Pego ya Kopano ya Kabinete ya la 29 Hlakola 2017

1. Phethagatšo ya Mananeo a Mmušo

1.1. Mopresidente Jacob Zuma o tla bitša Seboka sa boraro sa Mopresidente sa Dipušoselegae go tloga ka la 6 go fihla ka la 7 Moranang 2017 ka fase ga morero wa ”Re fetoša Mafelo a Mebasepala ka nepo ya go tliša Tlhabollo ya Motheo ya Setšhaba le ya Ekonomi”.

Seboka se se tla lebelela kudu go maatlafatša tshepedišo ya mebušoselegae bjalo ka karolo ya kgato ya bobedi ya lenaneo la Re boela Morago go Metheo. Godimo ga fao, se tla rarolla tlhokego ya toka mabapi le mafelo le go bea mafelo fao go sego maleba fao go tšwelago pele go ama maphelo a batho ba rena.

Mafapha a mangwe a akaretša: go aga ditšhaba tše di tiilego go efoga le go fokotša seabe sa masetlapelo; le go tšwetša pele ditumelelano tša mmušo ka botlalo ka nepo ya go tšwetša pele phetošo ya motheo ya setšhaba le ya ekonomi maemong a selegae.

Mmušo wa selegae o ama mang le mang – Kabinete e ipiletša go setšhaba le bakgathatema ba phraebete, badudi le ba kgwebo ka bophara go thekga mananeo ao a ikemišeditšego go thekga mebasepala.

1.2. Khonferentshe ya boraro ya Boeti ka ga Mebušoselegae e tla swarwa go thoma ka la 3 go fihla ka la 4 Moranang 2017 ka Emperors Palace, Gauteng ka fase ga morero wa: '"Thulaganyo ya tša boeti ke seo se amago mang le mang.” Khonferentshe ye e tla lebeledišiša kudu go godiša boeti ka mo nageng ka go bo tsenya ka go maano ka moka a kgolo le tlhabollo a ka diprofenseng le a mebasepala.

1.3. Mokgatlo wa Dirapa tša Bosetšhaba wa Afrika Borwa (SANParks) o tla swara Seboka sa Peeletšo ka Boeting ka la 4 Moranang 2017, go lebeletšwe kudu dibaka tše diswa tša peeletšo tše 55. Mo mengwageng ye e fetilego ye 15, SANParks e okeditše kudu palo ya dikgwebišano tša Selekane sa lekala la Setšhaba le la Phraebete, yeo e akaretšago mehutahuta ye e fapanego ya diprotšeke, go akaretšwa madulo, diresturente, dikgwebo, mediro, boemafofane bja Skukuza le Tsela ya Lethale la Eriale ya Table Mountain.

1.4. Mopresidente Jacob Zuma, bjalo ka modulasetulo wa Komiti ya Dihlogo tša Dinaga go Phanele ya Maemo a Godimo ya Mokgatlo wa Dinagakopano (UN) ka ga Meetse, o butše semmušo Seboka le Dipontšho tša Letšatši la Meetse la Lefase la UN gomme a tsebagatša gape semmušo Pego ya bo 17 ya Tlhabollo ya Meetse a Lefase ya UN, ye e lebeletšego kudu tema ye bohlokwa ye e kgathago ke taolo ya meetse a ditšhila ka nepo ya go tšwetša pele diekonomi tše di atlegilego, ditšhaba tše tiilego le go hlokomela ditikologo tše di phetšego gabotse lefaseng ka bophara.

Kabinete e amogela boikano bjo bo dirilwego ke Phanele ya Maemo a Godimo ka ga Meetse ka gore e tla šoma gotee le bakgathatema ka moka ba ka lekaleng la meetse go netefatša gore dinepišo tše di amanago le meetse tša Lenaneo la 2030 le go feta di a fihlelelwa.

Dinepo tša Tlhabollo ya Go ya go ile di akaretša nepišo ya go netefatša gore yo mongwe le yo mongwe o hwetša meetse ao a bolokegilego ka 2030, e lego seo se dirago gore meetse e be selo se bohlokwa sa go lwantšha bohloki bjo bogolo. Meetse le kelelatšhila di bohlokwa kudu go tlhabollo ya go ya go ile, di bohlokwa go go pheleng ga batho le ga tikologo.

1.5. Lefelo la Bosetšhaba la go Etelwa ke Setšhaba leo le tsebagaditšwego semmušo ke Mopresidente Zuma ka la 17 Hlakola 2017, bjale le a šoma ebile le buletšwe go etelwa ke babeeletši ka moka. Le šoma bjalo ka lefelo le bohlokwa le bjalo ka lefelo la tiišetšo la dikgoro tše ntši leo le fanago ka tirelo ye e laotšwego le ya sephrofešenale go bao ba nyakago go hloma dikgwebo goba go beeletša ka Afrika Borwa. Ditirelo tše ka moka bjale di a hwetšagala ka moagong o tee.

1.6. Mopresidente Jacob Zuma o okeditše phihlelelo ya Komiti ya Ditona (IMC) ka ga Bofaladi ka go akaretša Ditonakgolo tša Diprofense ka moka le Mokgatlo wa Dipušoselegae wa Afrika Borwa (Salga) bjalo ka maloko.
Se se tla netefatša gore go ba le nepišo ye e kgokagantšwego ka ga merero ka moka ya bofaladi go akaretšwa melaotshepetšo ya bofaladi ya Afrika Borwa, mekgwa ye e lego gore makala ao a fapafapanego a ka šomago le mmušo go tšwetša pele bofaladi bjo bo nago le toka le go dira gore go be le dikamano tše botse gareng ga badudi le batšwantle.

1.7. Ge re fetša Kgwedi ya Ditokelo tša Botho Kabinete e leboga maAfrika Borwa bao ba tsenetšego meketeko ya setšhaba ka Letšatši la Dikokelo tša Botho, leo le hlomphilego balwelatokologo bao ba lwetšego ditokelo tše ntši tšeo re ipshinago ka tšona lehono. Lona le akareditše segopotšo sa bo 40 go tloga mola Bantu Steve Biko a hlokofalago.

