A. Mafhungo a zwino kha Shango
1. Ikonomi
1.1. Khuvhanganyo ya masheleni
1.1.1. Khabinethe i khou fhululedza dzimiḽioni dza vhabadeli vha muthelo vhe vha rumela vhuṱanzi ha mbadelo dzavho dza mithelo vha tshi itela u thusa tshiimiswa tsha tshumelo dza mbuelo dza muthelo tsha Afrika Tshipembe uri tshi kone u kuvhanganya masheleni a mbuelo dza muthelo a swikaho R2.155 thiriḽioni kha ṅwaha wa muvhalelano wa 2023/24.
1.1.2. Hezwi zwo vha u engedzea nga masheleni a swikaho R52 biḽioni musi zwi tshi vhambedzwa na zwa ṅwaha wo fhelaho nahone zwo sumbedza u khwaṱha ha ikonomi yashu naho hu na nyimele dzi konḓaho dza fhano hayani na ḽifhasi ḽoṱhe nga u angaredza.
1.1.3. Mbuelo heyi yo engedzeaho i thusa muvhuso kha u vha na masheleni o teaho ane wa ḓo a shumiswa kha thandela dza nḓisedzo ya tshumelo fhano shangoni hu tshi katelwa na dziṅwe mbekanyamushumo dza mveledziso ya ikonomi na matshilisano.
1.2. Vhubindudzi kha zwa themamveledziso
1.2.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u vulwa ha thandela ya Theminaḽa ya Tshiporo ya fhaḽa Newlyn Park Bayhead yo ḓuraho masheleni a swikaho R3,4 billion fhaḽa Vhuimangalavha ha Durban, ine ya vha na vhuvheathundu, rail sidings and open storage ha muelo u swikaho 640 000 m².
1.2.2. Iyi theminaḽa ntswa i ḓo thusa kha u ita uri hu vhe na u endedzwa havhuḓi ha mihwalo i endedzwaho nga lwanzhe, nga zwiporo na nga bada i tshi fhira nga henefho Vhuimangalavha ha Durban, zwine hezwi zwa ḓo thusa kha u tandulula thaidzo dza zwenezwino dze dza ṱanganiwa nadzo kha nḓowetshumo dza zwa u endedza thundu, themamveledziso na netiweke.
1.2.3. Uvhu vhubindudzi ho ita uri hu vhe na u sikwa ha mishumo ya vhukuma kha nḓowetshumo ya zwa vhufhaṱi i swikaho 4 013 hu tshi katelwa na u tholwa ha vhathu vha swikaho 1 000 kha mishumo ya tshoṱhe, hune tshivhalo itshi tsha khou lavhelelwa u engedzea zwenezwo musi tshivhalo tsha mihwalo i fhiraho nga henefho kha tshiimiswa itshi tshi tshi thoma u engedzea.
1.2.4. Kha zwa u vusuluswa ha nethiweke ya zwiporo fhano shangoni ḽashu, Khabinethe yo dovha hafhu ya takalela mushumo wo tshimbilaho zwavhuḓi wa u vusuluswa ha tshumelo ṱhanu dza ndeme dza Metrorail nga vha tshiimiswa tsha Zhendedzi ḽa Zwidimela zwa vha ṋameli ḽa Afrika Tshipembe (PRASA) u mona na ḽoṱhe ḽa Gauteng, KwaZulu-Natal na Kapa vhukovhela.
1.2.5. Iḽi zhendedzi ḽa PRASA ḽo zwi kona zwavhuḓi u vusulusa nḓila dza 31 dza zwiporo kha dza 40 lune zwazwino dzi khou shuma naho dzi songo tou fhelela lwa tshoṱhe nahone ḽi khou shuma ḽo livha kha u swikela tshiimo tsha uri nḓila idzo dza zwiporo dzi kone u shuma nga nḓila yo fhelelaho. Mvelaphanḓa iyi i sumbedza vhuḓiimiseli ha muvhuso kha u vusuluswa ha tshumelo dza nḓila dza zwiporo zwa zwidimela zwa vha ṋameli khathihi na u ṋetshedza luṅwe lushaka lwa vhuendi ha nnyi na nnyi vhu shumaho zwavhuḓi kha vhadzulapo vha Afrika Tshipembe.
