1. Phethagatšo ya Mananeo a Bohlokwa a Mmušo
1.1. Dipego tša tšwelopele ya dipoelo tša kotara di abetšwe Kabinete mo pakeng ya la 1 Mosegamanye go fihla ka la 30 Lewedi 2016. Dipego tše di lekola phethagatšo ya Lenaneotiro la Mmušo (PoA) go sepelelana dinyakwa tša Tlhako ya Leano la Lebaka la Nako ya Magareng (MTSF) le Leanotlhabollo la Bosetšhaba (NDP).
1.2. Dihlopha tša Ditona tše di Maswanedi, ka kgokagano le Tshepetšo ya Dikgokagano le Tshedimošo ya Mmušo (GCIS), di tla swara dikopano tša sehlopha sa bobegaditaba go aba maikemišetšo a dikgoro ao a fihleletšwego pakeng yeo, moragwana kgwedi ye.
Tše dingwe tša dintlhakgolo go tšwa go Dipego tša Tšwelopele ya Dipoelo tša Kotara mo pakeng ya bjale ye e sekasekwago:
Ekonomi
1.3. Kgoro ya Tlhabollo ya Dikgwebopotlana e thekgile dikgwebo tše 149 mo kotareng ya bjale ye e sekasekwago. Go tlaleletša, dikgwebotirišano tše 104 di thekgilwe ka kgokagano le Sekema sa Tlhohleletšo ya Dikgwebotirišano (CSI). Ditsenogare tše di bula bokgoni bja dikgwebopotlana, tša magareng, le tše kgolo (di-SMME), dikgwebotirišano, dikgwebo tša metsesetoropong le tša magaeng.
1.4. Mo lekaleng la temo – dikgwebo tša temo tše difsa tše 172 le dikgwebo tšeo e sego tša temo tše 23 di thekgilwe ka kgokagano le mananeo a mehutahuta. Di-SMME tša tlaleletšo tše 337 tše di lego gona di utollotšwe gomme di tla thekgwa ka tlhahlo le phihlelelo ya mmaraka. Dikgwebotirišano tše 240 di thekgilwe ka kgokagano le CSI.
1.5. Mošomo wa Komiti ya Ditona tša Ka gare ka ga Dipeeletšo e thoma go tšweletša dipoelo. Nakong ya kotare ye e sekasekwago, Invest SA e thušitše ka tsela ya go beeletša ya bokaalo bjo e ka bago R18.2 milione kudu ka gase ya tekano ya bogolo bja go laola diprotšeke.
Twantšho ya bosenyi le bomenetša
Go lwantšha bosenyi le bomenetša e dula e le selo sa pele sa mmušo. Re tiisetša go lokolla ditšhaba tša rena go basenyi gomme re tla tšwela pele go šomela gore go be le Afrika Borwa ye e bolokegilego moo badudi ka moka ba bolokegilego gape ba kwago ba bolokegile.
1.6. Tirišano gare ga ditšhaba le mmušo e a nyakega go lwantšha bosenyi le bomenetša. Diteišene tša maphodisa tše 98.9% di begilwe goba di na le Diforamo tša Maphodisa a Setšhaba tšeo di šomago gabotse tšeo di kgathago tema go tikologo ye e bolokegilego gape e šireletšegilego go badudi ba yona.
1.7. Go bile le tšwelopele ye e dirilwego go lwantšha bomenetša. Batho ba 58 ba rometšwe kgolegong go amana le go fokotša bomenetša gare ga bahlankedi ba mmušo mo pakeng ya go bega. Batho ba bahlano ba rometšwe kgolegong ka baka la bomenetša goba bosenyi bjo bo amanago le bomenetša moo bokaalo bjo bo lebanego le molato goba melato bo fetago R5 milione gomme boleng bja ditaelo tše di emišitšwego tše di hweditšwego ke R185 milone.
Naga
Ditaolo tša lefa di kgatlampana go buša seriti sa bao ba hlakilego nakong ya kgethologanyo. Go bile le tšwelopele ye kgolo go buša seriti sa bao ba hlakilego nakong ya kgethologanyo.
1.8. Dihektare tše 54 400 tša naga ye e beilwego gabotse e hweditšwe gomme ya abelwa gomme dihektare tše 51 188 di abetšwe go batšweletši ba bannyane. Dihektare tše 6 530 tša naga ye e hweditšwego di abetšwe badudi ba dipolaseng le badudi bao ba dulago mešomong.
1.9. Go dikgopelo tša naga tše 112 tše di phethagaditšwego tše 57 e be e le tša dinagamagae gomme di hola batho ba 2 553 mo malapeng a 467.
1.10. Kgauswanyana, Khomišene ya Dikgopelo tša Naga ye Kgolo yo a dumelelago Kgato ya 2 ya tefo ya kgopelo ya Setšhaba sa Masinenge le kgopelo ya Lapa la Mtshali ka tefo ya tefopušetšo ya ditšhelete.
Palomoka ya boleng bja tefo ya Masinege ke R7, 100, 608.00 milione go hola malapa a 64 bao ba kgothišitšwego bjalo ka batšwasehlabelo bao ba tšeetšwego naga. Khomišene ya Pušetšo ya Ditokelo tša Naga e, pakeng ya la 1 Moranang 2016 go fihla ka la 31 Diphalane 2016 e lefile go fihla go diranta tše bilione ka tefopušetšo ya bakgopedi ba naga bao ba tšeetšwego ditokelo tša bona nageng.
