A. Timhaka leti nga eka Mbango
1. Gezi
1.1. Holobye wa Gezi, Dokodela Kgosientsho Ramokgopa, u endzerile switichi swa gezi swa 14 leswaku a vona hi yexe mitlhontlho leyi Eskom yi langutaneke na yona eka switichi swa gezi.
1.2. Marendzo ya nyike Holobye mikarhi yo burisana na vufambisi, vatirhi na mihlangano yo yimela vatirhi laha ku ceriwaka malahla, hi xikongomelo xo vumba ntirhisano eka xitichi xa gezi, tanihi xiphemu xa nongonoko wo antswisa vuswikoti byo tumbuluxa na ku va eku hetelela ku lulamisiwa ku kayivela ka gezi.
1.3. Khabinete yi joyina Holobye ku lemuka leswaku vatirhi va ka Eskom i xilotlelo xo tlhantlha mitlhontlho ya hina ya eneji.
2. Nkambisiso wa Vatirhi wa Kotara (QLFS) eka tihlayo ta mitirho
2.1. Khabinete yi amukerile ku ya ehenhla ka xiyimo xa mitirho etikweni tanihileswi QLFS yi vikeke ku tlakuka ka 48 000 eka nhlayo ya mitirho eka sekithara ya ximfumo leyi nga riki ya vurimi hi nkarhi wa kotara ya vumune ya 2022. Ku engeteleka ka mitirho ku hlohloteriwile hi mabindzu, vukorhokeri bya mabindzu na sekithara ya migodi, leswi nga tisa mpimo wa mitirho etikweni eka kwalomu ka 10 wa timiliyoni.
2.2. Ku tlakuka loku yaka emahlweni ka nhlayo ya mitirho ku vangiwa hi matshalatshala lama hlanganeke ya vanhu hikwavo lava katsekaka, hi ku tirhisana na mfumo, eku tirhiseni ka Kungu ra ku Aka hi Vuntshwa na ku Vuyelerisa Ikhonomi (ERRP).
2.3. Tihlayo ta mitirho ta kotara ya vumune ti aka eka mitirho ya 648 000 leyi nga tumbuluxiwa eka kotara ya vumbirhi ya 2022 na 204 000 wa mitirho leyi tumbuluxiweke exikarhi ka kotara ya vumbirhi na ya vunharhu ya 2022.
2.4. Ku tirhisiwa loku kongomisiweke ka ERRP ku endla leswaku ku va na ku nghenelela lokukulu eka ku tumbuluxiwa ka mitirho na ku lwisana na ku pfumaleka ka mitirho ni vusweti.
3. Samiti na Expo yo Tinyungubyisa hi ku Xava Swilo Swa Laha Afrika-Dzonga
3.1. Khabinete yi hoyozerile ku rhurhela loku humeleleke ka Samiti na Exo ya vu 11 yo Tinyungubyisa hi ku Xava Swilo Swa Laha Afrika-Dzonga leyi khomeriweke eJoni ehansi ka nhlokomhaka leyi nge: “Ku kurisa ikhonomi na ku tumbuluxa mitirho hi ku tirhisa swilo swa laha Kaya” naswona ku vulavule Xandla xa Presidente, Tatana Paul Mashatile, hi ti 28 Nyenyankulu 2023.
3.2. Expo yi kombisile ku tlula 200 wa nhundzu ya xiyimo xa le henhla leyi nga endliwa laha kaya na vukorhokeri ku suka eka switlangiso, switirhisiwa swa dyondzo, fanichara, swakudya na swikumiwa swa swakunwa ku ya eka swa elektroniki, leswi kombisaka vuswikoti lebyikulu eAfrika-Dzonga eka vutumbuluxi, ku cinca eka vumaki na vuswikoti bya vaendli va laha kaya.
3.3. Khabinete yi hlohlotele mabindzu na vaakatiko ku xava laha kaya tanihileswi ku xava kun’wana na kun’wana kumbe xilaveko xa swikumiwa na vukorhokeri bya laha kaya swi hoxaka xandla eka ku pfuxetiwa ka ikhonomi na ku seketela ku tumbuluxiwa ka mitirho.