1.2.6. Kha ḽiṅwe fhungo ḽi fanaho na ḽeneḽo, Khabinethe yo ṱanagedza nḓivhadzo yo itwaho nga vha Zhendedzi ḽa zwa dzibada dza lushaka ḽa Afrika Tshipembe ya uri vha ḓo ṋetshedza masheleni a paḓaho R50 biḽioni a mveledziso ya themamveledziso ya dzibada fhaḽa kha vunḓu ḽa Kapa Vhubvaḓuvha. Vhubindudzi uvhu ha zwa themamveledziso ndi vhune ha ḓo ita uri hu vhe na u fhaṱwa ha zwiimiswa zwi swa, u khwinifhadza na u khwaṱhisa dzibada, khathihi na ṱhogomelo yo khetheaho ya netiweke ya dzibada dza lushaka kha vunḓu.
1.3. Vhubindudzi
1.3.1. Khabinethe yo ṱanganedza u vulwa ha tshomedzo ntswa ya Tetra Pak fhaḽa vunḓuni ḽa KwaZulu-Natal nga muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa ye ya kunga vhubindudzi ha masheleni a swikaho R500 miḽioni.
1.3.2. Vhubindudzi uvhu vhu vhumba tshipiḓa tsha Fulo ḽa Phuresidennde ḽa u Kuvhanganya Vhubindudzi ḽe ngaḽo muvhuso wa ḓivhetshela tshipikwa tshihulwane nga ṅwaha wa 2018 tsha u kunga vhubindudzi ha masheleni a swikaho R1,2 triḽioni kha tshifhinga tsha miṅwaha miṱanu.
1.3.3. Ṅwaha wo fhelaho nga tshifhinga tsha Muṱangano wa Vhubindudzi ha Afrika Tshipembe wa vhuṱanu, we wa vha wone wo ri swikisaho magumoni a nṱha dza u thoma dza tshipiḓa tsha khuvhanganyo yashu ya zwa vhubindudzi, ho kona u wanwa pfulufhedziso dza vhubindudzi ha masheleni a fhiraho R1,5 triḽioni.
1.3.4. Vhubindudzi uvhu ndi vhune ha ḓo ita uri hu fhaṱwe mamaga maswa, vhadzulapo vhashu vha wane mishumo khathihi na u itwa ha mishumo minzhi ya zwa ikonomi u mona na shango ḽoṱhe. Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri fulo ḽashu ḽa zwa vhubindudzi ḽi ḓo ṱuṱuwedza nyaluwo khathihi na u vusulusa ikonomi yashu.
1.4. Tshikwama tsha Ndindakhombo ya vha sa Shumi (UIF) Mbekanyamushumo ya u Ṱuṱuwedza zwa Mishumo (LAP)
1.4.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u rwelwa ṱari ha UIF-LAP, ine ya vha mbekanyamaitele ya u gudisa zwikili yo livhiswaho kha u vhuedza vhaswa na vhathu vha si na mishumo kha ḽino shango. Mbekanyamushumo iyi i ita uri vhaswa na vhathu vhane vha khou ṱoḓa mishumo vha vhe na zwikili zwo teaho hu tshi itelwa uri vha kone u tholea khathihi na u ḓithomela mabindu avho.
1.4.2. UIF-LAP, ine ya ḓo ṋetshedzwa u mona na shango ḽoṱhe, i khou lavhelelwa u sika zwikhala zwa mishumo hu tshi itelwa vhathu vha si na mishumo vha swikaho 704 000. Hezwi i ḓo zwi ita nga u ṋetshedza vhugudisi khathihi na thikedzo ya mabindu maṱuku kha thandela dzi swikaho 333 u mona na shango ḽoṱhe. Ho vhetshelwa thungo masheleni a swikaho R23.8 biḽioni ane a ḓo shumiswa kha u thoma pulane iyi nahone izwi zwikhala zwa mishumo zwi ḓo vha hone lwa tshifhinga tsha vhukati ha miṅwedzi ya 12 u ya kha ya 36.