1.11. Dikutollo tša pego ya kgauswanyana tša Institute ya Dikamano tša Merafe: “Bophelo ka Afrika Borwa: Mabaka a go ba le Tshepo” di bontšha gore bophelo ka Afrika Borwa bo kaone lehono ge bo bapetšwa le mengwaga ye 20 ya go feta.
Ka 2015 Palomoka ya Boleng bja Ditšweletšwa tša Naga Mo Ngwageng (GDP) ya nnete ka capita e be e le 33% godimo go feta ka 1994; kgolo ya letseno le le šomišwago gatee ka capita e oketšegile go tloga go R23, 686 ka 1994 go fihla go R33, 660 ka 2015 (koketšego ya 42%), palomoka ya batho bao ba nago le mešomo e oketšegile gabedi go tloga go 7.9 milione ka 1994 go fihla go 15.6 milione ka 2015; phihlelelo ya dintlo tša semmušo e oketšegile ka 131.3 % go tloga ka 1994 go fihla ka 2016; bokaalo bja dingwadišo tša yunibesithi bo oketšegile ka 281.4 % go tloga go 211, 756 ka 1985 go fihla go 807, 663 ka 2014; palo ya diphetetšo tša HIV e fokotšegile go tloga go 646, 806 ka 1999 go fihla go 321, 497 ka 2015; go bile le koketšego ya 62.5% go ditsebi tša tlhokomelo ya maphelo mo lekaleng la mmušo magareng ga 2000 go fihla ka 2015; gomme dipalo tša dipolawo di fokotšegile ka 49.3% go tloga ka 1994.
Se se bontšha gore le ge go na le ditlhohlo, bophelo bja maAfrika Borwa bo kaonafetše mo dipakeng tše pedi tše di fetilego. Kabinete e hlohleletša makala ka moka a setšhaba go tšwela pele go aga go godiša naga ya rena go tloga mola temokrasi e thomago. Go na le tše dibotse tša naga go feta tše dimpe.
Phethagatšo ya Lenaneotiro la Mmušo:
1.12. Beke ya bohlano ya Mmušo ya Nepišo ya Imbizo ya Setšhaba yeo e bego e swerwe go tloga ka la 7 go fihla ka la 13 Dibatsela 2016 ka fase ga morero wa “Mmogo re tšwetša pele Afrika Borwa: Bokamoso bja rena – Dira gore bo re šomele” e kgontšhitše maAfrika Borwa go boledišana ka mafolofolo le mmušo. Paka ye ya dipoledišano tše di tseneletšego e kgatha tema gape go badudi bao ba nago le tshedimošo gape ba le mafolofolo; karolo ye bohlokwa ya go aba Pono ya 2030 ya NDP.
Mopresidente Jacob Zuma o thomile beke nakong ya Imbizo ya Marhulana Primary School ka Tembisa, Gauteng moo go abilwego laporotori ye e tlabetšwego ka botlalo ka didirišwa.
1.13. Go bulwa ga tsela le leporogo la Swartkopfontein gare ga Afrika Borwa le Botswana e bula kgaolo ye mpsha go kgokaganya mollwane wa Afrika Borwa mo Swartkopfontein go ya go mollwane wa Botswana mo Ramotswa. Mananeokgoparara a tsela le leporogo tše di mpshafaditšwego, ka peeletšo ya R78.5 milione e tšweleditše mešomo ya go ya go ile ye 51 yeo e dirilwego ka paka ya kontraka ya dikgwedi tše 23, ka bašomi ba ba thwetšwego dinageng ka bobedi.
1.14. Mpshafatšo ya Lenaneo la Diphaka tša Diintasteri, ka fase ga Tona ya Kgwebo le Intasteri, Rob Davies e hlola mešomo mo metsesetoropo le ditšhaba tša metsemagaeng le go dikologa. Lenaneo le phethagaditšwe go arabela boipiletšo bja Mopresidente Jacob Zuma go šoma go lebeletšwe bokaalo bjo bo tletšego bja tlhabollo ya diintasteri le kgolo ye e akareditšwego gare ga tše dingwe. Kgoro ya Kgwebo le Intasteri go fihla gonabjale e beeleditše R22.5 milione mo lenaneong la mpshafatšo ya Phaka ya Diintasteri ya Komani. Pakeng ya kgato ya 1 ya mpshafatšo, di-SMME tše šupa di thwetšwe bjalo ka dikontraka tše dinnyane tša boleng bja R5,3 milione. Bašomi ba 71 ba selegae ba thwetšwe, moo 63% e bego e le bafsa.
Lenaneo la Diintasteri tša Bathobaso, ka maikemišetšo a go oketša batšeakarolo mo lekaleng la tšweletšo, go fihla lehono le thekgile Diintasteri tša Bathobaso tše 22 gomme mešomo ye 1 500 e hlotšwe. Go tsentšwe R1.5 bilione go thekga boradiintasteri.