Go keteka bagale ba rena ba bosetšhaba go netefatša gore bafsa ba rena le meloko ya ka moso e a tseba le go kwešiša seabe sa bona le seo ba bego ba se emetše.

1.8. Re bone koketšego ye kgolo kudu ka ditiragalong tša semorafe, tše di šitišago diphihlelelo tše re bilego le tšona bjalo ka temokrasi.

Re swanetše go gopola gore re dula ka nageng yeo e thekgago ditokelo tša botho le seriti sa bona. Diphihlelelo tše ga se tša tla gabonolo. Batho ba lahlegetšwe ke maphelo a bona. Ga se ra swanela go lebala le gatee maitapišo ao a dirilwego gore go fihlelelwe tokologo le temokrasi ya rena. Re swanetše go tšwela pele go aga Afrika Borwa yeo e tlago thekga ditokelo tša botho go bohle, go sa lebelelwe maemo a bona, bong goba fao ba dulago gona.

1.9. Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go tsenela meketeko ya Letšatši la Tokologo la Bosetšhaba le ya Kgwedi ya Tokologo. Kgwedi ya Tokologo le Letšatši la Tokologo la Bosetšhaba a keteka go fihlelelwa ga tokologo le temokrasi ka nageng ya rena, le leeto la go tloga go naga yeo e bego e tletše ka dikhuduego tša lehloyo le dikaroganyo go ya go setšhaba seo go sona re agago bokomoso bja rena ka moka.

Meketeko ya Kgwedi ya Tokologo e tšwetša pele Leanotlhabollo la Bosetšhaba (NDP) bjalo ka nepo ya rena ya lebaka le letelele ya dilekane tša go fihlelela Afrika Borwa ye e pakilwego ke Molaotheo, Melao ya rena ya Ditokelo le Tšhata ya Tokologo ya 1955 ye e sego ya ka ya bonwa peleng.

1.10. Kabinete e laletša baithuti ka moka ba dikolo tše di phagamego go kgatha tema ka go phadišano ya ditaodišo tša dikolo tše di phagamego ya Dinaga tše di Hlabologago tša Borwa bja Afrika (SADC) ya 2017, ye e buletšwego baithuti ka moka ba dikolo tše di phagamego ka seleteng sa SADC.

Hlogotaba ya Phadišano ya Ditaodišo tša Dikolo tše di Phagamego ya SADC ya 2017 ke "Re diriša Mohlagase wa go ya Go ile go Hlabolla Ekonomi ya ka Seleteng "Kgoro ya Thuto ya Motheo e tla thuša baithuti bao ba nyakago go tsenela phadišano ye ya ditaodišo. Ditaodišo tše tharo tše di kgethilwego ka profenseng ye nngwe le ye nngwe di tla romelwa go Kgoro ya Thuto ya Motheo ka la 5 Mopitlo 2017. Ditaodišo tše tharo tše di thopago maemong a bosetšhaba di tla romelwa go Bongwaledi bja SADC ka la 31 Mopitlo 2017.

2. Dipheto tša Kabinete

2.1. Malokophethiši go ralala le makala a mararo a mmušo a tla boledišana le maAfrika Borwa nageng ka bophara ka National Imbizo Focus Week go thoma ka la 17 go fihla ka la 23 Moranang 2017 ka fase ga morero wa “Mmogo re tšwetša pele Afrika Borwa”.

Kabinete e hlohleletša maAfrika Borwa ka moka go ba badudi ba mafolofolo le bao ba nago le maikarabelo, ba rerišane le baetapele ba mmušo ka ga mananeo ao a tsenywago tirišong ka nepo ya go kaonafatša maphelo a batho le go ba rweša maikarabelo go mešomo ya bona. Tshepetšo ya Dikgokagano le Tshedimošo ya Mmušo (GCIS) e tla kgokaganya lenaneo le, gomme dintlha ka ga lona di tla hwetšagala go www.gov.za.

2.2. Kabinete e dumeletše pušeletšo ya ngwaga ka ngwaga ya bosenyane ya Leano la Melawana ya Diintasteri (IPAP) la 2017/18 go fihla ka 2019/20 leo le rarollago mathata a bohlokwa a kgolo ya ekonomi le ya intasteri le bohloki bja mabapi le morafe wo itšego, tlhokego ya tekatekano le tlhokego ya mešomo. Lona ke karolo ye bohlokwa ya Leano la Dintlha tše Senyane la Mopresidente Jacob Zuma gomme le sepelelana le melaotshepetšo ya Phetošo ya Motheo ya Ekonomi.

IPAP e fihleletše dikatlego tše bohlokwa ka mafapheng a mmalwa a bohlokwa: go phološa difeme le mešomo ye mentši, go thekga makala ao a hlokagalago kudu ka dikatlegong tša Afrika Borwa ka tlhomong ya diintasteri ya lebaka le letelele le go bula Makala a maswa ao a ka godišago ekonomi go aga menyetla ya rena ge re bapetšwa le dinaga tše dingwe le go hloma bokgoni bja ka intastering bjo bo nago le tsebo lefaseng ka bophara.

Dihlohleletši tša IPAP 2017-2020 di akaretša: boikgafo bjo bo menagantšwego gabedi go Phetošo ya Motheo ya Ekonomi; maitapišo ao a tšwelago pele a go fihlelela kgolo ye e abelanwago le ye e akaretšago mang le mang; go akgofiša kudu Lenaneo la Bahlomadiintasteri ba Bathobaso, le nepišo ya go thwala bašomi ba bantši ye maatla kudu le ye e tšwelago pele go ralala le mafapha a phatlalatšo ya ditšweletšwa yeo e kgokaganyago makala a bohlokwa a ekonomi le botšweletši le makala a ditirelo a kopantšwe le maitapišo ao a maatlafaditšwego a go romela ditšweletšwa dinageng tša ka ntle.

2.3. Kabinete e sedimošitšwe ka ga dikutollo tša Dinyakišišo tša Bosetšhaba tša Tlhabollo ya Dinyakišišo le Maitekelo (Dinyakišišo tša R&D).

