A. Ditaba tšeo di Amago Badudi
Kgolo le Kaonafalo ya Ekonomi
1. Dinyakišišo tša Batho bao ba Šomago le bao ba sa Šomego tša Kotara ye Nngwe le ye Nngwe (QLFS)
1.1. Kabinete e amogela dipoelo tša QLFS, tša kotara ya boraro ya 2023 bjale ka ge di lokolotšwe ke Dipalopalo tša Afrika Borwa tšeo di bontšhago dipalo tša mošomo di oketšegile go feta magato a mošomo a pele ga COVID-19.
1.2. Kabinete e thabetše gore diprofense ka moka eupša e tee e kgathile tema go koketšego ya 399 000 go palo ya batho bao ba šomago go ya go palomoka ya batho ba 16, 7 milione, batho bao ba šomago mo kotareng ya boraro, ge e bapetšwa le 16,3 milione mo kotareng ya bobedi ya 2023. Go kgatha tema go maatla go tlaleletšo ya KwaZulu-Natal (e oketšegile ka 152 000), Limpopo (e oketšegile ka 70 000), Leboa Bodikela (e oketšegile ka 61 000) gomme Mpumalanga, e bontšha phihlelelo ya go nanya eupša ya go se fetogefetoge ya nepo ya Leano la Kaonafatšo le Kagolefsa ya Ekonomi la go aga lefsa bokaone, ka maatla gape ka kakaretšo.
1.3. Kabinete e leboga go kgatha tema mo go tšwelago pele gape ga go se fetoge ga makala le diintasteri tše di latelago:
1.3.1.1. Lekala la mešomo ya semmušo le oketšegile ka 287 000 mola lekala leo e sego la semmušo le oketšegile ka mešomo ye 29 000;
1.3.1.2. Ditšhelete (se se akaretša ditirelo tša kgwebo) di oketšegile ka mešomo ye 237 000;
1.3.1.3. Ditirelo tša setšhaba le leago di oketšegile ka mešomo ye 119 000
1.4. Kabinete e lemogile gape khuetšo ye mpe ya mathata a mohlagase le lotšistiki yeo e tšwelago pele go tšweletšo, meepo, dinamelwa le ditirelo. Kabinete e tshepa gore tšwelopele ye e bonagalago kgauswanyane e tla bonagala mo go tlošeng go kgaotšwa ga mohlagase, le ditšhitišo mo intanstering ya merwalo le lotšistiki.
1.5. Kabinete e thabela gape gore le ge go na le ditlhohlo tšeo di sa šetšego, go hloka mešomo ga bafsa go a fokotšega gannyanegannyane (phokotšego ya 1.9% go tšwa go kotara ya go feta), le koketšego ya 237 000 go palo ya bafsa bao ba thwetšwego, e golela go palomoka ya dimilione tše tshela tša bafsa bao ba šomago.
2. Dipeeletšo
2.1. Ka tsela ya go swana ya kaonafatšo le go godiša ekonomi, Kabinete e amogela tlaleletšo ya peeletšo ya R5 bilione ke Khamphani ya Difatanaga ya Ford ka sefatanaga sa yona sa mohlagase sa Ford Ranger seo se lebeletšwego go išwa ka Yuropa, New Zealand le Australia. Khamphani gonabjale e thwala bašomi ba 5 200 ka Afrika Borwa.
2.2. Kabinete e amogela gape peeletšo ka Procter & Gamble (P&G) mo lekaleng la tšweletšo ye mpsha ya sebjalebjale ya Pampers Premium Care ka Ekurhuleni, Gauteng. P&G e oketša peeletšo ka palomoka ya R900 milione go tloga ka 2018 gomme gonabjale e na le bašomi ba go feta 4000 ya mešomo ya thwii le yeo e sego ya thwii mo legorong la yona la mešomo.
2.3. Bobedi dithakgolo tša diprotšeke tša Khamphani ya Difatanaga ya Ford le P&G ke bohlatse bja go kgatha tema go bohlokwa ga lenaneo le peeletšo la Mopresidente Cyril Ramaphosa ka Khonferenseng ya Peeletšo Nageng ya Afrika Borwa, le kgonthišo ya Afrika Borwa bjalo ka lefelo la kgetho la peeletšo.
3. Go Rekišetša naga ya Kingdom of Saudi Arabia Nama ya Kgomo ya Naga ya Afrika Borwa
3.1. Kabinete e amogela go saenwa ga tumelelano ye e saennwego nakong ya Samiti ya Dipeeletšo ya naga ya Saudi le dinaga tša Afrika ya gore Afrika Borwa e ka rekišetša naga ya Kingdom of Saudi Arabia nama ya kgomo. Tumelelano ye ke leswao la kgato ye bohlokwa ya go kgonthiša gore ditšweletšwa tša nama ya kgomo ya Afrika Borwa e hwetšwe mmarakeng wo wo bohlokwa, gape e matlafatša go kgatha tema ga lekala la temo go bobedi kgolo ya ekonomi le tlholo ya mešomo.
3.2. Kabinete e lebogiša Ditona Thoko Didiza le Ebrahim Patel ka mošomo wo mobotse wo ba o dirilego go kgonthiša gore Afrika Borwa e kgona go bulelwa dikgoro tša mmaraka wo wa ditšweletšwa tša nama kgomo.
