Tshiṱatamennde tsha Muṱangano wa Khabinethe nga kha Vidio wa Ḽavhuraru, ḽa 4 Ḽara 2020

A. Mafhungo a zwino kha Shango

1. Ikonomi
1.1. Tshiṱatamennde tsha Mbekanyamaitele ya Mugaganyagwama wa Themo ya Vhukati ya 2020 tsho ṋetshedzwaho nga Minisṱa wa zwa Gwama VhoTito Mboweni nga Ḽavhuraru, ḽa 28 Tshimedzi 2020, tshi ṋetshedza tsumbanḓila i shaedzaho kushumisele kwa masheleni a muvhuso. Tshi dovha tsha tikedza nyaluwo ya ikonomi kha u engedza u sikwa ha mishumo ine ya khou ṱoḓea vhukuma. Mikovhe iyo i tikedza mushumo washu wa u vusuludza ikonomi kha mutshinyalo wo vhangwaho nga dwadze ḽa Tshitzhili tsha corona (COVID-19) na u kunga vhubindudzi. 

1.2. Khabinethe i ṱanganedza Operation Vulindlela, ine ya ḓo tikedza u shumiswa ha  Pulane ya u Vusuludza na u Fhaṱa Ikonomi nga huswa nga kha u engedza tshanduko dza zwiimiswa dza ndeme.

1.3. Khabinethe yo ḓiimisela kha vhuḓikumedzeli hayo ha u alusa hafhu ikonomi na uri zwiito kana mushumo u konḓaho wa zwino u ḓo engedza vhuḓidini hashu ha u fhaṱa ikonomi yo dziḓaho vhukuma. 

2. COVID-19
2.1. Khabinethe i khou vhilaedziswa nga uri vhaṅwe vha vhathu a vha  khou londa nahone a vha khou vha na vhuḓifhinduleli lune ha vho nga COVID-19 a i tsheho. Khabinethe i ita khuwelelo kha vhathu vhoṱhe vha Afrika Tshipembe uri vha ise phanḓa na u tevhedza maga a tsireledzo a u sa ima tsini na tsini, u ambara masiki musi ri fhethu ha nnyi na nnyi na u ṱamba zwanḓa nga maḓi na tshisibe kana tshithatha tshitzhili tshi re na aḽikhoholo, na u thivhela u vha hone ha maguvhangano mahulwane.

2.2. Vhuḓifari ho raloho nga u tevhekana haho vhu kha ḓi vha nḓila khulwane dza u ḓitsireledza na u tsireledza vhaṅwe kha tshitzhili. Zwiito zwashu zwa vhuḓifhinduleli zwi ḓo khwaṱhisedza uri ri fhungudze tshivhalo tsha u kavhiwa zwenezwi musi ri tshi khou isa phanḓa na u fhaṱulula ikonomi.

2.3. Khabinethe i isa phanḓa na u ṱuṱuwedza roṱhe uri ri dauniḽode app thendeleki ya COVID-19 Alert SA ya mahala kha Apple App Store kana Google Play Store. App – ine nethiweke thendeleki a dzi ngo i pima sa tshithu i nga dauniḽodiwa hu so ngo vha na mbadelo na nthihi ya data – i ḓo ita uri hu vhe na u engedzea kha u wana vho kavhiwaho nga u ḓivhadza vhashumisi vhayo arali vho vhuya vha vha tsini na muṅwe mushumisi wayo o wanalaho a na COVID-19 kha maḓuvha a 14 o fhiraho. App iyi a i kuvhanganyi zwidodombedzwa zwa vhuṋe kana u wana fhethu hune muthu ane a khou i shumisa a vha hone.

2.4. Khabinethe i ḓo haseledza mawanwa a Khoro ya Lushaka ya Ndaela ya Tshitzhili tsha Corona ine ya ḓo farwa vhege i ḓaho. Muphuresidennde VhoCyril Ramaphosa nga murahu  ha zwenezwo vha ḓo nyeṱulela lushaka nga ha mveledziso kha maano a Afrika Tshipembe a khohakhombo o dzudzanywaho u itela u langa u phaḓalala ha COVID-19.