Palomoka ya Tshenyegelo ya Afrika Borwa ya R&D (GERD) e bile R29, 345 pilione ka 2014/15. Ye ke koketšego ye nnyane ya 14.4% go tloga go R25, 661 pilione ka 2013/14. Wo ke ngwaga wa bone ka go latelana fao e lego gore GERD e oketšegile ka morago ga go phuhlama ka 2009/10 le ka 2010/11. GERD bjalo ka persente ya Palomoka ya Letseno la Ditšweletšwa tša Naga (GDP), ke selaetši se bohlokwa bja bogolo bja R&D ka ekonoming, e oketšegile go fihla go 0, 77% ka 2014/15.

Peeletšo ye e swanetšego le ya maleba ka go R&D e a nyakega go fihlelela maikamišetšo a NDP.

2.4. Kabinete e thekga pego ya mathomo ye e tšweletšwago mo mengwageng ye mebedi ka ga Seemo sa Phetogo ya Klaemete ye e lekodišišwago ka Mahlale le Theknolotši ka Afrika Borwa.

Pego ye, yeo e tlago phatlalatšwa ka bophara, e fana ka tshekatsheko ye e tseneletšego le pepetšokakaretšo ya phetogo ya klaemete ye e lekodišišwago ka dinyakišišo tša mahlale le maithomelo a theknolotši ao a amegago. E hlagiša ditšhišinyo tše seswai ka nepo ya go kaonafatša seemo sa phetogo ya klaemete yeo e lekodišišwago ka tša mahlale le theknolotši ka Afrika Borwa ebile e bea naga bjalo ka mokgathatema wa ka khonthinenteng le wa lefase ka bophara ka go phetogo ya klaemete yeo e lekodišišwago ka tša mahlale le theknolotši. Se se tla šomišwa go maatlafatša, go fokotša le go beakanya leswa mekgwa ya go lwantšha phetogo ya klaemete.

2.5. Kabinete e dumeletše go phatlalatšwa ga Leanothekgo la Theknolotši ya Dikgokagano tša Tshedimošo (ICT) la Dikgwebopotlana, Dikgwebo tša Magareng le Dikgwebo tše Nnyane (di-SMME) gore setšhaba se fe ditshwaotshwao ka ga lona. Leano le le ikemišeditše go hloma ditsenogare tša togamaano ka nepo ya go akgofiša tlhabollo le kgolo ya dikgwebopotlana ka lekaleng la ICT, le go nolofatša koketšego ka maemong a go tsenya tirišong le tšhomišo ya di-ICT ka lekala la dikgwebopotlana.

2.6. Kabinete e dumeletše go phatlalatšwa ga Leano la Elektroniki la Bosetšhaba gore setšhaba se fe ditshwaotshwao ka ga lona.

Leano la elektroniki le hlagiša nepo ya tlhabollo ya setšhaba seo se akaretšwago ke tshedimošo le tsebo ya ekonomi ya naga yeo e theilwego go dinyakwa tša badudi, tša kgwebo le tša lekala la setšhaba. Se se fa maAfrika Borwa sebaka sa go šomiša theknolotši maphelong a bona ka mokgwa wo o holago setšhaba ka botlalo.

Maikemišetšo ke go hlabolla setšhaba seo se theilwego go tsebo ya batho, go fetoša setšhaba sa Afrika Borwa le ekonomi ye e theilwego go phihlelelo le go tšhomišo ya ditheknolotši tša kgokagano ya tshedimošo tša sebjalebjale.

2.7. Kabinete e dumeletše go phatlalatšwa ga Leano la Bosetšhaba la Mmušo la elektroniki le Tebeledišišo ya bokamoso gore setšhaba se fe ditshwaotshwao ka ga lona.

Leano le le hlahla phetošo ya titšithale la tirelo ya setšhaba go ba setšhaba seo se šomišago tshedimošo ya titšithale ka bophara, go realo e le go kgontšha badudi gore ba holege go dibaka tšeo di tlišwago ke ditheknolotši tša titšithale go kaonafatša boleng bja maphelo a bona.

Se se tla tsenya letsogo go go fihlelela maikemišetšo a NDP gammogo le go hlagiša maano a Mmušo le mananeo a go fana ka ditirelo tša Mmušo ka mokgwa wo o hlokago mathata.

2.8. Kabinete e dumeletše Leano la Bosetšhaba la Polokego Mebileng la 2016-2030. Se se rarolla mathata le dikgoba tšeo di bonwego ke Kgoro ya Dinamelwa mabapi le go tsenya tirišong ga mekgwa ye e fetilego, go akaretšwa Leano la Bosetšhaba la Polokego Mebileng la 2006.

Se se tsenya letsogo go phihlelelo ya nepo ya NDP ya go “fokotša dikgobalo, dikotsi, le dikgaruru ka 50% go tloga go maemo a 2010”. Gape se se arabela nyakego ya go hloma mananeokgoparara a ekonomi ao a šomago gabotse, a go ba le bokgoni le ao a arabelago ka nepo ya go netefatša gore go ba le mananeokgoparara a ditsela ao a bolokegilego le ao a šireletšegilego.

Dikotsi tša mebileng di na le dipoelo tše di sa kgahlišego go malapa le go ditšhaba ka ge di feleletša ka tahlego ya maphelo gomme tša bea morwalo wo o oketšegilego tšhireletšego ya setšhaba le tshepedišo ya bobotlana.

2.9. Kabinete e dumeletše go phatlalatšwa ga Sethalwa sa Bosetšhaba sa Leano la Lekala la Boeti gore setšhaba se fe ditshwaotshwao ka ga sona. Ye ke tlhako ya kgolo le tlhabollo ya tša boeti ya Afrika Borwa.
Leano le le ikemišeditše go oketša seabe sa thwii go ekonomi go tloga go R118 pilione go fihla go R302 pilione ka 2026 ka go diriša peakanyo ya tirišano, le go tsenya tirišong ga ditiro tše go dumelelanwego ka tšona tše di tlago pele.

