Tshiṱatamennde ngaha Muṱangano wa Khabinethe wa ḽa 13 Khubvumedzi 2017

Khabinethe yo ṱangana nga Ḽavhuraru, ḽa 13 Khubvumedzi 2017, ngei Tuynhuys, Ḓoroboni ya Kapa.

1.Mafhungo a Zwino Kha Shango

1.1 Ikonomi

1.1.1. Khabinethe i ṱanganedza nyaluwo yavhuḓi kha Zwibveledzwa Guṱe (GDP) ya 2.5% kha kotare ya vhuvhili ya 2017, zwe zwa ita uri shango ḽi bve kha risesheni. Vhege yo fhiraho, Mbalombalo ya Afrika Tshipembe yo bvisa figara, dzi sumbedzaho nyaluwo ya ṅwaha nga ṅwaha ya 1.1%.

1.1.2. Naho itshi fhulufhedzisa arali ya nga londotiwa, Khabinethe i tenda uri shango ḽi khou vhona tshiga tsha u thoma tshavhuḓi zwine zwa fulufhelwa uri ndi u thoma ha u vhuyelela ha ikonomi ya shango yo dziaho yo fhaṱwaho kha u thomiwa ha Pulane ya Mbuno dza Ṱahe, ine yo sedza kha u alusa ikonomi ya Afrika Tshipembe na u sika mishumo ine ya khou ṱoḓea vhukuma.

Hezwi zwo ita uri hu rwelweṱari phakha nṋa dza nḓowetshumo na u aluwa ha mbambadzelannḓa ya zwibveledzwa zwa vhulimi nga 14.6% nga ṅwaha ubva nga 2012.

1.1.3. Mbekanyamushumo ya Vhoranḓowetshumo vha Vharema yo tikedza thandela dza 62 dze dza ḓisa R26 biḽioni kha vhubindudzi ha sekithara ya phuraivethe na u sika mishumo ya 19 859 u swika zwino. Kha u tikedza zwapo, zwibveledzwa na sekithara dza 21 zwo nangwa kha vhubveledzi hapo.

Operation Phakisa u swika zwino yo honolola masheleni a anganyelwaho kha R24.6 biḽioni kha vhubindudzi ha ikonomi ya malwanzhe, zwine muvhuso wa shela mulenzhe nga R15 biḽioni ya masheleni aya. Naho vhubindudzi ho sedzesa kha mveledziso ya nḓowetshumo kha dzi ngalavha, vhubveledzi ha zwikepe na u fhatwa ha mukhumbi, vhufuwi ha zwibveledzwa zwa maḓini na savei dza sainthifiki kha sekithara ya oiḽi na gese, mihasho yo vhalaho ya muvhuso yo shela mulenzhe nga nḓila i vhonalaho u vhona uri huna nyaluwo kha sekithara iyi. Ho sikwa mishumo i linganaho 6517 kha sekithara dzo fhambanaho. 

1.1.4. Khabinethe i ita khuwelelo hafhu kha sekithara dzoṱhe dza tshitshavha, nga maanḓa muvhuso, mabindu na tshitshavha zwatsho uri vha fhaṱe mutsindo wavhuḓi wo engedzeaho kha kotare ya vhuvhili uri  phimo dza nyaluwo ya ikonomi na mveledziso dzi  dzule dzinṱha na u thusa u vhulunga mishumo.

1.1.5. Minisṱa wa Gwama, Vho Malusi Gigaba, vha khou isa phanḓa na u ṱangana na sekithara dzo fhambanaho kha pulane ya nyito ya nyaluwo ya ikonomi i katelaho, yo itelwaho u ṱuṱula fulufhelo ḽa shango. Minisṱa vha ḓo avhulula izwi musi vha tshi ṋetshedza Tshiṱatamennde tsha Mbekanyamaitele ya Mugaganyagwama wa Themo ya Vhukati, Ḓoroboni ya Kapa, nga ḽa 18 Tshimedzi 2017.

