A. Xiyimo xa Khabinete eka Timhakakulu
1. Ntlimbo wa Russia-Ukraine
1.1. Khabinete yi tshama ya ha vilerisiwa swinene hi ntlimbo wa Russia-Ukraine lowu yaka emahlweni. Nkoxo wa vanhu na ikhonomi wa ntlimbo wu le ku onheteleni naswona nkhumbo wa wona wu ta twiwa emisaveni hinkwayo.
1.2. Khabinete yi kombela xitshunxo xa xidipulomati lexi kanerisaniweke naswona yi hlohlotela mavandla hinkwawo ku seketela na ku sirhelela timfanelo ta ximunhu, na ku landzelela miboheko ya wona hi ku landza nawu wa matiko ya misava na nawu wa nhlayiseko wa vanhu wa matiko ya misava.
1.3. Mfumo wu ya emahlweni wu pfuneta vaakatiko va Afrika-Dzonga ku huma eUkraine naswona vo hlayanyana va vona se va vuyile ekaya. Hi tlhele hi paluxa ku vilela ka hina eka makhomelo yo biha ya vanhu va Afrika lava ringetaka ku tsemakanya mindzilekana eka nkarhi lowu.
1.4. Ha kholwa leswaku matiko lama ha hluvukaka ya boheka ku tiphina hi nkavelo lowukulukumba wa rito na nhlohlotelo eka mihlangano ya mafumelo ya misava hinkwayo. Hikokwalaho Afrika-Dzonga yi seketela sisiteme ya matiko ya misava yo ringanana swinene na mpfuxeto wa mihlangano ya mifumo ya matikonyingi ku kondletela ndzingano lowukulukumba.
2. Khomferense ya Vuvekisi ya Afrika-Dzonga (SAIC)
2.1. Afrika-Dzonga yi ta rhurhela SAIC ya yona ya vumune hi Ravumune, 24 Nyenyankulu 2022 eka Senthara ya Mitsombano ya Sandton eJoni. Khomferense leyi i xiphemu xa pfhumba ra vuvekisi ra mfumo ku tikokela R1.2 wa tithiriliyoni eka ntlhanu wa malembe, naswona ri tikokela varhumiwa kusuka eAfrika-Dzonga na le misaveni hinkwayo ku kanela swivandlanene swa vuvekisi.
2.2. Kusukela loko ku vile na khomferense leya vuvekisi yo sungula hi 2018, Afrika-Dzonga yi tikokerile R774 wa tibiliyoni eka vutiboheleri tisekitara ta ikhonomi to hambanahambana. Vuvekisi lebyintshwa byi ta pfuna ku kurisa ikhonomi, ku tumbuluxa mitirho leyi dingiwaka swonghasi na ku antswisa vutomi bya vanhu.
3. Vuxokoxoko byintshwa hi mayelana na Vuvabyi bya Khoronavhayirasi (COVID-19)
3.1. Khabinete yi amukele matshalatshala ya tiko eka nyimpi ehenhla ka COVID-19 kambe yi tsundzuxe leswaku nyimpi leyi a yi si hela, naswona yi hlohlotele vanhu hinkwavo eAfrika-Dzonga ku tshama va vambe ngoma na ku ya emahlweni va tisirhelela ku yimisa ku hangalaka ka xitsongwatsongwana lexa khombo.
3.2. Khabinete yi tsakisiwa hi leswaku kwalomu ka 32 wa timiliyoni ta mipimamurhi ya swisawutisi swa COVID-19 yi nyikiwile na leswaku kutlula 42 wa tiphesente ta vanhu va ka hina lavakulu va sawutisiwile hi ku hetiseka.
3.3. Hambiswiritano, vanhu lava nga sawutisiwangiki va tama va nga sirhelelekangi ehenhla ha COVID-19 kutani va tisa nxungeto wa nxungeto eka vona vini na lava nga ekusuhi na vona. Nsawutiso wu tshama wa ha ri ndlela ya kahle swinene ya ku lwisana na COVID-19, naswona Khabinete yi kombela munhu un'wana na un'wana loyi a nga na 12 wa malembe hi vukhale na kuya ehenhla ku sawutisiwa handle ko hlwela ku yisa emahlweni.
3.4. Mitlhavelo yo nyika matimba sweswi yi kumeka mahala eka vanhu vo tala swinene naswona Khabinete yi kombela lava va fikelelaka ku kuma ntlhavelo wo nyika matimba hi ku hatlisa hilaha swi kotekaka hakona. Hi tlhela hi boheka ku ya emahlweni hi ambala timasiki leti ti pfalaka havumbirhi bya nomu na nhompfu, hi hlamba swandla swa hina kumbe ku swi sanithayiza nkarhi na nkarhi, ku siya mpfhuka exikarhi ka vanhu na ku tiyisisa leswaku ku na nkhuluko wo enela wa moya hi ku pfula mafasitere.