3. Nyaluwo ya Themamveledziso 
3.1. Therisano ya Ndugiselo ya Thandela ya Themamveledziso ya Afrika Tshipembe na Marketplace  yo farelwaho ngei Midrand, kha ḽa Gauteng u bva nga ḽa 3 u swika ḽa 4 Ḽara 2020 i khou isa phanḓa na u shuma mbekanyamushumo ya themamveledziso.  

3.2. Vhuṱambo uvho ho ṱana thandela dza themamveledziso khulwane dza 27 dzine ndeme yadzo yo ṱangana ya vha R210 biḽioni kha vhabindudzi vha Afrika Tshipembe na vha dzitshakatshaka, hu tshi katelwa vharumelwa vha zwiimiswa zwa mveledziso ya masheleni na bannga dza mveledziso dzo fhambanaho.

3.3. Therisano ya ndugiselo ya thandela i khwaṱhisedza uri thandela dzi ita ndingo yo dziaho ya khonadzeo na thikhedzo ya vhutsivhudzi ha murengelano ine ya ḓo ita uri dzi vhe dzo lugela vhubindudzi.  

3.4. Vhukati ha thandela dzo ṋetshedzwaho kha vhabindudzi ndi theminaḽa ya gese ya mvelo yo itwaho tshiluḓi ya Ngqura-Coega ngei Kapa Vhubvaḓuvha; Mbekanyamushumo ya  Maanḓalanga a Matshilisano a dzinnḓu ya Ndangulo ya Matshilisano a dzinnḓu; jet fuel pipeline Vhukavhamabupo ha Dzitshakatshaka kha Ḓorobo ya Kapa; senthara ya themamveledziso ya tshikhala ine ya ḓo thomiwa nga vha Zhendedzi ḽa Tshikhala ḽa Lushaka lwa Afrika Tshipembe; na phakha ya saintsi na thekhinoḽodzhi  ngei Limpopo.

3.5. Thandela idzi dzi na khonadzeo ya u thola tshivhalo tshihulwane tsha Vhadzulapo vha Afrika Tshipembe na u vhumba tshipiḓa tsha khethekanyo ya ndeme ya tshiṱuṱuwedzi tsha u sika mishumo tsha Pulane ya u Vusuludza na u fhaṱa Ikonomi ya Lushaka lwa Afrika Tshipembe nga huswa ine a si kale yo dzumbululwa nga Muphuresidennde VhoRamaphosa.

3.6. Khabinethe i livhuwa u shela mulenzhe ho itwaho nga sekithara ya phuraivethe, yo shelaho mulenzhe nga u ṋetshedza vhukoni ho teaho i tshi shumisa masheleni ayo yone iṋe. 

3.7. Khabinethe i ṱanganedza u ṋangiwa lwa tshifhinganyana ha vhomakone vha 25 nga sekithara ya phuraivethe  vhane vha ḓo thusa Themamveledziso ya Afrika Tshipembe kha u ḓisa thandela dzo dzudzanywaho uri dzi khunyeledze mafulufhedziso adzo.

3.8. Zwiṅwe hafhu, Khabinethe i ṱanganedza nḓivhadzo nga Minisṱa wa zwa Mishumo ya Tshitshavha na Themamveledziso VhoPatricia de Lille ya uri tshiimiswa tsha u lwa na tshanḓanguvhoni  tsho lavhelesanaho na themamveledziso tshi ḓo khwaṱhisedza ndango ya khonṱhiraka dza themamveledzisodzo tshimbidzwa zwone..

3.9. Ofisi ya Themamveledziso na Vhubindudzi kha Ofisi ya Muphuresidennde kha maḓuvha a ḓaho i ḓo ṋetshedza zwidodombedzwa zwa vhuḓikumedzeli ho itwaho nga vhabindudzi kha therisano ya ino vhege na marketplace.