4. Vuxaka bya Afrika-Dzonga na Belgium
4.1. Khabinete yi amukerile ku tshemba loku kombisiweke eAfrika-Dzonga hi ku tirhisa Rendzo ra Mfumo ra nkoka ra Muchaviseki Hosi Philippe na Nkosikazi Mathilde, wa Mfumo wa Belgium, hi ku rhambiwa hi Presidente Cyril Ramaphosa, ku sukela hi ti 22 ku fikela hi ti 27 Nyenyankulu 2023.
4.2. Vuxaka byo tiya bya matiko mambirhi lebyi kongomisiweke eka mabindzu, vuvekisi byo kongoma bya le handle na vupfhumba byi kandziyisile Rendzo leri ro sungula ra Mfumo. Tlhandlakambirhi, Foramu ya Mabindzu ya Afrika-Dzonga na Belgium yi endle leswaku ku khomiwa mabulo ni mivulavurisano ku antswisa vuxaka bya mabindzu na vuvekisi, leswi nga tlakusaka vumaki bya Afrika-Dzonga.
4.3. Belgium i rin’wana ra matiko ya nkoka swinene eka ikhonomi ya Afrika-Dzonga ni le mhakeni yo xavisa swilo. Hi lembe ra 2020 Afrika-Dzonga ri xavisele Belgium $2.38 wa tibiliyoni eka swiyenge swo fana na tidayimani, tilori to rhumela swilo, tikhemikhali ta oganiki na swiphemu swa tinsimbi ta risima. Nakambe ku na swivandlanene swa vuvekisi exikarhi ka matiko ya hina mambirhi eka eneji, switirhisiwa na nhlayiso wa rihanyo.
5. Nhlengeletano ya Vumbiwa ya Rixaka
5.1. Khabinete yi amukerile mbulavurisano wa Vumbiwa lowu khomeriweke eka Nhlengelatano ya Rixaka ya masiku manharhu (22-24 Nyenyankulu 2023) ehansi ka nhlokomhaka leyi nge: “Ku anakanyisisa hi Vumbiwa: Ku tirha ka nawu, vutihlamuleri, vululami bya vaaki na ikhonomi.” Mikanerisano yi anakanyisisile hi malembe ya 25 lama hundzeke ya Vumbiwa na ku tsariwa ka leswi faneleke ku endliwa.
5.2. Vumbiwa ri tshama ri ri tsalwa leri hanyaka no va ra nkoka eka ku endla leswaku mfumo wu cinca vutomi bya vanhu va Afrika-Dzonga hinkwavo ku va lebyinene.
6. Nhlengeletano ya Vululami bya Rimbewu na ku Veleka ya Rixaka
6.1. Ku fikelela Timfanelo ta Rihanyo ra Rimbewu na ku veleka a ku ri nhlokomhaka eka nhlengeletano leyi a yi khomiwile ku sukela hi ti 22 ku fikela hi ti 24 Nyenyankulu, leyi a yi rhangeriwe hi Holobye wa Nhluvukiso wa Vaaki, Manana Lindiwe Zulu. Mfumo wu tiyimiserile ku tiyisisa leswaku vanhu hinkwavo va na matimba na switirhisiwa swo teka swiboho leswinene mayelana na mimiri ya vona, rimbewu na ku veleka.
6.2. Xiviko xa vumbirhi xa Khomixini ya Xiyimo xa le Henhla eka Samiti ya Nairobi mayelana ni Nhlengeletano ya Matiko ya Misava emhakeni ya Vaaki na Nhluvukiso lexi nga na nhlokomhaka leyi nge ‘Vululami bya Rimbewu na ku Veleka tanihi xitirhisiwa xo fikelela ku Tiyimisela ka Samiti ya Nairobi’ na xona xi simekiwile. Leswi swi nyika nkongomiso eka ku fikelela vululami bya swa rimbewu na ku veleka eka hinkwavo eAfrika-Dzonga.
7. Tindhambhi ni maxelo yo biha swinene
7.1. Presidente Cyril Ramaphosa u endzerile Port St. Johns eKapa-Vuxa hi ti 28 Nyenyankulu 2023 ku kambela leswi nga endliwa hi mfumo na vaaki eka xiyimo lexi nga va kona endzhaku ka ku onhaka lokukulu loku vangiweke hi ndhambi ya sweswinyana eka ndhawu yoleyo. Presidente u tiyisisile eka miganga leswaku mfumo wu ta va seketela na ku hoyozela ntirho wa vatirhi va swiyimo swa xihatla lava pfuneke eka matshalatshala yo ponisa, endzhaku ka ndhambi ePort St. Johns na tindhawu ta le kusuhi, leyi vangeke ku mbundzumuka ka misava, ku tsuvuka ka mirhi, ku pfaleka ka magondzo ivi swi khumba swinene vutomi bya vanhu.