2. Miṅwaha ya 30 ya Mbofholowo na Demokirasi
2.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u rwelwa ṱari ha vhuṱambo ha u pembelela Miṅwaha ya 30 ya Mbofholowo na Demokirasi, vhune ha khou farwa nga fhasi ha thero ine ya ri: “Miṅwaha ya 30 Demokirasi, Vhushaka ha Tshumisano na Nyaluwo”.
2.2. Uhu u rwelwa ṱari ha vhuṱambo uvhu ho itwa nga tshifhinga tshithihi tsha musi hu tshi khou tibulwa ḽogo ya tshiofisi ya Miṅwaha ya 30 ya Mbofholowo, ine ya vha tshiga tshine tsha ḓo ri ṱanganya roṱhe zwenezwo musi ri tshi khou pembelela ḽiga iḽi ḽa ndeme ngaurali kha ḓivhazwakale ya shango ḽashu.
2.3. Khabinethe yo ita khuwelelo kha muthu muṅwe na muṅwe ya uri a shumise iyi ḽogo ya tshiofisi ine ya wanala nga zwivhumbeo zwo fhambanaho hu tshi itelwa uri i kone u swikelwa nga nḓila yo leluwaho kha webusaithi ya GCIS ine ya vha: https://www.gcis.gov.za/30-years-of-freedom-toolkit
2.4. U rwelwa ṱari ha ḽogo iyi ho vha tshipiḓa tsha nḓivhadzo ya tshiofisi ya vhuṱambo ho fhedzaho ṅwaha ha u pembelela mvelaphanḓa khulwane vhukuma ye ra i ita u tou bva nga ṅwaha wa 1994 ya u bveledza tshitshavha tsha demokirasi tsho ḓitikaho nga Ndayotewa ya shango ḽa Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya ṅwaha wa 1996 khathihi na Mulayotibe wa Pfanelo. Uvhu vhuṱambo vhuhulwane ngaurali, vhu dovha hafhu ha vha tshikhala tsha uri ri lavhelese murahu kha khaedu dzine dza kha ḓi vha hone ri tshi itela u wana nḓila dza u dzi fhelisa u itela uri ri kone u bveledza shango ḽashu phanḓa.
2.5. Ro shuma vhukuma u tou bva nga ṅwaha wa 1994 ri tshi itela u fhaṱa lushaka lwo ḓitikaho nga vhuthihi na u farana, naho hu na uri hu kha ḓi vha na khaedu nnzhi dzine dza kha ḓi vha hone, nyimele dzi khou shanduka zwihulwane vhukuma ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Mvelaphanḓa khulwane dze ra dzi ita u tou bva nga ṅwaha wa 1994 dzi sumbedziswa zwavhuḓi kha muvhigo wa Mbalavhathu ya ṅwaha wa 2022 na wa Tsenguluso ya Miṅwaha ya 30. Vhuvhili hayo mivhigo iyi i sumbedza tshifanyiso tsha tshitshavha tshine tsha khou bvela phanḓa nahone tshine tsha sumbedza khwiniso kha vhunzho ha zwisumbi. Mawanwa a re kha muvhigo wa Mbalavhathu na wa Tsenguluso ya Miṅwaha ya 30 a tou zwi sumbedza zwi khagala uri mvelaphanḓa yashu a yo ngo sokou itea nga yoṱhe, fhedzi zwo ralo nga mualndu wa nzudzanyo ya mbekanyamushumo dza muvhuso u tou bva nga ṅwaha wa 1994.
2.6. Khabinethe yo ita khuwelelo kha vhadzulapo vhoṱhe vha Afrika Tshipembe khathihi na sekhithara dzoṱhe dza tshitshavha ya uri vha shele mulenzhe kha u pembelela Miṅwaha ya 30 ya Mbofholowo na Demokirasi. Vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vha nga shela mulenzhe nga u ṱalutshedza mafhungo avho a nga ha nḓila ye vhutshilo ha vha vhu ngayo musi vha tshi khou tshila kha shango ḽa Afrika Tshipembe ḽa muvhuso wa khethululo zwine hezwi zwi ḓo ri thusa kha u bvela phanḓa na tshanduko dze rad zi swikela u swika zwino.