1.2 InvestSA One Stop Shop – Kapa Vhukovhela

1.2.1. Khabinethe yo khoḓa u rwelwaṱari ha InvestSA One Stop Shop ya u thoma kha vundu,

Muphuresidennde Vho Jacob Zuma vho rwelwaṱari lwa tshiofisi InvestSA One Stop Shop ngei Kapa Vhukovhela vha khwaṱhisedza vhuḓikumedzeli ha muvhuso kha u khwinisa kilima ya vhubindudzi Afrika Tshipembe, hune ha vha fhethu hu kungaho kha vhabindudzi.

1.2.2. InvestSA One Stop Shop i fhungudza mbadelo dza u ita bindu  na u leludza u ita bindu kha shango nga u ṋetshedza ndededzo ya maano, u fhungudza milayo isongo linganaho na u tumula  maitele a tshiofisi kha vhabindudzi.

1.2.3. InvestSA One Stop Shop ya muvhuso wa lushaka yo thomiwa nga Ṱhafamuhwe ṋaṅwaha nga kha dti, InvestSA One Stop shops i ḓo thomiwa kha mavundu oṱhe a ṱahe – ḽa u thoma ndi Kapa Vhukovhela ha tevhela  KwaZulu-Natal na Gauteng nga uto ralo.

1.3 Anivesari ya vhuṱanu ya Pulane ya Mveledziso ya Lushaka (NDP)

1.3.1 Khabinethe i ḓibadekanya na maAfrika Tshipembe kha u pembelela Anivesari ya vhuṱanu, ye ya ya Phalamenndeni nga ḽa 12 Khubvumedzi sa pulane ya mveledziso ya ikonomi ya shango ya u shumana na khaedu tharu dza vhushai, usa tholwa na tshayandingano nga 2030.

1.3.2 Sa tsumbanḓila ya shango ya u ya kha u bvelela, NDP ndi ya maAfrika Tshipembe vhoṱhe na uri i sumbedza fulufhelo na lutamo kha sekithara dzoṱhe dza tshitshavha, u itela Afrika Tshipembe ḽa khwine.
Khabinethe i ita khuwelelo kha maAfrika Tshipembe vhoṱhe uri vha tikedze Bono 2030 ḽa NDP.

1.4. Samithi ya BRICS

1.4.1. Khabinethe yo dzhiela nṱha samithi yo tshimbilaho zwavhuḓi ya vhuṱahe ya Brazil, Russia, India, China na Afrika Tshipembe (BRICS), yo farelwaho ngei Xiamenkha kha Riphabuḽiki ya Vhathu ya China (PRC) ubva nga ḽa 3 u swika ḽa 5 Khubvumedzi 2017 fhasi ha thero: “BRICS: Vhufarani ho Khwaṱhaho ha Vhumatshelo Havhuḓi”.

1.4.2. Samithi yo vhea gemo ḽa ndeme kha u fhaṱa vhuthihi ho khwaṱhaho na tshumisano vhukati ha maraga ine ya khou bvelela na mashango ane a khou bvelela uri hu shumiswe Agenda 2030 kha Mveledziso i yaho Phanḓa.

1.4.3. Vhufarani ha Afrika Tshipembe kha BRICS ho tewa kha u bveledzisa madzangalelo a lushaka lwa shango, u engedza ṱhanganelano ya dzingu na u ṱuṱuwedza uri hu vhe na sisiṱeme ya vhuvhusi vhu katelaho ha ḽifhasi.

1.4.4. Ṱhanganyelo ya mbambadzo ya mashango mavhili vhukati ha Afrika Tshipembe na maṅwe mashango a BRICS yo ita US$29 biḽioni mahoḽa. Vhuyo vhuhulwanesa ha mbambadzelannḓa kha kha BRICS vhu kha ḓi vha China, ha tevhelwa nga India, Brazil na Russia. Maitele ayo a dovha a vhonala kha vhuṱunḓi, hune China ḽa kha ḓi vha tshiko tshihulwane tsha vhuṱunḓi ha Afrika Tshipembe. Naho Afrika Tshipembe ḽi na zwiko zwa mvelo zwinzhi, ndi zwa ndeme u shumisa mbekanyamushumo dza mbuyelo u tikedza mbekanyamaitele yashu ya nḓowetshumo.