1.15. Beke ya Kgwebo ye e Lokologilego ya Lefase (GEW) e thakgotšwe ka Johannesburg Labohlano la go feta ke Motlatšamopresidente, Cyril Ramaphosa, a thekgwa ke Tona Lindiwe Zulu. E diragala go tloga ka la 14 go fihla ka la 20 Dibatsela 2016, gomme ke kopano ye kgolo go feta ka moka ya baetapele le borakgwebo bao ba thakgolago tša go thoma ka go tliša dikgopolo bophelong, ba tšweletša kgolo ya ekonomi gomme ba hlohleletša tlhabollo ya ekonomi ya leago. Kabinete e leboga kgwebo le badirišane ka go tliša GEW mo Afrika Borwa, e lego Mmušo wa Profense wa Gauteng, Toropokgolo ya Johannesburg, Hollard Microsoft, IDC, SABS, SAB, SE Africa, Global Entrepreneurship Network le Kauffman Foundation. Go tla ba le ditiragalo tša badirišani ba go feta 80 pakeng ye. GEW ke ketapele mo Mokgatlong wa Kgwebo ye e Lokologilego ya Lefase (GEC) yeo e tla swarwago la mathomo mo kontinenteng ya Afrika ka Johannesburg nakong ya Hlakola 2017, moo baemedi ba go feta 5 000 go tšwa dinageng tše 160 ba letetšwego go e tsenela.
1.16. Tona Nomvula Mokonyane ka la 14 Dibatsela o thakgotše Lefelo la go Hlatswa Meetse a Ditšhila la Drakenstein gomme a le abela Mmasepala wa Drakenstein ka Kapa Bodikela. Boleng bja protšeke e ka ba R171 000 000 gomme e hotše taolo ya selegae le setšhaba ka go fa maitemogelo le tlhahlo ka tša kago; thwalo ya batho ba selegae; le go hwetša dimateriale go tšwa go baabi ba selegae le batšweletši.
Kabo ya tirelo ya meetse a motheo e kgatha tema go boleng bja meetse a Noka ya Berg gomme e koafatša khuetšo ye mpe ya boleng bjo bo fokolago bja meetse a go nwešetša.
1.17. Meetse le tlhwekišo di godimo mo tlhabollong ye e swarelelago. Kgoro ya Meetse le Tlhwekišo e thomile Lesolo la Tlhwekišo leo le tlo felago le Letšatši la Dintlwana tša Boithomelo la Lefase ka la 19 Dibatsela 2016, leo le šomišwago go hlola temošo, go ruta le go diriša maitapišo go kgonthiša gore yo mongwe le yo mongwe o na le phihlelelo ya ditirelo tše dikaone tša tlhwekišo.
Afrika Borwa e ikgafetše go akgofiša kabo ya ditirelo tša meetse le tlhwekišo, gomme ka moo ba buša seriti sa kudu sa batho ba pele ba tšwago ditšhabeng tšeo di bego di sa hlokomelwe. Maikemišetšo a Lenanae la Go fediša Dikgamelo ke go šogana le go fediša dintlwana tša boithomelo tša dikgamelo bjalo ka mokgwa wa tlhwekišo mo diprofeseng tše nne, e lego Kapa Bohlabela, Freistata, Leboa Bodikela le Kapa Leboa. Palomoka ya dikgamelo tše 25 091 di fedišitšwe go fihla lehono gomme palomoka ya dikgamelo tše 27 147 di šaletšwe ke go fetšwa.
1.18. Go aloga ga bafsa go lenaneo la mengwaga ye mene la Lebotho la Bosetšhaba la Ditirelo tša Bafsa ba Dinagamagae (NARYSEC) ka la 17 Dibatsela 2016 le tlaleletša lenaneo le leano la mmušo la tlholo ya mešomo. Lenaneo, leo le thakgotšwego ka 2010, ke tlhabollo ya mabokgoni a bafsa le lenaneo la thwalo leo le thušago go fetoša bafsa ba metsemagae go ba banyaki ba mešomo go ba kgontšha go ba bahlodi ba mešomo.
1.19. Lenaneo la Katološo ya Mešomo ya Setšhaba (EPWP) le “thoma go tloga ka la 15 go fihla ka la 17 Dibatsela 2016 ka fase ga morero wo o rego “Bona, Ekwa gomme o Itemogele Mananeo a Thwalo a Setšhaba”, mo Senthareng ya Dikhonferense ya St George ka Gauteng. EPWP ke motheo wa leano la mmušo, leo le kgathago tema go mešomo ye mekaone le letseno leo le swarelelago thuto, maphelo, tlhabollo ya metsemagae, tšhireletšo ya dijo le kaonafatšo ya naga, go akaretša twantšho ya bosenyi le bomenetša.
Samiti e nepiša dikarolo tša tirišo tša lenaneo ka go aba dibaka tša go abelana maitemogelo le ditirišo tše dikaone. Se se kaonafatša maitapišo a mmušo a go aba dibaka tša thwalo le go hwetša mabokgoni ka tlhahlo yeo e tsošološago ditšhaba tše di hlokago.
Dibaka tša mešomo tša go feta 7 milione di hlotšwe ka EPWP go tloga ka 2004 go fihla ka 2016. Se se bontšha phethagatšo ya katlego ya lenaneo ka dikarolo ka moka tša mmušo, mebasepala le dihlopha tša badudi. Kgato ya 3 ya EPWP e mo ngwageng wa yona wa boraro wa phethagatšo – gomme e bone mathomo a ditheo tša lefase ka bophara tšeo di laolago phethagatšo ya lenaneo gomme mošomo wa lona wo mogolo ke go godiša go tšea karolo ga ditšhaba moo diprotšeke tša EPWP di phethagatšwago. Se se dira gore go se be le diphiri ge go thwalwa.
1.20. Phetogelo ya go tloga go kgašo ya analoko go ya go ya titšitale ye e atlegilego go badudi ba mafelo a Arei ya Sekwerekhilometara ka Kapa Leboa, e ra gore badudi ba gare ga ba mathomo go itemogela mohlwaela wo o tletšego wa dikholego tša modumo wo o kaonafaditšwego le boleng bja diswantšho tša thelebišene ya titšitale.
