1. Maemo a kabinete ka ga merero ye e lego ditabeng seemong sa bjale
1.1. Kabinete e gopotša maAfrika Borwa ka moka go hlompha le go gopola Mopresidente wa rena wa peleng yo a rategago mohu Nelson Mandela mo Kgweding ye ya Mandela ka go kgatha tema ka mafolofolo ka Lesolong la “Hlwekišang Afrika Borwa”. Ka Letšatši la Nelson Mandela ka la 18 Mosegamanye le ka kakaretšo kudu mo kgweding ye maAfrika Borwa ba swanetše bonyane ba tšeye metsotso ye 67 ba hlwekiša Afrika Borwa go ya ka boipiletšo bja Mopresidente Jacob Zuma bjo a bo dirilego ka nakong ya Polelo ya Maemo a Setšhaba. Mopresidente wa peleng mohu Nelson Mandela o re rutile gore motho ofe goba ofe a ka ba le seabe se sekaone setšhabeng sa gabo. Ka moka re na le maikarabelo a go hlompha bophelo bja gagwe ka go hlwekiša, ka go kaonafatša le go botsefatša metse ya rena.
1.2. Kabinete e amogela lenaneo le legolo la tsošološo ya ditimela la Setheo sa Ditimela tša Banamedi sa Afrika Borwa (PRASA). Bjalo ka karolo ya lenaneo le, Tona ya Kgoro ya Dinamelwa o tsebagaditše semmušo tlhamo ya mafelelo ya setimela se seswa sa banamedi sa PRASA sa sebjalebjale seo se bolokegilego seo se hlamilwego ka theknolotši ya moragorago yeo intasteri ya ditimela e swanetšego go e aba lefaseng ka bophara. Se ke motheo o mongwe wo o kgethegilego ka boikgafong bja mmušo bja go aga mananeokgoparara ao a tlago hlohleletša ekonomi le go thekga borekedi bja dithoto tša ka nageng. Setimela sa mathomo sa PRASA go emetšwe gore se tla thoma go sepela ka 2015. Go tsenya tirišong ga sebjalebjale ga lenaneo la ditimela go tla fetoša ditirelo tša ditimela tša metro - ‘e lego selo se bohlokwa kudu sa go fetoša dinamelwa tša bohle ka Afrika Borwa’. PRASA e tla šomiša R51 bilione mo mengwageng ye e latelago ye 10 go tšweletša ditimela tše 600 tša maemo a godimo go batho ba Afrika Borwa. Palomoka ya ditimela tšeo tše 580 di tla dirwa ka Afrika Borwa ka femeng ye mpsha ye e tlago hlongwa ka Dunnotar ka ntle ga Nigel ka Ekurhuleni ka tshenyegelo ya R1 bilione. Lefelo le la go dira ditimela la disekweremetara tše 600 000 le hlametšwe go ba le polante ya go direla ditimela, lefelo la tlhahlo le phaka ka botlalo ya intasteri. Protšeke ye e tla hlama mešomo ya thwii ye 8 088, e lego karolo ya mešomo ya thwii ya go feta ye 33 000 le mešomo ye e sego ya thwii mo lebakeng la mengwaga ye 10, go realo e le go fihlelela maemo a diteng tša go feta 65%. Palomoka ya batho ba 19 527 (dientšeneere, bašomi ba diatla, bašomi ba tša sethekniki, baotledi ba ditimela le, magareng ga tše dingwe, bašomi ba tša theknolotši) ba tla thwalwa nakong ya protšeke. Lenaneo la Mpshafatšo ya Dinamelwa tša Dithoto tše Sepetšwago le feta go hloma bohlami bja ditimela, ke dikokwane tše di ka bago tše tharo tšeo di ka dirago gore intasteri ye e boele nakong ya yona ya nakong ye e bego e sa sepetšwa gabotse, go tsošološa lefapha la boentšeneere bja ditimela le go ba le seabe ka tlhabollong ya ekonomi le go dira ditimela ka nageng.