1.4.5. U dzhiiwa ha Mulevho wa Pulane ya Nyito wa BRICS Xiamen zwi sumbedzisa mutheo wo khwaṱhaho wo itwaho nga BRICS kha u thoma maitele a u thoma zwiimiswa zwa tshumisano i vhonalaho.

1.4.6. Khabinethe i ḓo vha yo huliswa nga uri Afrika Tshipembe ḽi khou dzhena kha uvha Mudzulatshidulo wa BRICS na u vhea ndivho yayo mathomoni u itela u fhaṱa kha mbekanyamushumo dza BRICS dza mveledziso na u bvelela ha mashango o faranaho, musi itshi khou ḓi lugisela u fara Samithi ya Brics ya vhufumi ya 2018.

1.5. Afrika Tshipembe na Russia o saina thendelano

1.5.1. Khabinethe i dovha hafhu ya ṱanganedza thendelano yo sainwaho vhukati ha Afrika Tshipembe na Russia kha Samithi ya BRICS ya vhuṱahe, ine ya ḓo sia masheleni a swikaho US$400 miḽioni atshi khou bindudzwa kha u bveledzwa ha sekithara ya Afrika Tshipembe ya oḽi na gese.

1.5.2. Khamphani ya oiḽi ya lushaka lwa Afrika Tshipembe, PetroSA, na khamphani ya ṱhoḓuluso ya dzhioḽodzhi ya Feḓeresheni ya Russia, Rosgeo, dzo tendelana u bveledza vhupo ha ṱhoḓuluso ha buḽoko 9 na 11a ha Phendelashango ya Tshipembe na Afrika Tshipembe.

1.5.3. U ṱoḓulusa zwiko zwa oiḽi na gese Afrika Tshipembe ndi zwa maano a nṱha u itela tsireledzo ya fulufulu ḽa shango.

1.5.4. Khamphani ya Russia ine ya pfi Rosgeo i ḓo ita mushumo wa u ṱoḓulusa khathihi na u ṱoḓulusa mivhoro ya zwisikuḓi. Thandela iyi inga ya kha miḽioni nṋa wa cubic metres ya gese ine ya ḓovha itshi khou bviswa nga ḓuvha itshi iswa kha Gese ya PetroSA-Uya kha mbuyedzedzo ya Tshiluḓi ngei Mossel Bay, kha Phendelashango ya Tshipembe.

1.6. Maraga ya mbambadzelannḓa ya Afrika Tshipembe

1.6.1. Khabinethe i fhululedza dti kha u rangaphanḓa tshigwada tsha khamphani dza 20 dza Afrika Tshipembe uya kha ṱano ḽa 2017 ḽa Zwiḽiwa zwa Ḽifhasi zwa Moscow, ine ya vha kati u swika ḽa 
15 Khubvumedzi 2017.

1.6.2. Musi hu tshi khou khwiniswa nḓowetshumo ya Afrika Tshipembe ya zwa seikithara ya vhubveledzi ha vhulimi, u shela mulenzhe ha khamphani idzi u bva kha sekithara ya vhulimi, zwi khwatṱisa na u simula mbonalo ya maraga wa Afrika Tshipembe ngei Russia.

1.6.3. U shela mulenzhe hadzo hu khou vha hone nga kha Tshikimu tsha Maraga wa Mbambadzelannḓa na Thikhedzo ya Vhubindudzi ya dti, i shumaho kha u bveledza maraga ya mbambadzelannḓa kha zwibveledzwa na tshumelo dza Afrika Tshipembe, khathihi na u kunga vhubindudzi vhuswa ha mashango a nnḓa kha shango.