4. Dipego tša Maaka a ka Boomo tše di Bolelago ka Diphetolo tša Dinyakwa tša Dikišontle tša Temo tša Matlafatšo ya Ekonomi ya Temo ya Bathobaso (BEE)
4.1. Kabinete e kgala ka bogale maaka a ka boomo ao a dirilwego ke ba bangwe ba bobegaditaba ka dikarolo tše dingwe tša dinyakwa tša BEE ya Temo tabeng ya go rekišetša dinaga tša ka ntle ditšweletšwa tša temo, e lego selo seo go lebeletšwego gore se tla hlohleletša ngangego ya semorafe, gomme ba gopotša bobegaditaba gore tokologo ya bona e swanela ke go ba le maikarabelo.
4.2. Kabinete e tšweleditše ditebogo tša yona go intasteri ya temo, kudu SA Wine le Agricultural Chamber of Business, yeo e tsebegago bjalo ka Agbiz, ka go gana maiteko a go gogela naga le lekala go ngangegong ya semorafe ka go hlaloša phatlalatša diphetolo ka pela ge di se na go phatlalatšwa. Kemo ya gago go taba ye e bontšha gabotse gore le wena o nyaka go bona seo se kwalakwaditšwego ke Springboks se diragala e lego seo se bolelago gore Ge re Šoma Mmogo re tla Atlega.
5. Boeti
5.1. Kabinete e lemogile tirišano ye e thomilwego gare ga Kgoro ya Boeti le Google bjalo ka selo seo se tla fetolago ka moo go tlwaelegilego go dira mošomo ka gona legorong le ka go thuša go dira gore Afrika Borwa e tsebege bjalo ka lefelo la boeti la go phala a mangwe.
5.2. Gare ga tše dingwe, maikemišetšo a tirišano ye ke go dira gore go šomišwe didirišwa tša titšitale go godiša maitemogelo a boeti le tshwarelelo, go akaretša le boikgafo bjoo Google Maps e tla šomišago theknolotši go thuša baeti go efoga mafelo a bosenyi, bjoo bo lego bjo bontši.
Twantšho ya Bosenyi le Bomenetša
6. Twantšho ya Bosenyi ye e Kopantšwego
6.1. Kabinete e amogetše go išwa ga Mašole a Bosetšhaba a Afrika Borwa (SANDF), go tloga ka la 28 Diphalane 2023 go fihla ka la 28 Moranang 2024, go thekga Ditirelo tša Maphodisa a Afrika Borwa (SAPS) le mekgatlo ye mengwe ya phethagatšo ya molao go šogana le go rafa moo go sego molaong ka nageng.
6.2. Go išwa mo ga mašole go kgonthiša boikgafo bja mmušo go fediša go rafa mo go sego molaong le go hlola maemo a kgolo ya kakaretšo le phetolo ya ekonomi.
6.3. Tona ya Toka, Thibelo ya Bosenyi le Sehlopha sa Tšhireletšo ba bile le tšwelopele ka mošomo wo o thomilwego gomme tona ya maphodisa beke ya go feta o file dipalopalo tša kotara tša melato ya bosenyi
7. Poeledišano ya Setšhaba ya Khansele ya Maele a Kgahlanong le Bosenyi (NACAC)
7.1. Kabinete e amogela katlego ya go swara Poledišano ya Setšhaba ya NACAC yeo e tšweleditšwego tšwelopele ya go phethagatša Mokgwa wa Twantšho ya Bosenyi le maele a Khomišene ya Molao ya Dinyakišišo tša Dikgonono tša go Thopša ga Mmušo.
7.2. Tšwelopele e akaretša maele a dikarolo tše seswai godimo ga tše 16 tša dikaonafatšo tša molao go šogana le maele ao a itšego a Khomišene ya Dinyakišišo tša Melato ya go Gogwa ga Mmušo ka Nko ao gonabjale a lego pele ga Palamente. Melaokakanywa e akaretša dikarolo tša go swana le go reka didirišwa, kaonafatšo ya taolo, maitshwaro a bašomedi ba setšhaba, kaonafatšo ya ditirelo tša mahlale, go sepetšwa ga tšhelete ka moo go sego molaong le go kaonafatšwa ga melao ya dikgetho.
7.3. Lekala la go Thopa Dithoto le filwe maikarabelo a go fa ditaelo tša go emiša ditšhelete tše e ka bago R14 bilione tša melato ye e amanago le go gogwa ga mmušo ka nko gomme le kgonne go hwetša R5.4 bilione ya go holega mo go sego molaong. Go tlaleletša, Lekala la Dinyakišišo le išitše melato ye e lebanego le go thopša ga mmušo le bomenetša ye 34 kgorotshekong, e ama batho ba 205 bao ba gononelwago.
8. Twantšho Kgahlanong le Tlhorišo le Dipolao tša Basadi le Basetsana
8.1. Kabinete e kgala ka bogale go hlabja ga moithuti wa mosadi wa Yunibesithi ya Theknolotši ya Cape Peninsula, ke monna wa gago.
8.2. Kabinete e ipiletša go setšhaba go šoma mmogo le mmušo go fediša dikgaruru tšeo di hlolwago ke bong mola maphodisa a tšwela pele go swara le go sekiša basenyi.