4. Nkanelo wa Eneji wa Afrika
4.1. Khabinete yi amukele mahetelelo lama humeleleke ya Nkanelo wa Eneji wa Afrika wa nhlanganelo lowu khomiweke eKapa kusuka 1 kufika 3 Nyenyankulu 2022 ehansi ka nkongomelo: “Nhlengeletano ya Mabindzu ya Nhlawulo wa Sekitara ya Eneji ya Afrika”. Nhlengeletano leyi yi tise endhawini yin'we van'wamabindzu va laha tikweni na va matiko ya misava vo huma eka sekitara ya eneji ku kanerisana hi mayelna na hilaha tikokulu ra Afrika ri nga tirhisaka hakona eneji tanihi xihatlisisi ku kurisa ikhonomi na ku antswisa vutomi bya vanhu.
4.2. Afrika-Dzonga yi tshama ya ha tibohile eka ku fikelela mpfangano wa eneji lowu wu fambisanaka na swikongomelokulu swa yona swa nhluvukiso na swikongomelokulu swa yona swa ku cinca ka tlilayimete loko ku ri karhi ku tiyisisiwa leswaku ku va na nhlayiseko wa mphakelo.
5. Ku thoriwa ka Ntlawa wa Nsirhelelo
5.1. Khabinete yi amukele ku thoriwa ka levhele ya le henhla ku nga ri khale eka Vulawuri bya Vuchuchisi bya Rixaka (NPA) na Ejensi ya Nsirhelelo ya Tiko (SSA). Phuresidente Ramaphosa u thole Gqweta Andrea Johnson ku rhangela Xiyengetsongo xo Lavisisa xa NPA na Muyimelatiko Thembisile Majola tanihi Mulawuri-Jenerala (DG) lontshwa wa SSA.
5.2. Phuresidente u tlhele a thola Gqweta Navilla Somaru tanihi Mulawuri wa Vuchuchisi bya Mfumo (DPP) eFree State; Gqweta Matodzi Rachel Makhari-Sekhaolelo tanihi DPP eN'walungu-Vupeladyambu na Gqweta Nicolette Bell tanihi DPP eKapa-Vupeladyambu.
5.3. Ku thoriwa loku ku ta tiyisa vuswikoti bya hina bya ku lavisisa na ku chuchisa swiendlo hinkwaswo swa vugevenga na vukungundzwana.
6. Rendzo ra vuangameri bya mphakelo wa vukorhokeri
6.1. Khabinete yi amukele rendzo ra vuangameri leri humeleleke hi Holobye wa Mitirho ya Mfumo na Switirhisiwa, Mnn Patricia de Lille na Holobye eka Hofisi ya Phuresidente, Ttn Mondli Gungubele, eka Phurojeke ya Nhlanganiso ya N2 eka Masipala wa Nelson Mandela Bay eKapa-Vuhumadyambu hi Ravumbirhi, 8 Nyenyankulu 2022.
6.2. Rendzo leri ri vumba xiphemu xa pfhumba ra mfumo eka nhlahluvo wo kongoma wa nkarhi na nkarhi wa ndzima leyi khatsiweke hi mayelana na nsimeko wa Kungu ra Vuvekisi bya Switirhisiwa ku pfuxa ikhonomi na ku tumbuluxa mitirho.
6.3. Phurojeke leyo kongoma yi vumbiwa hi 12 100 ra swivandlanene swa tiyindlu tintshwa leti nga na kutlula 500 000 m² ta switirhisiwa swa vuxavisi, swa mabindzu, swa tihofisi na swa tiindasitiri, xikan'we na mixakaxaka hi vutalo ya switirhisiwa swa miganga na vanhu.
7. Siku ra Vavasati ra Matiko ya Misava
7.1. Afrika-Dzonga yi tikatse na miganga ya matiko ya misava eka ku tlangela Siku ra Vavasati ra Matiko ya Misava hi Ravumbirhi, 8 Nyenyankulu 2022. Siku leri i xivandlanene xa ku ehleketisisa leswaku i mpfhuka wo tanihi kwihi hi wu fambeke eka ku antswisa ndzingano wa rimbewu na leswi swi dingaka ku endliwa ku va rixaka ra rimbewu ro ringana.