3. Tsheo dza Khoro ya Pfanelo dza Vhuthu ya Dzangano ḽa Vhuthihi ha Dzitshaka (UN)
3.1. Khabinethe yo ṱanganedza tsheo dza Khoro ya Pfanelo dza Vhuthu ya Dzangano ḽa Vhuthihi ha Dzitshaka ye ya ita khuwelelo ya uri shango ḽa Isiraele ḽi hweswe mulandu wa vhugevhega ha zwa nndwa khathihi na wa vhugevhenga ha zwa vhuthu he ḽa vhu ita fhaḽa kha ḽa Gaza. Tsheo iyi yo dovha hafhu ya “ita khuwelelo kha Mashango oṱhe ya uri a fhelise zwa u rengisela, u rumela na u pambusela zwiṱhavhane khathihi na dziṅwe tshomedzo dza zwa mmbi kha shango ḽa Israele”.
3.2. Zwa u ṱanganedzwa ha tsheo iyi zwi tou vha ḓivhazwakale sa izwi lu lwa u tou thoma iyi Khoro ya Pfanelo dza Vhuthu i tshi dzhia vhukando nga ha zwiito zwa tshiwo tshi songo ḓoweleaho kha ḓivhazwakale ya vhuthu tshine tsha khou bvela phanḓa fhaḽa kha ḽa Gaza, hune u swika zwino ho no vhulahwa vhadzulapo vha shango ḽa Paḽestina vha swikaho 32 975, vhane khavho ha katelwa vhana vha swikaho 14 500, u tou bva tshe shango ḽa Israele ḽa thoma mabulayo ayo maḓuvhani a 180 o fhiraho.
4. Khetho dza Nnyi na NNyi dza ṅwaha wa 2024
4.1. Zwazwino ndugiselo dzoṱhe dza nga ha Khetho dza Lushaka na dza Mavunḓu dza ṅwaha wa 2024 dzo khunyeledzwa nga murahu ha u sainwa ha Milayo ya Vhuḓifari ya vha Khomishini ya zwa Khetho nga mahoro oṱhe a zwa poḽotiki khathihi na vhonkhetheni vho ḓiimisaho nga vhoṱhe.
4.2. Idzi Khetho dza Nnyi na Nnyi dzi ḓo farwa nga ḽa 29 Shundunthule 2024 nahone hu na mahoro a zwa poḽotiki a swikaho 325 ane a ḓo shela mulenzhe kha khetho dza uno ṅwaha. Iyi Milayo ya Vhuḓifari ha zwa Khetho i vhofhekanya vhoṱhe vhane vha khou dzhenelela idzi khetho uri vha tevhedze uyu mutevhe woṱhe wa milayo ye ya itelwa u vhona uri hu khou vha na khetho dzo vhofholowaho nahone dzi sa dzhii sia.
4.3. Khabinethe i na fulufhelo ḽo ḓalaho ḽa uri shango ḽashu ḽi ḓo dovha hafhu ḽa zwi kona u bvela phanḓa na mutevhe wa rekhodo dza u fara khetho dza lushaka na dza mavunḓu dzo teaho, dzi pfadzaho, dzo vhofholowaho nahone dzine dza sa dzhie sia sa zwe ḽa zwi kona u tou bva nga ṅwaha wa 1994. Zwenezwo musi shango ḽi tshi khou pembelela miṅwaha ya 30 ya Mbofholowo, vhadzulapo vha khou ṱuṱuwedzwa uri vha ite pfanelo dzavho u ya nga demokorasi, vha ye vha khethe.
5. Guvhangano ḽa Muvhuso ḽa nga ha Vhuṱali ha Khomphiyutha (AI) ḽa Lushaka
5.1. Mvelaphanḓa dza tshihaḓu dza u shumiswa ha AI ndi zwithu zwine zwa khou itea nahone hedzi AI dzi khou shandukisa ḽifhasi ḽoṱhe nga nḓila ya tshihaḓu, zwine hezwi zwa ḓo ṱoḓa uri mashango a ḓilugisele kha nḓila ine zwa nga kwama ngayo vhadzulapo na sisṱeme dza mavhusele.