4. Khuvhangano ya Vhubindudzi ha Afrika Tshipembe (SAIC)
4.1. Afrika Tshipembe ḽi ḓo fara SAIC yaḽo ya vhuraru nga ḽa 17 na ḽa 18 Ḽara 2020,  ḽo lavhelesa kha vhubindudzi kha ṱhafhuluwo ya COVID-19, pfumbiso na u fhaṱa.

4.2. Khuvhangano ya ṋaṅwaha yo lavhelesa kha u ṋetshedzwa ha vhuḓikumedzeli vhu re hone u ṱalukanya u sikwa ha mishumo na mveledziso ya ikonomi. Zwiṅwe hafhu, muvhuso u ḓo sumbedzisa maga o dzhiiwaho kha u bveledza mupo u ṱuṱuwedzaho vhubindudzi, ho lavheleswa kha mvusuludzo na phaṱhululo ya ikonomi.

4.3. Khuvhangano iyi i khou isa phanḓa kha mvelelo dza khuvhangano mbili dzo fhiraho dze dza vha hone nga 2018 na 2019, dzo dzhenisaho R664 biḽioni, hu u vhea mutheo kha vhabindudzi na nyaluwo ya ikonomi yo engedzwaho.

5. Fulufulu
5.1. Khabinethe yo ṱanganedza u bveledzwa ha wind turbine  wa mafhedziselo kha megawatts (MW) dza 140 ngei Nxuba Wind Farm, kha ḽa Kapa Vhubvaḓuvha, zwine zwa vha tshipiḓa tsha luṱa lwa vhuṋa lwa Mbekanyamushumo ya Mubveledzi wa u Wana Mudagasi wo Ḓiimisaho wa Fulufulu ḽi Vusuludzeaho ḽa shango. Musi wind turbine dzo no bveledzwa, dzi ḓo bveledza gigawatt ya 460  ya dziawara nga ṅwaha u ya kha  sisṱeme ya khebuḽu na u bveledza vhuḓikumedzeli hashu kha tshanduko ya kilima nga huhulu. 

5.2. U shuma lwa tshoṱhe ha vhuvhambadzi ha Yunithi ya vhuvhili ya Eskom kha Tshiṱitshi tsha Muḓagasi tsha Kusile ngei Mpumalanga hu ḓisa 800 MW kha sisṱeme ya khebuḽu  dza mudagasi. Kusile ndi tshiṱitshi tsha muḓagasi tsha u thoma Afrika u dzhenisa tshishumiswa tsha thekhinoḽodzhi tsha flue-gas desulphurisation – thekhinoḽodzhi ya musalauno i shumiswaho u bviswa oxides dza sulphur , sa sulphur dioxide, u bva kha gese dza ekizozo dzire mamagani a muḓagasi hune ha fhiswa malasha na ole – zwine zwa tevhedzela maimo a zwino a dzitshakatshaka a ndeme ya muya. 

5.3. Khabinethe yo dovha ya ṱanganedza nḓivhadzo u bva kha Total SA ya uri yo wana tshikalo tsha gese tsha ndeme kha phendelashango ya tshipembe ha Mossel Bay ngei Kapa Vhukovhela. Hezwi zwi ḓo shela mulenzhe kha vhuḓidini ha shango ha u engedza mveledzo ya muḓagasi u itela u konisa ikonomi uri i aluwe na u kunga vhubindudzi vhunzhi. 

6. Lekgotla  ḽa Thekhisi dza Lushaka
6.1. Mulevho wo ṱanganedzwaho kha Lekgotla ḽa Thekhisi dza Lushaka vhegeni yo fhiraho ndi wa ndeme kha u fhaṱa sekhithara ya vhuendi ha tshitshavha i bveledzaho na yo tsireledzeaho. Mawanwa a sendedza shango tsini na u ita uri tshiedza tsha u manḓafhadza tshi vhe tsha tshiofisi kha nḓowetshumo ya dzithekhisi na uri a ḓo tshi vhea kha nḓila ya nyaluwo i yaho phanḓa. 