1.3. Kabinete e amogela go tsebagatšwa semmušo lehono ka Mopresidente Jacob Zuma ga polante ya go kopanya dikarolo tša difatanaga le ya go šomela ya First Automotive Works (FAW) Afrika Borwa ka Lefelong la Thabollo ya Diintasteri la COEGA (IDZ) ka Motsesetoropong wa Nelson Mandela Bay ka Port Elizabeth, ka Kapa Bohlabela. Polante ye ya go kopanya dikarolo tša dilori ya go bitša R600 milione, ye e lego ka Lefelong la 2 la COEGA IDZ e thušwa ka ditšhelete ke bobedi Koporase ya Khamphanikgolo ya China FAW le Sekhwama sa Tlhabollo sa China-Africa. Ke ye nngwe ya dipeeletšo tše kgolokgolo ye e dirilwego ke khamphani ya China. Polante ye e tla ba le seabe kudu go dinepo tša bosetšhaba tša tlhabollo ya ekonomi ya setšhaba go ya ka ge go ukangwe ka go Leanotlhabollo la Bosetšhaba (NDP), Mokgwa o Moswa wa Kgolo ya Ekonomi le Maanotiro a Molaotshepetšo wa Diintasteri. Dikholego go Nelson Mandela Bay le go selete sa Kapa Bohlabela ka bophara di akaretša go tšweletšwa ga peeletšo ya thwii ya ka ntle yeo ka go le lengwe e tlago hloma mešomo ya go ya go ile le go aba menyetla ya tlhabollo ya bokgoni le tlhahlo.
1.4. Kabinete e boeletša gape go sola go utswiwa ga mathale a mohlagase go mananeokgoparara a diporo, a mehlagase le a masepala. Go utswa go go šitiša tshepetšo ya go hloka mathata ga ekonomi ya naga gomme mabakeng a mangwe go šitiša maphelo a batho. Ditheo tša phethagatšo ya molao di tla netefatša gore bao ba golegilwego ba lebane le maatla a molao ka botlalo. Kabinete e tšwela pele go bušeletša boikgafo bja yona bja go fokotša dikhamphani tša go šomiša dikgorogoro tšeo di phedišago batho ga bohloko le go godiša bosenyi bjo. Ditšhaba di kgopelwa go šoma mmogo le mmušo ka go begela Tirelo ya Maphodisa ya Afrika Borwa.
1.5. Kabinete e hlohleletša balefamotšhelo go romela dipampiri tša bona tša motšhelo tša sehla sa motšhelo sa 2014, seo se butšwego ka la 1 Mosegamanye 2014. Metšhelo e kgontšha mmušo go thuša maanotlhabollo a naga ka ditšhelete. Molefamotšhelo yo mongwe le yo mongwe yo a romelago dipampiri tša motšhelo tše di nepagetšego ka nako o raloka karolo ya gagwe ka go tšwetša pele Afrika Borwa.
1.6. Kabinete e amogela go saena ga Mopresidente Jacob Zuma ga Molaophetošwa wa Pušetšo ya Ditokelo go Naga, wo o laetšago go bulwa leswa ga go dira dikgopelo tša go bušetšwa naga go bao ba fetilwego ke letšatši la go tswalela la nako ye e fetilego ebile o efa bakgopedi ba naga mengwaga ye mengwe ye mehlano ya go dira dikgopelo tša go bušetšwa naga. Le ge e le gore dikgopelo tša go bušetšwa naga tše di ka bago tše 80 000 di dirilwe ka letšatšikgwedi la mafelelo la go tswalela la 1998, go akanywa gore go na le ditiragalo tša go tšeelwa naga tše di nepagetšego tšeo di ka fihlago go makga a mahlano tše di ka tlišwago ke batšwasehlabelo bao ba tlošitšwego ka kgang ka nako ya kgethologanyo. Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go phatlalatša molaetša wa molao wo go netefatša gore batšwasehlabelo ba go rakwa nageng, bao ba ilego mathomong ba fetwa ke letšatšikgwedi la mafelelo la 1998, ba tle ba dire dikgopelo tša bona tša go bušetšwa naga go thoma ka la 1 Mosegamanye 2014 go fihla ka la 30 Phupu 2019.