9. Go Hlokofala ga Bana ka Lebaka la Phepompe
9.1. Kabinete e tshwenyegile ka ga go begwa ga mahu a bana ka lebaka la phepompe bjale ka ge e begile ke Khomišene ya Ditokelo tša Batho ya Afrika Borwa.
9.2. Kabinete e rata go gopotša maloko a setšhaba ka ga mananeo a thekgo a mmušo go swana le Mphiwafela wa Phepo ya Bana woo maikemišetšo a wona e lego go thuša malapa go fihlelela dinyakwa tša motheo tša bana. Se ke go tlaleletša Lenaneo la Thušo ya Leago le legolo leo mmušo o fago malapa a go hloka dijo tša phepo ka Lenaneo la Phepo la Dikolo la Setšhaba le Phepo ya Setšhaba le disenthara tša kaonafatšo.
10. Ngwadišo ya go Kgetha
10.1. Kabinete e bušeleditše boipiletšo bja yona go bakgethi ka moka boa ba nago le maswanedi go ingwadišetša go kgetha ditišing tša bona tša go kgetha tša kgauswi, go akareša le go mpshafatša tshedimošo ya bona nakong ya Mafelo a Beke a go Ngwadišetša go Kgetha ya 18 go fihla go 19 Dibatsela 2023.
10.2. Go thuša bakgethi bao ba nyakago go tšea di ID tša bona tšeo ba dirilego dikgopelo tša gona goba go dira dikgopelo tša ditifikeiti tša Boitsebišo bja Nakwana, Kgoro ya Merero ya Selegae e lebantše diiri tša bona tša mošomo le tša IEC mo mafelelong a beke a go ingwadišetša go kgetha.
10.3. Kabinete e gopoditše Badudi gore ba ka šomiša gape sedirišwa sa go ingwadišetša go kgetha sa inthanete go (https://registertovote.elections.org.za/Welcome) seo se dutšego se šoma go tloga ka la Dibokwane 2023, go ngwadiša goba go mpshafatša tshedimošo.
Kaonafatšo ya Infrastraktšha
11. Mohlagase
11.1. Tona ka Ofising ya Mopresidente yo a hlokometšego tša Mohlagase o file setšhaba tshedimošo ye e nabilego ka maemo le tšwelelopele ka go kgonthiša tšhireletšo ya mohlagase.
12. Tšhireletšo ya Meetse
12.1. Kabinete e thabetše go bega gore dikgokagagano tšeo di dirilego gore go be le tšhalelo morago ya go phethagatša protšeke ya Letamo la Mzimvubu di rarollotšwe gomme go thongwa ga lefelo go thomile ka Dibatsela, mola dipoledišano le baetapele ba setšo ka ditaba tša leago di tšwela pele.
12.2. Kabinete e sedimošitšwe gore gonabjale go swaragane le mošomo wa go godišwa ga Letamo la Clanwilliam go godiša bokgoni bja go swara meetse go fihla go dimetara tša dikhubiki tše 344 milione gore batho ba Mmasepala wa Selete wa West Coast, Mmasepala wa Selegae wa Cedrberg le Mmasepala wa Selegae wa Matzikama ba holege.
12.3. Kabinete e tsebišitšwe gore go agwa ga Letamo la Tzaneen go thomile gape ka Phupu 2023, gomme go lebeletšwe gore le tla fetšwa ka Moranang 2025.
12.4. Kabinete e boditšwe gore sehlopha se se kopanego sa mebasepalamegolo ye meraro (Ekurhuleni, Joburg le Tshwane) le Rand Water ba tšwela pele go kopana go šogana le medu yeo e hlolago ditlhohlo tša meetse. Mo gare ga ditlhohlo tša meetse ka Gauteng ke meetse ao a senyegago ka lebaka la ditlhohlo tša infrastraktšha ya kgale ya mmasepala le tlhokego ya tekolo ya meetse ao a dutlago le go lokiša diphaepe tšeo di senyegilego.
13. Karolo ya 2 ya SA Connect
13.1. Kabinete e amogetše le go šegofatša pego ye e mpshafaditšwego ka ga phethagatšo ya Protšeke ya Karolo ya 2 ya SA Connect. SA Connect ke lenaneo la go etwa pele ke mmušo leo le nyakago go kopanya karogano ya titšitale ka go kgokaganya malapa le diinstitušene tša mmušo le gore ditšhaba di kgone go fihlelela Wi-Fi go phatlalala le naga.
13.2. Tabeng ya tšwelelopele yeo e dirilwego karolong ya 2 ya protšeke ye, Kabinete e thabela gore malapa a 1 000 a tsentšheditšwe mafarahlahla le gore go beakanyetšwa go tsentšha di-Wi-Fi go mafelo a setšhaba a 1 000 ka Manthole 2023.
13.3. Go tlaleletša, protšeke e thomile infrastraktšha ya kgokagano ya Inthanete yeo e dumelelago malapa go fihlelela ditefo tša Inthanete tša go se bitše tšhelete ye ntši. Ka R240 ka kgwedi, lapa le le ingwadišitšego le ka hwetša inthanete ye maatla ye le ka e šomišago ka mokgwa wo le ratago ntle le go beelwa magomo, le tefo ya data ya go se bitše ye e ka bago kiki ye tee ka R5 ka letšatši.