Tsebišo ka Tona Muthambi ya go fetša tshepetšo ya go fetogela go kgašo ya mokgwa wa titšitale ka Manthole 2018 ka mokgweng wa go lebanya diprofense o thomile, ka se sebaka o šetše o thomile ka Kapa Leboa le ka Limpopo. Go ingwadiša go buletšwe go la Freistata, Mpumalanga le Limpopo. Go ingwadiša go tla bulelwa gape le ka Leboa Bodikela, Kapa Bohlabela, KwaZulu-Natal, Kapa Bodikela le Gauteng moragonyana.
1.21. Go timiwa ga analoko go bopa karolo ya tshepetšo ya naga ya Phetogelo ya Kgašo ya Titšitale ka mo nageng. Malapa a go hloka bao ba nago le maswanedi a thekgo ya mmušo ba hlohleletšwa go ingwadišetša di-STB tše di sa lefelwego mo makaleng a Dikantoro tša Poso tša gabo bona.
1.22. Kabinete e tsebišitšwe gape ka leano la go epolla mašaledi a bagale ba dipolotiki bao ba išitšwego thapong nakong ya mmušo wa kgatelelo. Go be go na le bonnyane bagolegwa ba dipolotiki ba 130 bao ba išitšwego thapong ka melato ya go amana le dipolotiki gare ga 1960 le 1990, ka morago ga moo kotlo ya lehu ya šutišwa. Bagale ba ba tla bolokwa gabotse mafelong ao ba tšwago go wona.
Tshepetšo ye e latela thakgolo ya setšhaba ya Protšeke ya Kepollo ya Gallows ka la 23 Hlakola 2016 mo Senthareng ya Tshokollo ya Kgosi Mampuru ll, go thoma ka go epolla mašaledi a bagale ba dipolotiki ba 83 mo pakeng ya dikgwedi tše tshela pele ga mafelelo a 2016/17.
1.23. Kabinete e amogetše phetho ya katlego ya Kopano ya boraro ya Khomišene ya Ditšhabapedi gare ga Botswana le Afrika Borwa yeo e etilwego pele ke Mopresidente Jacob Zuma le modirišani wa gagwe Mopresidente Seretse Ian Khama go tšwela pele go godiša tirišano ya ekonomi gare ga dinaga tše tše pedi.
Go akgofiša mošomo Protšekeng ya Phetišetšo ya Meetse ya Lesotho Highlands, phethagatšo ya Dinaga tše di Hlabologago tša Borwa bja Afrika (SADC) ya Mokgwa wa Tlhabollo ya Diintasteri le Leano la Tlhabollo la Mokgwa wa Tharollo ya Dilete go hlola mohlwaela wa tšhomišo le maatla a go dira, tirišano go laoleng mellwane mo go lwantšheng bosenyi bja go tshela mellwane go swana le bja go utswa manaka a ditšhukudu le ditlou, ke ye mengwe ya merero ye e utollotšwego.
Afrika Borwa e kgonthiša gape thekgo ya yona go nkgetheng wa SADC mo posong ya Modulasetulo wa Khomišene ya Kopano ya Afrika (AU), Mohlomphegi Ngaka Pelonomi Venson-Moitoi, Tona ya Merero ya Boditšhabatšhaba le Tirišano wa Repabliki ya Botswana.
1.24. Mopresidente Jacob Zuma o phethile Leeto la Mošomo la katlego ka Addis Ababa, ka Repabliking ya Ethiopia ya Temokrasi ya Feterale moo a tsenetšego Komiti ya Legato la Godimo ya AU ka kopanong ya Libya go sekaseka le go boledišana ka khutšo le tšhireletšo ka Libya. Komiti e boledišane le go dumelelana ka dilo tše mmalwa tšeo di tla thušago go hwetša ditharollo tša go ya go ile go ditlhohlo tše di lebanego le batho ba Libya. Bjalo ka maloko a AU re rata go bona khutšo le boitsetsepelo ka Libya gomme komiti e dumelelane gore bjalo ka Afrika re rata go huetša ka bophara mekgatlo ka moka ye e amegago ka Libya go hwetša tharollo ya Afrika go mathata ao a lebanego le naga.
Mopresidete Zuma o kgathile tema gape mo Samiting ya Go ikgetha ya Bobedi ya Dinaga tše di Ithaopago tša Maatla a Afrika go Arabela Ka bjako go Dikhuduego (ACIRC). Maikemišetšo a Samiti e be e le go boledišana ka maemo a Maatla a ACIRC go latela taolo ya Mešomo ya Maemo a Taolo (CPX) le a UTULIVU AFRICA a l le ll le kgonthišo ya mabokgoni a tshepedišo go tloga ka Mopitlo 2014 go fihla ka Moranang 2015. Dinaga tše di ithaopago go ACIRC, tšeo di akaretšago Afrika Borwa, di tšere sephetho sa go eta pele go tliša tharollo ya ditlhohlo tša Afrika ntle le tsenogare ya mašole a ka ntle.