1.7. Kabinete e lebogiša banyakišiši bao ba thušitšwego ka ditšhelete ke Afrika Borwa ba Arei ya Sekwerekhilometara (SKA) bao ba utollotšego tshepedišonaledi e ntsho ye kgolo kudu ya mašoba a mararo. Se ke tiišetšo e kaone ya maphoto a tshepedišonaledi ye e tšwelago pele le ye bohlokwa yeo e hlabollogilego kudu ka Afrika Borwa. Go utolla mo go tšwela pele go laetša gore Afrika Borwa e na le tsebo ya mahlale le ya sethekniki go ba moetapele lefaseng ka go maphoto a tshepedišonaledi. Dinyakišišo tše di tsebjago maemong a boditšhabatšhaba ke segopotšo sa gore go na le menyetla ye e swanago e nnoši ye e fiwago Afrika Borwa ka lebaka la phenkgišano ya rena ye e atlegilego, ya go aga bokgoni bja rena bjo bo dirlwego ka go hlohleletša kgahlego ka go mahlale le ka boentšeneereng magareng ga bafsa ba rena. Gape e fa naga motheo wa go thoma go tšweletša bašomi ba tša mahlale bao ba tlago ba le seabe ka go fihleleleng ga Nepišo ya 2030 ya NDP. Go utolla mo ke mathomo ga dilo tše ntši kudu tšeo di tlago dirwa gore di kgonagale ka Arei ya SKA. Phenkgišano ya rena ye e atlegilego le yona e butše menyetla e mentši ka nageng, kudukudu dikete tša mešomo ka go tša kago, ka phethagatšong ya mešomo le ka tlhokomelong ka Kapa Leboa fao motheo wa SKA o agwago gona.
1.8. Kabinete e ipiletša go bafsa go dira dikgopelo gonabjale tša go amogelwa ka dihlongweng tša thuto ya godingwana go sepelelana le lesolo la Dira Kgopelo Gonabjale! la Kgoro ya Thuto le Tlhahlo tša Godimo. Ka lesolo le baithuti ba fiwa tshedimošo ye e hlokagalago go dira dikgetho tša mabapi le mešomo ba na le tsebo le go dira dikgopelo e sa le nako. Se gape se tla ba le seabe go phokotšong ya kgatelelo yeo baithuti ba lebanago le yona mathomong a ngwaga wa dithuto. Bathuti gape ba gopotšwa gore ba šomiše Setlamo sa Bosetšhaba sa Thušo ya Ditšhelete tša Baithuti, seo se fago thušo ya ditšhelete go baithuti bao ba nago le maswanedi a dithuto eupša ba hloka ditšhelete.
1.9. Kabinete e amogela dipoelo tša Seboka sa Tlwaelo se se sa tšwago go swarwa sa bo 23 sa Kopanokgothekgothe ya Maloko a Mokgatlo wa Dinagakopano tša Afrika (Samiti ya AU) ka fase ga morero wa: "2014 Ngwaga wa Temo le Tšweletšo yeo e sa Hlaelego Dijong ka Afrika" fao Mopresidente President Jacob Zuma a ilego a eta pele baromiwa ba maemo a godimo. Se se lemogwago ke diphetho tša Samiti ye ka ga merero e bohlokwa mabapi le tlhabollo, khutšo le tšhireletšego, phetogo ya klaemete le go dira gore methopo e be gona gammogo le go phetha Lenaneothero la 2063 la Tlhako ya ka Khonthinenteng, bjalo ka karolo ya nepo ya Afrika mo mengwageng ye e latelago ye 50 le Kemo ya Bohle ya Afrika ka ga Lenaneothero la Tlhabollo ya ka Morago ga 2015.