13.4. Go akanya gore protšeke e tla kgatha gape tema go ekonomi ka peakanyo ya batho bao ba nago le bokgoni bjo bonnyane ba 4 505 le dibaka tša mešomo ya bokgoni ye 169, gomme e tla thekga dikhamphani tše dinnyane go ya go tša magareng.
13.5. Go tlaleletša, inthanete ye e nyakegago kudu e tla abelwa dikolo tša go feta 18 000, makgobapuku a 943, mafelo a maphelo a 5 731 le mešate ya magoši ye 8 241 mo dikgweding tše di tlago bjalo ka ge se e le boikgafo bja go dirwa ke dikhamphani tša dikgokagano go thuša setšhaba.
13.6. Go akantšwe gore protšeke e tla aba kgokagano go malapa a go feta dimilione tše hlano le mafelo a ditšhaba a Wi-Fi a 32 000 go phatlalala le naga mo dikgweding tše 36 tše di latelago.
14. Go Fetogela ga Kgašo go ya go ya Titšithale
14.1. Kabinete e lemogile tšwelopele yeo naga e e dirago ka go fetogela go kgašo ya titšitale. Go tloga ka la 23 Mosegamanye 2023, ditransmithara ka moka tša analoko tše 123 tša ka godimo ga 694 Mekahetsedi ile tša tingwa go diprofense tše nne tše di šetšego e lego; Kapa Bohlabela, KwaZulu-Natal, Kapa Bodikela le Gauteng. Se se tla lokolla spektramo seo se nyakegago sa inthanete ya diselefouno, le tshedimošo ye nngwe le dinyakwa tše di amanago le theknolotši ya dikgokagano.
14.2. Kabinete e boditšwe gore Tona ya Dikgokagano le Ditheknolotši tša Titšitale e lebeletše Manthole 2024 bjalo ka tšatšikgwedi la mafelelo la go tima ditirelo ka moka tša kgašo ya analoko, le gore go na le tšwelopele go fihlelela tšatšikgwedi leo le beilwego.
15. Lenaneo la go Hlwekiša Mebasepala le go Šireletša Tikologo
15.1. Kabinete e hlohleletša maAfrika Borwa go tsenela lenaneo gore re dule re hlwekiša naga ya rena gomme re se šilafatše naga ka go kgatha tema mananeong a mebasepala a go hlwekiša le go šireletša tikologo ao a diregago go phatlalala le naga. Lenaneo leo le šetšego le hlotše dibaka tša mešomo tše 37 000 le ikemišeditše go tloša mafelo a go lahla ditšhila ao a sego molaong a 7 251 mo ditšhabeng go phatlalala le naga.
15.2. Se se akaretša go hlwekiša mekgotha letšatši le lengwe le le lengwe, go hlwekiša mafelong a go lahla ditšhila ao a sego molaong, go hlwekiša mafelo a mabopong le go tsošološa diphaka.
Bokgoni bja Mmušo
16. Dipoelo tše di Kaonafetšego tša Tlhakišo ya Ditšhelete tša Ditheo tša Mmušo wa Naga le wa Diprofense (tša Ngwaga wa Ditšhelete wa 2022/2023)
16.1. Kabinete e tšebišitšwe ke Motlhakišimogolo wa Afrika Borwa (AGSA) ka dipoelo tša ngwaga wa ditšhelete wa 2022/23 wa ditlhakišo tša mmušo wa naga le wa diprofense.
16.2. AGSA o boletše gore go na le mokgwa wa hlohleletšo wa go šoma gabotse wo o kaonafetšego woo o tšwelago pele go bontšha kaonafalo ya kakaretšo go maikarabelo, go bea dilo pepeneneng, bokgoni le ditaolo tše dibotse.
16.3. Dikgoro le diinstitušene tšeo di fihleletšego tlhakišo ya go hlweka ntle le dikutollo (tlhakišo ye botse) di oketšegile go tloga go 94 nakong ya 2018/2019 go ya go 147 nakong ya 2022/2023, e bega kaonafalo ya ngwaga wo mongwe le wo mongwe.
16.4. Dikgoro le diinstitušene tšeo di fihleletšego tlhakišo ya go hlweka ka dikutollo ke tše 162, gomme se se emela 39% ya diinstitušene tšeo di hlakišitšwego.
16.5. Diinstitušene le dikgoro tša dikutollo tša go Ganwa di fokotšegile go tloga go 25 nakong ya go bega ya 2018/2019 go ya go 5 nakong ya 2022/2023 gomme e emela 1% ya diinstitušene tše di hlakišitšwego.
16.6. Le ge dipego tša Motlhakišimogolo di akanya R14 bilione mo tahlegelong ya ditšhelete, di lekanyetša go šogana le bošaedi bja dimateriale le tšona di bontšha kaonafalo.
16.7. Le ge go sa na le ditlhohlo, dipoelo tša ditlhakišo tša mebušo ya bosetšhaba le ya selegae tša 2022/23 di lahla ka ntahle ditatafatšo tša gore bokgoni bja Mmušo bo kgauswi le go phuhlama, ka kelo ya go ikema gape ya toka ke diinstitušene tša go swana le AGSA di bontšha tsela ye maatla kudu le kaonafalo ye e tšwelago pele.