7.2. Khabinete yi tsakisiwa hi ku humelela ko tala loku faneriwaka hi ku tlangeriwa kusukela loko ku vile na xidemokirasi. Afrika-Dzonga yi khatsile ndzima eka ku kondletela ndzingano wa vavasati eka swiyenge swo fana na mfumo, rixaka ra vaaki lava nga na ku tsakela kun'we, mafambiselo ya vululami, mitlangu na mfuwo. Hambiswiritano, Khabinete yi tshikelela leswaku swo tala swa ha dinga ku endliwa ku tiyisisa leswaku ku va na vutekaxiave hi vutalo na ku va byo ringana eka ikhonomi ya Afrika-Dzonga.
7.3. Khabinete yi tlhele yi amukela ku thoriwa ka Afrika-Dzonga eka Vutshamaxitulu bya sexini ya vumakumetsevutsevu ya Khomixini ya Vun'we bya Tinxaka hi mayelana na Xiyimo xa Vavasati leyi faneleke ku khomiwa kusuka hi Musumbhunuku, 14 Nyenyankulu kufika hi Ravuntlhanu, 25 Nyenyankulu 2022.
8. Nsirhelelo wa Tiko
8.1. Khabinete yi tekele enhlokweni ku khomiwa ka vanhu hi Vutamelankwama bya United States lava khumbekaka hi ku ehleketeleriwa eka ku tumbeta swihlovo swa mali. Hi ya emahlweni hi tirha na vatirhisani va matiko ya misava ku tsema nkhuluko wa timali leti nga riki enawini.
8.2. Mavuthu ya ka hina ya nsirhelelo ya tshama ya veke tihlo eka mbulavurisano wa nkarhi hinkwawo na vukorhokeri bya vuhlori bya matiko mambe, havumbirhi endzeni ka Afrika-Dzonga na le ndzhandzheni. Ntirho wa vona wu katsa vucincanisi bya vuxokoxoko hi mayelana na mixungeto leyi tisiwaka hi nseketelo wa vandla wo tlurisa mpimo wa madzolonga na vutherorisi.
9. Madzolonga ya vaaki
9.1. Khabinete yi sole timhangu leta ha ku vaka kona ta madzolonga na timholovo ta vaaki eAlexandra ekusuhi na le Sandton. A ku na mpimo wa nkaeneriseko wu nga amukelekisaka ku onhiwa ka timfanelo ta vanhu etikweni.
9.2. Khabinete yi amukele mphalalo wa xihatla hi tiejensi ta nsindziso wa nawu, lowu wu vangeke leswaku ku hola ku vuyiseriwa endhawini leyi na ku khomiwa ka vaonhi lava ehleketeleriwaka va madzolonga ya vaaki.
9.3. Miganga yi hlohloteriwa ku tirhisa tindlela to rhula ku ololoxa mikwetlembetano na ku mangala migingiriko leyi nga riki enawini hinkwayo eka tiejensi ta nsindziso wa nawu.
10. Ikhonomi
10.1 Khabinete yi tekele enhlokweni tinhlayo ta swikumiwa swa tiko hinkwaswo (GDP) leti humesiweke hi Tinhlayonhlayo ta Afrika-Dzonga ku nga ri khale leti ti kombeke leswaku GDP ya Afrika-Dzonga yi kule hi 1.2 wa tiphesente eka kotara ya vumune ya 2021, endzhaku ka ku khanyana hi 1.7 wa tiphesente eka kotara ya vunharhu ya 2021. Leswi swi tisa mpimo wa ku kula ka lembe na lembe wa Afrika-Dzonga wa 2021 kufika eka 4.9 wa tiphesente. Swihoxaxandlakulu eka ku kula loku ku swi rhekodiwile eka vurimi, vuendli, vukorhokeri na vutleketli.
10.3 Khabinete yi tshama ya ha tiyimiserile ku ya emahlweni yi tirha na vatirhisani va yona va vaaki eka ku kula ka hina ka ikhonomi yo katsa hinkwavo na ku tumbuluxa mbangu laha hi nga ta kota ku tirhana na mitlhontlho ya mpfumaleko wa mitirho, vusweti na nkandzingano.
11. Fandisi ya magandlati ya swihondzo swa rhadiyo ya ku laveka ka le henhla
11.1. Khabinete yi hoyozele Vulawuri bya Vuhlanganisi lebyi Tiyimelaka bya Afrika-Dzonga eka ku sunguriwa ka fandisi ya magandlati ya swihondzo swa rhadiyo ya ku laveka ka le henhla, hambileswi ku nga na vumangalelani lebyi yaka emahlweni.