2. Ditiragalo tše di tlago
2.1. Matšatši a 16 a Twantšho ya Dikgaruru Kgahlanong le Basadi le Bana a diragala ngwaga le ngwaga go tloga ka la 25 Dibatsela (Letšatši la Boditšhabatšhaba la Phedišo ya Dikgaruru kgahlanong le Basadi) go fihla ka la 10 Manthole (Letšatši la Boditšhabatšhaba la Ditokelo tša Batho). Matšatši a mangwe a motheo a digopotšo pakeng ye a akaretša Letšatši la Lefase la Aids ka la 1 Manthole le Letšatši la Boditšhabatšhaba la Batho bao ba phelago ka Bogolofadi ka la 3 Manthole.
Morero wa 2016 wa Matšatši a Twantšho ke “Le nna mpale: Mmogo re tšwetša pele Afrika Borwa ye e se nago le dikgaruru” gomme e swareletše mokgweng wa ngwaga wo motelele ka go šoma ntle le go kgaotša le ditšhaba.
Mopresidente Jacob Zuma o tla thakgola Dipoledišano tša Setšhaba ka la 25 Dibatsela tšeo di tla bonago Mebasepala ya Dilete e swara dipoledišano mo ngwageng ka moka. Dipoledišano di tla akaretša tlhabollo ya mabokgoni le matlafatšo mo ditšhabeng, kudu go basadi, gammogo le kaonafatša ya kabo ya ditirelo go lebeletšwe phihlelelo ya toka le ditirelo tša thobamatswalo le maphelo. MaAfrika Borwa ka moka a na le mošomo wa go ba bakgathatema ba mafolofolo go lwantšha dikgaruru kgahlanong le basadi le tlhorišo ya bana.
2.2. Tona ya Kgoro ya Dikamano le Tšhomišano ya Boditšhabatšhaba Maite Nkoana-Mashabane le Tona ya Methopo ya Tlhago le Tikologo ya Tirišano ya Russia, Morena Sergery Donkoy, ba tla ba badulasetulommogo mo Kopanong ya Komiti ya Boditšhabatšhaba ye e Kopanego ka ga Tirišano ya Kgwebo le Ekonomi (ITEC) ya bo 14 gare ga Afrika Borwa le Russia ka Labohlano 18 Dibatsela 2016 ka Pretoria.
Go emetšwe gore kopano ye e tla dumelelana ka maano a a itšego a tirišo go akgofiša phethagatšo ya maikgafo ao a lego gona le makala ka moka a ITEC, go akaretša kgwebo, peeletšo le go panka; methopo ya diminerale; enetši; temo, dikgwa le boreahlapi; dinamelwa; saense, theknolotši le sekgoba sa lefaufaung; methopo ya meetse; le thuto le toka.
2.3. Motlatšamopresidente Cyril Ramaphosa o tla eta pele sehlopha sa ditona tše di kgethilwego le batšeakarolo bao e sego ba mmušo ka la 19 Dibatsela 2016 go Ekspo ya Tlhabollo ya Mešomo ya Bafsa Lebaleng la Dipapadi la Nkowankowa ka Mmasepaleng wa Selegae wo Mogolo wa Tzaneen, Limpopo.
Ekspo e tla fa tlhahlo ya mošomo le tshedimošo ka ga dibaka tša thuto ya tlaleletšo le tlhahlo go baithuti ba Dikreiti tša 10 go ya go tša 12, go bafsa bao ba sa šomego, le go bafsa bao ba tlogetšego sekolo se se phagamego. Ekspo ya Tlhabollo ya Mešomo ya Bafsa ke karolo ya mošomo wa mmušo go hlabolla bafsa, kudu go kgatha tema ga bona go ekonomi, gore ba tšeye lefelo la bona la maleba mo setšhabeng sa rena.
2.4. Go latela Dikgetho tša Mebušo ya Selegae, go kgatha tema ga setšhaba mo go laoleng ditšhaba go dula go le bohlokwa go huetša pekanyo ya mebasepala, ka tsela yeo e šoganago gabotse le dinyakwa tša badudi.
Molao wa 1998, wa Dibopego tša Mebasepala ya Mebušo Selegae, o nyaka gare ga mebasepala ye mengwe, go kaonafatša mekgwa ya go kgokagana le ditšhaba le peakanyo ya ditšhaba go diragatša mešomo ya bona le go šomiša maatla a yona. Dibopego tše di tsebega bjalo ka Dikomiti tša Diwate, gomme di aba kgokaganyo ye bohlokwa gare ga Dikhansela tša Diwate, setšhaba le mebasepala.
Mo dikgweding tše di latelago Dikomiti tša Diwate di tla kgethwa go šomela ditšhaba gomme badudi ba swanetše go iponagatša go kgatha tema dikgethong tše le go ba le seabe dibopegong tše.
Kabinete e amogela dikgetho tša tlaleletšo tša diwate tša mmasepala tša katlego le khutšo tšeo di swerwego kgauswayana mo diprofenseng tše tshela. Afrika Borwa e laeditše gape boikgafo bja yona go kgotlelelano ya dipolotiki seo elego sešupo sa kgolo ya temokrasi ya molaotheo wa rena.
2.5. Moletlo wa Difoka tša SA Sport wa 2016 o tla swarwa ka la 27 Dibatsela 2016 mo Thetheng ya Sand du Plessis, Mangaung, Foreisetata. Megala ya go kgetha ya Kgetho ya Batho ya Naledi ya Dipapadi ya Ngwaga le modirišani wa kgašo SABC Sport di butšwe gomme di tla tswalelwa ka la 27 Dibatsela 2016 ka 21:00. Kabinete e tumiša bao ba Kgethilwego go Kgetho ya Batho ya Naledi ya Dipapadi ya Ngwaga.