17. Dikamano tša Boditšhabatšhaba – Ketelo ya Semmušo go la Qatar
17.1. Beke ya go feta, Mopresidente Cyril Ramaphosa o phethile Leeto la Semmušo go ya Qatar ka taletšo ya Mohlomphegi Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani, Amir wa Mmušo wa Qatar. Ketelo e gatelela nako ye telele ya dikamano tša botseta.
17.2. Mopresidente o feleseditšwe ke kemedi ya borakgwebo ba maemo a godimo gomme ba bolela le borakgwebo ba Qatar mo Makaleng a go fapana ka maikemišetšo a go kaonafatša dikamano tša kgwebo.
17.3. Mopresidente Ramaphosa le Amir ba dumelelane ka go hloma sehlopha sa go šoma seo se tla lebelelago peeletšo ye e oketšegago ya Qatar ka Afrika Borwa go sepelelana le tsela ya dikamano tša botseta.
18. Ditaba tša Kamano le Mešomo ya Dipolotiki
18.1. Kabinete e bušeletša boipiletšo bjoo bo dirilwego ke baetapele ba Afrika go fediša ntwa ka Gaza, nakong ya Samiti yeo e bego e swerwe ke naga ya Saudi le Dinaga tša Afrika ka Riyadh yeo e bego e swerwe ke Kgošana yo a Beilwego Setulong Mohammed Bin Salman. Samiti e lahla ka ntahle go hlaselwa ga badudi le go tshela melao ya boditšhabatšhaba ke Mmušo wa Israeli.
18.2. Kabinete e tšwela pele go tshwenyega ka dipolao tšeo di dirwago ke Mmušo wa Israeli kgahlanong le batho ba Palestine, go akaretša go hlaselwa ka boomo ga Sekolo sa Ditšhabakopano (UN) ka Gaza le dipolao ka bontši tša makgolo a bana bao ba swerwego bothopša mo sekolong, gammogo le dihlaselo tšeo di tšwelago pele tša bašomi ba maokelo, balwetši le infrastraktšha ya maokelo.
18.3. Ke ka lebaka la dipolao tše tšeo di dirwago ke Mmušo wa Israeli ntle le go otlwa ka thekgo le tšhireletšo ya dinaga tše maatla, gore ka la 17 Dibatsela 2023, Afrika Borwa - mmogo le Comoros, Djibouti, Bolivia le Bangladesh – ba swaraganego ba išitšego maemo a Palestine le Israel Kgorotshekong ya Bosenyi ya Boditšhabatšhaba (ICC).
18.4. Le ge Bolaodi ba Palestine ba kgopetše ICC go nyakišiša bosenyi ka fase ga molao wa kgorotsheko ka 2018, Afrika Borwa e dumela gore dipolao tša gonabjale, kudu ka Gaza, di nyaka šedi ye nngwe ka thekgo ya go felela ya mekgatlo ya mmušo. Motseta wa rena ka Hague o išitše ngongorego ka Sebele, yeo e kgopetšego ICC go nyakišiša khomišene ya bosenyi bja ntwa, bosenyi kgahlanong le bomotho le dipolao tša basadi le bana ke banna ka kgopolo ya gore bao ba amegago ba otlwe. Go lebeletšwe gore bontši bja setšhaba se sentšhi ba lebeletše khomišene ya bosenyi bjo ka dinako tša nnete, go akaretša dipego tša dipolao tša basadi le bana go lebeletšwe kudu baetapele ba Israeli, re letetše gore lengwalo la go swara baetapele ba, go akaretša Tonakgolo Netanyahu, e tla ntšhwa kgauswanyane.
18.5. ICC e kgonne go nyakišiša maemo ka Palestine go tloga ka 2021 ge taba ya molao wa dilete e fedile. Le ge go le bjalo, re lemogile gore Ofisi ya Motšotšhise e tšwetše pele go goga maoto go sa lebelelwe bošoro bja maemo. Dipolao tša gonabjale nkabe di se a diragala ge dinyakišišo tše nkabe di diragetše ka pela ge bolaodi bja Palestine bo iša ngongorego.
18.6. Gonabjale re letetše gore mekgatlo ye mengwe ya mmušo le yona e bolela gore Israele e otlwe, ka bohlokwa bja magato a bohlatse bjo bo lego gona, go letetšwe gore lengwalo la boditšhabatšhaba la go swara le tla ntšhwa nakong ya Khonferense ya Mekgatlo e eba gona mo gare ga Manthole ka Yew York. Go palelwa ke go dira seo go tla bolela gore ICC ga e nyake go tšea magato gomme go palelwa moo ga lenaneo la lefase la pušo ye botse le tlhokego ya go thoma lenaneo le lefsa.
18.7. Bana ba bantši ba bolailwe mo kgweding ya go feta go feta bao ba bolawago ka ngwaga go dithulano ka moka di kopantšwe mo mengwageng ye meraro ya go feta. Maloko a bašomi a UN a bolailwe ka Gaza go tloga mola Ditšhabakopano di thomago. Palo ya boraditaba bao ba bolailwego e a tšhoša. Ba ke batho ka moka bao ba bolailwego ka lebaka la magato a Mmušo wa Israeli, e sego go e ikemelela, eupša, e bontšhitšwe ke dipego tša baetapele ba yona go fediša Mapalestina a mantši a ka Gaza gomme ba ipha yona.
18.8. Lefase le ka se no ema la lebelela, setšhaba sa lefase se swanela ke go ema go emiša dipolao tše tša basadi le bana gonabjale.