7.2. Senthara ya Vulawuri bya Makhombo ya Rixaka yi fambisa n'wangulo wa mfumo hi ku tirhisana na tisenthara ta vulawuri bya timhangu ta Kapa-Vuxa na muganga wa OR Tambo ku hunguta tshikelelo wo biha wa ndhambi eka miganga ya hina. Khabinete yi lemukile ku tirhisiwa ka sayense eka matshalatshala yo angula na ku hunguta hi ku tirhisa ntirho lowu endliwaka hi Huvo ya Vulavisisi bya Sayense na Tiindasitiri, xikan’we ni Nhlangano wa Xibakabaka wa Afrika-Dzonga wa Rixaka, Netiweke ya ku Langutisisa Mbango ya Afrika-Dzonga (SAEON) na Vukorhokeri bya Maxelo bya Afrika-Dzonga.
7.3. Hikwalaho kaleswi ku cinca ka maxelo ku onhaka swinene, xiave xa sayense, thekinoloji na vutumbuluxi eka ku hunguta timhangu, ku angula naswona eka swiyimo swin’wana, ku sivela, swi ve swa nkoka swinene.
7.4. Khabinete yi tsundzuxe vanhu lava tshamaka eka tindhawu leti nga ehansi na leti talaka ku va ni ndhambi, ku tshama va ri na vuxiyaxiya lebyikulu no landzelela switsundzuxo swa maxelo.
8. Mikanerisano ya miholo ya sekithara ya mfumo
8.1. Khabinete yi hlamuseriwile mayelana na mikanerisano ya miholo ya sekithara ya mfumo leyi yaka emahlweni naswona yi amukerile swikombiso swa le ku sunguleni swa ku koteka ka ku fikelela ntwanano na mihlangano yo yimela vatirhi leyi yimelaka vunyingi bya vatirhelamfumo.
9. N'wangulo wa Ntlawa wa Vululami, ku Sivela Vugevenga na Vusirheleri (JCPS) eka Goza ra ku Kombisa ku Vilela ra ti 20 ta Nyenyankulu
9.1. Khabinete yi hoyozerile matshalatshala ya Ntlawa wa JCPS na Nhlangano wa Matirhelo na Vunhlorhi wa Nhlanganelo wa Rixaka yo tiyisisa leswaku goza ro kombisa ku vilela ra ti 20 ta Nyenyankulu 2023 ri hundza handle ka timhangu letikulu.
9.2. Hambileswi yi amukelaka leswaku matirhelo ya muxaka wolowo a ya nge tirhisiwi eka matirhelo ya siku na siku, Khabinete yi lerisile leswaku Ntlawa wa JCPS wu tumbuluxa no andlala Kungu ro Sivela Vugevenga leri hlanganerweke no leteleriwa hi vuhlori ku tirhana na vugevenga lebyi kunguhatiweke, vuhlayiseki na nsirhelelo wa vanhu eAfrika-Dzonga hi xihatla na hi ndlela leyi tirhaka hi ku hetiseka.
9.3. Khabinete yi kombisile ku tlangela ka yona vun’we lebyi kombisiweke hi vunyingi bya vanhu va Afrika-Dzonga eku aleni swikombelo swa ku kombisa ku vilela na ku sirhelela xidemokirasi xa hina xa vumbiwa.
10. Vulavisisi eka mhaka ya Thabo Bester Mupfinyi loyi a a tirhisa Facebook
10.1. Khabinete yi hlamuseriwile hi ku humelela ka matshalatshala yo khoma mubaleki Thabo Bester, Mupfinyi loyi a a tirhisa Facebook, la balekeke ekhotsweni leri fambisiwaka hi G4S.
10.2. Khabinete yi lerisile Ndzawulo ya Vukorhokeri bya Makhotso ku hatla yi hetisisa maendlelo yo teka matirhelo ya tindhawu timbirhi ta makhotso leti lawuriwaka hi tikhamphani ta phurayivhete na ku tiyisisa vufambisi bya switandzhaku eka hinkwavo lava khumbekaka.