3. Maemo a kabinete go Merero ye Bohlokwa Seemong sa bjale
3.1. Khuetšo ya Phetogo ya Klaemete e kwelwe ka maemo a mabe a boso ka tsela ya dipula tša go fetogafetoga, maemo a komelelo, phišo ya go tsenelela le merwallo. Merwallo ka Gauteng le Mpumalanga e fetile ka maphelo a batho, go šutišwa ga ditšhaba kudu mo mešašaneng le go senywa ga mananeokgoprara go swana le ditsela, maporogo le thoto.
Kabinete e iša matshidiso go malapa le bagwera ba bao ba lobilego maphelo ka lebaka la merwallo gomme e lakaletša bao ba gobetšego pholo ya ka pela. Ditumelo le dithapelo tša setšhaba di na le bao baratiwa ba bona ba sa timeletšego. Dihlopha tša Taolo ya Masetlapelo tša naga di dula di itukišeditše masetlapelo go phatlala le naga, kudu mafelong ao go sa letetšwego dipula tše dintši. Batho ka moka ba swanetše go hlompha le go arabela ditemošo tša boso bjo bobe.
Mopresidente Jacob Zuma a felegeditšwe ke Tonakgolo ya Gauteng David Makhura le Tona ya Kgoro ya Tirišano ya Makala a Pušo le Merero ya Setšo (Cogta) Des van Rooyen ba lekotše lefelo gomme ba etela magae ao a bilego le merwallo mo mešašaneg ya Stjwetla kgauswi le Noka ya Juksei. Mopresidente Zuma o nepišitše go tsenogare ya tirišano ya mebušo yeo e etilwego pele ke Tona van Rooyen go laola Noka ya Jukskei le go thekga mariba a yona go fokotša khuetšo ya yona go dira merwallo mo ditšhabeng. Kabinete e leboga di-NGO tše dilego mo ditšhabeng, Dikhansela tša Diwate le baithaopi bao ba thušitšego badudi.
Dipula tša kgauswanyana di se lahletše maAfrika Borwa gore ba šireletšegile ka ge dikarolo tše dintši tša naga di sa le ka gare ga maemo a komelelo. Mmušo o lokolotše meetse go tšwa Letamong la Sterkfontein go ya Letamong la Vaal bjalo ka tekanyo ya nakwana go thuša go kaonafatša seemo le go dira tlaleletšo ya R212 milione gore e be gona go thuša komelelo go thekga balemi mo diprofenseng tše di goeleditšwego go ba mafelo a masetlapelo.
Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa go phafogela khuetšo yeo ditiro tša bona di nago le yona mo tikologong gomme ba dire ka moo ba kgonago go boloka meetse.
3.2. Mokgatlo wa kelo ya Boditšhabatšhaba wa Moody, Fitch le Standard and Poor o tla re mo dibekeng tše di latelago wa tsebiša sephetho sa wona ka ga maemo a kelo a peeletšo ya naga. Mmušo o dutše o šoma le dikgwebo, mekgatlo ya selegae le mošomo go fetolela peakayo ya naga go tirišo ya go tia yeo e tla kgonthišago gore Afrika Borwa e dula e le naga ya maemo a peeletšo.
Kabinete e ipiletša go makala ka moka go swaragana le mmušo mo kopano ya pele go šireletša maemo a peeletšo a naga ya rena.
3.3. Go lokolla dipoelo tša tlhakišo tša 2015/16 ke Mohlakišipharephare, Kimi Makwetu tša dikgoro tša setšhaba le tša diprofense le makala a tšona di gatelela bohlokwa bja go diragatša ditheo tše di latelago tša gabotse gape ka go swana: go phethagatšo maano go šogana le dihlaelelo mo taolong ya ditšhelete ye e theilwego go boikgafo bjo bo šetšego bo dirilwe; go fa taolo ya bokgoni le go lekola diphihlelelo ya tebanywa ya phethagatšo; le go sekaseka le go lekola tumelelano ya melao ya motheo le melao ya merero ya ditšhelete.
Dipoelo tša tlhakišo tša bahlakišwa ba setšhaba e bontšhitše kaonafalo ya kakaretšo ya 8%; 30% ya bahlakišwa e hweditše maemo ao a hlwekilego a tlhakišo gomme 14% e be e le ya tše di šaletšego, tše di gannwego goba e be e le dikgopolo tša go ganetša.
Legato la profense le botšhitše gore bontši bja dikgoro di na le dikutollo tša go dumelelana le melao ya mothe le boleng bja dipego tša bona tša tiragatšo tša ngwaga le ngwaga.
Kabinete e lemogile ka kgonono kotsi le ditlhohlo bjalo ka ge di tšweleditšwe ka dipoelong tša tlhakišo. E gafile mmušo go šogana le ditaba tše di hlobaetšago tše di utollotšwego gomme o tiiše taolo ya ditšhelete go fihlela dipoelo tša tlhakišo di ba kaone.
3.4. Kabinete e amogela tekanyetšo ya baemedi ba 11 000 bao ba kgathago tema mo khonferenseng ya bo 19 ya AfricaCom yeo e bego e swerwe Motse Kapa go tloga ka la 15 go fihla ka la 17 Dibatsela 2016 ka fase ga morero “Go kgokaganya maatla a phetogo ya phetogo ya titšitale: inthanete bjalo ka entšene ya tlhabollo ya ekonomi le matlafatšo ya leago.” Khonferense e be e eteletšwe pele ke Tona ya Kgoro ya Mananeokgoparara a Dikgokaganyo le Ditirelo tša Poso Ngaka Siyabonga Cwele gomme e bile le dipoledi tša go feta 350.
