Pego ya Kopano ya Kabinete ye Swerwego ka Dikgokagano tša Bidio ya Laboraro, 11 Mopitlo 2022
A. Merero ye Bohlokwa Seemong sa Bjale
1. Taolo ya Masetlapelo Morago ga Mafula
1.1. Kabinete e lebišitše mahloko a yona go batho ka moka bao ba lobilego bao ba phelago le bona mo mafuleng a go setla pelo a malobanyana ao a wetšego dikarolo tša naga ya gaborena, kudukudu KwaZulu-Natal.
1.2. Tsebagatšo ya Maemo a Masetlapelo a Bosetšhaba gotee le magato a kimollo ya ikonomi maphelong a batho ao a tsebagaditšwego ke Mopresidente Cyril Ramaphosa malobanyana mo, a be a nepile go netefatša kgato ye nago le mohola le ya go rulaganywa ka tsela ye maleba go potologa didiko ka moka ka mmušo, ka Senthara ya Bosetšhaba ya Taolo ya Masetlapelo.
1.3. R1 bilione ya go tlišwa ke mmušo e gare e šomišwa go thekga maitekelo a kimollo le a go boetša seemo sekeng, go bušetša ditirelo tša motheo sekeng le go fana ka thušo ya botho ka sebopego sa dijo, madulo, tlhwekišo le diaparo.
1.4. Tshepedišo ya go agaleswa mafelo ao a amilwego ke mafula e šetše e thomile ka ge batho ba naga ya gaborena ba ipopa ngatana ye tee ka maikemišetšo a go thuša bao ba lobilego magae le dithoto tša bona.
2. Tsebišo ya Seemo sa Bolwetši bja Coronavirus (COVID-19)
2.1. Kabinete e hlobaetšwa ke tlhatlogo ya bjale ya diphetelo tša COVID-19 dikarolong tše dingwe tša naga ya gaborena ebile e hlohleleditše batho ka moka go latela magato a go ihlokomela gore ba itšhireletše kgahlanong le baerase ye ya go iša batho ga maotwanahunyela, kudukudu ka nako ye ya marega.
2.2. Baerase ye e santše e le tlhobaboroko yeo e tšwelago pele ebile meento e sale sebetša sa go ba le mohola kudu sa go itšhireletša. Kabinete e thabišwa ke gore batho ba bantši ba tšea sephetho sa go hlaba meento bjalo ka mekgwa ya bona ya mathomo ya go itšhireletša kgahlanong le COVID-19 morago ga gore dipalopalo tša moragorago di laetše gore re fihleletše phenyo ya go feta seripa sa meento bathong ba bagolo diprofenseng tše tlhano.
2.3. Kabinete e dira boipiletšo go bao ba sa kago ba hlaba meento go dira bjalo gore ba itšhireletše le go šireletša bao ba phelago le bona. Re swanetše go tšwelapele go obamela magato ka moka a thibelo ya COVID-19, go akaretšwa le go apara maseke wa go pipetša nko le molomo, go hlapa matsogo ka meetse le ka sesepe goba ka go šomiša sanithaesa sa diatla sa go tswakwa ka alekhohole ya go feta 70%, le go šielana sekgala sa go bolokega se ka bago mithara o tee.
3. Thušo ya Tšhelete ya Kimollo ya Masetlapelo a Leago (SRD)
3.1. Kabinete e hlohleleditše badudi bao ba amogelago Thušo ya tšhelete ya SRD ya R350 go dira dikgopelo gape morago ga gore go tsebagatšwe melao ye meswa ya go laola dikgopelo le maswanedi a go hwetša thušo ye ya tšhelete.
3.2. Dikgopelo di ka dirwa wepsaeteng ya Etšensi ya Afrika Borwa ya Tšhireletšego ya Leago (SASSA) mo go https://srd.sassa.gov.za/. Peakanyo ya dikgopelo e butšwe ka la 23 Moranang 2022 ebile ke tshepedišo yeo e dirwago ka mokgwa wa titšithale ka moka ga yona go kgontšha gore dikgopelo di dirwe ka bonako.