11. Ku dlayiwa ka Cloete na Thomas Murray
11.1. Khabinete yi sole ku dlayiwa ka Tatana Cloete Murray na n’wana wa wakwe wa jaha Thomas, ku nga vatirhi lava pfunaka vanhu lava tsandzekaka ku hakela swikweleti, lava a va lavisisa milandzu ya xiyimo xa le henhla naswona yi yisa marito yo chavelela eka ndyangu wa ka Murray eka ku lahlekeriwa ka vona.
11.2. Khabinete yi lerisile mihlangano leyi tiyisisaka leswaku nawu wa landzeriwa ku endla hinkwaswo leswi kotekaka ni ku hatlisa va khoma vadlayi na lava va va tholeke leswaku va xupuriwa.
12. Nhlangano wa Vulawuri bya Mindzilakano (BMA)
12.1. Khabinete yi hoyozerile ntirho lowukulu wo lunghiselela lowu endliweke ku tiyisisa leswaku BMA yi sungula ku tirha tanihi nhlangano lowu tiyimeleke, ku sukela hi ti 1 Hukuri 2023.
12.2. BMA i xiphemu xa nkoka xa ntirho wa mfumo wo sirhelela mindzilakano ya Afrika-Dzonga hi ku hetiseka hi ndlela leyi sirhelelaka swilaveko swa tiko na ku ndlandlamuxa vuhlayiseki bya tiko.
B. Swiboho swa Khabinete
1. Ku Humelela ka ku Cincela Vuhaxi eka maendlelo ya Dijitali (BDM)
1.1. Khabinete yi amukerile vuxokoxoko lebyintshwa bya nongonoko wa BDM tanihileswi tiko ri tilulamiselaka ku Tima Analogo na ku burisana loku endliweke na mavandla lama khumbekaka, ku katsa na swirho swa vaaki.
1.2. Khabinete yi lemukile ku humelela loku endliweke hi ku hoxiwa ka mabokisi ya set-top eka mindyangu leyi faneleke yi vuyeriwa, leyi endleke swikombelo swa mpfuneto wa mfumo.
1.3. Khabinete yi nyikile mpfumelelo eka Holobye wa Vuhlanganisi na Thekinoloji ya Dijitali ku gazeta siku ra ku Tima Analogo ya Afrika-Dzonga.
2. Tsalwa ra Vuxokoxoko ra Nhlayiso na Matirhiselo lama nga Heriki ya ku Hambana ka Swilo Leswi Hanyaka swa Afrika-Dzonga
2.1. Khabinete yi pasisile Tsalwa ra Vuxokoxoko ra Nhlayiso na Matirhiselo lama nga Heriki ya ku Hambana ka swilo Leswi Hanyaka swa Afrika-Dzonga.
2.2. Afrika-Dzonga i rin’wana ra matiko lama nga na vunyingi bya ku hambana ka swilo leswi hanyaka emisaveni naswona Tsalwa ra Vuxokoxoko ri ta pfuna tiko ku tirhisa swilo swa rona swo tala leswi hanyaka. Ri kandziyisa nkoka wa xiyenge xa ku hambana ka swilo leswi hanyaka eka ku kula ka ikhonomi ya Afrika-Dzonga, nhlayiso na ku ringana eka ikhonomi ya ku hambana ka swilo leswi hanyaka. Tsalwa ra Vuxokoxoko ri tlhela ri kombisa nkoka wo sirhelela vutivi bya ndhavuko na ku hambana ka swilo leswi hanyaka.
3. Pholisi ya Mfapfarhuto ya Mpfuno wa swa Timali ya Mabindzu Lamatsongo, ya le Xikarhi na Mabindzu Lamatsongo Swinene (tiSMME) na Mabindzuntirhisano
3.1. Khabinete yi pasisile ku kandziyisiwa ka pholisi ya Mpfapfarhuto ya Mpfuno wa swa Timali ya tiSMME na Mabindzuntirhisano ku kuma mavonelo ya vaaki. Pholisi yi vumba xiphemu xa ku nghenelela kun’wana ku seketela mabindzu lamatsongo, ku katsa na Rimba ra Nhluvukiso wa Mabindzu Lamatsongo leri Hlanganisiweke ra Rixaka leri pasisiweke hi Khabinete hi 2022.