11.2. Yi tlhele yi hoyozela vabidi lava va tekeke xiave eka fandisi leyi hi Ravumbirhi, 8 na Ravumune, 10 Nyenyankulu 2022, leswi swi kombaka xikongomelo hi indasitiri ya vuhlanganisi bya tiqingho ku ya emahlweni yi vekisa eka switirhisiwa swa xidijitali eAfrika-Dzonga.
11.3. Mfumo wu tshama wa ha tibohile ku tumbuluxa mbangu lowu kotisaka magandlati ya rhadiyo lama faneleke ku tirhisiwa hi mpimo wa le henhla, ku nga ri ntsena hi tiindasitiri ta vuhlanganisi bya tiqingho, kambe na ku vuyerisa ikhonomi na rixaka.
11.4. Ku nyikiwa ka layisense ya magandlati ya rhadiyo ya ku laveka ka le henhla swi ta antswisa vuswikoti bya tioparetara ta vuhlanganisi bya tiqingho ta tiselifoni ku aka vuhlanganisi bya tiqingho byo tiya lebyi nga na nyokovelo na mfikelelo lowukulukumba. Mivuyelo leyikulukumba ya phurosese leyi ku nga khale yi rindzeriwile yi katsa ku hungutiwa ka tihakelo ta data na vuhlanganisi bya rito.
11.5. Magandlati lama ya tlhela ya languteriwa ku hoxa xandla eka ncinco wa ikhonomi eka tisekitara to hambanahambana naswona mpindzulo wo huma eka fandisi leyi wu ta nghenisa kutlula R8 wa tibiliyoni eka nkwama wa rixaka.
12. Vulavisisi eka Khomixini ya Tilotari ya Rixaka (NLC)
12.1. Khabinete yi tekele enhlokweni ndzima yo tivikana leyi khatsiweke hi Yuniti yo Lavisisa yo Hlawuleka eka vulavisisi bya yona byo kongomisa bya mafambiselo yo homboloka na vukungundzwana endzeni ka NLC, naswona yi hlohlotele tiejensi ta nsindziso wa nawu tin'wana ku tirhana na mhaka leyi ku hetisa ntirho wa tona hi ku hatlisa hilaha swi kotekaka hakona. Leswi swi ta tiyisisa leswaku magoza lama nga fanela ya kota ku tekiwa ku endla leswaku vanhu kumbe mihlangano yi tihlamulela leyi pumbiweke eka matirhiselo lama nga riki enawini ya timali leti vekeriweke ku vuyerisa lava nga swela.
B. Swiboho swa Khabinete
1. Kungu ra Swimakiwakulu ra Rixaka (NIP) ra 2050
1.1. Khabinete yi pasise NIP ya 2050 leswaku yi tirhisiwa. NIP yi nyika tiphurojeke to hatlisisa leti ti endleriweke ku hoxa xandla eka swikongomelokulu swa nhluvukiso wa vanhu na ikhonomi swa nkarhi wo leha.
1.2. Kungu leri ri kume swibumabumelo swo tsariwa swo hlayanyana endzhakukaloko ri kandziyisiwile leswaku Vaaki va nyika mavonelo hi Mhawuri 2021. Mavonelo ya tlhele ya kumeka kusuka eka mikanerisano ya vaaki na vakhomaxiave vo hambanahambana eka sekitara ya switirhisiwa. Nkanerisano lowu wu tlhele wu katsa tihuvo ta xifundza na ta tikokulu to tanihi Muganga wa Nhluvukiso wa Afrika ya le Dzongeni na Khomixini ya Switirhisiwa ya Yuniyoni ya Afrika.
1.3. NIP leyi yi lulamisela nhluvukiso wa tinetiweke ta switirhisiwa ta tiko leti ti fambelanisiweke na Rimba ra Nhluvukiso wa Tindhawu ra Rixaka na Modlolo wa Nhluvukiso wa Swifundzatsongo (DDM). Ri tlhela ri kongomisa eka ku akiwa ka switirhisiwa eka nhluvukiso wa vanhu na ikhonomi, na ku tlhela ri endla swivandlanene swa mitirho na swa havexerisamatimba wa ikhonomi yo vantima yo angarhela.
2. Qhinga ra ku Hangalasiwa ka Gasi ya Petiroliyamu leyi Endliweke Xihalaki (LPG) ra 2022
2.1. Khabinete yi pasise ku kandziyisiwa ka Qhinga ku Hangalasiwa ka LPG ra 2022 eka Gazete ya Mfumo leswaku vaaki va nyika mavonelo. Qhinga leri ri lava ku hoxa xandla eka ku tirhana na mitlhontlho ya mphakelo wa eneji ya mfumo.