Go tsenywa tirišong ga Leano la Bosetšhaba la bjale la Lekala la tša Boeti go bile le seabe go kgolo ye kgolo mabapi le bontši bja baeti, gwa tsenya letsogo go Palomoka ya Letseno la Ditšweletša tša Naga, le tekatekano ye bohlokwa ya kgwebišano le tlhomo ya mešomo. Kgato ye e latelago ya kgolo e lebeletše kudu go kgolo ye e akaretšago mang le mang le phetošo ya lekala le.

2.10. Kabinete e dumeletše Leano la Togamano la Bosetšhaba (NSP) la Baerase ya go Palediša Mašole a Mmele go šoma (HIV), Bolwetš bja mafahla (TB) le Malwetši a Thobalano (di-STI) 2017-2022.
Phetolo ya Afrika Borwa go mauba a HIV le TB e ra gore palogare ga maAfrika Borwa bjale e phela lebaka le letelele ka mengwaga ye lesome go feta ka fao ba bego ba phela lebaka le letelele ka gona ka 2004. Kelo ya diphetetšo tša HIV e fokotšegile fela bjalo le ka mahu ao a bakwago ke TB.

NSP ye ya bone e nyaka go hlagiša dikatlego mola ka go le lengwe e tsebagatša mekgwa ye meswa ya go thibela diphetetšo tše diswa, go tseba batho bao ba fetešwego ke malwetši a e sa le ka pela le go a a alafa le go a hlokomela ka katlego. E hlagiša tlhako ya togamaano ya selekane sa makala a mantši go akgofiša kgatelopele ya go fokotša malwetši le mahu ao a amanago le HIV, TB le di-STI. Se se nyalelanywa le NDP yeo e bonago seabe se segolo seo HIV le TB di nago le sona mo go nanyeng ga tlhabollo ya bosetšhaba.

2.11. Kabinete e sedimošitšwe ka ga Pego ya Komiti ya Ditona ka ga sethalwa sa Tlhako ya Melawana ya Bogole ka Lenaneong la Thuto le Tlhahlo tša Godingwana, yeo e file ditšhišinyo mabapi le tlhabollo ya Tlhako ya Leano la Melawana ya Bogole.

Se se tšweletša ditlhagišo tša Molaotheo ka ga go tlošwa ga mapheko ka nepo ya go tsenya batho bao ba lego kotsing ka lenaneo la setšhaba bjalo ka maloko a setšhaba ao a kgathago tema.

2.12. Kabinete e dumeletše go romelwa ga Kwano ye e Bušeleditšwego ka ga Tumelelo ya Dithuto, Disetifikeiti, Ditiploma, Dikgrata le Mangwalo a mangwe a Dithuto ka Thutong ya Godimo ka Dinageng tša Afrika ka Palamenteng go ya go dumelelwa. Tona ya Thuto le Tlhahlo tša Godingwana e tla romela Sengwalwa seo se dumeletšwego go Mokgatlo wa tša Thuto, Mahlale le Setšo wa Mokgatlo wa Dinagakopano (UNESCO).

Kwano ye e bušeleditšwego e ikemišeditše go fana ka seemo seo se kgontšhago go ralala le dinaga tša Afrika go dumelela mangwalo a dithuto a thuto ya godingwana a go swana le disetifikeiti, ditiploma, dikgrata le mangwalo a mangwe a dithuto go realo e le go dumelela baithuti, dirutegi le bašomi gore ba ye dinageng tše dingwe go ya go tšwetša pele dithuto le go šoma.

2.13. Kabinete e dumeletše go phatlalatšwa ga Molawana wa Bosetšhaba wa Lenaneo leo le Kopantšwego la Tlhabollo ya tša Mešomo la Afrika Borwa, gore setšhaba se fe ditshwaotshwao ka ga ona.

Molawana wo o hlagiša seemo seo se kgontšhago sa kabo ya Ditirelo tša Tlhabollo ya tša Mešomo ka go diriša melawana, ditlhahli, ditshepedišo, mekgwa, dibopego, maikarabelo ao a abelanwago le tirišano. Se se tla dira tše ntši go netefatša gore badudi ka moka ba mengwaga ye e fapafapanego ba fihlelela tshedimošo ya boleng ya tša mešomo le ditirelo tša tlhabollo ya tša mešomo maphelong a bona ka moka, gore ba kgone go tšea diphetho tše kaone tša mabapi le mešomo ba na le tshedimošo ye ntši le diphetho tša bophelo tšeo di tšweletšago maemo a godimo ka go hwetšeng mešomo le go thuša go oketša kgolo ya ekonomi ya go ya go ile ka mo nageng le go oketša go kgatha tema ga bona ka botlalo ka tlhabollong ya Afrika Borwa ka bophara.

Se se sepelelana le NDP yeo e šišinyago gore go tšwetšwe pele kgolo ya ekonomi le tlhomo ya mešomo, go nyalelanya bao ba sa šomego le mešomo, go oketša tlhabollo ya bokgoni le palo ya bao ba phethilego dithuto tša yunibesithi.

2.14. Kabinete e sedimošitšwe ka ga kgatelopele ye e dirilwego ka ga Tekodišišo ya Tshepedišo ya Toka go Bosenyi  le ka ga go sepediša Tshepedišo ya Toka go Bosenyi ka mokgwa wa sebjalebjale ka go diriša Lenaneo leo le Kopantšwego la Tshepedišo ya Toka.

Kabinete e dumeletše tlhakokakaretšo ya tlhabollo ya Tshepedišo ya Toka go Bosenyi ye e Kopantšwego yeo e tlago rarolla mathata le ditlamorago tša go se kgahliše ka tirelong ka moka ya toka ya bosenyi.

Tshepedišo ya Toka go Bosenyi ye e Kopantšwego e nepišitše go maatlafatša tirišano le kopanyo ya ditheo tša phethagatšo ya molao ka nepo ya go fihlelela maikemišetšo a NDP – a go aga ditšhaba tše di bolokegilego le go hloma Lenaneo leo le tiilego la Toka go Bosenyi la go lwantšha bomenetša. Se se tsenya letsogo go Poelo ya gore Batho ka Moka ka Afrika Borwa ba Bolokegile ebile ba ikwa ba Bolokegile.