B. Diphetho tša Kabinete – go akaretša tša Kopano ya go Ikgetha ya Kabinete ya go swarwa ka la 9 Dibatsela 2023
1. Meketeko ya Matswalo a bo 20 a Sedirišwa sa Tshekatsheko ya Badirišani ba Afrika (APRM)
1.1. Kabinete e dumetše le go thekga kgopelo ya Afrika Borwa ya go swara meketeko ya Matswalo a bo 20 a APRM go tloga ka la 23 go fihla ka la 30 Dibatsela 2023. Afrika Borwa e thekga maikemišetšo a APRM a go godiša mehola ye e abelanwago ya taolo ya tokologo ya Kopano ya Afrika (AU) le kaonafatšo ya kakaretšo ya kontinente.
1.2. Meketeko ya matswalo ya bo 20 e tla akaretša go kgatha tema ga dihlogo tša dinaga tša gonabjale le tša maloba le mmušo le Khomišene ya AU.
2. Tšhomišo ya Ditšhelete go tšwa Akhaontheng ya go Hwetša Dithoto tša Bosenyi (CARA)
2.1. Kabinete e dumeletše tšhomišo ya ditšhelete ka go CARA go lwantšha go rafa mo go sego molaong le bosenyi bjo bongwe.
2.2. Dibilione tše R2.1 di filwe go lwantšhwa go rafa mo go sego molaong, moo go tšwelago pele go ba matšhošetši go ekonomi ya Afrika Borwa. Tšhelete e filwe SAPS, SANDF, Kgoro ya Merero ya Selegae le Mokgatlo wa Taolo ya Mellwane. SAPS e tla šomiša tšhelete go reka difatanaga, dihilikoptara, di-Nyala le go thwala bahlankedi ba bangwe dikgwed tše 18.
2.3. Go rafa mo go sego molaong le bosenyi bjo bongwe bja go rulaganywa go lobiša Afrika Borwa dibilione tša diranta ngwaga o mongwe le o mongwe gomme e ama maemo a rena bjalo ka lefelo la peeletšo.
3. Leano la Phethagatšo ya Phetogo ya Mohlagase wa go Hlweka (JET-IP)
3.1. Kabinete e amogetše JET-IP, yeo e tla hlahlago phetogo go ya go mohlagase wa go hlweka ka go godiša didirišwa tša mohlagase wa go mpshafatšwa.
3.2. JET-IP e bea ditsenogare tše mmalwa tšeo Afrika Borwa e di nyakago le dipeelano tše di nyakegago nageng go ya go phetogo ya mohlagase wa go hlweka le ekonomi ya go fetoga le klaemete go sepelelana le go kgatha tema ga go laolwa ga Setšhaba yeo e abilwego go UN. Kabinete e nagana gore JET-IP e bontšha boikgafo bja Afrika Borwa go phetogo ya mohlagse wa go hlweka go ya le ka dinyakwa tša mohlagase tša naga.
3.3. JET-IP e tla laolwa ke kopanyo ya kaonafatšo mo lekaleng la mohlagase, go akaretša Phetogo ya Mohlagase wa go Hlweka ya Mpumalanga, Didirišwa tša Mohlagase o Mofsa le Mohlagase wa go Fehlwa ka Meetse gare ga tše dingwe. Leano le arabela gape boikgafo bja Afrika Borwa ka fase ga Tumelelano ya Paris le Tlhako ya Kopano ka ga Phetogo ya Klaemete ya UN gammogo le boikgafo bja Leano la Kaonafatšo la Setšhaba (NDP). JET-IP e tla kgontšha Afrika Borwa go fihlelela gannyane-gannyane phokotšo ya mohlagase wo o šilafetšego mola ka go le lengwe, e tla kgonthiša kgolo ya ekonomi, tšhireletšo ya mohlagase le mešomo.
4. Pholisi ya Kakanyo ya Thekgo ya Dinamelwa tša Bohle tša Setšhaba
4.1. Kabinete e dumeletše go bewa kuranteng ya mmušo ga Pholisi ya Kakanyo ya Thekgo ya Dinamelwa tša Bohle tša Setšhaba gore setšhaba se swayeswaye. Pholisi e akanya gore thekgo ya dinamelwa tša bohle tša Afrika Borwa e swanetše go tloga go go thekga mohuta wo o itšego wa dinamelwa go ya go mmotlolo wa thekgo ya mošomiši.
4.2. Mmušo o lemoga gore lekala la dinamelwa le bohlokwa kgolong ya naga, moo malapa a mantši a tshepilego dinamelwa tša bohle go tšea maeto.
5. Dipego tša Phethagatšo tša Tlhako ya Peakanyo ya Kotara ya Gare ya Gabedi ka Ngwaga (MTSF) 2019-2024
5.1. Kabinete e amogetše le go šegofatša dipego tša tšwelopele tša gabedi ka ngwaga mo nakong ya 1 Moranang 2023 go fihla go 30 Lewedi 2023. Dipego di dira karolo ya dilo tše bohlokwa tša mmušo tšeo di kopantšwego go fihlelela dinepo tša NDP.