3.2. Pholisi ya pfapfarhuto yi ringanyeta 17 wa ku nghenelela ka nkoka loku nga ta endla leswaku tiSMME leti ringanyetiwaka eka 3.2 wa timiliyoni na 43 000 wa mabindzuntirhisano etikweni ti humelela. Ku nghenelela loku ku katsa ku lulamisa tindlela ta nseketelo wa timali leti hambanisiweke, ku hlanganisa databeyisi ya mabindzu lamatsongo, ku antswisa ku fikeleriwa ka mali yo sungula bindzu na ku engetela nseketelo wa nhluvukiso wa mabindzu.
3.3. Mfumo wu rhangise nseketelo wa tiSMME na mabindzuntirhisano hikuva mabindzu lawa ya tumbuluxa mitirho yo tala na ku nyika vanhu swivandla swo tala swa ku tihanyisa.
3.4. Pholisi ya mpfapfarhuto yi ta kandziyisiwa eka Gazete ya Mfumo xikan’we na webusayiti ya Ndzawulo ya Nhluvukiso wa Mabindzu Lamatsongo eka www.dsbd.gov.za
4. Rimba ra Mati na Mbhasiso
4.1. Khabinete yi pasisile Rimba ra Mati na Mbhasiso leri nga ta tirhisiwa tanihi xiletelo xa ndlela leyi vukorhokeri bya mbhasiso byi kunguhatiwaka ha kona, ku fambisiwa na ku lawuriwa hi ndlela yo ringana na ku fambelanisiwa na nhluvukiso wa thekinoloji.
4.2. Rimba ri tlhele ri tumbuluxiwa ku angula eka mitlhontlho ya mphakelo wa vukorhokeri leyi voniweke eka switirhisiwa swa vukorhokeri leswi nga hlakala na ku onhaka, leswi nga hlayisiwiki kahle, na leswi nga endleriwangiki ku tirhela vanhu vo tala.
4.3. Rimba leri ri ta tlhela ri tirhisiwa ku pfala mavangwa ya mphakelo wa vukorhokeri naswona ri nyika magoza yo hunguta nhlayo ya le henhla ya mindyangu leyi pfumalaka nkululo lowu ringaneleke no hlayiseka eAfrika-Dzonga, naswona leswi swi katsa ku herisa swihambukelo swa mabakiti emikhukhwini.
4.4. Rimba ri ya emahlweni ri hlamusela mithwaso na ntokoto eka valawuri va maendlelo ya mitirho yo basisa mati ya thyaka na swilaveko swa ntokoto eka vafambisi va switichi swo basisa mati ya thyaka.
5. Pholisi na Nkongomiso wa Pholisi eka Ku Hoxiwa hi Xihatla ka Tinetiweke na Switirhisiwa swa Vuhlanganisi bya Elektroniki
5.1. Khabinete yi pasisile Pholisi na Nkongomiso wa Pholisi eka Ku Hoxiwa hi Xihatla ka Tinetiweke na Switirhisiwa swa Vuhlanganisi bya Elektroniki.
5.2. Xikongomelo xa Pholisi na Nkongomiso wa Pholisi i ku kongomisa Vulawuri bya Vuhlanganisi lebyi Tiyimeleke bya Afrika-Dzonga (ICASA) ku veka milawu eka tindlela ni maendlelo yo lulamisa timholovo leti nga vaka kona exikarhi ka n’wini wa layisense ya vukorhokeri bya netiweke ya vuhlanganisi bya elektroniki na n’wini wihi kumbe wihi wa ndhawu hi nkarhi wa ku hoxiwa ka tinetiweke ta vuhlanganisi na switirhisiwa swa elektroniki.
5.3. Ku hoxiwa kahle ka tinetiweke ta vuhlanganisi bya elektroniki i nchumu wa nkoka eka mfumo tanihileswi ti seketelaka ku ya ka tiko eka ikhonomi ya dijitali.
C. Ku thoriwa
Ku thoriwa hinkwako ku ya hi ku tiyisisiwa ka Vuthwaseri na ku kamberiwa ka mpfumelelo wa vuhlayiseki loku faneleke.