5.2. Guvhangano ḽa Muvhuso ḽa nga ha AI ḽa Lushaka ḽo farwa nga ḽa 5 Lambamai 2024 fhaḽa ḓoroboni ya Johannesburg hu tshi itelwa uri muvhuso na sekhithara zwi kone u bveledza muhanga wa mbekanyamaitele na milayo ine ya ḓo langa na u ṱuṱuwedza mvelaphanḓa kha zwa u shumiswa ha AI hu tshi itelwa uri zwi vhe na mbuelo kha vhathu. Mbekanyamitele dza AI ndi dza ndeme kha u bveledza vhupo ha sisiṱeme dza didzhithaḽa dzo khwaṱhaho dzine khadzo muvhuso, mabindu na vhathu zwavho vha nga kona u wana mbuelo.
5.3. Guvhangano iḽi ndi ḽiga ḽa u thoma kha ndingedzo dza u wana nḓila ine ya vha khagala yo livhiswaho kha u shumisa vhukoni ha AI nga nḓila yo fhelelaho kha u tandulula dziṅwe dza khaedu dza zwa ikonomi na matshilele dza shango ḽashu ḽa Afrika Tshipembe.
6. Vhugevhenga na tshanḓa nguvhoni
6.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u sainwa ha Mulayo wa Khwiniso ya Mafhungo a zwa Vhulamukanyi wa ṅwaha wa 2023, (Mulayo 15 wa 2023) uri u vhe mulayo wo fhelelaho. Uyu mulayo u ita uri themendelo dza Khomishini ya u dzhenelela ha vhathu vha nnḓa kha ndaulo ya shango dzi thome u tevhedzwa wa dovha hafhu wa engedza miṅwe milandu ya u ḓadzisa kha Mulayo wa u lwa na u thivhela zwiito zwa tshanḓa nguvhoni, wa ṅwaha wa 2004 (Mulayo 12 wa 2004) nga u ita uri vhathu vhane vha kundelwa u thivhela zwiito zwa tshanḓa nguvhoni vha dzhielwe vhukando.
6.2. Mulayo uyu u dovha hafhu wa lavhelela u khwinisa vhunzhi ha Milayo ine ya langwa nga Muhasho Vhulamukanyi na Mveledziso ya Ndayotewa, ho katelwa na maanḓa, vhuḓifhinduleli na mishumo ya Muhaṱuli Muhulwane wa khothe. Tshanduko idzi dzi ḓo ita uri Muhaṱuli Muhulwane wa khothe a vhe na vhuḓifhinduleli vhuhulwane ha u langa Vha haṱuli vha Khothe Khulwane nahone hezwi zwi ḓo ita uri hu vhe na u khwinifhadzea ha nḓisedzo ya tshumelo kha vhadzulapo khathihi na kha vhashumi vha zwa milayo.
B. Nḓivhadzo ntswa kha Khabinethe
1. Tshiimo tsha Tshikwama tsha Khombo dza Dzibadani (RAF)
1.1. Khabinethe yo ṱanganedza muvhigo wa nga ha u thoma u shumiswa ha maga a u khwifhadzwa ha RAF, zwo livhiswa kha u leludza sisiṱeme dza tshikwama nga thungo hu tshi khou dovha hafhu ha khwinifhadzwa ndangulo ya mbuelo kahthihi na u badelwa ha mbuelo dzenedzo kha zwipondwa zwa khombo dza badani.
1.2. Maga a ndeme o vha u vulwa ha senthara ya zwa vhukwamani ya RAF, ine ya ṋetshedza tshikhala kha vhaitambilo vha RAF tsha uri vha kone u swikela zwidodombedzwa zwa mbilo hu si na ndavhelelo ya uri vha tea u itelwa zwenezwo nga vhaimeli vhavho vha zwa mulayo. Senthara iyo i dovha hafhu ya ṋea tshikhala vhaitambilo tsha uri vha khwaṱhisedze mbadelo dze dza itwa nga vha RAF kha vhaimeli vhavho vha zwa milayo.
