A. Merero ye Bohlokwa Seemong sa Bjale
1. Ekonomi
1.1. Kgoboketšo ya lekgetho
1.1.1. Kabinete e reta dimilione tša balefedi ba lekgetho bao ba rometšego ditokomane tša bona tša lekgetho go thuša Tirelo ya Lekgetho ya Afrika Borwa (SARS) go kgoboketša lekgetho la R2.155 trilione bakeng sa ngwaga wa ditšhelete wa 2023/24.
1.1.2. Se ke koketšego ka R52 bilione go feta ngwagola, gomme se laetša go tielela ga ekonomi ya ka nageng le ge go na le maemo ao a hlohlago a ka mo nageng le a boditšhabatšhaba.
1.1.3. Lekgetho leo le oketšegilego le thuša mmušo go tsenya tšhelete ka diprojekeng tša ka nageng tša kabo ya ditirelo le mananeo a mangwe a tlhabollo ya leago le ekonomi.
1.2. Peeletšo ka mananeokgoparara
1.2.1. Kabinete e amogetše go bulwa ga projeke ya Newlyn Park Bayhead Rail Terminal Boemakepeng bja Durban, yeo e lego bogolo bja dimitara tša sekwere tše 640 000 tša meago ya bobeelathoto, diporo tšeo ditimela di emago go tšona go laiša, le lebala la go bea dithoto.
1.2.2. Boemaditimela bjo bjo boswa bo tla nolofatša mosepelo wa merwalo ka dikepe, ditimela le difatanaga ka Boemakepeng bja Durban, gomme bja thuša go šogana le ditlhohlo tšeo di sa tšwago go ba gona ka diintastering tša borwalathoto, mananeokgoparara le mararankodi a ditsela.
1.2.3. Peeletšo ye e hlotše mešomo ye 4 013 ya ka lekaleng la tša go aga, le go hlolela batho ba go feta 1 000 mešomo ya tšatši ka tšatši, gomme palo ye e letetšwe gore e gole ge lefelo le le thoma go amogela dithoto tše dintšhi.
1.2.4. Ge go etla mpshafatšong ya diporo tša ditimela, Kabinete e amogetše gape le tsošološo ya ditirelo tše hlano tša Metrorail ka ba Passenger Rail Agency of South Africa (PRASA) go kgabaganya Gauteng, KwaZulu-Natal le Kapa Bodikela.
1.2.5. PRASA e kgonne go tsošološa ditsela tša diporo tša ditimela tše 31 go tše 40 gore di boe di šome gape, gomme e gare e tsene fase go dira gore ka moka ga tšona di boele di šome. Taba ye ye botse ye e bontšha boitlamo bja mmušo ge go etla mpshafatšong ya ditirelo tša ditimela le go fa MaAfrika Borwa dinamelwa tša setšhaba tšeo di šomago gabotse.
1.2.6. Ka go ye nngwe taba ya go amana le yeo, Kabinete e amogetše tsebišo ka Etšensi ya Bosetšhaba ya Ditsela ya Afrika Borwa ya gore e tlo tsenya R50 bilione go hlabolla mananeokgoparara a ditsela ka Eastern Cape. Peeletšo ye ka mananeokgoparara e nepile go agweng ga mafelo a maswa, kaonafatšo le tiišo ya ditsela, le tlhokomelo yeo e ikgethilego ya ditsela ka profenseng yeo.
1.3. Peeletšo
1.3.1. Kabinete e amogetše go bulwa ga lefelo la Tetra Park ka KwaZulu-Natal, le bulwa ke Mopresidente Cyril Ramaphosa, leo le gokagokeditšego peeletšo ya R500 milione.
1.3.2. Peeletšo ye e bopa karolo ya Lesolo la Kuwauwetšo ya Dipeeletšo ka Mopresidente fao mmušo o ilego wa bea nepo ye kgolo ka 2018 go gokagoketša dipeeletšo tša R1,2 trilione mengwageng ye mehlano.