1.6.4. Mbambadzo vhukati ha Afrika tshipembe na Russia yo engedzea vhukuma ubva kha R5 biḽioni ya 2012 uya kha masheleni a ṱoḓaho u swika kha R8 biḽioni nga 2016. Zwivhambadzwelwannḓa zwihulwanesa Afrika Tshipembe hu katelwa mitshelo na nḓuhu, manganese ores, zwinwiwa, zwipiriṱi na vinegar, veini, mitshini ya muḓagasi na zwishumiswa.

1.7. U ṱolwa ha vhana zwi siho mulayoni

1.7.1. Khabinethe i khou vhilaedzwa ngaha khombo dza zwenezwino he vhana vha wanala vha tshi khou shuma mabulasini ngei Devhula Vhukovhela na  Free State. Khabinethe i handedzana na u tambudzwa uhu hu sa ṱanganedzeiho kha vhana vha kundelwaho.

1.7.2. Khabinethe i khoḓa miraḓo ya tshitshavha vhe vha ḓivhadza Muhasho wa zwa Vhashumi, vhe musi vho ṱangana na Muhasho wa Mveledziso ya Matshilisano vha dzhia maga nga u ṱavhanya a u shumana na nḓila ya u tambudzwa lwa tshiṱuhu uhu ha vhana.

1.7.3. Khabinethe i takadzwa ngauri vhana avha vha kwameaho vho iswa fhethu ho tsireledzeaho hune Muhasho wa zwa Vhashumi wa ḓo khwaṱhisedza vhuṱoli na u shumisana na mazhendedzi a mulayo kha u wana avho vhatambudzi.

1.7.4. Vhana vhashu ndi vhumatshelo ha shango. Khabinethe ilwa na nḓila dzoṱhe dza u shumiswa ha vhana zwi siho mulayoni na u ita khuwelelo kha maAfrika Tshipembe vhoṱhe uri vha dzule vho limuwa tshifhinga tshoṱhe na u vhiga avho vha pfukaho milayo ya Ndayotewa yashu.

1.7.5. Mulayo wa Zwikolo zwa Afrika Tshipembe, wa 1996 (Mulayo 84 wa 1996), khathihi na mulayo wa Vhana, wa 2005 (Mulayo 38 wa 2005), u sumbedza u khagala uri vhana vhoṱhe vha miṅwaha ya vhukati ha sumbe na 15 vha kombetshedzea u dzhena tshikolo. Uya nga mulayo, vhabebi na vhaunḓi vha tea u vhona uri vhagudiswa vha miṅwaha iyi vho ṅwaliswa na uri vha khou dzhena tshikolo kana vha ḓo dzhiiwa sa a songo tevhedzelaho mulayo.

1.8. Gomelelo

1.8.1. Khabinethe i livhuwa maAfrika Tshipembe vhe vha tevhedzela khuwelelo ya u vhulunga maḓi.

1.8.2. Afrika Tshipembe ndi shango ḽi na mutsiko wa maḓi na uri magomelelo ane a vha hone kha zwipiḓa zwa shango tou vha tshihumbudzi kha vhathu vhoṱhe uri vha vhulunge shotha ḽiṅwe na ḽiṅwe nga u shumisa maḓi nga nḓila ya vhuṱali na u vhulunga.

1.8.3. Naho vhuḓidini ha u vhulunga maḓi vhu tshi thusa kha u leludza mutsiko kha tshiko tsha maḓi tshire fhasi ha tsho ḓowelelaho tsha khalaṅwaha ya mvula zwo vhigwaho ngei Khapa Vhukovhela na KwaZulu-Natal zwi tou vha vhuṱanzi uri hu na zwinzhi zwine zwa kha ḓi tea u itwa kha u vhulunga maḓi.

1.8.4.Tshigwada tsha Mushmo wa Minisṱa dza Ngomu kha Gomelelo, tsho rangwa phanḓa nga Muhasho wa Tshumisano ya Muvhuso na Zwa Sialala, tshi khou isa phanḓa na u sedza nyimelo dza gomelelo na u ṋetshedza thikhedzo i ṱoḓeaho nga kha sekithara dza mihasho yo teaho kha u fhungudza nyimelo iyi.

