go lekola di tla fiwa Kabinete kgwedi ka kgwedi bjalo ka karolo ya pego ya ditaba tša gona bjale.
7. Melaetša
7.1. Ditebogišo
Kabinete e lebogišitše le go lakaletša tše botse go:
• Tona ya tša ka Ntle ya Ghana Shirley Ayorkor Botchwey mabapi le go thwalwa ga gagwe malobanyana mo bjalo ka Mongwaledipharephare yo a latelago wa Kgweranoditšhaba. Mme Botchwey o tla thoma ka boetapele bja gagwe bja mengwaga ye mene ya seboka sa dinaga tše 56 ka la 1 Moranang 2025.
• Sehlopha sa baithuti ba bahlano ba Afrika Borwa bao ba alogilego ka mangwalo a thuto aMastase ka tikrii tša Merero ya go Amana le tša Mabopo go tšwa Yunibesithing ya Lefase ka Bophara ya tša Mabopo kua Sweden. Dithuto tša bona di be di thekgwa ke Bolaodi bja Thuto le Tlhahlo ya Dinamelwa (TETA), e lego ye nngwe ya Lekala la Bolaodi bja Thuto le Tlhahlo (SETA) yeo e filwego maatla a go phethagatša tlhabollo ya mabokgoni le tlhahlo.
• Banyana Banyana, Sehlopha sa Basadi sa Bosetšhaba sa Kgwele ya Maoto sa Afrika Borwa, ka go fihlelela makgaolakgang a Sebjana sa Bsadi sa COSAFA. Sehlopha sa rena sa naga se fentšwe ka diphenale kgahlanong le Zambia.
• Baruthi ba Afrika Borwa Chad Le Clos ka go thopa gauta ka phadišanong ya go rutha ka sa pele ya banna ya dimitara tše 200 le Pieter Coetzee ka go thopa gauta ka go bobedi bja phadišano ya go rutha ka sa morago ya dimitara tše 100 le ya dimitara tše 200 gotee le silibera ka phadišanong ya go rutha ya banna ya dimitara tše 50 ka go Mogopo wa 2024 wa Diphadišano tša Lefase ka Bophara tša go Rutha ka Singapore.
7.2. Mahloko
Kabinete e rometše matshidišo go bagwera le malapa a:
• Moprofesara Chabani Manganyi (84), yo e bego e le seithuti sa maemo a godimo, serutegi, setsebi sa tša monagano le modiredi wa setšhaba.
Dinyakišišo: Mme Nomonde Mnukwa – Seboleledi sa Mmušo sa
Motšwaoswere
Sellathekeng: 083 653 7485
Letšatšikgwedi: Laboraro, 13 Dibatsela 2024
www.gcis.gov.za; www.gov.za