1.3.3. Ngwagola Khonferenseng ya bohlano ya Dipeeletšo ya Afrika Borwa, yeo e bego e le mafelelo a legato la mathomo la lesolo la kuwauwetšo ya dipeeletšo, go bile le maitlamo a dipeeletšo tša go feta R1.5 trilione.
1.3.4. Dipeeletšo tše di tlo hlola difeme tše diswa, mešomo ka ditšhabeng le leemaema la go amana le ekonomi go phatlalala le naga. Kabinete e na le boitshepo bja gore lesolo la rena la dipeeletšo le tla tsošološa kgolo ya ekonomi gape le go e phagamiša.
1.4. Lenaneo la Kakgofišo ya Bašomi (LAP) la Sekhwama sa Inšorense ya go Lahlegelwa ke Mošomo (UIF)
1.4.1. Kabinete e amogetše go tsebagatšwa ga UIF-LAP, yeo e lego lenaneo la tlhahlo ya mabokgoni le boipereki yeo e nepilego go hola baswa le batho bao ba sa šomego ka mo nageng. Lenaneo le le netefatša gore baswa le batho bao ba nyakago mošomo ba hlahlelelwa ka mabokgoni a maleba gore ba thwalege gape le go kgona go ihlomela dikgwebo.
1.4.2. UIF-LAP, yeo e tlo abjago go phatlalala le naga, e letetšwe go hlolela batho bao ba sa šomego ba 704 000 mešomo. Yona e tlo dira seo ka go fa diprojeke tše 333 tlhahlo le thekgo ya dikgwebopotlana go phatlalala le naga. Tšhelete yeo e ka bago R23.8 bilione e beetšwe ka thoko go phethagatša leano le, gomme menyetla ya mošomo e tlo ba gona magareng ga ngwaga o tee le mengwaga ye meraro.
2. Mengwaga ye 30 ya Tokologo le Temokrasi
2.1. Kabinete e amogetše go tsebagatšwa ga segopotšo sa Mengwaga ye 30 ya Tokologo le Temokrasi, seo se swarwago ka tlase ga moeno wo o rego: “Mengwaga ye 30 ya Temokrasi, Tšhomišanommogo le Kgolo”.
2.2. Tsebagatšong yeo go bile gape le go bulwa ga leswao la Mengwaga ye 30 ya Tokologo, leo e lego seka sa go tlo re kopantšha ge re le gare re keteka nako ye ye bohlokwa historing ya naga ya rena.
2.3. Kabinete e ipileditše go batho ka moka go šomiša leswao la semmušo leo le lego gona ka mehuta ya go fapafapana gore le šomišege gabonolo, gomme le hwetšagala wepsaeteng ya GCIS go: https://www.gcis.gov.za/30-years-of-freedom-toolkit
2.4. Tsebagatšo ye e bile mathomo a semmušo a meketeko ya ngwaga ka moka ya go keteka tšwelopele ye kgolo yeo re bilego le yona e sa le go tloga ka 1994 ge go hlongwa setšhaba sa temokrasi seo se itheilego go Molaotheo wa Ripabliki ya Afrika Borwa wa 1996 mmogo le Molao wa Ditokelo. Nako ye ye bohlokwa ye ke monyetla gape wa go lebelela ditlhohlo tšeo di sa dutšego di le gona gape le go hwetša ditsela tša go di fenya le go iša naga ya rena pele.
2.5. Re šomile go tloga ka 1994 go aga setšhaba seo se itheilego go kopano le bommogo, gomme le ge e le gore ditlhohlo tše dintšhi di sa le gona, maemo a tloga a kaonafetše e le ruri tšatši ka tšatši. Mošomo wo mobotse wo re o dirilego e sa le go tloga ka 1994 o bonagala ka go Census 2022 le 30 Year Review. Bobedi di laetša seswantšho sa naga yeo e tšwelago pele gape yeo e bontšhago dikaonafalo ka dilaetšing tše ntšhi. Dipoelo tša Census le 30 Year Review di laetša gore tlhabologo ya rena ga se ya sewagodimo, efela ke ya go hlangwa go tšwa mananeong a mmušo e sa le go tloga ka 1994.
