Tshiṱatamennde tsha Muṱangano wa Khabinethe wa ḽa 21 Fulwi 2017

Khabinethe yo ṱangana nga Ḽavhuraru ḽa 21 Fulwi 2017, ngei Tuynhuys, Ḓoroboni ya Kapa.

1. Mafhungo vhuponi
   1. Khabinethe yo sumbedzisa nga ha nḓivhadzo dza zwenezwino nga mazhendedzi mararu mahulwane a vhupimi.. Mazhendedzi a vhupimi oṱhe vhuraru hao, o ṱahisa mafhungo a fanaho sa u ongolowa ha tshanduko dza u engedza nyaluwo, kushumele kwa khamphani dzi langwaho nga muvhuso (dziSOC) na khohakhombo dza poḽotiki, vhukati ha maṅwe mafhungo.

Khabinethe yo sumbedzisa u vha na fhulufhelo kha vhudzheneleli hayo kha u tandulula khaedu dza ikonomi ya shango khathihi na mushumo wo itwaho wa u khwaṱhisa kushumele kwa dziSOC.  Muvhuso u kha ḓi vha ngonani kha u u londa muhanga wawo wa tshikwama tsha mbuelo, u itela u vhona uri mbekanyamaitele i tshe yo ralo, na u shuma u vhona uri hu na nyaluwo yo katelaho na tshanduko ya ikonomi.

Khabinethe i khwaṱhisedza uri mutheo wa nḓila ya nyaluwo khulwane na mveledziso ya ikonomi ya matshilisano wo no vheiwa. U sedza kha u khwinisa fhulufhelo ḽa mubindudzi na murengi nga u ṱavhanyisa u thomiwa ha tshanduko dza vhuvhumbi u itela nyaluwo ya ikonomi.

Muphuresidennde Vho Jacob Zuma vho tshimbidza wekishopho ya Khoro ya Vhutsivhudzi ya u Manḓafhadzwa ha Ikonomi ya Vharema (BEE) nga Ḽavhuvhili, ḽa 20 Fulwi 2017, yo sedzaho kha tshanduko ya ikonomi ya matshilisano nga vhuhali. Wekishopho iyi, vhukati ha zwinzhi, yo tandulula khaedu dza zwa sisiṱeme na vhuvhumbi ha Mulayo wa Broad-Based BEE, wa 2003 (Mulayo wa vhu53 wa 2003) na themendelo dzo kumedzwaho dza ndivho dza muvhuso kha u shanduka ha ikonomi ya matshilisano nga vhuhali.

Vhufarani vhukati ha muvhuso, mabindu, vhashumi na tshitshavha zwatsho ndi ha ndeme kha u engedza maimo a fhulufhelo, uri musi ri tshi shumisana ri kone u vhila murahu na u dzudza phimo dza gireidi ya vhubindudzi dzo ralo.

1. 1. Musi Ṅwedzi wa Vhaswa u tshi khou ya magumoni, Khabinethe i livhuwa sekithara dzoṱhe dzo shelaho mulenzhe kha zwoṱhe zwo itwaho u mona na shango. U shela mulenzhe ha vhaswa vha zwigidi kha mbekanyamushumo dza u manḓafhadza vhaswa dzo fhambanaho dze dza vha dzi tshi khou tshimbidzwa nga mihasho, zwiimiswa zwa muvhuso na sekithara ya phuraivethe, zwi a ṱuṱuwedza.

Ṅwaha uno u swaya anivesari ya vhu41 ya Mvutshelano ya Matshudeni a Soweto ya 1976 na uri mushumo uyu wa elelwa u shuma u humbudza uri vhaswa vha shango vho vha vho ranga phanḓa Nndwa.

Khabinethe i ita khuwelelo kha vhaswa uri vha shumise thikhedzo na zwishumiswa zwoṱhe  zwo ḓiswaho nga muvhuso u itela u khwinisa mabono avho na u bveledza u dzhenelela havho kha ikonomi.

1. 2. Khabinethe i lwa na  khakhathi dza zwenezwino dza tshutshedzo kha vhaṋameli musi hu na mugwalabo wa vhoradzithekhisi. Zwiito zwo raloho zwo bva nnḓa ha nḓila kha tshitshavha tsha demokirasi. Vhudzheneleli ha mulalo kha fhungo ḽiṅwe na ḽiṅwe zwi dzulela u vhuedza vhoṱhe vha kwameaho.

Thendelano yo swikelelwaho vhukati ha Dzangano ḽa Dzithekhisi ḽa Lushaka lwa Afrika Tshipembe na SA Taxi Finance Holdings zwi tou sumbedzisa uri nyambedzano dza mulalo dzi nga tandulula mafhungo o raholo hu songo vhuya ha dzheniswa vhathu vha si na mulandu na u thithisa ikonomi. Khabinethe i ṱanganedza tsheo iyi, ine ya vha dzangalelo ḽa nṱhesa kha vhaṋameli na nḓowetshumo ya thekhisi.

Khabinethe i ṱangedza nyambedzano ine ya khou itea vhukati ha Muhasho wa Vhuendi na vhurangaphanḓa ha nḓowetshumo ya thekhisi kha u wana thandululo dza tshifhinga tshilapfu. Muhasho u ḓo kwamana na zwiimiswa zwa mveledziso ya masheleni u wana dziṅwe nḓila dzine ha nga lambedzwa ngadzo dzithekhisi.