2.15. Kabinete e dumeletše go lokollwa ga Sengwalwa seo se Ahlaahlwago mabakeng a go rerišana le setšhaba e lego seo se tlago feletša ka tlhabollo ya “mokgwa wa mmušo ka moka le setšhaba” ya Leano la Bosetšhaba la Twantšho ya Bomenetša.

Leano le le ikemišeditše go rarolla bomenetša, bobedi ka Makaleng a setšhaba le a phraebete ka ge go laeditšwe ka go NDP. Magato ao a tsebagaditšwego a ikemišeditše go hloma lenaneo le tiilego la twantšho ya bomenetša leo le tšwetšago pele tirišano ya makala a mantši go ralala le makala.

2.16. Kabinete e dumeletše Sengwalwa sa Ditšhišinyo ka ga Bofaladi bja Boditšhabatšhaba. Ye ke tlhako ya melawana ye e tlago hlahla tekodišišo ka bophara ya bofaladi le melao ye e amegago.

Sengwalwa sa Ditšhišinyo se tiišetša tokelo ya boipušo ya Afrika Borwa go tseba maemo a kamogelo le a bodulo a batšwantle go sepelelana le kgahlego ya bosetšhaba. E fana ka nepo ya kgatelopele ya Afrika Borwa ka nepo ya go oketša dikholego tša bofaladi bja boditšhabatšhaba bjo bo laolwago gabotse mola ka go le lengwe e fokotša dikotsi tše di amanago le bjona. Bofaladi bja boditšhabatšhaba bo swanetše go amogelwa mola ka go le lengwe re šireletša boipušo, khutšo le polokego.

2.17. Kabinete e thekga gore Mokete wa Kamogelo ya Bodudi bja Nageng o swarwe ke Kgoro ya Merero ya Selegae ebile e dumela gore go gapeletšege gore batho bao ba fiwago maemo a bodudi bja ka nageng ba tsenele mokete wo. Kabionete e dumeletše gape gore dikgorotsheko tša maseterata, gareng ga tše dingwe, di šomišwe go sepetša mekete ye Kamogelo ya Bodudi bja ka Nageng.

Mokete wo o fana ka sebaka sa go tsebiša badudi ba baswa ditokelo tša bona le maikarabelo le go tšea kano ya botshephegi ka pele ga Tona. Se se tla tsenya letsogo ka tirišanong ya setšhaba ka go bontšha tlhokego ya gore maAfrika Borwa ba swanetše go amogela batšwantle bao ba hweditšego maemo a bodudi bja ka Afrika Borwa.

2.18. Kabinete e sedimošitšwe ka ga mošomo wo o dirilwego ke Sehlophatšhomo sa Batlatšaditona sa Mopresidente sa Diintasteri tša Boitlhamelo. Modulasetulo wa Sehlophatšhomo se ke Motlatšatona ka Kantorong ya Mopresidente gomme yena o fana ka sebaka sa togamaano go batšeadiphetho ba mmušo, go setšhaba sa badudi le go lekala la phraebete go ahlaahla kgato ya rena ka moka yeo e tlago akgofiša diphetogo ka intastering ya boitlhamelo. Merero yeo go šomanago le yona e akaretša: kgatišo ya ditšweletšwa tša boitlhamelo ka fao e sego molaong, tšhireletšo ya khopiraete le go e tshela, diteng tša ka nageng le kgašomoyeng, tšhireletšego ya setšhaba go akaretšwa peakanyo ya diphetogo tša letseno, go beakanya intasteri ka go bahlagiši ba itšego, go fetoša lekala le le tlhabollo ya bokgoni.

Mošomo wa Sehlophatšhomo se o thekga lenaneo la mmušo la Mzansi Golden Economy, yeo ditheo tša yona di nolofatšago tlhomo ya mešomo, maatlafatšo go bobedi tekatekano ya setšhaba le bokgoni le go hlohleletša peeletšo ya ka nageng mabapi le ditiragalo tšeo di ka dirago gore go be le mešomo go ya go ile. Ka go šomišana le bakgathatema ba bantši ba ka mo intastering ye le dikgoro tša mmušo tše di fapafapanego,

Sehlophatšhomo se thomile ka ditsenogare tše mmalwa go bulela le go oketša intasteri ya bodiragatši ka phatlalatšong ya ditirelo fao go akaretšago go tsebagatšwa ga Molaokakanywaphetošwa wa Khopiraete le Molaokakanywa wa Tšhireletšo ya Badiragatši ka Palamenteng; go kaonafatša masolo a go phuruphutša ditšweletšwa tšeo di gatišitšwego ka fao go sego moloang, bjalobjalo.  

2.19. Kabinete e dumeletše boikgafo bja Afrika Borwa ka go Ditherišano tša Ditirelo tša Kgwebišano tša SADC tša mabapi le Makala a boagi le a dinamelwa.

Se se tšwetša pele kgolo ya ka nageng ya makala ao a beilwego pele go akaretšwa go oketšwa ga phihlelelo ya dibaka tša mebaraka go ditirelo tša thomelantle ya ditšweletšwa tša Afrika Borwa.

Go tlošwa ga mellwane ye e beetšwego ditirelo go emetše kgato ye bohlokwa ka kopanyong ye kgolo ya SADC gomme e tsenya letsogo go go hloma ga mmaraka wa ka seleteng wo o tlago thekga go tšwelela le go hlabolla ga difeme tša ka seleteng ka nepo ya go aba ditirelo ka mmarakeng wo mogolo wa ka seleteng. Se se tsenya letsogo go maikemišetšo a NDP a go tšwetša pele kopanyo ya ekonomi ya ka seleteng le tlhabollo ya khontinente ya Afrika.