1.3. Haya maga a khwiniso o ita uri hu vhe na khwinifhadzo khulwane vhukuma kha zwa u badelwa ha mbilo nga murahu ha tshifhinga tsha maḓuvha 120, u fhungudza mbadelo dza zwa milayo nga phesenthe dza 75 nahone ho fhedza ho vha na u fhungudzea vhukuma ha mbadelo dza zwa dzilafho u bva kha masheleni a swikaho R3.6 biḽioni kha ṅwaha wa muvhalelano wa 2019/20 u ya kha masheleni a swikaho R2.1 biḽioni kha ṅwaha wa muvhalelano wa 2023/24. Maga aya o dovha hafhu a ita uri hu vhulungwe masheleni a mbadelo dza zwa milayo ane musi a tshi ṱanganyelwa a fhira R23 biḽioni kha tshifhinga tsha miṅwaha miraru u bva tshe a thoma u shumiswa. Nga nnḓa ha zwenezwo, maga aya o dovha hafhu a ita uri hu vhe na u fhungudzea ha mbilo dzo badelwaho kha vhaitambilo/ndindakhombo dza tshifhinga tshipfufhi nga masheleni a swikaho R9.3 billion kha tshifhinga tsho fhelaho nga ḽa 31 Ṱhafamuhwe 2023.
1.4. Khabinethe yo dovha hafhu ya ḓivhadzwa nga ha khwiniso dza milayo ya kha Mulayo wa RAF une wa vha wone une wa khou shuma zwazwino, dzine khwiniso dzenedzo dza vha tsini na u khunyeledzwa. Mulayotibe wa Khwiniso ya RAF u ḓo ṱanganedzwa nga ndangulo ya muvhuso ya vhusumbe. Uyu mulayotibe wo livhiswa kha u khwinifhadzwa ha mbuelo khathihi na mbadelo dza zwiṅwe zwa zwibveledzwa mbuelo u itela uri zwi vhe na ndinganelo.
C. Tsheo dza Khabinethe
1. Nḓivhadzamulayotibe ya nga ha Tshidzulapo, Vhufhalali na Tsireledzo ya Ṱhunḓu
1.1. Khabinethe yo ṱanganaedza Nḓivhadzamulayotibe ya nga ha Vhudzulapo, Vhufhalali na Tsireledzo ya Ṱhunḓu hu tshi itelwa uri i thome u shumiswa nga murahu ha musi ho vha na maitele a zwa vhukwamani o angalalaho e a itwa nga Muhasho wa Mafhungo a zwa Muno kha mavunḓu oṱhe a ṱahe.
1.2. Mbekanyamaitele iyi yo livhiswa kha u ṋetshedza muhanga wa u langa mafhungo a zwa vhudzulapo, vhufhalali na tsireledzo ya ṱhunḓu ho lavheleswa madzangalelo a shango a zwa vhutsireledzi ha lushaka hu tshi katelwa na u tevhedza thendelano khathihi na milayo ya dzitshaka ya nga ha vhufhalali ine shango ḽa Afrika Tshipembe ḽa vha tshipiḓa tshadzo. Mbekanyamushumo iyi i ḓo dovha hafhu ya tikedza madzangalelo a zwa ikonomi a Afrika Tshipembe, tshandukiso na ndingedzo dza u sika mishumo.
2. U livha kha Tsenguluso ya Miṅwaha ya 30 ya Demokirasi ya shango ḽa Afrika Tshipembe (1994-2024).
2.1. Khabinethe yo ṱanganedza u anḓadzwa ha muvhigo une wa ri “U livha kha Tsenguluso ya Miṅwaha ya 30 ya Demokirasi ya shango ḽa Afrika Tshipembe (1994-2024)”.
2.2. Muvhigo uyu wa tsenguluso ndi une wa sumbedzisa tshiṱori tsha tshanduko ya shango ḽa Afrika Tshipembe u ya kha demokirasi u tou bva nga ḓuvha ḽe ḽa vha ḓivhazwakale ḽa khetho dza ḽa 27 Lambamai 1994. Tshiṱori tsha tshanduko ya shango ḽa Afrika Tshipembe u ya kha demokirasi ndi tshine tsha bvela phanḓa na u ṋea fulufhelo kha vhunzhi ha vhathu u mona na ḽifhasi ḽoṱhe nga u vhuphara, nahone hoyu muvhigo wa tsenguluso u bvisela khagala ngudo dza ndeme kha tshanduko ya demokirasi yashu. Kha tshifhinga tsha miṅwaha ya 30 yo fhelaho, shango ḽashu ḽo swikela tshiimo tsha demokirasi yo dzikaho, hune ha vha na zwiimiswa zwo khwaṱhaho khathihi ṱhuṱhuwedzo khulwane vhukuma ḽifhasini ḽoṱhe nga u angaredza.