AfricaCom e bile sefala se segolo sa go hlabolla ekonomi ya titšitale ka Afrika ka tlhabollo ya ekonomi ya leago le matlafatšo go thekga lenaneo la Lenaneo la Afrika la 2063. Khonferense e goketša baetapele ba theknolotši ya kgokagano ya tshedimošo (ICT), borakgwebo le baetapele go tšwa Afrika le batšeadiphetho go tšwa dinageng tša go feta tše 140. Ngwaga wo khonferense e nepiša tlhabollo ya mabokgoni a titšitale, e matlafatša basadi ka theknolotši, theknolotši go lebana le bogolofadi le go thekga Tikologo ya Go thoma Theknolotši ya Afrika. Se se fa sedirišwa sa go lemoga maikemišetšo a NDP go ya ka phetogo ya titšitale, tlhabollo ya ekonomi le matlafatšo ya leago.
3.5. Kabinete e thabetše gore baithuti ba bantši ba diinstitušene tša thuto ya godimo go phatlalala le naga ba arabetše gabotse go boipiletšo bja go boloka lenaneo la thuto la 2016. Diinstitušene tše dintši tša thuto di thomile ka ditlhahlobo tša tšona tša mafelelo.
Re hlohleletša baithuti go nepiša go fetša dithuto tša bona gomme ba dumelele Khomišene ya Kgonagalo ya Thuto ya Godimo ya Go se lefelwe go fetša mošomo wa yona.
Mošomo wo o dirilwego ke NEDLACK o a amogelwa, moo Kgoro ya Matlotlo a Setšhaba e abilego ditšhišinyo tša ka moo re ka lemogago thuto ya go se lefelwe go baithuti ba dithuto tša godimo. Pego e tla fetšwa mafelelong a Dibatsela 2016.
Boipietšo ka baetapele ba dikereke tša setšhaba le baetapele ba ditumelo tše dingwe bja gore go be le ditharollo tša ditlhohlo ka go thuto ya godimo di a amogelwa. Thekgo ya bona ka boboelanyi, dithapelo le maitapišo a khutšo, mmogo le boipiletšo bja bona gore ngwaga wa dithuto wa 2016 o fetšwe ka katlego di a amogelwa.
3.6. Kabinete e amogela sephetho sa Kgorotsheko ya Molaotheo ka ga Mokgwa wa Tshedimošo ya Dinamelwa tša Setšhaba wa Elektroniki (eNATIS) woo gonabjale o tla laolwago ke mmušo.
3.7. Re lemogile gape Kahlolo ya Kgorotsheko ya Molaotheo gore kgopelo ya Terry Crawford Brown, ya gore khomišene ya thekišo ya dibetša e beelwe thoko, ga e mo kgahlegong ya toka. Khomišene ya Dinyakišišo ya Seriti yeo e nyakišišitšego theko ya dibetša ya 1999 ya dibilione tša diranta e hweditše gore go be go se na bohlatse bja gore ye nngwe le ye nngwe ya dikontraka e sentšwe ka bohlatse bja bomenetša, boradia goba go dira diphošo, pego ye e lokolotšwe ke Mopresidente Jacob Zuma ka Moranang 2016.
3.8. Kabinete e ngongorega ka tlhohleletšo ya ngangego ya semorafe le dikgaruru ka baetapele ba setšhaba tšeo di nyenyefatšago tokollogo ya rena ye re e thopilego ka bothata. MaAfrika Borwa a swanetše go lwantšha dikhuetšo tše mpe tša go swana le hlaselo ya semorafe ya Rethabile Mlotshwa yeo e šomišwago go gobatša maAfrika Borwa a rena gomme e sa oketše Botho bja setšhaba sa rena. Re swanetše go tšwela pele go hlompha taolo ya molao gomme re bolele kgahlanong le maipiletšo a go ipha naga moo go sego molaong mo ditšhabeng tša rena.
3.9. Kabinete e hlompha go itokolla mošomong ga Morena. Brian Molefe bjalo ka Mohlankedimogolo Phethiši (CEO) wa Sehlopha sa Eskom gomme e mo lakaletša tše dibotse mešomong ya gagwe ya kamoso. Morena Molefe o thušitše ka go hlabolla mokgwa wa phetogo wa Eskom woo o setšego o thomilego go tliša dipoelo tše dibotse. Kabinete e tshepa gore o tlogetše morago sehlophaphethiši seo se tla tšwelago pele go tšweletša taolelo ya Eskom le phethagatšo ya mokgwa wa phetogo.
3.10. Kabinete e lemogile mabarebare a ka tokumentaring ya Al Jazeera kgahlanong le Tona ya Tšhireletšo ya Mmušo, Morena David Mahlobo, gomme e lemogile gore Ditirelo tša Maphodisa a Afrika Borwa (SAPS) di dira dinyakišišo tša mabarebare a.
3.11. Kabinete e laeditše gore mmušo o dula o le pele twantšhong ya bosenyi bja tikologo, se se akaretša mošomo wo o dirilwego ka ditirelo tša tšhireletšo bjalo ka karolo ya maitapišo a mmušo a go laola bosenyi bjo bo beakantšwego bja boditšhabatšhaba go kgothiša gore toka e a phethagala go bao ba amegago bosenying.