1. Manana Hapiloe Sello tanihi CEO wa Tiphaka ta Afrika-Dzonga ta Rixaka.
2. Vafambisi lava nga ri ki Swirho swa Huvo ya Vurhangerinkulu swa Sentech:
(a) Manana Sedzani Faith Mudau (ku thoriwa nakambe na Mutshamaxitulu);
(b) Manana Veronica Mmakoma Motloutsi (ku thoriwa nakambe);
(c) Tatana Themba Phiri (ku thoriwa nakambe);
(d) Manana Mapuleng Moropa (ku thoriwa nakambe);
(e) Dokodela Tshavhuyo Sesane (ku thoriwa nakambe);
(f) Tatana Mbasa Metuse (ku thoriwa nakambe);
(g) Gqweta Nkhumeleni Anderson Mudunungu (ku thoriwa nakambe);
(h) Tatana Luyolo Keyisa; na
(i) Tatana Kiruben Pillay.
D. Milawumbisi
1. Mpfapfarhuto wa Nawumbisi wo Cinca Gezi
1.1. Khabinete yi pasisile ku yisiwa ePalamende ka Mpfapfarhuto wa Nawumbisi wo Cinca Gezi.
1.2. Swikongomelo swa Nawumbisi wo Cinca i:
1.2.1. ku tiyisisa ntirho wa Mulawuri wa Eneji ya Afrika-Dzonga wa Rixaka,
1.2.2. ku tiyisisa swiletelo leswi fambelanaka na migingiriko leyi nga na layisense na leyi nga riki na layisense (leyi ntshunxiweke);
1.2.3. ku endla swiletelo swa magoza ya nkarhi wo cinca ya ku tumbuluxiwa ka Mufambisi wa Mafambiselo ya Vuhundzisi (TSO); na
1.2.4. ku hlamusela mitirho ya TSO leyi, yin'wana ya yona, yi katsaka endlelo ro xavisa gezi eka timakete to tala, na ku nyika ku fikeleriwa ka netiweke ya vuhundzisi ku nga ri na xihlawuhlawu.
2. Nawumbisi wo Cinca Mafambiselo ya Vulawuri bya bya Mfumo (PAMA) wa 2023
2.1. Khabinete yi pasisile ku yisiwa ePalamende ka Nawumbisi wa PAMA wa 2023.
2.2. Xikongomelonkulu xa Nawumbisi i ku antswisa mphakelo wa vukorhokeri hi ku ringanisa ku antswa switirhisiwa swa vanhu, vulawuri na malunghiselelo lama fambelanaka na swona eka swiyenge swinharhu swa mfumo.
2.3. Nawumbisi wu tlhela wu susa ku hambana loku nga lulamangiki eka vulawuri bya mfumo na ku lulamisela ku tumbuluxiwa ka rimba ra ku burisana hi nhlanganelo.
3. Nawumbisi wo cinca Vukorhokeri bya Mfumo wa 2023
3.1. Khabinete yi pasisile ku yisiwa ePalamende ka Nawumbisi wo Cinca Vukorhokeri bya Mfumo wa 2023.
3.2. Xikongomelo xa Nawumbisi i ku hlamusela mitirho ya valawurinkulu mayelana na Tinhloko ta Tindzawulo (tiHoD) na ku nyika tiHoD matimba yo karhi yo lawula, kasi matimba ya man'wana ya fanele ku rwexiwa valawurinkulu.
3.3. Nawumbisi wu tlhela wu engetela ntirho wa Mulawuri-Jenerali eka Hofisi ya Presidente ku tumbuluxa Nhloko ya Vulawuri bya Mfumo na ku tlhela wu hlamusela ntirho wa Khomixini ya Vukorhokeri bya Vaaki mayelana na swivilelo.
4. Mpfapfarhuto wa Nawumbisi wo Cinca Vuhlanganisi bya Elektroniki
4.1. Khabinete yi pasisile ku gazetiwa ka Nawumbisi wo Cinca Vuhlanganisi bya Elektroniki ku kuma mavonelo ya vaaki.
4.2. Xikongomelo xa ku cinca loku ringanyetiweke i ku engetela mpimo wa mphikizano eka sekithara ya vuhlanganisi bya riqingho na ku hunguta mixavo.
4.3. Ku cinciwa ka Nawu wa Vuhlanganisi bya Elektroniki swi ta endla leswaku Vulawuri bya Vuhlanganisi lebyi Tiyimeleke bya Afrika-Dzonga byi kota ku cincacinca ku lawula timhaka ta mphikizano eka sekithara leyi.