2.3. Hoyu Muvhigo wa Tsenguluso ya Miṅwaha ya 30 wo dzudzanywa nga fhasi ha thero dza 13 dze dza ṱuṱuwedzwa nga zwithu zwiṋa zwa ndeme zwine ha tea u lavheleswa khazwo zwine zwa vha (1) Mbekanyamushumo ya Mvusuludzo na Mveledziso ya ṅwaha wa 1994 hu tshi katelwa na zwipikwa zwayo; (2) u ṱanganedzwa ha Ndayotewa nga ṅwaha wa 1996; (3) Pulane ya Mveledziso ya Lushaka ya 2012 na (4) Muhanga wa nzudzanyo dza Tshifhinga tsha Vhukati ha Ṅwaha wa 2019-2024 hu tshi itelwa u lavheleswa ha zwipikwa zwa sumbe zwa ndangulo ya muvhuso ya vhurathi. Hoyu muvhigo wa tsenguluso u ḓo anḓadzwa nga vha Muhasho wa nzudzanyo, Vhulavhelesi na Vhusengulusi nahone miraḓo ya tshitshavha vha ḓo vha na tshikhala tsha u amba nga ha muvhigo uyo.
D. Vhuṱambo vhune ha khou ḓa
1. Muṱangano wa vhurathi wa vha Madzangano ane a vha na Vhuḽedzani a Tshifhambano Tshitswuku (Red Cross) na ḽa Tshivhumeo tsha Ṅwedzi Mutswuku (Red Crescent) wa nga ha Mulayo wa zwa Vhuthu wa Dzitshaka
1.1 Shango ḽa Afrika Tshipembe na vha Komiti ya Dzitshaka ya Dzangano ḽa Tshifhambano Tshitswuku vha ḓo fara muṱangano Muṱangano wa vhu6 wa vha Madzangano ane a vha na Vhuḽedzani a Tshifhambano Tshitswuku (Red Cross) na ḽa Tshivhumeo tsha Ṅwedzi Mutswuku (Red Crescent) wa nga ha Mulayo wa zwa Vhuthu wa Dzitshaka u tou bva nga 15 u swika ḽa 19 Lambamai 2024 fhaḽa Irene Country Lodge kha ḽa Pretoria. Muṱangano uyu u ḓo ṱanganya fhethu huthihi vhaimeleli vha Mashango ane a vha Miraḓo ya Mashango ane a vha na Vhuḽedzani, miraḓo ya dzangano ḽa Tshifhambano Tshitswuku na ya dzangano ḽa Tshivhumbeo tsha ṅwedzi Mutswuku hu tshi katelwa na vhaṅwe vhashelamulenzhe vha ndeme uri vha kone u amba nga ha Mulayo wa zwa Vhuthu wa Dzitshaka.
1.2 Muṱangano uyu ndi une wa khou ḓo lingedza u vusulusa na u khwaṱhisa zwiimiswa zwine zwa vha hone zwa pfanelo dza zwa vhuthu khathihi na u engedza nḓivho yashu ya nga ha ndeme ya Mulayo wa zwa Vhuthu wa Dzitshaka nga tshifhinga tshine ha khou vha na u engedzea ha khuḓano dza nndwa hu tshi katelwa na tshanduko ya kilima, ṱhahelelo ya zwiḽiwa khathihi na u pfuluswa ha vhathu nga khani.
E. Milaedza
1. U fhululedza
Khabinethe yo livhisa maipfi ayo a u fhululedza na u tamela mashudu kha:
• Minisṱa wa zwa Mutakalo Dokotela Vho Joe Phaahla kha u tholwa havho kha Bodo ya Tshikwama tsha Ḽifhasi u tou bva nga ḽa 1 Shundunthule 2024. Dokotela Vho Phaahla vha ḓo shuma sa muimeli wa dzingu ḽa Vhubvaḓuvha na Tshipembe ha Afrika.