2.2. Exikarhi ka swin'wana, qhinga leri ri tirhana na swihlawulekisi leswi nga na xivumbeko swa makete wa LPG wa nkarhi wa sweswi, switirhisiwa leswi nga kona, xivumbeko xa ku vekiwa ka mixavo na vuswikoti bya vuendli bya laha tikweni bya tisilindara ta LPG. Qhinga leri ri tlhela ri tirhana na pfhumba ra vuhlayiseki na vulemukisi ku tlakusa phurofayili ya gasi ya laha tikweni tanihi mafurha lama nga onhiki mbangu.
3. Qhinga ra Mbalango wa Indasitiri ya Vucelamigodi ya Afrika-Dzonga
3.1. Khabinete yi pasise Qhinga ra Mbalango wa Indasitiri ya Vucelamigodi ya Afrika-Dzonga. Exikarhi ka swin'wana, qhinga leri ri ta nyika miphalalo ya xihatla eka kungu ra rona ra nsimeko ku endla vufananisi bya sayense ya ntivomisava bya nkatsakanyo ku antswisa data ya ntivomisava ya tiko.
3.2. Qhinga leri ri tlhela ri ringanyeta ntirhisano exikarhi Ndzawulo ya Swipfuno swa Swicelwa na Eneji na Khoporexini ya Nhluvukiso wa Tiindasitiri ku tiyisisa leswaku mbalango wolowo wu lulamisela ku katsiwa ka tikhamphani ta mbalango leta ha tumbulukaka. Ri tlhela ri tiyisa xiave xa ndzavisiso lexi xi faneleke ku tlangiwa hi mihlangano ya ndzavisiso yo tanihi MINTEK na Khansele ya Ndzavisiso wa Xisayense na Tiindasitiri, na nongonoko wa nhluvukiso wa swikili.
3.3. Qhinga leri i xikumiwa xa nkanerisano wo angarhela exikarhi ka mfumo, indasitiri na vatirhisani va vaaki van'wana. Indasitiri ya vucelamigodi yi tshama ya ha ri xiphemu xo nyika matimba xa nkoka xa ekhosisiteme ya ikhonomi ya tiko.
4. Ku Tirhisiwa ka Qhinga ra Mpfuxeto ra Batho Pele ra 2021
4.1. Khabinete yi pasise ku tirhisiwa ka Qhinga ra Mpfuxeto ra Batho Pele ra 2021. Qhinga leri i mbuyelo wa milavisiso yo hlayanyana leyi endliweke hi havumbirhi bya mfumo na mihlangano leyi nga riki ya mfumo eka matirhelo hi mayelana na Pholisi ya Batho Pele ya 1997.
4.2. Qhinga leri ri nyika ntlhanu wa tiphuphu leti ti nga ta letela mipimo ya mpimohansi leyi faneleke ku landzeleriwa hi tindzawulo hinkwato. Miphalalo leyi ringanyetiwaka yi ta humelerisa nongonoko wa mphakelo wa vukorhokeri wa mfumo lowu kongomisiweke eka vaaki.
4.3. Qhinga leri ri ta humelerisa ku tiyisiwa ka mfumo wo swi kota, wa matikhomelonene na ku va wa nhluvukiso, leswi swi tshamaka swi ri mphalalo wa nkoka swonghasi eka ku korhokela vaakatiko va Afrika-Dzonga. Ri ta tlhela ri tiyisa ku simekiwa ka nhungu wa milawu ya Batho Pele. Ekuheteleleni, ri lava ku lawula ku cinca ka matikhomelo endzeni ka Vukorhokeri bya Mfumo.
5. Hundzuluxo eka pholisi hi mayelana na magandlati ya ku laveka ka le henhla na tlhelo ra pholisi hi mayelana na ku nyikiwa ka layisense ya netiweke ya mfikelelo wo pfuleka ya wayilese (WOAN)
5.1. Khabinete yi pasise hundzuluxo wa pholisi ya magandlati ya ku laveka ka le henhla na tlhelo ra pholisi hi mayelana na ku nyikiwa ka layisense ka WOAN leswaku yi kandziyisiwa vaaki va ta nyika mavonelo. Mihundzuluxo leyi ringanyetiwaka yi susa swilaveko swa WOAN
5.2. Hi 2019 Khabinete yi pasise pholisi leyi hi mayelana na magandlati ya ku laveka ka le henhla na tlhelo ra pholisi hi mayelana na ku nyikiwa ka layisense ka WOAN ku humelerisa Nawu wa Vuhlanganisi bya Xielekitironiki, 2005 (Nawu wa 36 wa 2005). Ku nyikiwa ka layisense ka magandlati ya ku laveka ka le henhla swi tshama swa ha ri na nkoka swonghasi eka pfhumba ra nhlakarhelo wa ikhonomi ra tiko.