E. Mitirho Leyi Taka
1. Tiholideyi ta xikolo
1.1. Khabinete yi navelela vadyondzi na vadyondzisi hinkwavo nkarhi lowunene wo wisa hikuva swa va fanela.
1.2. Hi fanele hi rhangisa vuhlayiseki bya vana va hina hambi ku ri hi nkarhi wa tiholideyi ta xikolo.
2. Paseka na Ramadan
2.1. Khabinete yi hundzisela ku navelela lokunene eka vagandzeri va Vakriste na Mamoslem hi nkarhi wa Paseka na Ramadan.
2.2. Khabinete yi kombela lava nga ta teka marendzo hi nkarhi lowu wa tiholideyi, ku va va xixima vatirhisi van’wana va magondzo na ku landzela milawu ya le gondzweni. Vachayeri va fanele ku landzelela rivilo leri vekiweke, na ku tiyisisa leswaku mimovha ya vona yi lulamele ku va egondzweni, naswona va nga chayeli va nwile.
3. Nhlengeletano ya Vuvekisi ya Afrika-Dzonga (SAIC)
3.1. Presidente Cyril Ramaphosa u ta rhangela ku rhurhela ka Afrika-Dzonga ka SAIC ya vu 5 hi ti 13 Hukuri 2023 eSandton Convention Center eJoni.
3.2. Ku sukela loko ku ve na nhlengeletano ya vuvekisi yo sungula hi 2018, Afrika-Dzonga ri na switshembiso swa vuvekisi swa R1,14 wa titriliyoni. Leswi swi yimela 95 wa tiphesente ta xikongomelo xa hina xo sungula naswona swi yimela vuvekisi eka swiyenge swo hambana swa ikhonomi.
3.3. Eka switshembiso swa vuvekisi swa 152 leswi endliweke nkarhi lowu nga hundza, tiphurojeke ta 45 ti hetisiwile, kasi tin’wana ta 57 ti le ku endliweni sweswi. Vuvekisi lebyi byi endle leswaku ku va na tifektri letintshwa, tisenthara ta riqingho, switichi swa gezi ra dyambu, tikhebulu ta fibre optic ta le hansi ka lwandle, ku ndlandlamuxiwa ka tindhawu ta vuhumelerisi na ku tirhisiwa ka tithekinoloji letintshwa.
3.4. Hi nkarhi wa Mbulavulo hi Xiyimo xa Rixaka, Presidente u tivise xikongomelo xa R2 wa titriliyoni eka nkarhi lowuntshwa wo hlengeleta vuvekisi.
4. Foramu ya Mabindzu ya Ndhawu ya Mabindzu ya Nkaswipimelo ya Tikokulu ra Afrika (AfCFTA)
4.1. Afrika-Dzonga ri ta rhurhela Foramu ya Mabindzu ya AfCFTA leyi kunguhatiweke ku va kona eCape Town International Convention Center ku sukela hi ti 16 ku fikela hi ti 19 Dzivamusoko 2023, hi ku tirhisana na Vumatsalani bya AfCFTA.
4.2. Foramu ya Mabindzu ya AfCFTA yi ta tirha tanihi ndhawu ya mabindzu na vavekisi yo tihlanganisa na vatirhisani lavantshwa na tikhasimende, ku ndlandlamuxa ndlela ya vona na ku fikelela timakete letintshwa eka tisekithara ta nkoka leti hlawuriweke.
5. N’hweti ya Ntshunxeko
5.1. Afrika Dzonga ri ta tsundzuka N’hweti ya Ntshunxeko hi Dzivamisoko ku fungha ku cinca ka tiko ku suka eka mfumo wa xihlawuhlawu wo tshikilelaka ku ya eka tiko leri ntshunxekeke ra xidemokirasi. Namuntlha, vanhu hinkwavo va Afrika-Dzonga va tiphina hi nsirhelelo wa Vumbiwa naswona hi ntshunxekile ku va leswi hi nga swona na ku landzelela ku navela ka hina hi ri karhi hi landzelela swipimelo swa nawu.