6.2. Khabinethe i ṱanganedza vhuḓikumedzeli ha nzumbululo ya sekhithara kha nḓowetshumo ya thekhisi, vhu khwaṱhisedzaho u tevhedzwa ha milayo ya vhashumi ya shango na u khwaṱhisedza tshiedza tsha ndango ya nḓowetshumo. 

7. Ṅwedzi wa u Ḓivhisa Pfanelo dza Vhathu vha re na Vhuholefhali
7.1. Muvhuso u khou shumisana na sekhithara dzo fhambanaho dza lushaka kha u khwaṱhisedza uri vhathu vha re na vhuholefhali vho manḓafhadzwa tshoṱhe. Ṅwedzi wa u ḓivhisa Pfanelo dza Vhuholefhali, wo thomaho nga ḽa 3 Ḽara une wa ḓo fhela nga ḽa 3 Nyendavhusiku 2020, wo swaiwa fhasi ha thero ine ya ri: “Ri roṱhe ri khou Fhaṱisana Zwitshavha zwi Katelaho na vhathu vha re na Vhuholefhali.” 

7.2. Tshifhinga itshi tshi ṋetshedza tshikhala tsha u ḓivhadza nga ha pfanelo dza vhathu vha re na vhuholefhali. Ṅwedzi uyu u tikedzaho vhuḓivhisi u lavhelesa kha u ita khuwelelo kha sekhithara dzoṱhe dza phuraivethe na tshitshavha uri dzi engedze u thola, u vhulunga vhane vho no vha hone na u ṱanganedza vhaholefhali mushumoni.

8. Muthivhelo wa Vhutshinyi

8.1. Khabinethe i lwa na u vhulawa hu sa ḓadzi mudzio nahone ha tshiṱuhu ha vhaofisiri vha tshipholisa vhe vha kumedzela matshilo avho kha u shuma na u tsireledza. U vhulawa na u ṱhaselwa ha vhaofisiri vha tshipholisa ndi u ṱhasela ho livhanaho thwii na mulayo wa vhulangi na Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya 1996.

8.2. Khabinethe i livhisa ndiliso dzayo kha miṱa na khonani dza vhaofisiri vhoṱhe vho lovhaho vha mushumoni sa VhoSedzheni Mzoxolo Gxotani vha bvaho kha Tshigwada tsha u lwa na vhukwila tsha London Vhubvaḓuvha, Mulangatshiṱitshi tsha Groblersdal ngei Limpopo Vho Khoḽonele Jeffrey Seroka, Muofisiri wa Vhusevhi ha Vhutshinyi Vho Ofentse Mokgadinyane na Detective  Vho Sedzheni Billy Mahooe vha Free State; na VhoSedzheni Sibongile Teka na Vho Constable Kganyisa Sitofile vha Kapa Vhukovhela.

8.3. Khabinethe i dovha ya lwa na u thuntshiwa na u vhulawa ha vhathu vha malo vha miṅwaha ya u bva kha 30 na 40 nga vha vhulayi vha sa ḓivheiho ngei Gugulethu kha ḽa Kapa Vhukovhela nga Musumbuluwo, wa ḽa 2 Ḽara 2020. 

8.4. Khabinethe i fulufhedzisa lushaka uri mapholisa nga tshumisano na zwitshavha vha ḓo vhona uri havho vho shelaho mulenzhe kha zwiito zwa vhutshinyi vho fariwa nahone vha livhana na tshanḓa tshihulwane tsha mulayo. 

9. Pfufho dza Nyanḓadzamafhungo ya Mveledziso ya Tshitshavha tsha Tshipembe ha Afrika (SADC) 
9.1. Khabinethe i ita khuwelelo kha nyanḓadzamafhungo dzoṱhe dza Afrika Tshipembe uri vha ise khumbelo ya u dzhenelela kha muṱaṱisano wa Pfufho dza Nyanḓadzamafhungo dza SADC dza 2021. Vhoramafhungo vha mashango a miraḓo ya SADC vha khou rambiwa uri vha dzhenelele kana u ṋetshedza madzina a vhe vha vha ṋanga uri vha vhe tshipiḓa tsha pfufho idzo.