6. Nkwama wa Mphalalo wa Mathekisi (TRF) ku hunguta nkhumbo wa COVID-19
6.1. Khabinete yi pasise ku engeteriwa ka siku ro hetelela ra swikombelo swa TRF ya COVID-19, kusuka 31 Nyenyankulu 2022 kufika 31 Nyenyankulu 2023. TRF, yi ri mpimanyeto wa kwalomu ka R1,135 wa tibiliyoni, yi averiwile tanihi hakelo ya kan'we ntsena ku hunguta nkhumbo wa timali wo homboloka wa COVID-19 eka indasitiri ya mathekisi.
6.2. Nkwama wa Havexerisamatimba wa Rixaka wu na vutihlamuleri bya ku hakeriwa ka ndziriso eka tioparetara ta mathekisi leti nga enawini hinkwato leti nga na tilayisense to opareta leti nga enawini, ku katsa na swibazana, mathekisi lama vekeriweke timitara na vatirhisani va mathekisi ya le ka inthanete.
C. Milawumbisi
1. Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Hofisi ya Poso ya Afrika-Dzonga (SAPO) wa 2021
1.1. Khabinete yi pasise ku kandziyisiwa ka Nawumbisi wa Hundzuluxo wa SAPO leswaku vaaki va nyika mavonelo. Nawumbisi lowu wu lava ku hundzuluxa Nawu wa SAPO, 2011 (Nawu wa 22 wa 2011).
1.2. Mihundzuluxo leyi ringanyetiwaka yi lava ku kotisa SAPO ku tirhisa mihluvukiso ya thekinoloji eka mbangu wa yona. Yi ta kotisa ku pfuxeta mitirho ya yona na ku ndlandlamukisa xilerisoximfumo xa yona. Yi ta va muphakeri wa vukorhokeri wa poso ya hinkwako tlhelo mufambisi wa nhundzu; vutleketli lebyi pfanganisiweke; bindzu ra xielekitironiki, naswona yi ta va habu ya xidijitali ya mabindzu na miganga. Mihundzuluxo leyi ringanyetiwaka, leyi yi nga fambelanisiwa na Phepha ra Swibumabumelo swa Mfumo ra Pholisi ya ICT ra Rixaka ra 2016, yi tlhela mi endla miantswiso eka milulamiselo ya mafumelo ya SAPO.
2. Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Bangi ya Poso ya Afrika-Dzonga wa 2021
2.1 Khabinete yi pasise ku rhumeriwa ka Nawumbisi wa Hundzuluxo wa Bangi ya Poso ya Afrika-Dzonga ePalamende. Nawumbisi lowu wu hundzuluxa Nawu wa Bangi ya Poso, 2010 (Nawu wa 9 wa 2010) ku wu fambelanisa na Nawu wa Tibangi, 1990, (Nawu wa 94 wa 1990). Wu lulamisa ku tumbuluxiwa ka Khamphani yo Lawula ya Bangi ya Poso ya Afrika-Dzonga hi ku landza Nawu wa Tibangi wa 1990.
2.2 Nawumbisi lowu wu hundzile hi le ka mikanerisano ya vaaki ku wu tiyisa. Xikan'wekan'we loko wu ta va wu amukeriwile tanihi nawu, Bangi ya Poso yi ta kota ku tirha tanihi vandla ro hambana leri nga na rimba ra rona ro lawula ehandle ka SAPO.
3. Nawumbisi wa Nkwama wa Malawulelo ya Thyaka ra ku Humesiwa ka Eneji ya Nyutliliya
3.1 Khabinete yi pasise ku kandziyisiwa ka Nawumbisi wa Nkwama wa Malawulelo ya Thyaka ra ku Humesiwa ka Eneji ya Nyutliliya leswaku vaaki va nyika mavonelo. Nawumbisi lowu wu lulamisela ku tumbuluxiwa ka nkwama tanihilaha swi lerisiweke hakona hi Pholisi ya Malawulelo ya Thyaka ra ku Humesiwa ka Eneji ya Nyutliliya.