2.6. Kabinete e ipiletša go MaAfrika Borwa ka moka le makala a setšhaba go kgatha tema ka meketekong ya Mengwaga ye 30 ya Tokologo le Temokrasi. MaAfrika Borwa a ka kgatha tema ka go anega dikanegelo tša bona tša gore go bile bjang go phela ka Afrika Borwa ya mmušo wa kgethollo gape le go re thuša go tšwetša pele go dikatlego tšeo re šetšego re na le tšona go fihla fa.
3. Tharollo ya Lekgotla la Ditokelo tša Botho la Ditšhabakopano (UN)
3.1. Kabinete e amogela tharollo ya Lekgotla la Ditokelo tša Botho la UN ya go ipiletša gore Israel e swanetše e rwale maikarabelo a bosenyi bja dintwa le bosenyi kgahlanong le batho bjoo e bo dirago ka Gaza. Tharollo ye e tšwetše pele ya “ipiletša go Mebušo ka moka go emiša go rekišetša, go fetišetša le go iša dithunya, dibetša le didirišwa tše dingwe tša sešole go Israel”.
3.2. Go amogelwa ga tharollo ye ke histori ka ge e le la mathomothomo moo Lekgotla la Ditokelo tša Botho le tšerego magato mabapi le masetlapelo ao a welago batho ka Gaza fao batho ba Palestina ba 32 975 ba bolailwego, go balwa le bana ba go feta 14 500 e sa le go tloga mola Israel e hlaselago matšatšing a go feta 180 ao a fetilego.
4. Dikgethokakaretšo tša 2024
4.1. Dilo bjale di lokile bakeng sa Dikgetho tša Bosetšhaba le tša Diprofense tša 2024 morago ga go saenwa ga Molao wa Maitshwaro wa Khomišene ya Dikgetho ke diphathi tša dipolotiki le bonkgetheng bao ba ikemego.
4.2. Dikgethokakaretšo di tlo swarwa ka la 29 Mopitlo 2024, gomme diphathi tše 325 di tlo be di kgatha tema ka dikgethong tša lenyaga. Molao wa Maitshwaro wa Dikgetho o tlama bohle bao ba phenkgišanago ka dikgethong go latela melao yeo e beilwego go netefatša gore go ba le dikgetho tšeo di lokologilego ebile di sa tšeego lehlakore.
4.3. Kabinete e na le boitshepo bja gore setšhaba sa borena se tlo tšwela pele ka mokgwa wa sona wa go swara dikgetho tša bosetšhaba le tša diprofense tšeo di tlwaelegilego, tša go tshepagala, tšeo di lokologilego ebile di sa tšeego lehlakore e sa le go tloga ka 1994. Ge naga e keteka Mengwaga ye 30 ya Tokologo, badudi ba hlohleletšwa go šomiša tokelo ya bona ya temokrasi go bouta.
5. Samiti ya Bosetšhaba ya Mmušo ya Mahlale a Maitirelo (AI)
5.1. Ditšwelopele tša lebelo tša AI ke nnete yeo e lego gona gomme AI e fetola lefase ka lebelo, e lego seo se gapeletšago dinaga gore di itokišetše seabe sa yona go badudi le mananeo a pušo.
5.2. Samiti ya Bosetšhaba ya Mmušo ya AI e be e swaretšwe ka Johannesburg ka la 5 Moranang 2024 gore mmušo le lekala leo di tle ka pholisi le tlhakotaolo ya go hlahla le go šomiša ka botlalo ditšwelopele tša AI go hola batho. Dipholisi tša AI di bohlokwa go ageng lefase le tiilego la titšithale leo ka go lona mebušo, dikgwebo le batho ba ka holegago.