5.2. Pego e lebeletše dilo tše bohlokwa tše šupa tša mmušo tšeo di utollotšwego ke taolo tše tshela e lego:
- Bohlokwa bja Pele: Go aga mmušo wa bokgoni, wa maitshwaro gape wo o kaonafetšego;
- Bohlokwa bja Bobedi: Mabokgoni a thuto le maphelo;
- Bohlokwa bja Boraro: Go kopanya mogolo wa leago ka ditirelo tša motheo tša boleng;
- Bohlokwa bja Bone: Kopanyo ya mahlakore a mararo, madulo a batho le mmušo wa selegae;
- Bohlokwa bja Bohlano: Kopano ya Leago;
- Bohlokwa bja Botshela: Phetogo ya ekonomi le tlholo ya mešomo;
- Bohlokwa bja Bošupa: Afrika ye kaone le lefase le lekaone.
5.3. Tona ka Ofising ya Mopresidente yoo a lebeletšego Peakanyo, Tekolo le Kelo o tla eta pele dipoledišano tša botlalo le dihlopha ka ga gore go tla šongwa bjang.
C. Melaokakanywa
1. Molaokakanywa wa Khamphani ya Petroleamo ya Setšhaba ya Afrika Borwa (SANPC)
1.1. Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya Molaokakanywa wa SANPC gore setšhaba se swayeswaye. Molaokakanywa o phethagatša sephetho sa kabinete go kopanya PetroSA, Khamphani ya Kaonafatšo ya Gase ya Afrika Borwa (iGas) le Tšhelete ya Petrole ye e Beakantšwego.
1.2. Molaokakanywa o dira dinyakwa tša go thoma khamphani ya mmušo yeo e tla kgonthišago gore Afrika Borwa e kgatha tema gabotse ka kaonafatšo ya oli le gase. E tla kgonthiša gape tšhireletšo ya naga ya kabo ya mohlagase go thekga kaonafatšo le kgolo ya ekonomi.
1.3. SANPC e tla laola leano la peakanyo, go sepediša le go laola methopo ya petroleamo ya naga, gomme se se tla kgatha tema go kaonafatšo le tlholo ya mešomo.
D. Diphetho tša Kabinete
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefatšwa ka maleba.
1. Go thwalwa gape mošomong ga Ngaka Molefi Motuku bjalo ka Mohlankedimogolophethiši (CEO) wa Khansele ya Theknolotši ya Diminerale (MINTEK) (o thwetše gape mošomong):
2. Go thwala mošomong ga Morena Siyabulela Koyo bjalo ka CEO ya Amatola Water;
3. Go thwala gape mošomong ga Mohumagadi Poppy Khoza bjalo ka Molaodimogolo wa Taolo wa Taolo ya Difofane tša Setšhaba tša Afrika Borwa (mpshafatšo ya kontraka ya mošomo);
4. Maloko a Phongolo – Boto ya Mokgatlo wa Taolo ya go Kga Meetse ya Umzimkhulu
(a) Ngaka Thava Kelly (Modulasetulo);
(b) Morena Sibusiso Makhanya (Motlatšamodulasetulo);
(c) Mohumagadi Hlengiwe Ndlovu;
(d) Morena Bhekumuzi Gumbi;
(e) Ngaka Lembi William Mngoma;
(f) Mohumagadi Snenhlanhla Mngadi;
(g) Profesa Purshottama Reddy;
(h) Mohimagadi Mdandla Myeni; le
(i) Mohumagadi Nokuthula Khanyile.
5. Maloko a Vaal Orange - Boto ya Mokgatlo wa Taolo ya go Kga Meetse
(a) Morena Desmond Solomon Fransman (Modulasetulo);
(b) Mohumagadi Tsakane Zwane (Motlatšamodulasetulo);
(c) Morena Hubert Thompson;
(d) Mohumagadi Nontuthuzelo Njeza;
(e) Morena Nakana Lazarous Masoka;
(f) Mohumagadi Ponatshego Lizzy Mothibi
(g) Mohumagadi Doris Liana Theresia Dondur;
(h) Mohumagadi Dichikane Rachel Mashego; le
(i) Morena Louis Van Oudtshoorn.
E. Ditiragalo tše di Tlago
1. Matšatši a 16 a Lesolo la Kgahlanong le Tlhorišo ya Basadi le Bana (25 Dibatsela go fihla ka la 10 Manthole)
1.1. Ngwaga wo o dira Matswalo a bo 25 go tloga mola Afrika Borwa e thomago ka Matšatši a 16 a Lesolo la Kgahlanong le Tlhorišo ya Basadi le Bana. Thakgolo e tla swarwa ka Mpumalanga mo Lepatlelong la Nsikazi, Toropokgolong ya Mbombela ka fase ga morero: “Go potlakiša magato a go fediša tlhorišo le dipolao tša basadi le basetsana: Go dira gore basadi ba be le meetse a go bolokega le go hlweka: se ke tokelo ya batho ye bohlokwa, se se šogana le mapheko ao basadi ba a hwetšago go fihlelela meetse le kelelatšhila.
1.2. Afrika Borwa le Kopano ya Comoros di tla ba benggae ba Khonferense ya Banna ya AU ka ga Bonna bjo Bobotse mo Boetapeleng go Fediša Dikgaruru kgahlanong le Basadi le Basetsana ka la 27 le 28 Dibatsela 2023 ka Pretoria ka fase ga morero: “Go kopanya Boikgafo go Tumelelano ya Kopano ya Afrika go Fediša Dikgaruru Kgahlanong le Basadi le Basetsana.”