3.2 Timali leti ti nga ta hlengeletiwa ti tirhisiwa eka malawulelo ya thyaka ra ku humesiwa ka eneji ya nyutliliya. Yi ta kotisa ku tumbuluxiwa ka switirhisiwa swa ku tirhana na, ku nyika vuhlayiselo na ku angamela ku herisiwa ka nkarhi hinkwawo ka thyaka ra ku humesiwa ka eneji ya nyutliliya. Nkwama lowu wu ta lawuriwa hi Vandla ra ku Herisiwa ka ku Humesiwa ka Eneji ya Nyutliliya ra Rixaka.
3.3 Afrika-Dzonga yi ta vuyeriwa hi mayelana na eneji yo basa leyi endliwaka hi ku tirhisa Xitichi xa Matimba ya Nyutliliya xa Koeberg. Nakambe, Afrika-Dzonga yi tshama ya ha ri un'wana wa vahumesi lavakulukumba va swimakiwa swo endla mirhi swa ku humesiwa ka eneji ya nyutliliya leswi swi fembaka na ku tshungula mfukuzana emisaveni hinkwayo.
D. Swiendleko leswi Taka
1. Rendzo ra Ximfumo hi Phuresidente wa Mozambique
1.1. Phuresidente Cyril Ramaphosa u ta rhurhela ntangha yakwe hi ntirho ya le Mozambique, Muchaviseki Phuresidente Filipe Nyusi hi Ravuntlhanu, 11 Nyenyankulu 2022.
1.2. Rendzo leri ri ta tiyisa ku ya emahlweni ntirhisano wa matlhelo hinkwawo, wa xifundza na wa tikokulu exikarhi ka matiko lamambirhi. R ta tlhela ri tiyisa vuxaka bya matiko lamambirhi na ntirhisano exikarhi ka Afrika-Dzonga na Mozambique, havumbirhi hi ndlela ya tipolitiki na ya ikhonomi.
2. Xivijo xa Phuresidente eN'walungu-Vupeladyambu
1.1. Hi Mugqivela, 12 Nyenyankulu 2022, Phuresidente Ramaphosa u ta rhangela vurhumiwa byo ya N'walungu-Vupeladyambu ku endla Xivijo xa Phuresidente. Hi nkarhi wa xiendleko lexi, Phuresidente na varhangeri kusuka eka swiyenge swinharhu hinkwaswo swa mfumo va ta vulavurisana na miganga ya le N'walungu-Vupeladyambu.
1.2. Xivijo xa Phuresidente lexo sungula xa 2022 xi nyika pulatifomo ya Phuresidente ku vulavurisana na miganga hi mayelana na mitokoto ya yona ya vutomi bya siku na siku na mphakelo wa vukorhokeri hi mfumo. Vaakatiko va ta tlhela va vulavurisana hi ku kongoma hi mayelana na swiringanyeto swa vona hi mayelana na hilaha ku nga kurisiwaka hakona Afrika-Dzonga swin'we, ku ri hava munhu wihi kumbe wihi loyi a siyiwaka endzhaku.
1.3. Ku aka ehenhla ka DDM, leswi swi lavaka ntirhisano lowukulukumba exikarhi ka vaakatiko na vayimeri va vaaki, Khabinete yi hlohlotela miganga ya le N'walungu-Vupeladyambu ku tirhisa xivandlanene lexi ku vulavurisana hi ku kongoma na Phuresidente na ku endla leswaku swivilelo kumbe swiringanyeto swa yona swi twiwa.
2. Siku ra Timfanelo ta Ximunhu
2.1. Mfumo wu amukela ntlhandlamano wa miangulano na swiendleko ehansi ka nkongomelo: “Lembe ra Vun'we na Mpfuxeto: Ku Sirhelela na ku Hlayisa Mivuyelo ya hina ya Timfanelo ta Ximunhu” ku va yi endliwa tanihi xiphemu xa ku tsundzuka Siku ra Timfanelo ta Ximunhu ra nan'waka hi Musumbhunuku, 21 Nyenyankulu 2022. Leswi swi tlhela swi hoxa xandla eka ku hlahluva ndzima ya phurojeke ya xidemokirasi xa vumbiwa ya rixaka.
2.2. Khabinete yi kombela vanhu va Afrika-Dzonga hinkwavo ku tirhisa N'hweti ya Timfanelo ta Ximunhu ku kondletela nkhomano wa vanhu lowukulukumba, ku akiwa ka rixaka na vutitivisi bya rixaka lebyi avelaniwaka. I vutihlamuleri bya hina tanihi rixaka ku tikarhatela nhluvukiso wa vanhu na ikhonomi wo katsa hinkwavo, loko ku ri karhi ku tiyisisiwa leswaku hi herisa xihlawuhlawu xa rixakanghohe na mikankondzelelo leyi fambelanaka hinkwayo.