3.3. Thušo ye ya tšhelete ya kimollo ke boikokotlelo bja go bolokega go malapa a go ihlokela bao ge nkabe e se ka yona ba ka be ba amilwe gampe ke lemena la bohloki le tlhokego ya mešomo. Mmušo o ikgafetše go fana ka thušo ya leago go bao ba lego kotsing gore le bona ba kgone go fihlelela dinyakwa tša motheo.
4. Polokego le Tšhireletšego
4.1. Kabinete e tšwelapele go sola ka bogale dipolao tša go setla pelo tša basadi ebile e amogetše magato a bonako ka bahlankedi ba phethagatšo ya molao ge ba kgonne go golega bagononelwa ba go amana le lehu la Mohumagatšana Hillary Gardee (28), wa kua Kamagugu gola Mpumalanga. Kabinete e sotše gape le polao ya batho ba tshela kua Khayelitsha, Motsekapa. Dipolao tše tša go setla pelo ke segopotšo go rena sa gore re swanetše go dira tšohle bjalo ka setšhaba go fediša dikgaruru ka kakaretšo le dikgaruru tša go ikala ka bong le polao ya basadi (GBVF).
4.2. Kabinete e hlohleleditše batho ka moka ka mo nageng go šomišana le mmušo go lwantšha bosenyi le GBVF. Re le mmogo re ka netefatša gore setšhaba sa gaborena le mebila e bolokegile bathong ka moka, go akaretšwa batšofadi, basadi le bana.
5. Ikonomi
5.1. Kabinete e amogetše pulo ya semmušo ya fabriki ya go foroma ditena ya Corobrik Kwastina gola Driefontein profenseng ya Gauteng ka Mopresidente Ramaphosa ka Laboraro, 4 Mopitlo 2022. Faporiki ye ye tšwago pele ka theknolotši ya sebjalebjale e bopa karolo ya dipeeletšo tša R800 milione, tša go gata ka mošito o tee le dipeeletšo tše dingwe gape tša go lekana R200 milione tšeo go lebeletšwego gore di tla oketša mešomo ya tšweletšo ya lekgwara ka Corobrik gola KwaZulu-Natal. Corobrik ke ye nngwe ya dikgwebo tše mmalwa tšeo di phethagaditšego kgoeletšo ya Mopresidente Ramaphosa dikgwebong tša Afrika Borwa le tša boditšhabatšhaba go beeletša ikonoming ye.
5.2. Kabinete e lemogile gore ikonomi ye fokolago ya haedrotšene e tsošološitšwe ge Anglo American e tsebagatša lori ya go sepela ka haedrotšene. Lori ye yeo go dirilwego diphetogo go yona gore e sepele ka haedrotšene go tšwa go disele, le go sepela gape ka dipeteri tša mohuta wa lithium-ion ke ya mathomothomo lefaseng. Ikonomi ya haedrotšene e hlaotšwe bjalo ka yeo e tlago pele ga tšohle godimo ga ikonomi ya naga ya borena ya go ikala ka tlhago, le go sepetša kgolo ya ikonomi le tlhomo ya mešomo.
5.3. Kabinete e amogetše dipeeletšo tše dingwe ka gare ga ikonomi ya gaborena ka khamphani ya dijo ya Ireland ya go bitšwa The Kerry Group, yeo e butšego polante ye mpsha ya go bitša R650 milione kua Hammarsdale, KwaZulu-Natal yeo e nepilego go tšweletša dijo tša go swarelela nako ye telele kontinenteng. Polante ye ke ya moswananoši ka baka la gore e thekga mekgwa ye mmalwa ya go swarelela lebaka le le telele go akaretšwa didirišwa tša tšhomišo ya fase ya enetši, go fehlwa ga mohlagase ka seetša sa letšatši go fokotša tirišo ya mohlagase go tšwa go tšweletšo ya mohlagase ya ka mo nageng, tšhomišo ya phišo ge go fišwa dilahlwa go fehla mohlagase, le mekgwa ya go šoma gabotse ya go ageletša meetse, go a šomiša seswa le go fokotša tšhomišo ya ona. Khamphani ye ya Kerry Group e fihlile ka mo Afrika Borwa ka 2011, le gona dipeeletšo tša yona tšeo di tšwelago pele ke sešupo sa gore Afrika Borwa e santše e le naga ya boikgethelo dipeeletšong.