2.20. Kabinete e dumeletše go alwa ga kamogelo ya Kwano ye e Fetošitšwego ya Nairobi ya mabapi le Tšhireletšo, Taolo le Tlhabollo ya Tikologo ya Lewatleng le ya Mabopong ya Lewatle la India Bodikela, ka Palamenteng.

Se se fa leano la tirišano ka seleteng, kgokagano le ditiro tša tšhomišano ka seleteng sa Bohlabela le Borwa bja Afrika. Se se tla kgontšha Mekgatlo yeo e Dumelelanago go hwetša methopo le botsebi go tšwa go mehutahuta ya bakgathatema le go dihlopha tše di nago le kgahlego ka nepo ya go rarolla mathata a tikologo ya lewatleng le a mabapong ao a amanago le dilete tše go akaretšwa merero ye bohlokwa ya bosetšhaba le ya go putla mellwane.

Kamogelo ye e tla lwantšha tšhilafatšo le go netefatša gore go ba le taolo ye e kwagalago ya tikologo ya methopo ya mabopong le ya mawatleng ye e amago tšweletšo ye e sa hlaelego ya dijo, maphelo le kgonagalo ya kgolo ya ekonomi.

2.21. Kabinete e sedimošitšwe ka ga dipoelo tša Kopano ya bo 22 ya Khonferentshe ya Maloko (COP22) a Kwano ya Mokgatlo wa Dinagakopano ka ga Phetogo ya Klaemete (UNFCCC), le Kopano ya bo 12 ya Khonferentshe ya Maloko ye e šomago bjalo ka Kopano ya Maloko a Tumelelano ya Kyoto (CMP 12), ye e swerwego go thoma ka la 7 go fihla ka la 18 Dibatsela 2016, ka Marrakech Morocco.

Marrakesh COP 22 e bile lebaka le bohlokwa la phetošo go tloga go mengwaga ya ditherišano yeo e tšweleditšego Tumelelano ya Paris ka ga phethagatšo ya magato a peakanyo le a phokotšo ya mathata. Maikemišetšo a COP 22 a fihleletšwe kudu go ya ka mošomo wo o filwego Afrika Borwa.

2.22. Kabinete e dumeletše mošomo wa Afrika Borwa wa go rerišana go šoma bjalo ka motheo wa dipoledišano ka Kopanong ya Basel, Rotterdam le Stockholm, ye e tlago swarwa go tloga ka la 24 Moranang go fihla ka la 5 Mopitlo 2017 ka Geneva.

Maikemišetšo ke go šomela go fihlelela taolo ye e kwagalago go tša tikologo ye e senago ditšhila tša dikhemikhale ka nepo ya go tšwetšapele maphelo ao a sa fokolego a batho le tikologo ya go ya go ile.

2.23. Kabinete e dumeletše go romelwa ga Pego ya Mathomo ya Naga ka ga Kwano ya Boditšhabatšhaba ka ga Ditokelo tša Ekonomi, tša Leago le tša Setšo go Komiti ya Mokgatlo wa Dinagakopano ka ga Ditokelo tša Ekonomi, tša Leago le tša Setšo.

Go fihlelela ga ditokelo tša ekonomi ya setšhaba go bopa karolo ya Molaotheo le ya NDP. Go tloga mola go bago le temokrasi, Afrika Borwa e bile le diphihlelelo tše bohlokwa ka ge e fihleletše ka katlego ditokelo tša ekonomi ya setšhaba tša batho ba yona. Mo mengwageng ye e fetilego ye 18 re agile dihlongwa tša temokrasi, ra fetoša tirelo ya setšhaba, ra oketša ditirelo tša motheo, ra bea ekonomi sekeng le go tšea maemo a rena a maleba ka mekgatlong ya dinaga. Le ge re na le dikatlego tše, bohloki, tlhokego ya tekatekano le tlhokego ya mešomo di tšwela pele go ba ditlhohlo tša rena tše kgolo.

3. Melaokakanywa

3.1. Kabinete e dumeletše go tsebagatšwa ga Molaokakanywa wa Setlamo sa Kholego sa Dikotsi tša Mebileng, wa 2017 ka Palamenteng. Molaokakanywa wo o hlagiša gore go hlongwe setlamo sa tšhireletšo ya setšhaba sa batšwasehlabelo ba dikotsi tša mebileng ka go hloma setlamo se seswa sa kholego sa dikotsi tša difatanaga seo se bitšwago Setlamo sa Kholego ya Dikotsi tša Mebileng, gomme sona se tšeya legato la Sekhwama sa Dikotsi tša Mebileng.

3.2. Kabinete e dumeletšwe go phatlalatšwa ga Molaokakanywa wa Phedišo ya Overvaal Resorts Limited, 2017 gore setšhaba se fe ditshwaotshwao ka ga ona. Se se fediša Molao wa Overvaal Resorts Limited wa 1997 (Molao wa bo 123 wa 1997) wo e lego molao wo o hlomilego Aventura. Se se fetša go phumolwa/go phuhlamišwa ga Aventura.

Kabinete e tšere sephetho ka la 22 Phato 2001 go fedišwa ga mafelo a boeti a Aventura ao a bego a bonwa bjalo ka dithoto tšeo e sego tše bohlokwa tša Mmušo.

3.3. Kabinete e dumeletše go tsebagatšwa ga Molaokakanywaphetošwa wa Tšhireletšo, wa 2017 ka Palamenteng. Molaokakanywa wo o nyalelanya le Molao wa Tšhireletšo wa 2002 (Molao wa bo 42 wa 2002) le dinyakwa tša bjale tša peakanyo ya Kgoro tšeo di tlago maatlafatša go šoma ntle le mathata ga Kgoro ya Tšhireletšo. Diphetošo tše ke tša peakanyo gomme di šoma fela ka gare ga Kgoro ya Tšhireletšo.

3.4. Kabinete e dumeletše go tsebagatšwa ga Molaokakanywaphetošwa wa Mošomo wa tša Molao, wa 2017 ka Palamenteng.

Molaokakanywa wo o fetoša Molao wa Mošomo wa tša Molao, wa 2014 (Molao wa bo 28 wa 2014) ka nepo ya go rarolla mathata ao a bonagalago le a sethekniki ao a sa bakego dithulano.