• Vhamusiḽimi vha Afrika Tshipembe hu tshi katelwa na avho vhoṱhe u mona na ḽifhasi, nga maanḓa vha re fhaḽa kha shango ḽa Paḽestina, kha vhuṱambo havho ha Eid al-Fitr. Vhuṱambo ha Ramadan vhu dovha hafhu ha vha tshifhinga tsha u ḓisedzulusa, tshifhinga tsha u ṋea na vhuḓikumedzeli kha zwa vhurereli tshine ngatsho Vhamusḽeme vha lingedza u ḓialusa kha zwa vhurereli havho na vhuḓifari. Vhuṱambo uvhu ha Eid al-Fitr ndi hone vhune ha rangela mathomo a ṅwedzi mukhethwa wa Ramadan, une wa vha ṅwedzi une khawo Vhamusiḽimi vha khou ḓidzima zwiḽiwa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe nahone nga fhasi ha nyimele dzi konḓaho fhaḽa kha ḽa Paḽestina.
• Khomishini ya zwa Phikhisano ya Afrika Tshipembe nge vha kunda pfufho mbili nga tshifhinga tsha Antitrust Writing Awards dza ṅwaha wa 2024 dze dza farelwa fhaḽa Washington DC khathihi na kha u dzhielwa nṱha kha mushumo wavho muhulwane une vha khou ita kha zwa Online Intermediation Platforms Market Inquiry. Vho wina pfufho kha muvhigo na tsheo dzavho dza u fhedzisela ngeno iṅwe pfufho yo vha ya athikili ya zwa pfunzo i ambaho nga ha tshanduko dza phikhisano dzi re hone kha mimaraga ya didzhithala ya zwa u enda na vhuendelamashango ya shango ḽa Afrika Tshipembe.
2. Maipfi a Ndiliso
Khabinethe yo ṱahisa maipfi ayo a ndiliso kha dzikhonani na vha miṱa ya:
• Vho Tony Heard (86), vhe vha vha vhe ngweṋa ya zwa pfanelo dza vhuthu, u lwa na zwa khethululo nga lukanda, ramafhungo a ḓivheaho, mudzudzanyi wa mafhungo a ḓivheaho na u vha mueletshedzi o khetheaho ngomu Ofisini ya muphiresidennde.
• Khabinethe i khou dovha hafhu khathihi na muphuresidennde Vho Ramaphosa ya rumela maipfi ayo a ndiliso kha muvhuso na vhathu vha shango ḽa Botswana nga murahu ha musi ho vha na khombo i shushaho ya basi ye ya vha i tshi khou endedza vhathu vhe vha vha vha tshi khou ya kha vhuṱambo ha vhurereli ha Phaseka fhaḽa Moria. Nga Ḽavhuṋa, ḽa 11 Lambamai 2024, muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa na mushumisani ngavho vha shango ḽa Botswana, muphuresidennde Vho Mokgweetsi Masisi vho dalela vhupo he khombo iyo ya basi ya bvelela hone kha vunḓu ḽa Limpopo ye ya fhedza nga u lozwa matshilo a vhathu vha swikaho 45 ngeno ho tou vha na ṅwana muthihi wa miṅwaha ya malo we a ponya.
• Vho Luke Fleurs (24), mutambamurahu wa thimu ya boḽa ya milenzhe ya Kaizer Chiefs we a vha a tshe muthu muswa nahone ane a khou bvelela a dovha hafhu a vha mutambi muswa wa dzitshaka wa kale we a vhulahwa nga nḓila i vhavhaho musi a tshi khou dzhielwa moḓoro wawe nga khani. Khabinethe yo dovha hafhu ya ṱanganedza zwa u farwa ha vhahumbulelwa vha rathi malugana na u vhulahwa ha Luke Fleurs.
• Khabinethe i dovha hafhu ya ima na muphuresidennde Vho Ramaphosa kha u ṋetshedza maipfi a ndiliso kha vha muvhuso khathihi na vhathu vha shango ḽa Riphabuḽiki ya Mozambique nga murahu ha tshiwo tshe tsha bvelela lwanzheni he khatsho ha lovha vhathu vha swikaho 100.
Mbudziso: Mufumakadzi Vho Nomonde Mnukwa – Muambeli wa Muvhuso vho tou Farelaho
Luṱingothendeleki: 083 653 7485