5.4. Dipeeletšo tše di gata mohlaleng wa tsebagatšo ya bene yeo e dirilwego ka mo nageng ya Isuzu D-Max gola Gqeberha kua Kapa Bohlabela kgwedi ya go feta. Mohuta wo moswa wa D-MAX ke seka sa go rweša kgare maikgafo a Isuzu ka mo Afrika Borwa ebile ke ye nngwe ya dikatlego tšeo di fihleletšwego ka fase ga Lenaneotlhabollo la Tšweletšo ya Difatanaga (APDP). Lenaneo la APDP ke setlamo sa tlhohleletšo ya botšweletši intastering ya dikoloi leo nepokgolo ya lona e lego go hlohleletša palo ya godimo ya dikoloi tšeo di tšweletšwago mo intastering ya difatanaga yeo go boletšwego ka yona, go tlhohleletša boleng bja tlaleletšo lefapheng la intasteri ya dikoloi gore go hlongwe mešomo go potologa makala le dikgwebokamano ka moka tša difatanaga. Go tla dirwa tšhelete ya go balelwa R2,8 bilione go Makala le dikgwebokamano tša tšweletšo ya ka mo nageng ka magatotatelano a APDP. Dipeeletšo tše di tla hloma mešomo ya thwi ya go feta ye 1 000 polanteng le go thwala ka tsela ya go rarela batho ba go lekana 24 000 gomme se se tla thuša kudu go kaonafatša setšhaba mo seleteng se.
6. Indaba ya tša Meepo
6.1. Tiragalo ya Indaba ya Meepo ya Afrika ya 2022 yeo e bego e swaretšwe kua Sentharengkgoparara ya Boditšhabatšhaba gola Motsekapa go thoma ka la 9 go fihla ka la 12 Mopitlo 2022 ke ye nngwe ya difala tše kgolokgolo tša dikopano le tša kgwerano magareng ga bakgathatema ka moka intastering ya meepo. Morero wa tiragalo ye ke wo: “Mpshafatšo ya Meepo ka mo Afrika: Go Beeletša ka gare ga Diphetogo tša Enetši, ESG, le Diikonomi”.
6.2. Kabinete e nale tshepho ya gore Indaba ye ya Meepo e tla thuša go laetša le go hlohleletša Afrika Borwa go ba naga ya boikgethelo dipeeletšong.
6.3. Afrika Borwa e amogela dipeeletšo tšeo di dirilwego ka mo nageng ya gaborena ebile e ikgafetše go hlola maemo a go kgontšha phethagalo ya kgolo ye akaretšago ya ikonomi le diphetogo ikonoming.
7. Dikamano tša Boditšhabtšhaba le tša Dilete
7.1. Kabinete e amogetše Kopano ya malobanyana mo ya Mopresidente Ramaphosa ge a be a kopana le Mopresidente Joe Biden wa Amerika, Mopresidente Emmanuel Macron wa Fora le Mopresidente Hakainde Hichilema wa Zambia difaleng tša go fapafapana.
7.2. Dikopano tše di kgontšhitše Mopresidente go matlafatša dikamano tša magareng ga dinaga magareng ga Afrika Borwa le mebušo ya dinaga tšeo e gweranego le tšona mererong ye bohlokwa ya dilete le ya boditšhabatšhaba, go karetšwa le go tla ka tharollo ya go rena moya wa khutšo dithulanong tša Ukraine.
B. Diphetho tša Kabinete
1. Diboutu tša Tekanyetšokabo
1.1. Kabinete e dira boipiletšo go badudi ka moka go šala morago Diboutu tša go fapafapana tša Tekanyetšokabo tša go tla ka dikgoro tša mmušo tša bosetšhaba le ka Kantoro ya Mopresidente gore ba tle ba kgone go netefatša gore mmušo o wa ikarabela diphethong tša ona.