Molaokakanywa wo o nyaka go laola taelo ya mafapha a Tshepedišo ya molao a Makgotla a Diprofense, go hlagiša gore ke fela bašomi bao ba šomelago tša molao bao ba ka dirago mešomo ye itšego goba ba phethagatša ditirelo tše itšego, go tšwela pele go laola mešomo ya dipanka mabapi le diakhaonte tša dithraste, go laola lebakanako la Seboka sa Bosetšhaba ka ga Phrofešene ya tša Molao le go bea letšatšikgwedi leo ka lona makgotla a bašomi ba tša molao a ka fedišwago ka lona.

4. Merero ka Seemong sa bjale

4.1. Mmušo o amogetše kahlolo ya Kgorotsheko ya Molaotheo ka ga tefelo ya ditšhelete tša thušo ya leago. Komiti ya Ditona (IMC) ka ga Tšhireletšego ya tša Leago ka Kakaretšo, yeo modualsetulo wa yona e lego Mopresidente Jacob Zuma e be e šoma ka maatla go netefatša gore Mmušo o tšwela pele go lefa ditšhelete tša thušo ya leago tša go feta tše 17 milione go baholegi bao ba nago le maswanedi go tloga ka la 1 Moranang 2017.

Baholegi bao ba hwetšago ditšhelete tša thušo ya leago ka mabenkeleng le ka dipankeng ba tla lefša ka la 1 Moranang 2017 mola bao ba šomišago mafelo a tefelo a Setheo sa Tšhireletšo ya tša Leago sa Afrika Borwa (SASSA) ba tla lefša go thoma ka la 3 Moranang 2017. Baholegi ba ditšhelete tša thušo ya leago ba swanetše go tseba matšatši ao ba lefšago ka ona, ao a tšwelelago diresiting tšeo ba di hweditšego ka matšatšikgwedi ao a fetilego ao ba lefilwego ka ona, ka Hlakola 2017. Mogala wa go se lefelwe wa senthara ya megala ya SASSA wa 0800 60 10 11 o tla bulelwa go thuša baholegi ka ga dipotšišo tša bona ka moka. Dithulaganyo di šetše di dirilwe go netefatša gore lenaneo la SOCPEN le a hwetšagala go nyakišiša le go tiišetša maemo a batho ba ba dirago dikgopelo tša thušo ya ditšhelete tša leago.

Lenaneo la mmušo la thušo ya leago le tšwela go ba sekgwama sa bohlokwa sa ditšhelete tša leago go dimilione tša maAfrika Borwa. Le bohlokwa kudu go lenaneo la mmušo la phedišo ya bohloki, gomme le thušitše go bušetša seriti sa batho ba rena. Re mmušo wo o kgathalago wo o tšwelago pele go kaonafatša maemo a maphelo a bahloki, ao bao ba lego kotsing le a maAfrika Borwa ao a hlokago menyetla.

4.2. Kabinete e tiišetša gore ditokelo le polokego ya basadi ka moka ka setšhabeng sa rena di swanetše go šireletšwa. Ditiragalo tše di sa tšwago go hlaga tša tlaišo ya thobalano go basadi, kudukudu tšeo di dirilwego ke baotledi ba dithekisi ke tlhobaboroko.

Kabinete e reta basadi ba bogale bao ba tšweletšego go bega ditiragalo tše gomme e ipiletša go ditšhaba go thuša go hwetša bao ba dirilego ditiro tše tša dikgaruru kgahlananong le basadi le bana.

4.3. Kabinete e bušeletša boikgafo bjo bo dirilwego ke Mopresidente Jacob Zuma ka nakong ya polelo ya gagwe ya ka Kabong ya Difoka tša bo 17 tša Bosetšhaba tša Barutiši: gore go tla tšewa Kgato kgahlanong le barutiši bao ba tšwelago pele go šomiša thupa ka dikolong, se ga se molaong gomme go tla tšewa kgato kgahlanong le barutiši bao ba tshelago molao le go tlaiša seriti le polokego ya bana. Bothata bja boimana bja bana ba mahlalagading le bosenyi ka dikolong tše dingwe, go swana le dikgaruru tša digongwana, diokobatši, bjala le go tlaiša bana ba bangwe le tšona di beilwe pele.

4.4. Kabinete e a tshwenyega ka ge e lemogile gore go na le ditiragalo tše di oketšegago tša dikgaruru tša dithekising ka dikarolong tše dingwe tša naga. Bakgathatema ka moka ka intastering ya dithekisi ba kgopelwa go tsenela ditherišano le go nyaka ditharollo go mathata a gore a se ke a ama gampe banamedi bao ba botilego ditirelong tša bona. Kabinete e ipiletša go ba lekala la dinamelwa le ditheo tša phethagatšo ya molao go šoma mmogo go lwantšha go tšwelela leswa ga dikgaruru tša dithekising.

4.5. Kabinete e tshwenyegile kudu mabapi le go thuba ka dikantorong tša Moahlodimogolo fao dikhomphutha tše mmalwa di ilego tša utswiwa. Ditiro tšeo tša bosenyi go sehlongwa se bohlokwa sa temokrasi ya rena ya molaotheo ga di na fao di beilwego gona ka setšhabeng sa rena.

Sehlopha sa Toka, Thibelo ya Bosenyi le Tšhireletšo, seo se etilwego pele ke Mopresidente Jacob Zuma se bušeletša boikgafo bja go lwantšha bosenyi ebile se ipiletša go ditšhaba go bega ditiro tše di belaetšago go ba taolo ba maleba.

4.6. Kabinete e amogela dinyakišišo tšeo di dirwago ke Khomišene ya Diphenkgišano ka ga maitshwaro a go kwanela ditheko ka lekaleng la botšweletši bja merogo le dikenywa gomme e emetše sephetho sa ka pela. Maitshwaro a go hloka phenkgišano a ama malapa a mantši ao a lego kotsing ka mo nageng ebile a nyatša lesolo la rena la bosetšhaba la go oketša go kgatha tema ga balemi bao ba sa thomago ka mmarakeng.
Re reta mošomo wo o dirilwego ke Khomišene ye go šireletša le go tšwetša pele ditokelo tša bareki, le tša ditšhaba tša rena.