1.8.5. Muvhuso wo avhela R74 miḽioni kha tshikwama tsha thulo ya u fhindula gomelelo ḽi sa imiho ngei Kapa Vhukovhela.

1.8.6. Muhasho wa Maḓi na Vhuthathatshili nawo u khou vha na mvelaphanḓa kha ndugiselo dza u thomiwa ha Mulambo wa Ber uya kha Tshikimu tsha Nyengedzedzo tsha Voelvlei. Rekhodo ya tsheo ya Ndingo ya Zwikwamaho Mupo i tea u ṋetshedzwa mafheloni a Khubvumedzi. Minisṱa wa Maḓi na Vhuthathatshili, Vho Nomvula Mokonyane, vho laela uri Manḓalanga a Thaneḽe ya Trans-Caledon a ite nḓila ya u engedza masheleni na u thoma thandela iyi. Vho no thoma u ṱangana na vhashumisi vhahulwane na uri hu si kale vha ḓo ya kha Minisṱa uri a vha ṱanganye na Minista wa Gwama  u itela tshayedzo dza khadzimiso ya thandela.

1.8.7. Khabinethe ita khuwelelo hafhu kha maAfrika Tshipembe vhoṱhe u vhona uri zwa u vhulungwa ha maḓi zwi khou itwa sa tshipiḓa tsha vhutshilo havho ha ḓuvha nga ḓuvha.

1.9. Lesotho

1.9.1. Khabinthe i ḓibadekanya na Muphuresidennde Vho Zuma kha u hanedzana na mabulayo a Khomanda wa Mmbi ya Vhupileli ya Lesotho, Vho Dzheneraḽa Khoantle Motšomotšo.
1.9.2. Khombo ya khakhathi ya zwino a i ṱanganedzei. Zwa zwino zwi kha vhathu na vhurangaphanḓa ha Lesotho u vhona uri vhudziki na nḓowelo zwi humele kha Muvhuso sa fhungo ḽa shishi. 
1.9.3 Ri fulufhela uri Mishini wa u Wanulusa Mbuno wa Minṱasa dza Tshitshavha tsha Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika (SADC) u ḓo kona u thusa Lesotho kha u wana vhudzheneli ho teaho. SADC i kha ḓi vha yo ima kha ndivho yayo ya u khwaṱhisa, u imelela na u isa phanḓa demokirasi, mulalo, tsireledzo na vhudziki kha dzingu itshi khou shumisana na vhurangaphanḓa ha Lesotho.

1.10. Libya

1.101.1 Khabinethe i ṱanganedza mvelelo u bva kha Komiti ya Vhuimo ha Nṱha ya Mbumbano ya Afrika (AU) kha Libya kha Vhuimo ha Ṱhoho dza Mashango na Muvhuso, we wa farelwa ngei Brazzaville, hune ha vha kha Riphabuḽiki ya Congo.

1.101.2 Muphuresidennde Vho Zuma vho shela mulenzhe kha Komiti ya Vhuimo ha Nṱha, ye ya amba na u sedzulusa vhuḓidini ha u wana thandululo dza tshifhinga tshilapfu kha khakhathi dzire Libya.

1.101.4 Sa muraḓo wa Komiti ya Vhuimo ha Nṱha ya Libya, Afrika Tshipembe ḽi tikedza vhuḓidini hoṱhe ha AU ho sedzaho kha u ḓisa thandululo dza mulalo kha khakhathi dza Libya.

1.101.4 Khabinethe i khwaṱhisedza zwo bulwaho nga Muphuresidennde zwa uri Afrika Tshipembe ḽo ḓi lugisela u thusedza Libya kha vhuḓidini ha Mvusuludzo ya Phanḓa na Mveledziso na u kovhelana na vho tshenzhemo ya shango ḽashu kha vupfumedzano, u dhata dayotewa na tshanduko ya demokirasi ya Shango.