1.2. Ka nako ya Diboutu tša Tekanyetšokabo, dikgoro ka moka di fana ka tlhalošo ye tseneletšego ya dithulaganyo tša ona le ka mananeo ao a beilwego pele a ngwaga. Diboutu tša Tekanyetšokabo di nepile go netefatša gore dikhwama tša mmušo di šomišwa ka pabalelo gore di tle di kgone go fihlelela dinyakwa tša batho setšhabeng.
1.3. Diboutu tše tša Tekanyetšokabo di fana gape le ka monyetla wo mobotse go Ditona gore ba kgone go hlatholla goya pele mošomo wa mmušo, go akaretšwa le dikatlego le ditlhotlo.
2. Phethagatšo ya Leanopeakanyo la Gase ya Petroleamo yeo e Fetošeditšwego Diela (LPG)
2.1. Kabinete e dumeletše go hlongwa ga Phethagatšo ya Leanopeakanyo la LPG, leo le phatlaladitšwego ka Hlakola 2022. Leanopeakanyo le le nepile go oketša intasteri ya LPG ka mo nageng. LPG e tla ba le mohola wo mogolo go fetošafetoša methopo ya enetši.
2.2. Leanopeakanyo le, magareng ga magatotharollo a mangwe, le tla laola go bewa ga ditheko magatong a dikgwebokamano le go thekga bohlami bja disilintere tša LPG ka mo nageng. Le tla thuša gape go ruta batho setšhabeng ka mehola ya go šomiša LPG bjalo ka mokgwa wo mongwe wa enetši.
2.3. Leanopeakanyo le le tla thoma go hwetšagala morago ga ge le phatlaladitšwe ke Kgoro ya Methopo ya Diminirale le Enetši mo go www.dmr.gov.za.
3. Tlhako ye Logetšwego Maano ya Bosetšhaba ka Temošo ya Ditokelo tša bao ba Phelago ka Bogole – Kwalakwatšo ya Masolo a Batho ba go Phela ka Bogole
3.1. Kabinete e dumeletše Tlhako ye Logetšwego Maano ya Bosetšhaba godimo ga Temošo ya Ditokelo tša Digole – Go Hloma Masolo a Batho ba go Phela ka Bogole. Tlhako ye e nepile go fa tlhahlo go bobedi mafapha a praebete le a setšhaba go netefatša gore ditokelo tša batho ba go phela ka bogole di a šireletšwa, goya le ka fao di hlalošitšwego ka gare ga Molaotheo wa Rephabliki ya Afrika Borwa wa 1996.
3.2. Tlhako ye e fana ka setlabakelo seo se tla thušago go fediša mapheko a semorafe ge go tšewa diphetho, kudukudu diphetho tša go amana le batho ba go phela ka bogole. E thuša gape le ka go lemoša batho ba go phela ka bogole go tseba ditokelo tša bona goya le ka fao di šireleditšwego ke Molaotheo. Tlhako ye e fana le ka tlhahlo, dipego tša babegaditaba le go lemoša batho setšhabeng ka ditokelo tša batho ba go phela ka bogole.
E kgontšha Sengwalwa sa Makgoraditsela ka Ditokelo tša Batho ba go Phela ka bogole. Afrika Borwa ke ye nngwe ya dinaga tša go tsenela Kwanokgoparara ya Ditšhabakopano (UN) ka ditokelo tša Batho ba go Phela ka Bogole le Tshepedišo ya UN Kwanong ya Afrika ka Ditokelo tša Botho le Ditokelo tša Batho ba go Phela ka Bogole (Tshepedišo ya Afrika ya Ditokelo tša Digole).
3.3. Tlhako ye e rerišanwe le bakgathatema ka moka, go akaretšwa le Khansele ya Bosetšhaba ya Bašomi le Tlhabollo ya Bosetšhaba
4. Samiti ya Tsamaišo ya Naga le Pušetšo ya Naga Mafelong a Dinagaborekwa
4.1. Kabinete e dumeletše go swarwa ga Samiti ya Tsamaišo ya Naga le Pušetšo ya Naga Mafelong a Dinagaborekwa ka Labohlano, 27 le ka Mokibelo, 28 Mopitlo 2022 gola Gauteng.