1.10. Kabinete e lebiša mahloko go ba lapa le bagwera ba Motlatšamopresidente wa Lliki ya Basadi ya African National Congress wo e bego e le Sefepisegolo sa peleng sa ANC ka Lekgotleng la Setšhaba la Diprofense, Mohumagadi Nosipho Dorothy Ntwanambi. O tlogetše sebaka se segolo ka ntweng ye e tšwelago pele ya go tliša setšhaba se se nago le toka ebile se lekalekanago fao badudi ka moka ba ipshinago ka ditokologo tše di lekanego, ditokelo le menyetla.
2. Diphetho tše bohlokwa tša Kabinete
2.1. Kabinete e sedimošitšwe ka ga Dipoelo tša Seboka sa bo 11 sa Khonferentshe ya Mekgatlo (COP 11) go ya ka Kopanong ya Mokgatlo wa Dinagakopano go Fediša go Hlokega ga Meetse (UNCCD), se se swerwego ka la 16 go fihla ka la 27 Lewedi 2013 ka Windhoek, Namibia. Seboka se se ahlaahla kudukudu mathata a lefaseng ka bophara a mabapi le maemo a go hloka pula, a go hloka pula gannyane le a komelelo ye e nago le moyameetse o monnyane lefaufaung tikologong. Magareng ga diphetho tše bohlokwa tšeo Khonferentshe e dumelelanego ka tšona ke go kaonafatša bokgoni, go šoma gabotse le ka bokgoni ga mekgwa ya kgokaganyo ya Dilete le gore Makala a kgokaganyo a ka Dileteng a phethagatše mešomo ya ona gabotse. Khonferentshe e tšwetše pele go dumelelana ka ga go hudušwa ga Mekgwa ya Lefaseng ka Bophara go tloga go Sekhwama sa Boditšhabatšhaba sa Tlhabollo ya Temo ka Roma go ya ka Bonn gore se bewe mmogo le bongwaledi bja UNCCD. Diphetho tše di tla thekga go maatlafatša bokgoni bja go šoma ka mathata a go hlokega ga meetse ka khonthinenteng.
2.2. Kabinete e dumetše gore Afrika Borwa e dumele Phetošo ya Kiletšo ya ka fase ga Seboka sa Basel ka ga Taolo ya Mosepelo wa go Putlaganya Mellwane ga Ditšhila tše Kotsi le go Lahlwa ga tšona. Seboka sa Basel ke Kwano ya boditšhabatšhaba ye e laolago mosepelo wa go putlaganya mellwane ga ditšhila tše kotsi. Le ge Phetošo ya Kiletšo ya Seboka sa Basel e amogetšwe go šireletša dinaga tše di hlabologago gore di se ke tša amogela ditsenywanageng tša ditšhila tše kotsi go tšwa dinageng tše di hlabologilego, go dumelela ga Kiletšo ye go tla netefatša gore maphelo a batho le tikologo di a šireletšwa bakeng sa meloko ya ka moso, le gore tlhabollo ya ekonomi ya setšhaba e tšwetšwa pele kudu. Se se tla ba le seabe se segolo go fokotšeng ga mathata a Afrika mabapi le ditšhila tše kotsi tše di lahlilwego.
3. Ditiragalo tše di tlago
3.1. Mopresidente Jacob Zuma, o tla eta pele baromiwa ba Afrika Borwa go leba Samiting ya bo 6 ya Seboka sa Brazil, Russia, India, China, Afrika Borwa (BRICS), yeo e tlago swarwa ke Rephabliki ya Bofeterale ya Brazil ka la 15-16 Mosegamanye 2014 ka fase ga morero wa: “BRICS: Kgolo ya Mang le mang, Ditharollo tša go ya go ile."