5.2. Ku tlangela i xitsundzuxo xa ku titsona swo tala loku endliweke ku tiyisisa ntshunxeko wa hina lowu nga endla leswaku ku va na nhlawulo wo sungula wa xidemokirasi wa tiko ra hina hi ti 27 Hukuri 1994, ku tlangela ku vuyeriwa ka ntshunxeko wa hina na ku tiyimisela ka hina hi vun’we ku tirha hi matimba swinene ku lulamisa mitlhontlho leyi ya ha karhataka tiko ra hina na ku tiyisisa leswaku a hi rivali munhu.
F. Marungula
1. Hoyohoyo
Khabinete yi hoyozela na ku navelela leswinene eka:
- N’wamisavu wa Afrika Dzonga, Trevor Noah, loyi a nga wina sagwadi ra ndhuma ra Europe’s Erasmus Prize, leswi nga n’wi endla n’wamisavu wo sungula ku wina sagwadi mpfhuka xa Charlie Chaplin hi 1965. Sagwadi ra Erasmus i sagwadi ra lembe na lembe leri nyikiwaka vanhu kumbe mavandla lama hoxeke xandla hi ndlela yo hlawuleka eka mfuwo, vaaki kumbe sayense ya vaaki eYuropa na le misaveni hinkwayo.
- vaamukeri va Masagwadi yo Sungula ya Vurhangeri bya Vavasati va Afrika ya Charlotte Maxeke, lama khomiweke hi Holobye wa Vuxaka bya Matiko ya Misava na Ntirhisano, Dokodela Naledi Pandor. Ntirho lowu wu lemuka no xixima varhangeri vo hlawuleka va Vavasati va Afrika lava ku humelela ka vona, nkucetelo, na ku hoxa xandla swi nga yisa emahlweni nhluvukiso wa Afrika eka swiyenge swo hambana swa vaaki. Masagwadi ya tlhele ya lemuka ku hoxa xandla eka ku yisa emahlweni ndzingano wa rimbewu na ku nyika vavasati matimba.
- Banyana Banyana, loko va ri karhi va tilulamisela ku tlanga ra vumbirhi eka Khapu ya Misava ya FIFA. Va ta ya eSerbia eka ntlangu wa xinghana hi ti 10 Hukuri 2023.
- Bafana Bafana lava nga fikelela ku ya eka Khapu ya Matiko ya Afrika ya 2023 endzhaku ko hlula Liberia 2-1 eMonrovia hi ti 28 Nyenyankulu 2023.
2. Ku chavelela
Khabinete yi kombisile ku chavelela eka ndyangu na vanghana va:
- Muyimeri Moosa “Mosie” Moolla (88) loyi hi 2013 a nga nyikiwa The Order of Luthuli in Silver hikwalaho ka ntirho wa yena wa xivindzi no va kahle swinene eka vandla ra ntshunxeko laha a tale ku veka vutomi bya yena ekhombyeni lerikulu na ku yimela swilaveko swa vandla ra ntshuxeko na Afrika-Dzonga eka vaaki va matiko ya misava. A a ri exikarhi ka valwela ntshunxeko va 155 va nhlangano wa Congress lava khomiweke hikokwalaho ka swihehlo swa Vuxengi Lebyikulu hi N'wendzamhala 1956.
- vanhu vanharhu lava lahlekeriweke hi vutomi bya vona hi nkarhi wa ndhambi ePort St. John’s ni le tindhawini ta le kusuhi.
- vanhu va ntlhanu lava dlayiweke na vanharhu lava vavisekeke eka timhangu timbirhi to hambana ta ku duvula eTongaat, eKwaZulu-Natal hi ti 23 Nyenyankulu 2023.
- Tatana Randall Robison (81), mulweri wa ntshunxeko wa le Amerika na musunguri wa TransAfrica, nhlangano wa xiyimo xa le henhla wa ku hlohlotela eWashington lowu pfuneke ku vumba hi vuntshwa pholisi ya matiko mambe ya United States eka Afrika-Dzonga ya nguva ya xihlawuhlawu.
Khabinete yi tlhele yi kombisa ku chavelela:
- mfumo na vanhu va India, Pakistan na Afghanistan eka ku lahlekeriwa hi vutomi endzhaku ka ku tsekatseka ka misava loku hlaseleke matiko wolawo.
Swivutiso: Tatana Michael Currin – Muvulavuleri wa Mfumo wo Khomela
Selfoni: 082 462 7896