4.2. Kabinete e amogetše Pego ya Maikemišetšo ka Tsamaišo ya Naga le Pušetšo ya Naga Mafelong a Dinagaborekwa ka Hlakola 2021. Kabinete e file tlhahlo ya gore ditherišano tša goya pele di swarwe gotee le bakgathatema ba maleba.
4.3. Samiti ye e tla ba tatelano le pheletšo ya mošomo wo o dirilwego ngwageng wa go feta, fao dikgopolo tša bakgathatema ba go fapafapana di tla akaretšwago.
C. Ditiragalo tšeo di Tlago
1. Khonferense ya Bohlano ya Lefase ka Bophara ya Phedišo ya Tšhomišo ya Bana Bokgoba
1.1. Afrika Borwa e tla swara Khonferense ya Bohlano ya Lefase ka Bophara ya Phedišo ya Tšhomišo ya Bana Bokgoba kua Sentharengkgoparara ya Boditšhabatšhaba ya Durban gola KwaZulu-Natal go thoma ka Lamorena, 15 go fihla ka Labohlano, 20 Mopitlo 2022. Ke lekga la mathomothomo Mokgatlo wa Boditšhabatšhaba wa Bašomi (ILO) o swara khonferense ye ka mo Afrika.
1.2. Baetapele ba mebušo, ditona tše 120, baemedi ba seboka sa boraro ba dinaga tše 187 tše lego maloko a ILO, dietšensi tša UN, ditheo tša thuto, mekgatlo yeo e thomilwego setšhabeng, babegaditaba le mekgatlo setšhabeng go letetšwe gore e be gona khonferenseng ye.
1.3. Tiragalo ye e tla fa Afrika Borwa monyetla wa go hlagiša Molaotheo wa naga ye ka ge o šireletša ditokelo tša bana. Naga ye e tla kopana le dinaga tša go fapafapana tšeo di lego pejana ga rena go fedišwa tšhomišo ya bana bjalo ka makgoba le go ithuta go tšwa go bona.
2. Imbizo ya Mopresidente ya Mmotlolo wa Tlhabollo ya Dilete (DDM)
2.1. Mopresidente Ramaphosa o tla swara Imbizo ya Mopresidente ya DDM gola Mpumalanga ka Labohlano, 20 Mopitlo 2022 ka fase ga morero wo: “Ga go tlogelwe motho morago”. Bjalo ka sefala se bohlokwa sa kgathotema setšhabeng, Imbizo ye e dumelela Mopresidente go kgokagana thwi le bakgathatema ba go fapafapana – kudukudu baduding ba dinagamagae – le go theeletša dillo le ditlhotlo tša bona ka nepo ya go di rarolla.
2.2. Imbizo ya Mopresidente ya DDM e nepile gape le go tloša tseleng mapheko a go šitiša kabo ya mohlakanelwa ya ditirelo le go hlohleletša kgathotema setšhabeng ka go tsamaišana le DDM.
2.3. MaAfrika Borwa ba ka šala morago le go kgatha tema ditherišanong tša dikgokagano tša leago ka fase ga hashtag #PresidentialImbizo.
3. Kgwedi ya Afrika
3.1. Meketeko ya ngwaga ka ngwaga ya Kgwedi ya Afrika ka Laboraro, 25 Mopitlo e gare e ya ketekwa ka fase ga morero wo: “Ngwaga wa Phepho: Go tiišeletšwa phepho le tšhireletšego ya dijo kontinenteng ya Afrika”.
3.2. Bjalo ka karolo ya ponelopele ya lebaka le le telele yeo e theilwego ka gare ga Lenaneothero la 2063 (leo e lego seakanywa sa Afrika sa tlhabollo go fihlelela tlhabollo ye akaretšago le ya go tšea nako ye telele go hlabolla seemo sa ikonomi maphelong mo mengwageng ye 50 ye tlago), morero o šeditše mabokgoni a batho ba Afrika go lebeletšwe kudu basadi, batšwamahlalagading le bana. Se se bohlokwa tlhabollong ka ge se tliša maphelo ao a kaonafetšego go motho mang le mang, letseno leo le hlatlogetšego godimo le meputso yeo e kaonafetšego ya dinaga.