4.7. Kgoro ya Temo, Kagodithokgwa le Boreahlapi e kgopetše ba taolo ya Brazil go fana ka tshedimošo ya semmušo le lenaneo la dikgwebo tšeo go tsebiwago gore di romela nama ye e sego ya bolokega dinageng tša mehutahuta, tšeo di ka akaretšago Afrika Borwa.

Ba taolo ya Brazil ba eleditšwe gore ba iletše go romelwa ga nama go tšwa dikgwebong tšeo go ya dinageng tša ka ntle go fihla ge bothata bjo bo rarollotšwe ka fao go kgotsofatšago Bolaodi bja Diphoofolo bja Afrika Borwa.

4.8. Mopresidente Jacob Zuma o begile gore go swarwe Tirelo ya Poloko ya Semmušo ya Mosekišwa wa Go eka Mmušo wa ka Tshekong ya Rivonia le mahlwaadibona wa ntwa ya tokologo ya go lwela Afrika Borwa ye e lokologilego le ya temokrasi, mohu Morena Ahmed “Kathy” Kathrada.

Kabinete e ba le Mopresidente Zuma ge e lebiša mahloko a magolo go molekane wa gagwe, tona ya peleng ya Dikgwebo tša Mmušo Mohumagadi Barbara Hogan, ba lapa la Kathrada le lapa la gabo la dipolotiki, e lego African National Congress, leo Seapara Nkwe se a le šometšego ka ntle le go itirela mo bophelong bja gagwe ka moka bjalo ka motho yo mogolo.

Tirelo ya segopotšo ya semmušo e tla rulaganywa gomme dintlha ka ga tirelo ye di tla tsebagatšwa ge nako e sepela.

4.9. Kabinete e lebišitše mahloko go ba lapa le bagwera ba mohlomi wa Bloemfontein Celtic Ngaka Petrus Rantlai Molemela. Bohwa bja gagwe bja mošomo wo o kgethegilego kudu le wo o hlomphegilego kudu ka taolong ya kgwele ya maoto ka Afrika Borwa o tsentše letsogo go dipapadi le go tlhabollo ya setšhaba.

4.10. Kabinete e rometše mahloko a yona go ba lapa le bao ba ratwago ke modiragatši wa mahlwaadibona le mohlami wa difilimi Morena Joe “Sdumo” Mafela yo a bego a tumile ka la ‘Sdumo’. O tla gopolwa ka seabe sa gagwe se segolo go seemo sa rena go tša setšo.

5. Bao ba thwetšwego mešomong

Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefaletšwa ka maleba.

5.1. Lekgotla la Setheo sa Boitlhamelo bja Theknolotši:

a) Morena Edward Christian Kieswetter (Modulasetulo);
b) Ngaka Steven Lennon;
c) Mohumagadi Joy Sebenzile Matsebula;
d) Morena Thabiso Ramasike;
e) Mohumagadi Fuzlin Levy-Hassen;
f) Mohumagadi Patience Lethabo Mlengana;
g) Morena Mzwandile Madikizela;
h) Ngaka Jan van de Loosdrecht;
i) Ngaka Judy Coates; le
j) Moprofesara Roy Marcus.

5.2. Lekgotlataolo la Postbank:

a) Mohumagadi Boitumelo Mothelesi;
b) Morena Edward Netshivhulana;
c) Mohumagadi Leonora Noluphumzo Noxaka;
d) Morena Ashley Cavel Seymour; le
e) Morena Mark Barnes.

5.3. Go thwala leswa ga Mohumagadi Nomsa Motshegare bjalo ka Mohlankedimogolophethiši wa Molaodi wa Dikoloto wa Bosetšhaba.

5.4. Mohumagadi Zodwa Ntuli bjalo ka Mokhopmišenara wa Khomišene ya Maatlafatšo ya Ekonomi ya Bathobaso ye e Akaretšago Mang le Mang.

5.5. Lekgotlatsheko la Dikhamphani:

a) Moatbokheiti Mohammed Alli Chicktay (Modulasetulo);
b) Mohumagadi Bongekile Zulu;
c) Mohumagadi Ishara Kamini Bodasing;
d) Morena Lindelani Daniel Sikhitha;
e) Morena Petrus Albertus Delport ( o thwetšwe leswa);
f) Morena Maake Francis Kganyago (o thwetšwe leswa);
g) Morena Khashane Manamela (o thwetšwe leswa);
h) Mohumagadi Lucia Glass (o thwetšwe leswa);
i) Mohumagadi Khatija Tootla (o thwetšwe leswa); le
j) Mohumagadi Matshego Jacqueline Ramagaga.

5.6. Lekgotlataolo la Khomišene ya Dillotho ya Bosetšhaba:

a) Moprofesara Ntshengedzeni Alfred Nevhutanda;
b) Moatbokheiti William Elias Huma;
c) Mohumagadi Doris Dondur;
d) Morena Muthuhadini Alfred Madzivhandila;
e) Morena  Yaswant Narotham Gordhan; le
f) Mohumagadi Zandile Nkonyane (moemedi wa kgoro ya kgwebišano le diintasteri (dti))

5.7. Setheo sa Kabaganyo ya Ditšhelete tša Bobotlana sa Lekgotlataolo la Khomišene ya Dillotho ya Bosetšhaba:

a) Mohumagadi Ndileka Eumera Portia Loyilane;
b) Mohumagadi Iveda V Kayser Smith;
c) Mohumagadi Chickey Silvy Mofet-Mubu; le
d) Morena Jeffrey Du Preez.

5.8. Morena Jeremiah Lengoasa bjalo ka Mohlankedimogolophethiši wa Tirelo ya Boso ya Afrika Borwa.

Dipotšišo:
Donald Liphoko
Mogala: 082 901 0766