9.2. Pfufho dza Nḓowetshumo dzi khwiṋisa zwipikwa zwa SADC kha u swikelela mveledziso ya ikonomi, mulalo na tsireledzo, na nyaluwo, u fhungudza vhushai, khathihi na u khwaṱhisa tshiimo na ndeme ya vhutshilo ha vhathu vha Tshipembe ha Afrika.

9.3. Pfufho dza Nyanḓadzamafhungo ya SADC ndi tshishumiswa tsha ndeme tsha u tshimbidza ḓivhazwakale ya Afrika ḽiswa, ḽiṅwe ḽa khonadzeo isa shaedzwiho na fulufhelo ḽo vusuludzwaho u itela vhumatshelo ha khwiṋe.

10. Milingo ya Ṱhanziela ya Nṱha ya Lushaka ya 2020 (NSC)  

10.1. Khabinethe yo ḓibadekanya na Muphuresidennde VhoRamaphosa kha u tamela mashudu kiḽasi ya maṱiriki ya 2020 kha milingo yavho ya NSC yo thomaho ṋamusi, nga ḽa 5 Ḽara ine ya ḓo fhela nga ḽa 15 Nyendavhusiku 2020. Ri ṱuṱuwedza vhabebi vhoṱhe, vhaunḓi na tshitshavha nga vhuphara uri vha tikedze na u ṱuṱuwedza vhalingiwa musi vha tshi khou khunyeledza miṅwaha yavho ya 12 ya u guda. 

10.2. Dwadze ḽa COVID-19 ḽo kwama u dzhena tshikolo na u dzudzanyela milingo ya ṋaṅwaha ya Gireidi 12. Naho zwo ralo, Muhasho wa Mutheo wa Pfunzo na zwikolo zwo thoma mbekanyamushumo ya u swikelela he vha salela murahu u lugisela vhagudiswa. Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri vhagudiswa avha vha na vhukoni ha u bveledza mvelelo dzavhuḓi.

B. Tsheo dza Khabinethe dza zwino.

1. Mbekanyamushumo ya Muvhuso ya u Shuma (PoA) 
1.1. Khabinethe yo tendela Muvhigo wa u thoma wa u no vha hone luvhili nga ṅwaha wa Muvhuso wa PoA wa tshifhinga tsha Phando u swika Fulwi 2020. Mushumo we wa itwa nga tshifhinga itsho wo ḓisa Muhanga wa Maano a Themo ya Vhukati ya 2019-2024.

1.2. Tshifhinga itsho tshe tsha vha tshi khou sedzuluswa tsho tshimbidzwa khathihi na mveledzwa i thithisaho ya dzwadze ḽa ḽifhasi ḽa COVID-19, ḽe ḽa sia tshomedzo dza muvhuso na kushumele zwi tshi iswa kha u tsireledza matshilo a vhathu na u vha na zwa u ḓitshidza ngazwo. 

1.3. Naho zwo ralo, Khabinethe yo takadzwa nga mvelaphanḓa dzo itwaho kha u shumisa Zwiṋetshedzwa zwa ndeme zwo lavhelelwaho. Naho zwiṅwe zwa zwiṋetshedzwa zwo thithiswa, Khabinethe yo fushea nga mbonelaphanḓa ya u vhuyelela ha mbekanyamushumo dza zwigwada. Zwidodombedzwa zwa mivhigo iyi zwi ḓo ḓivhadzwa kha vhunyeṱuli ha nyanḓadzamafhungo dza zwigwada dzo pulaniwaho. 