3. Vhiki ra Mati ra Rixaka
3.1. Pfhumba ra Vhiki ra Mati ra Rixaka ri ta va kona hi Sonto, 20 kufika Mugqivela, 26 Nyenyankulu 2022, naswona ri ta kongomisa eka xidingo xa ku sirhelela na ku hlayisa swipfuno swa hina swa mati.
3.2. Hambileswi ku veke na ku na ka timpfula ta matimba kutlula ka ntolovelo eka swiphemu swin'wana swa tiko eka tin'hweti tingaritingani leti nga hundza, Afrika-Dzonga yi tshama ya ha ri tiko ra vukali bya mati. Hi rin'wana ra 30 matiko yo oma emisaveni naswona vunyingi bya mati ya rona ya huma eka ku na ka mpfula.
3.3. Khabinete yi tiyisisa eka vaakatiko leswaku mati ya hina ya le phayiphini ya hlayisekile ku tirhisiwa hi vanhu, tanihilaha swi tiyisisiweke hakona hi Vandla ra Mavabyi yo Tlulela ra Rixaka, na swiviko hi mayelana na mati yo nwa lama xakelanisiwaka na mudinyana wa thayifodo a hi ntiyiso. Mfumo wu rhangisa emahlweni ku phakeriwa ka mati emigangeni.
E. Mahungu
1. Vuhoyozeri
Khabinete yi hundzise vuhoyozeri bya yona na ku navelela leswinene eka:
- xipano xa khirikhete xa Vavasati va Afrika-Dzonga, lexi xi nga eku endleni ka tiko ri tinyungubyisa eka Khapi ya Misava ya Khirikhete ya Vavasati ya ICC eNew Zealand.
- xitsutsumi Stephen Mokoka, loyi a tshoveke rhekodo ya misava ya 50 km ya vavanuna eka nkarhi wa tiawara timbirhi, 40 wa timinete na 13 wa tisekondi, eka nsiyano wa Nedbank Runified Breaking Barriers lowu a wu khomeriwile eGqeberha, Kapa-Vuhumadyambu, hi Sonto, 6 Nyenyankulu 2022.
2. Michavelelo
Khabinete yi hundzise michavelelo ya yona eka ndyangu na vanghana va:
- Ttn Mandla Ka-Mabuza (47), mutshila, muvulavuri wa le vanhwini tlhelo khale ka Phuresidente ya South African Students’ Congress. A ri khale ka mutirhelamfumo eka Ndzawulo ya Mitirho ya Mfumo na Switirhisiwa.
F. Ku thoriwa
Ku thoriwa hinkwako ku fanele ku landzelela vutiyisisi bya mithwaso na mbhasiso lowu faneleke.
1. Ttn Zane-Udien Dangor tanihi DG eka Ndzawulo ya Vuxaka bya Matiko ya Misava na Ntirhisano.
2. Mnn Phindile Patronella Mkwanazi tanihi Xandla xa DG: Nhluvukiso wa ku Dyondza na Xiphurofexinali eka Xikolo xa Mfumo xa Rixaka.
3. Ttn David Mamphitha tanihi Muofisirinkulu wa Vurhangerinkulu wa Khansele ya Rihanyo na Vuhlayiseki ya Migodi.
4. Vanhu lava va nga ta tirha eka Khansele ya Vukorhokeri bya le Moyeni ya Matiko ya Misava:
(a) Mnn Nomveliso Ntanjana (Mutshamaxitulu);
(b) Ttn Nare Thupana (Xandla xa Mutshamaxitulu);
(c) Ttn Grant Reagon Son;
(d) Ttn Tumelo Chipfupa; na
(e) Mnn Pfumelani Dorcas Mbulayeni.
5. Vanhu lava nga ta tirha eka Khansele yo Nyika Tilayinsense ya Vukorhokeri bya le Moyeni:
(a) Ttn Leroy Musa Nsibande (Mutshamaxitulu);
(b) Ttn Raesibe Sharon Kekana (Xandla xa Mutshamaxitulu);
(c) Ttn Rickie Rodger Rennie;
(d) Mnn Zonica Leanda Mtshali; and
(e) Ttn Ramovha Emmanuel Mbuwe.
Swivutiso:
Phumla Williams – Muvulavuleri wa Khabinete
Selifoni: 083 501 0139