Ka nako ya ge Afrika Borwa e le Modulasetulo wa BRICS, kgatelopele ye e tšwelago pele e fihleletšwe ka go tšwetša pele mekgwa ye meswa ya BRICS yeo e tsebagaditšwego semmušo ka Samiting ya Bohlano ya BRICS, ke gore, Lekgotla la Dikgwebo la BRICS gammogo le Lekgotla la Bagopodišiši ba BRICS, gomme dipego di tla romelwa go Baetapele ba BRICS ka ga mošomo wo o dirilwego ke makala a.
Mmušo wa Afrika Borwa o tsentše tirišong ka botlalo Leanotiro la eThekwini, leo le amogetšwego ka Samiting ye e fetilego ya BRICS ye e swerwego ka Durban, ka Afrika Borwa, gomme o tla hlagiša pego ya go gafela mošomo ka ga tirišano ya makala nakong ya yona bjalo ka Modulasetulo wa BRICS, o laetša kgatelopele ye e dirilwego ke Afrika Borwa nakong ya ge o le Modulasetulo wa BRICS mabapi le diphetho tše di lego ka go Kwano le Leanotiro tša eThekwini.
3.2. Ka Sontaga la 13 Mosegamanye 2014 Kgoro ya Dinamelwa e tla fa poelo go ditšhaba tša Mebasepala ya Nkangala le ya Dr JS Moroka ka ga Lesolo la Tlhabollo ya Tsela ya Moloto le ya Diporo. Tlhabollo ya Seporo sa go putla Moloto e tla ba lenaneo leo le kopantšwego la dinamelwa tša setšhaba leo le tlago ba le seporo bjalo ka motheo le mekgwa ye mengwe ya dinamelwa – kudukudu dipese le dithekisi – go realo e le go aba ditirelo tša kabo ya banamedi. Baetapele ba Mpumalanga, Gauteng le Limpopo gammogo le boratoropo ba dilete le ba mebasepala ba tla felegetša Tona nakong ya ketelo ye. PRASA, ye e lego sehlongwa sa setšhaba ka fase ga Kgoro ya Dinamelwa, e tla eta pele protšeke ye go tloga mo lebakeng le go tšwela pele.
3.3. Bekeng ye e tlago dikgoro di tla fa tlhagišo ya Ditekanyetšo tša tšona ka Palamenteng. Ditona di tla fa maano a tšona a tšhomišo ya ditšhelete ka tshepedišo ya Palamente gomme tša tšwela pele go rerišana le ditšhaba tša tšona ka ga maano a tšona.
3.4. Kabinete e lakaletša boradiatleletiki ba rena bao ba tlogo kgatha tema ka Dipapading tša Commonwealth, tše di tlogo swarwa go thoma ka la 23 Mosegamanye go fihla ka la 3 Phato 2014 ka Glasgow, Scotland, gomme e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go ba thekga.
4. Bao ba thwetšwego mešomong
4.1. Kabinete e dumeletše go thwalwa ga maloko a Lekgotla la Boeletši bja Bosetšhaba bja Boitlhamelo mo lebakeng la mengwaga ye mene:
a) Moatbokheiti Louisa Zondo
b) Morena Garth Strachan (moemedi wa Kgoro ya Kgwebišano le Intasteri)
c) Moprofesa Jennifer Thomson
d) Mohumagadi Clare Busetti
e) Mohumagadi Zanele Monnakgotla
f) Ngaka Azar Jammine
g) Moprofesa Cheryl de la Rey (Modulasetulo)
h) Ngaka Andile Ngcaba
i) Mohumagadi Nonkululeko Nyembezi-Heita
j) Ngaka Sibusiso Sibisi
k) Moprofesa Olive Shisana
l) Morena Dhesigen Naidoo
m) Ngaka Albert Van Jaarsveld
n) Moprofesa Glenda Gray
o) Moprofesa Roseanne Diab
p) Ngaka Shadrack Moephuli
q) Morena Kevin Nassiep
r) Morena Sim Tshabalala
s) Ngaka Khotso Mokhele
t) Moprofesa Anton Eberhard
Dipotšišo: Phumla Williams (Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere)
Mogala: 083 501 0139