5.3. Samiti ye ke kgato ya mathomo ya go kgora tsela yeo e lebišitšego tabeng ya go šomiša maatla a AI ka botlalo go šogana le tše dingwe tša ditlhohlo tša ekonomi le leago ka Afrika Borwa.
6. Bosenyi le bomenetša
6.1. Kabinete e amogetše go saenelwa ga Molaophetošwa wa Merero ya Toka wa 2023 (Molao wa bo-15 wa 2023) gore o thome go šoma. Molao wo o phethagatša tigelo ya Khomišene ya go Gogwa ga Mmušo ka Nko ebile o tsenya le molato wo mongwe wo o tlo akaretšwago ka go Molao wa Thibelo le Phenyo ya Ditiro tša Bomenetša wa 2004 (Molao wa bo-12 wa 2004) ka go phara batho molato le go ba rweša maikarabelo a go šitwa ke go thibela bomenetša.
6.2. Molao wo o tšwela pele ka nepo ya go fetoša Melao ye mmalwa yeo e sepetšwago ke Kgoro ya Toka le Tlhabollo ya Molaotheo go balwa le maatla, mešomo le maikarabelo a Mastaramogolo. Diphetogo tše di tlo kgontšha Mastaramogolo go bapala karolo e kgolo ya bobealeihlo go Dimastara tša Kgorotsheko yeo e Phagamego gomme di tla dira gore go be le kaboditirelo yeo e kaonafetšego go setšhaba le go ditsebi tša molao.
B. Ditaba tša Gabjale go Kabinete
1. Seemo sa Sekhwama sa Dikotsi tša Tsela (RAF)
1.1. Kabinete e filwe pego mabapi le phethagatšo ya leano la mpshafatšo bakeng sa RAF, leo le nepilego go nolofatša lenaneo la dikhwama mola ebile le kaonafatša tshepedišo ya dikholego le ditefo go batšwasehlabelo ba dikotsi.
1.2. Kimollo ye kgolo e bile go tsebagatšwa ga senthara ya megala ya RAF yeo e kgontšhago batho bao ba dirago dikleime go RAF gore ba hwetše tshedimošo ka dikleime tša bona ntle le go bea tshepo ya bona ka moka go baemedi ba bona ba tša molao. Platfomo ye e fa gape badiradikleime monyetla wa go kgonthišiša ditefo tšeo RAF e di lefetšego baemedi ba bona ba tša molao.
1.3. Leano le la mpshafatšo le tlišitše dikaonafalo tše kgolo ka tefelong ya dikleime mo matšatšing ao a sa fetego 120, la fokotša ditshenyagalelo tša go amana le tša molao ka diphesente tše 75 gomme ebile go bile le phokotšego ya ditshenyagalelo tša go amana le tša maphelo go tloga go R3.6 bilione ka ngwageng wa ditšhelete wa 2019/20 go ya go R2.1 bilione ka ngwageng wa ditšhelete wa 2023/24. Dikimollo tše di tlišitše gape le go bolokega ga ditshenyagalelo tša go amana le molao ka tšhelete ya go feta R23 bilione mo mengwageng ye meraro ya go phethagatša leano le. Godimo ga fao, dikimollo tša leano le di tlišitše phokotšego ya dikleime tšeo di lefelwago badiradikleime/dikoloto tša lebakanyana go ya go R9.3 bilione mo ngwageng wa ditšhelete wo o fedilego ka la 31 Hlakola 2023.
1.4. Kabinete e ile ya begelwa gape ka diphetošo tša semolao Molaong wa gabjale wa RAF tšeo di šetšego di le legatong la godimo. Molaokakanywaphetošwa wa RAF o tla elwa hloko ke mmušo wa taolo ya bošupa. Molaokakanywa wo o nepile go kaonafatša dikholego le tefelo ya ditšweletšwa tše itseng ge go etla sekhwameng seo o ikgethelago gore o ipeela bokae le go dira gore e be yeo e lekalekanago.