Kabinete e lebogiša ba ba latelago:
3.12. Tona ya Matlotlo, Pravin Gordhan yo a lemogilwego mo Difokeng tša Dikhamphani tše 100 tša Godimo tša Sunday Times tša 2016 ka dikapotene tša diintasteri tša Afrika Borwa. Kamogelo ye ka maswao a setšhaba sa kgwebo ya gore re mmogo go se, le gore mmogo re na le moya wa go fetola Afrika Borwa go ba lefelo le le kaone. Maitapišommogo a mmušo, kgwebo, le setšhaba sa selegae a sepelela tseleng ya godimo go lemoga Pono ya 2030 ya NDP.
3.13. Francois Groepe yo a thwetšwego lefsa bjalo ka Motlatšammušiši wa Panka ya Resefe ya Afrika Borwa, ke Mopresidente Jacob Zuma, mo pakeng ya megwaga ye mehlano go tloga ka la 1 Pherekgong 2017.
3.14. Mothomi wa mokgatlo wa Gift of the Givers Imtiaz Sooliman, yo a abetšwego Sefoka sa Global Citizen ke feme ya keletšo ya boditšhabatšhaba ya Henly & Partners. Se se bontšha gore badudi ba Afrika Borwa ba phagamišetša folaga godimo ka go abela batho bao ba hlokago ntle le go ngamela.
3.15. Moapeiphethiši Martin Kobald, moapei yo a ikgethilego ka Afrika Borwa, yo a kgethilwego bjalo ka motlatšamopresidente wa Lekgotla la Lefase la Mekgatlo ya Baapei.
3.16. Hotele ya go Hlweka go feta ka moka ya Afrika, Hotel Verde ye e lego Boemafofaneng bja Motse Kapa e kgethilwe go ba ye e thopilego sefoka lefaseng mo legorong la Bodulo bja Toropong mo Difokeng tša Boeti bjo bo Swarelelago bja Boditšhabatšhaba bja Skål bja bo 15 bja ngwaga le ngwaga, tšeo di bego di swerwe Monaco.
3.17. Naledi ya moAfrika Borwa ya Sehlopha sa Bašupa, Seabelo Senatla, yoo a theilwego Moraloki wa ngwaga wa Sehlopha sa Banna ba Šupa sa Rugby ka tiragatšo ya gagwe ya maemo a godimo ka 2016. Naledi ya Afrika Borwa o bethile dithrae tše 66 mo dipapading tše 10 mo mohlwaeleng wa 2015-16 – wa bobedi godimo go feta ka moka mo mengwageng ye 17 ya histori ya mehlwaela, se ke tlhohleletšo go baraloki ba bafsa ba rugby. Ke ngwaga wa bobedi ka tatelano ge Afrika Borwa e thopa sefoka.
3.18. Wayde van Niekerk moAfrika Borwa yo a thopilego metale wa gauta o theilwe moatlelete wa monna wa Dipapdi tša Diolimpiki ke Mokgatlo wa Komiti ya Difoka tša Diolimpiki tša Setšhaba tšeo di bego di swaretšwe Doha.
3.19. Brad Binder yo a thopilego thaetlele ya gagwe lesolong la go thopa Moto3 ka phenyo ya sehla sa makgaolakgang kua lefelong la mokato la Valencia ka Spain.
3.20. Kabinete e lebogiša Proteas mo mohlwaeleng wa bona wa phenyo ya Teko go Australia gammogo le Bafana Bafana ka phenyo ya bona kgahlanong le Senegal mo phadišanong ya go tsenela Mogopo wa Lefase. Kabinete e lakaletša Springboks Mahlatse phadišanong ya bona kgahlanong le Italy gomme e na le tshepo gore go fenywa ke England e ba thuša go ba matlafatša.
Kabinete e leboga maAfrika Borwa bao gape ba thekgilego dihlopha tša rena tša setšhaba ka go bogela diphadišano tša go fapana le go apara mebala ya folaga ya rena goba T-šete tša dihlopha tše ba di ratago. A re tšweleng pele re thekge le go swara boikgantšho bja setšhaba sa rena ge dihlopha tša rena di fofiša folaga ya naga.
3.21. Kabinete mmogo le Mopresidente Jacob Zuma ba lebogiša Donald John Trump yo a kgethilwego bjalo ka Mopresidente wa bo 45 wa Amerika (USA) gomme e tshepa gore dikamano tša ka moso gare ga Afrika Borwa le USA di tla hola bobedi dinaga tše.
4. Bao ba thwetšwego mešomong
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefaletšwa ka maleba.
4.1. Kgoro ya Bašomi:
a) Mohumagadi MSB Matebesi bjalo ka Motlatšamolaodipharephare (DDG): Ditirelo tša Tirišano.
b) Morena TS Maruping bjalo ka DDG wa Sekhwama sa Inšorense ya bao ba Lahlegetšwego ke Mešomo (UIF).
4.2. Mohumagadi CL Duma bjalo ka DDG: Ditirelo tša Tirišano ka Kgorong ya Boeti.
4.3. Morena H Ratshisusu bjalo ka Motlatšamoenetši wa Kganetšo.
4.4. Morena Enver Daniels bjalo ka Motlatšamodulasetulo wa Lekgotla la Kganetšo.
4.5. Profesa H Cheadle bjalo leloko la Lekgotla la Kganetšo.
Dipotšišo:
Donald Liphoko
Mogala: 082 901 0766