1.101.5 Khabinethe i dovha ya khwaṱhisedza ndeme ya vhubaḓekani ha dzitshakatshaka ha tshumisano ngei Libya.

1.11. Khonfarentsi ya Mahoro (CoP13)
1.11.1. Khabinethe i ṱanganedza uri Afrika Tshipembe, sa musaini wa Mulanga wa Mbumbano ya Dzitshaka (UN) wa u Fhelisa Vhusoga, ḽi khou shela mulenzhe kha Sesheni ya vhu13 ya COP13 ine ya vha kati zwazwino ngei Ordos, PRC u bva nga ḽa 6 u swika ḽa 16 Khubvumedzi 2017.

1.11.2.Hu khou lavhelelwa uri khonfarentsi i ḓo khunyeledza na u dzhia muhanga wa maano maswa wa 2018-2030 wo dzudzanywaho fhasi ha thero “U ya kha Mavu a Mutakalo na Mirafho ya Matshelo”. Afrika Tshipembe ḽi ḓo shuma u vhona uri mbekanyamaitele dzi khou tevhedzelwa nga kha nyito.

1.11.3. Afrika Tshipembe ḽi ḓo shuma na mashango othe a Afrika kha u bveledza vhuimo ha shango na ha dzhango. Khethekanyo ya Vhuimo ha Nṱha ya khonfarentsi iyi iḓo dzhiela nṱha u ṋetshedza ndededzo ya polotiki kha khaedu dza mafhungo ane a khou tutuwa kha vhusoga, u tsela fhasi ha mavu na gomelelo.

1.11.4. Khabinethe i ita khuwelelo kha maAfrika Tshipembe vhoṱhe uri vha tsireledze na u ṱhogomela mupo u itela u vhulungela mirafho ya matshelo.

1.12. Vhalanguli vha vhuendi ha tshitshavha
1.12.1. Khabinethe i hanedzana na zwiito zwa khakhathi, u tshinyadza ha vhalangi, zwiendedzi na zwiito zwa u shushedza vhukati ha Vhalanguli vha Meter Taxi na vha Vhafarani vha E-Hailing zwe zwa itea Sandton, ngei Johannesburg.
1.12.2. Khabinethe i ita khuwelelo kha mazhendedzi a mulayo uri vha shumane na vhaiti vha khakhathi vha tshi tevhedzela zwine Ndayotewa yashu ya laela.
1.12.3. Mveledziso idzi dzi tsitsela fhasi vhuḓidini ha shango kha u sika kilima ya mbambadzo ha mahala na vhuṱaḓisani ho teaho.

1.13. Dzikhantseḽara

1.13.1 Khabinethe i hanedzana na u ṱhaselwa na mabulayo a dzikhantseḽara kha maṅwe mavundu na u livhisa ndiliso dzayo kha miṱa na khonani dza vho vhulawaho. Hezwi azwi elani na Ndayotewa, na uri zwi tsitsela fhasi mveledziso ya demokirasi yashu na pfanelo dza vhathu dza u khetha vhuimeleli havho ha tshitshavha.

1.13.2 U bva tshe ṅwaha wa thoma, ho no vha na mpfu dzo vhalaho ngei KwaZulu-Natal, zwa zwino, ho dovha ha vhigwa dziṅwe mpfu dza Kapa Vhukovhela.

1.13.3 Khakhathi idzi dzo dzhiya matshilo a vhaswa vha mihaga, hu tshi katelwa Sindiso Magaqa wa Muṅwaleli Guṱe wa kale wa Ḽigi ya Vhaswa vha Khongiresi ya Lushaka ya Afrika  (ANCYL), we avha atshi kha ḓi vha na zwinzhi zwe a vha atshi nga shela mulenzhe ngazwo kha u fhaṱa Afrika Tshipembe ḽi bvelelaho.