C. Diphetho tša Kabinete
1. Pego ka ga Tšhireletšo ya Bodudi, Bofaladi le Bonyakabotšhabelo
1.1. Kabinete e dumeletše Pego ka ga Tšhireletšo ya Bodudi, Bofaladi le Bonyakabotšhabelo gore e phethagatšwe, morago ga ditherišano tše tseneletšego tšeo di dirilwego ke Kgoro ya Merero ya Selegae ka diprofenseng ka moka tše senyane.
1.2. Pholisi ye e nepile go tla ka tlhako ya go hlahla tšhireletšo ya bodudi, bofaladi le bonyakabotšhabelo, go lebeletšwe dikgahlegelo tša naga tša tšhireletšo le go latela ditumelelano le melao ya bosetšhaba ya mabapi le bofaladi yeo Afrika Borwa e lego karolo ya yona. Yona e tlo tšweletša pele le dikgahlegelo, phetogo le tlholo ya mešomo tša Afrika Borwa.
2. Tebeleloleswa ya Mengwaga ye 30 ya Temokrasi ya Afrika Borwa (1994-2024)
2.1. Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya pego ya “Tebeleloleswa ya Mengwaga ye 30 ya Temokrasi ya Afrika Borwa (1994-2024)”.
2.2. Pego ye ya tebeleloleswa e hlalosa kanegelo ya Afrika Borwa ge e tsena ka temokrasing e sa le go tloga letšatšing la dikgetho la histori la 27 Moranang 1994. Kanegelo ya Afrika Borwa ya go tsena ka temokrasing e tšwela pele go tliša kholofelo go batho ba bantšhi lefaseng ka bophara, gomme pego ye ya tebeleloleswa e bonagatša thuto yeo e bilego gona ge go fetogelwa go temokrasi ya rena. Mo mengwageng ye 30 ya go feta, naga ye e bile temokrasi ya go se tekateke, ka ditheo tše tiilego le khuetšo ya lefase ya go bonala.
2.3. Pego ya Tebeleloleswa ya Mengwaga ye 30 e theilwe dikarolong tše 13 tšeo di huetšwago ke dišupetši tše nne tše bohlokwa (1) Lenaneo la Kagoleswa le Tlhabollo la 1994 mmogo le dinepo tša lona tše hlano; (2) phethagatšo ya Molaotheo wa 1996; (3) Leano la Bosetšhaba la Tlhabollo la 2012; le (4) Tlhako ya Leano la Bogare bja Ngwaga wa Ditšhelete ya 2019-2024 go bonagatša ditlapele tše šupa tša taolo ya mmušo wa botshelela. Pego ya tebeleloleswa e tlo phatlalatšwa ke Kgoro ya Peakanyo, Peoleihlo le Tekolo, gomme maloko a setšhaba a tla ba le monyetla wa go e sekaseka.
D. Ditiragalo tšeo di sa tlago
1. Khonferense ya Botshelela ya Commonwealth ya Red Cross le Red Crescent mabapi le Molao wa Boditšhabatšhaba wa Boitekanelo bja Batho
1.1 Afrika Borwa le Komiti ya Boditšhabatšhaba ya Red Cross di tla swara Khonferense ya botshelela ya Commonwealth ya Red Cross le Red Crescent mabapi le Molao wa Boditšhabatšhaba wa Boitekanelo bja Batho ka Afrika Borwa go tloga ka la 15 go fihla ka la 19 Moranang 2024 go la Irene Country Lodge ka Pretoria. Khonferense ye e tlo kopantšha baemedi ba dinagamaloko tša Commonwealth, maloko a mokgatlo wa Red Cross le Red Crescent, le batšeakarolo ba bangwe ba bohlokwa go ahlaahla Molao wa Boditšhabatšhaba wa Botho.