C. Vhuṱambo vhune ha khou ḓa

1. Afrika Tshipembe ḽi ṱanganedza Thendelano ya Vhukonani na Vhuanḓani (TAC) na Mashango a Tshipembe Vhubvaḓuvha ha Asia (ASEAN)
1.1. Minisṱa wa Vhushaka ha Dzitshakatshaka na Vhuanḓani, Dokotela VhoNaledi Pandor, vha ḓo imelela Muvhuso wa Afrika Tshipembe kha mushumo wa u wana vhuimo ha thendelano ya Afrika Tshipembe kha TAC na ASEAN.

1.2. Vhuṱambo ha u saina lwa kholekhole vhu ḓo vha hone nga Ḽavhuvhili, ḽa 10 Ḽara 2020. Minisṱa VhoPandor vha ḓo vha tshipiḓa tsha vhuṱambo uvho vhe ngei Ḓoroboni ya Kapa, hune vha ḓo ṱanganelana na Vhahulwane vha Vhurumelwa ha Komiti ya ASEAN ya Pretoria.

1.3. Afrika Tshipembe ḽi na vhushaka ha vhudipuḽomati na ha ikonomi na miraḓo nga yoṱhe ya ASEAN. Thendelano ya shango kha TAC i ḓo ita uri vhushaka haḽo na ASEAN ha vhuḽedzani vhu vhe ha tshiofisi.

1.4. Thendelano ya  Afrika Tshipembe kha TAC ndi tshikhala tsha u khwiṋisa vhushumisani ha polotiki na ha ikonomi na dzangano heḽi ḽa dzitshakatshaka ḽa ndeme ḽine ḽa khou aluwa.

D. Milaedza
1. U fhululedza
1.1. Khabinethe i ḓibadekanya na Muphuresidennde VhoRamaphosa kha u fhululedza Vho Dokotela John Pombe Magufuli kha u nangiwa havho sa Muphuresidennde-muṋangiwa wa Riphabuḽiki ya Vhuthihi ya Tanzania. Ri na ndavhelelo ya u shuma na  Vho Dokotela Magufuli kha u khwaṱhisa vhushaka ho khwaṱhaho ha mashango mavhili, khathihi na kha mafhungo a fanaho kha dzangalelo ḽa dzingu ḽa Mveledziso ya Tshitshavha tsha Tshipembe ha Afrika, khathihi na kha dzhango ḽa Afrika na ḽifhasi.

1.2. Khabinethe i fhululedza Ms Shudufhadzo Musida kha u ambadzwa khare ya u vha Miss Afrika Tshipembe wa 2020 na u mu tamela mashudu mavhuya kha mushumo wawe sa Muimeleli wa Pfungavhuṋe wa Afrika Tshipembe. O ḓibadekanya na tshipiḓa tsha maAfrika Tshipembe vhoṱhe vhane vha khou takusela fulaga ya Afrika Tshipembe nṱha kha u vhea shango kha vhuimo ha ḽifhasi. 

1.3. Khabinethe i fhululedza Banyana Banyana, vhe vha thoma vhupileli ha thaikili ya Tshiphuga tsha COSAFA nga u wina 2-0 kha Angola ngei Port Elizabeth, Kapa Vhubvaḓuvha nga Ḽavhuvhili, ḽa 3 Lara 2020.

2. Ndiliso
Khabinethe i livhisa ndiliso kha muṱa na khonani dza:

2.1. Vho Khotsi Enuga Sreenivasulu Reddy, vho lovhaho vha na miṅwaha ya 96. Vho bebelwa kha muṱa wa zwa poḽotiki ngei Tshipembe ha India. Vho ranga phanḓa fulo ḽa Mbumbano ya Dzitshaka ḽa u lwa na muvhuso wa tshiṱalula vha tikedza vhukuma mbofholowo ya Afrika Tshipembe lwa miṅwaha i eḓanaho hafu ya sentshari, vha dovha vha shuma mushumo muhulwane kha u khwiṋisa ndaṱiso dza dzitshakatshakadzi lwisanaho na shango.

Mbudziso: Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe 
Luṱingo: 083 501 0139
Duvha: Ḽavhuna, ḽa 5 Ḽara 2020

Share this page

Similar categories to explore