1.13.4 Ri ita khuwelelo kha mahoro a polotiki uri vha vhe na u konḓelelana na miraḓo yavho na u isa khuwelelo kha tshitshavha uri vha tikedze Tshumelo ya Mapholisa a Afrika Tshipembe kha tsedzuluso.

1.14. Ṅwedzi wa Vhufa

1.14.1. Khabinethe i ṱuṱuwedza maAfrika Tshipembe vhoṱhe uri vha ise phanḓa na dzhiela nṱha thero ya Ṅwedzi wa Vhufa ya ṋaṅwaha ine yari: “Ṅwaha wa Vho Oliver Reginald Tambo: 
Ri khou pembelela Mbofholowo ya Vhufa hashu”.

1.14.2.Ṅwaha uno u baḓekana na senthenari ya u bebwa ha Vho OR Tambo, mufunashango wa Afrika, o sumbedzaho vhuḓikumedzeli vhu sa thengiho kha u shumela vhathu vha Afrika Tshipembe, dzhango na ḽifhasi. Ro dovha ra swaya anivesari ya vhu40 ya lufu lwa Vho Steve Bantu Biko, vhe vha vhulawa lwa tshiṱuhu nga muvhuso wa tshiṱalula.

1.14.3. Minisṱa wa Vhutsila na Mvelele Vho Nathi Mthethwa, vho bvisa mbekanyamushumo ya u pembela ya ṅwedzi uno.

2. Tsheo dza Khabinethe

2.1. Khabinethe yo ṱolwa kha mivhigo ya mvelaphanḓa ya kushumele kwa kotare ya u thoma ya 2017/18 kha u thomiwa ha mawanwa a vhuvhekanyandeme ha vhukati ha Lambamai na Fulwi 2017.

2.2. Muvhuso u kha ḓi isa phanḓa na u ita mvelaphanḓa dzi vhonalaho kha u thoma mawanwa a vhuvhekanyandeme ha 14, vhu bvaho kha Mutheo wa Maano a Themo ya Vhukati ya 2014-2019, iri sendedzelaho tsini na u limuwa Bono 2030 ḽa NDP.

2.3. Khabinethe yo dovha ya nyeṱulelwa ngaha vhupo ho tshenzhemaho u salela murahu kha u thomiwa na u ṱolwa kha maga a ṱoḓeaho kha u ṱavhanyisa nḓisedzo.

Miṱangano na vhoramafhungo ya Tshigwada tsha Ofisi ya Minisṱa i ḓo vha hone u nyeṱulelwa ngaha mawanwa a mivhigo iyi vhukati ha vhege ya 6 Tshimedzi u swika ḽa 15 Tshimedzi 2017. Tshikeduḽu itshi tshi ḓo dzula tshi tshi dzheniswa zwiṅwe zwiswa na uri tshi ḓo wanala kha  www.gov.za.

2.4. Khabinethe yo tendela makumedzwa a uri Afrika Tshipembe ḽi vhe ṋemuḓi wa Ṱano ḽa Ḽifhasi ḽa Vhuthihi ha Telecom ya Mbumbano ya Vhudavhidzani nga Khubvumedzi 2018. Heḽi ndi ṱano ḽa ṅwaha nga ṅwaha na foramu ya muvhuso na vharangaphanḓa vha nḓowetshumo uri vha vhone khaedu, vhufarani na thandululo, na u topola zwikhala zwa vhubindudzi na maitele a nṱhesa a mveledziso ya ikonomi ya matshilisano nga kha Thekhinoḽodzhi ya Mafhungo na Vhudavhidzani (ICT).

Lu ḓo vha lwa u tou thoma vhuṱambo uvhu vhu tshi farelwa Afrika. Nga tshifhinga tsha vhuṱambo uvhu, nḓowetshumo ya ICT ya Afrika Tshipembe iḓo fhiwa tshikhala tsha u ṱana zwibveledzwa zwavho. Sekithara ya vhuendelamashanngo ya shango nayo iḓo vhuelwa nga tshifhinga itshi. 