3.3. Tiragalo ya go itshwanetša e le noši ya meketeko ya Kgwedi ya Afrika ke Beke ya Afrika ya Dikgokagano, yeo e tlo swarelwago kua Constitutional Hill gola Johannesburg go thoma ka la 23 go fihla ka la 27 Mopitlo 2022.
3.4. Kgwedi ya Afrika ke monyetla wa go hlohleletša botee bja Afrika le momaganyo ye tseneletšego ya dilete tša yona, le go ikgafa ka leswa katlegong ye swanago ya Afrika. Kabinete e gopotša motho mang le mang gore kgahlego ya rena ya bosetšhaba ke monwana le lenala le tielelo ya Afrika, botee le katlego.
D. Melaetša
1. Mahloko
Kabinetee e lebiša mahloko a yona go malapa le bagwera ba:
- Mme Phindile Xaba (53), yo a bilego le mošomo wo motelele wa go hlomphega intastering ya babegaditaba, ka mo Afrika Borwa le ka mošate. O šomile bošego le mosegare go kaonafatša naga ya gaborena.
- Motseta Silumko Sokupa (74), yo a hlanketšego Etšensi ya Tšhireletšego ya Mmušo maemong a go fapafapana mo mošomong wa gagwe wa go tšea nako ye telele le wa go hlomphega Ditirelong tša Mmušo.
- Moprofesara Francis Wilson (83), raikonomi wa go tsebega kudu le mothomi wa Yuniti ya Bašomi ya Borwa bja Afrika le ya Tlhabollo ya Dinyakišišo.
E. Bao ba Thwetšwego Mešomong
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tlo netefatšwa le go tiišeletšwa ka tsela ye maleba.
1. Ngaka Kesavan Naidoo bjalo ka Motlatša Molaodipharephare (DDG): Tlhabollo ya Setheo kua Kgorong ya Tirišano ya Makala a Mmušo (DCoG).
2. Ntate Siphosihle Emmanuel Hlomuka bjalo ka DDG: Thekgo ya Pušoselegae le Taolo ya Magato kua DCoG.
3. Ntate Risimati Patrick Mathye bjalo ka DDG: Taolo ya Ditirelo tša Meetse le Tlhwekišo kua Kgorong ya Meetse le Tlhwekišo (DWS).
4. Ntate Collin Xolani Zwane bjalo ka DDG: Taolo, Kobamelo le Phethagatšo kua DWS.
5. Ntate Melanchton Makobe bjalo ka DDG: Kgonthišišo ya Pušo ya SOC le Bodiragatši kua Kgorong ya Dikgwebo tša Mmušo.
F. Kabinete e dumelelane le Ditona ka dithwalo tšeo di latelago:
1. Ntate Bhekuyise Mathews Khenisa bjalo ka Mohlankediphethišimogolwane (CEO) wa Etšensi ya Tlhabollo ya Dintlo (HDA).
2. Mme Joy Keledi Masemola bjalo ka Mohlankedimogolwane wa Ditšhelete (COO) wa HAD.
3. Ngaka Cornelius Ruiters bjalo ka CEO ya Lepelle Northern Water
4. Maloko a Khansele ya Seboka ya Lefapha la Dithokgwa:
(a) Mme Nelly Ndlovu (Modulasetulo);
(b) Mme Makhosazana Mavimbela;
(c) Ntate Dwayne Marx;
(d) Mme Tanucia Coopasamy;
(e) Ntate Tyrone Hawkes;
(f) Ntate Penwell Lunga;
(g) Ntate Michael Peter;
(h) Ntate Bruce Breedt;
(i) Ntate Pierre Tullis;
(j) Ntate Roy Southey;
(k) Ntate Lulamile Xate;
(l) Ntate Mlungisi Bushula;
(m) Mme Thandi Mokoena;
(n) Ntate Darryll Sauer;
(o) Ntate Tshepo Makhene;
(p) Mme Pumeza Nodada;
(q) Mme Lindiwe Mavundla; le
(r) Mme Kwena Komape.
Dinyakišišo: Mme Phumla Williams – Seboleledi sa Kabinete
Sellathekeng: 083 501 0139