1.2 Khonferense ye e nyaka go fetoša le go tiiša didirišwa tša ditokelo tša botho tšeo di lego gona le go oketša tsebo ya rena ka ga bohlokwa bja Molao wa Boditšhabatšhaba wa Botho mo nakong ye ya dintwa tšeo di noketšegago mmogo le phetogo ya klaemete, tlhaelelo ya dijo le go šutišwa ga batho ka mo go sa swanelago.
E. Melaetša
1. Ditebogišo
Kabinete e rometše ditebogišo le go akela mahlatse le mahlogonolo go:
• Tona ya Maphelo Ngaka Joe Phaahla ge a thwetšwe go hlankela Global Fund Board go tloga ka la 1 Mopitlo 2024. Ngaka Phaahla o tla šoma bjalo ka moemedi wa selete sa Bohlabela le Borwa bja Afrika.
• MaAfrika Borwa mmogo le batho ba bangwe lefaseng ka bophara ba MaMuslim, kudu ba ka Palestine, mo moketekong wa Eid al-Fitr. Ramadan ke nako gape ya go itebelela bokagare, go thuša batho le go ineela ka semoya ge MaMuslim ba swere tsela ya kgolo ya semoya le boitshwaro. Moketeko wa Eid al-Fitr ke seka sa go thoma ga kgwedi ye kgethwa ya Ramadan fao elego gore MaMuslim ba itima dijo letšatši ka moka, gomme ge e le ka Palestine seo se dirwa ka tlase ga maemo a mabe kudu.
• Khomišene ya Phenkgišano ya Afrika Borwa ge e thopile difoka tše pedi Difokeng tša Antitrust Writing tša 2024 tšeo di bego di swaretšwe Washington DC ka go lemogwa bjalo ka Online Intermediation Platforms Market Inquiry yeo e di etilego pele. Yona e thopile sefoka bakeng sap ego ya yona ya mafelelo mola sefoka se sengwe e bile sa athikele ya seakhademiki ya mararankodi a tša ohenkgišano ka mebarakeng ya titšithale ya go eta le boeti ya Afrika Borwa.
2. Matshidišo
Kabinete e rometše matshidišo go ba malapa le bagwera ba:
• Morena Tony Heard (86), yo e bego e le kwankwetla ya ditokelo tša botho, molwantwa kgahlanong le semorafe, raditaba yoo a tšweletšego ka magetla, kgaphampshikela ya morulaganyi, le moeletši yo a ikgethilego wa peleng ka Kantorong ya Mopresidente.
• Kabinete mmogo le Mopresidente Ramaphosa ba romela matshidišo go mmušo le batho ba Botswana morago ga kotsi ya masetlapelo yap ese yeo e bego e rwele bakereki go ya meketong ya Paseka ka Moria. Ka Labone la 11 Moranang 2024, Mopresidente Cyril Ramaphosa mmogo le mopresident Mokgweetsi Masisi wa Botswana ba ile ba ya lefelong leo kotsi e diregilego gona ka Limpopo fao go hlokofetšego batho ba 45 gomme gwa phologa ngwana wa mengwaga ye seswai fela.
• Morena Luke Fleurs (24), mmapadi wa wa sethibathibane wa Kaizer Chiefs ebile e le mmapadi wa peleng wa boditšhabatšhaba yo monnyane yoo a bego a sa gola ka papading, yo a ilego a bolawa ka sehlogo nakong yeo a bego a tšeelwa sefatanaga sa gagwe. Kabinete e amogetše gape le go swarwa ga bagononelwa ba tshela bao ba amanago le go bolawa ga Luke Fleurs.
• Kabinete mmogo le Mopresidente Ramaphosa ba rometše matshidišo go mmušo le batho ba Ripabliki ya Mozambique morago ga masetlapelo lewatleng fao batho ba go nyako ba 100 ba hlokofetšego.
Dipotšišo: Mme Nomonde Mnukwa – Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere
Mogala: 083 653 7485