3. Mbekanyamushumo dzine dza Khou ḓa

3.1. Muphuresidennde Vho Zuma vha ḓo rangaphanḓa vhurumelwa ha Afrika Tshipembe uya kha Regular Session ya vhu72 ya Guvhangano Guṱe ḽa UN fhasi ha thero “U lumbama kha vhathu: Hu u itela Mulalo na Vhutshilo Havhuḓi kha Vhoṱhe kha Pulanete i Yaho phanḓa” ngei New York, United States of America. Afrika Tshipembe ḽi ḓo isa phanḓa na u shuma kha u itela u swikelela tshanduko kha UN musi ḽi tshi shela mulenzhe kha Sesheni ya vhu72

3.2. Muphuresidende Vho Jacob Zuma sa Murangaphanḓa wa Tshitshavha tsha Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika (SADC), vha ḓo tshimbidza Samithi ya  Double Troika  i songo ḓowelelaho ya Ṱhoho dza Mashango na Mivhuso nga ḽa 15 Khubvumedzi 2017 ngei Pretoria

Samithi ya Double Troika i khou vha hone sa mvelelo dza mveledziso ya zwenezwino ya polotiki na vhutsireledzi kha Muvhuso wa Lesotho.

3.3. Vhuimo ha nṱha ha vhurumelwa ha Afrika Tshipembe vhu ḓo ṋetshedza bidi ya ṋetshedzo ya u vha ṋemuḓi wa Tshipuga tsha Rugby ya Ḽifhasi ngei London nga ḽa 25 Khubvumedzi 2017.  Afrika Tshipembe ḽi na rekhodo i vhonalaho ya u fara vhuṱambo vhu ngaho uvhu. Khabinethe i tama u khwaṱhisedza thikhedzo yayo yo khwaṱhaho ya Bidi iyi na u ita khuwelelo kha maAfrika Tshipembe uri vha tikedze Bidi iyi ine iḓo shela mulenzhe vhukuma kha vhuthihi ha matshilisano na u fhaṱa lushaka na u shuma sa tshiṱavhayisi kha mveledziso ya mitambo.

4. Milaedza

4.1. Khabinethe i tamela vhadzulapo vha Germany u bvelela tshoṱhe kha ndugiselo ya khetho dza Feḓerala nga ḽa 24 Khubvumedzi 2017 u khetha miraḓo ya 19th Bundestag, hune ha ḓo khethwa Mutshantselara ha vhumbiwa muvhuso muswa. Germany ndi mubindudzi wa ndeme Afrika Tshipembe, zwi itaho uri ri sedze phanḓa kha vhushaka vhu yaho phanḓa, tshumisano na vhufarani.

4.2. Khabinethe i livhisa ndiliso yayo kha vha Caribean khathihi na tshipiḓa tsha Cuba na Unites Sates zwi tshi tevhela thithiso ye ya vhangwa nga Dumbumazikule Irma. Ndiliso dzi bvaho mbiluni dzi livhiswa kha vhafunwa vha avho vho xelelwaho nga matshilo avho na thundu dzavho kha khombo iyi.

4.3. Khabinethe i ḓibadekanya na shango kha u fhululedza Vho Kevin Anderson kha u swikelela makhaulatshele a US Open. Ndi mutambi wa u thoma wa Afrika Tshipembe wa u swikelela kha makhaulatshele a vhugwena ha thenisi u bva nga 1994. Ri na fulufhelo ḽa uri vha ḓo isa phanḓa na u fhaṱa kha he vha swikelela na u ṱuṱuwedza vhaswa vha Afrika Tshipembe vha na taḽente.

4.4. Khabinethe i fhululedza Trevor Noah kha u wina Pfufho ya Emmy kha tshiteṅwa tsha Best Short Form Variety Series kha YouTube special, The Daily Show: Between the Scenes.

Mbudziso: Vho Phumla Williams – Mulanguli Guṱe Mufareli (GCIS)
Luṱingo: 083 501 0139

Share this page

Similar categories to explore