F. Melaetša
1. Ditebogišo
Kabinete e lebogiša le go lakaletša tše dibotse:
- Profesa Dire Tladi, yoo a bego a šoma Yunibesithing ya Pretoria, ge a kgethilwe ke UN bjalo ka moahlodi wa Kgorotsheko ya Boditšhabatšhaba ya Toka. Profesa Tladi ke setsebi sa thuto seo se hlompšhago kudu, motseta wa bokgoni gomme ke moAfrika Borwa wa mathomo wa go kgethwa mo historing ya mengwaga ye 78 ya mola kgorotsheko e thomago, moahlodi wa bobedi go tšwa seleteng sa Borwa bja Afrika le moahlodi wa bobedi yo monnyane yo a kilego a kgethwa go kgorotsheko.
- AGSA go kgethwa bjalo ka motlhakiši wa ka ntle wa Mokgatlo wa Setšo, Saense le Thuto wa UN. Se ke kgonthišo gape ya bokgoni bjo bogolo bja boditšhabatšhaba bja diinstitušene tša Afrika Borwa. Pele, AGSA e be e le motlhakiši wa ka ntle wa UN, mengwaga ye lesome ya go feta.
- Mamelodi Sundowns ka go phagamišetša folaga godimo gomme ya dira histori ka go thopa Lliki ya Kgwele ya Maoto ya Afrika ya Tlhomamišo. Katlego ke mohlala wo mongwe wa maatla a kopanyo ya dipapadi, yeo e tšwelago pele go godiša kago ya naga le kopano ya leago.
- Mamelodi Sundowns Ladies ka go ba Bathopasefoka ba Lliki ya Makgaolakgang ya Basadi ka go fenya Sporting Club Casablanca.
- The Proteas ka go bontšha maatla le moya wa go lwa ka go fenya Australia go dika-makgaolakgang a Sefoka sa Lefase sa Khrikhethe le go lebogiša Australia ka go thopa Sefoka sa Lefase sa ICC 2023.
- Modiragatši wa go tsebega le mongwadi Ngaka John Kani, yo a abetšwego tlhompho ya Mohlankedi wa Sefoka sa Bokgoni Kudu sa British Empire (OBE) go lemoga ditirelo tša gagwe tša tiragatšo. OBE ke sefoka seo Brithani e se fago batho bao ba šomilego ka thata mošomong wa bona.
- Tona ya Thuto ya Godimo, Saense le Kaonafatšo, Ngaka Blade Nzimande, yoo a filwego boprofesa bja tlhompho ke Beijing Jiaotong University ka China. Se ke ka lebaka la go lemoga go kgatha tema ga gagwe go thuto, gape ke leswao la go matlafatša kamano gare ga Afrika Borwa le China.
- Ngaka Kogie Naidoo, yoo abetšwego Sefoka sa Ramahlale wa Mosadi wa Bokgoni seo se abilwego ke Yuropa le Tirišano ya Diteko tša Kalafo tša Dinaga tše di Hlabologago – lenaneo la dinyakišišo la Kopano ya Yuropa.
- InvestSA ya Afrika Borwa, lekala la Kgoro ya Kgwebo, Intasteri le Phadišano (dtic) yeo e thopilego Sefoka sa Kgodišo ya Peeletšo ya UN go Foramo ya Peeletšo ya Lefase ya bo 8, ka go godiša le go kgokaganya protšeke ya mohlagase ye kgolo yeo e akaretšago peeletšo ya ka ntle ka kago ya protšeke ya mohlagase wa go mpshafatšwa ye kgolo ka nageng, go letetšwe gore e abe mohlagase wa go hlweka go malapa a 200 000.
- Afrika Borwa e beilwe maemong a pele go Tšhupane ya Phadišamo ya Lefase ya GBS, ka thekgo ya yona go disenthara tša megala mo legorong la ‘Taolo ya Leboo la Bophelo la Badiriši ba Lefase’ gomme ya ba maemong a bobedi go legoro la Ditirelo tša Badiriši ba Lefase le Ditirelo tša Thekgo.
2. Mahloko
Kabinete e romela melaetša ya mahloko go balapa le bagwera ba:
- Naletšana ya mmino Marc Rantseli, yoo e bego a opela le Marc Alex yoo a thomilego le yena le buti wa gagwe Alex Rantseli.
- Raditaba wa maloba wa dipapadi le morulaganyi wa ditaba Sello Rabothata. O tsebega ka lerato la gagwe la kgwele ya maoto, gomme e le yo mongwe wa bao ba thušitšego go hlola leina la Bafana-Bafana go Sehlopha sa Kgwele ya Maoto ya Setšhaba ya Afrika Borwa.
- Mogaši yo a bego a ratega wa radio Irvin Sihlophe, yoo a kopantšego le go rulaganya mananeo a dipapdi mo Ukhozi FM ya SABC.
- Mopalestina eupša Hlogo ya ofisi ya Gift of the Givers Gaza Ahmed Abbasi, yoo a bolailwego ntweng ye e tšwelago pele ya Israel-Hamas.
Dipotšišo: Mohumagadi Nomonde Mnukwa - Seboleledi sa Motšwaoswere sa Mmušo
Mogala: 083 653 7485