1. 3. Khabinethe i livhisa ndiliso kha vhoṱhe vho xelelwaho nga vhafunwa vhavho kha khombo dza zwenezwino ngei Kapa Vhukovhela na Kapa Vhubvaḓuvha. Vhunzhi ha vhadzulapo vho tambudzwa nga mupfuluwo na u lozwa ndaka. Khabinethe i khoḓa maitele a ṱhanganelo na u fhindula ho itwaho nga muvhuso, mabindu na maAfrika Tshipembe zwao kha u thusa miṱa yo welwaho. Khabinethe i livhuwa mudzimamulilo vho ḓinekedzelaho vhane vha vha Vho Bradley Richards na mureili wa ṱhiraka Vho John Blaaw vho thusaho vhadzimamulilo kha u hwalela maḓi vhane vho badela izwo nga matshilo avho vha tshi khou tshidza tshitshavha. Khabinethe i dovha hafhu ya livhisa ndivhuwo dzo khetheaho kha tshigwada tsha Working on Fire tshe tsha lwisana vhukuma na mililo mihulu. Ri ḓihudza ngavho! Khabinethe i tamela mashudu vhadzimamulilo vhavhili vho huvhalaho uri vha ṱavhanye u fhola hu tshi katelwa Vho Ian Barnard vhe vha huvhala musi vha tshi khou lingedza u tshidza Vho Bradley Richards.

Muphuresidennde Vho Zuma vho dalela zwitshavha zwa Wit Lokasie na Knysna Heights zwe zwa kwamea vhukuma kha mililo iyi. Muphuresidennde Vho Zuma vho vha tshipiḓa tsha mushumo wa u elelwa Vho Richards.  Nga kha muya wa vhukuma wa tshigwada tsha zwidzimamulilo, Vho Barnard vho kona u dzhenelela mushumo uyo wa u elelwa mushumisani navho Vho Richards. 

Muphuresidennde vho sumbedza vhuthu na dziṅwe thikhedzo kha vhupo hoṱhe ho kwameaho. Hezwi zwo itwa nga kha tshiimiswa tsha Ndango ya Zwiwo zwi songo Lavhelelwaho ya Senthara ya Kushumele kwo Ṱanganelaho kwa Lushaka, tshi tshi khou shuma na Muvhuso wa Vundu wa Kapa Vhukovhela na zwigwada zwa Ndango ya Zwiwo zwi songo Lavhelelwaho zwa Vundu.

Khabinethe i livhuwa madzangano oṱhe ane a sa vhe a muvhuso, sekithara ya phuraivethe, vhoḓinetshedzaho na zwitshavha zwine zwa khou tikedza zwitshavha zwi kwameaho.

1. 4. Khabinethe i tsivhudza zwitshavha zwa Limpopo mukaṋoni wa Zimbabwe uri vha thanye na uri vha dzule vho vula maṱo kha vhufuwi ha khuhu. Izwi zwi tevhela muvhigo wa u phaḓalala ha tshitzhili tsha mukhushwane wa zwiṋoni na khuhu u vhidzwaho H5N8. Mbambadzo ya zwiṋoni na khuhu u bva Zimbabwe yo imiswa. Tshitzhili tsha H5N8 tshi ḓisa malwadze na u pfukela nga maanḓa, na u ita uri hu vhe na u fa ha tshivhalo tsha nṱha. Vhorabulasi vha rengisaho vha khou tsivhudzwa uri vha engedze maga a tsireledzo kha mabulasi avho.

1. 5. Khabinethe yo ṱanganedza Tsheo ya Khothe Khulwane i bulaho Khethekanyo 18 ya Mulayo wa Maitele a Vhutshinyi, wa 1977 (Mulayo wa vhu51 wa 1977) sa usiho kha ndayotewa, u takusaho tshikalo tsha miṅwaha ya 20 ya u hwedza mulandu kha avho vha pomokwaho mulandu wa u tambudza lwa vhudzekani. Tsheo iyi i ḓo ya phanḓa kha u khwaṱhisa tshikhala tsha sisiṱeme ya vhulamukanyi hashu i tshi lwa na avho vha itaho dzikhakhathi kha vhana na vhafumakadzi.
2. 6. Khabinethe i ṱanganedza sesheni ya tshitshavha ya zwenezwino ya Inthanethe kha Vhoṱhe yo farelwaho ngei Kliptown, Soweto. Sesheni yo rangwaho nga Minisiṱa wa Tshumelo dza Vhudavhidzani ha Dziṱhingo na Poswo Vho Siyabonga Cwele, vha tshi shumisana na Foramu ya Ikonomi ya Ḽifhasi, sekithara dza phuraivethe na tshitshavha zwatsho – yo sia ho pfumbudzwa vhaswa vha 500 kha zwikili zwa mafhungo a mutheo na thekhinoḽodzhi ya vhudavhidzani (ICT). Mulevho kha Inthanethe kha Vhoṱhe wo dzhia tshivhumbeo tsha vhurangaphanḓa na u topola zwipikwa zwa uri u shumiswe hu sa athu fhela miṅwedzi ya rathi.

Khabinethe yo dovha ya ṱanganedza vhudzheneleli nga Muhasho wa Vhudavhidzani ha Dziṱhingo na Tshumelo dza Poswo nga kha Manḓalanga a Vhudavhidzani ho Ḓiimisaho ha Afrika Tshipembe na Muhasho wa Mveledziso ya Ikonomi nga kha Khomishini ya Vhuṱaṱisani, u sedza kha mbadelo dza data dzi re nṱhesa dzine dza isa phanḓa na u thivhela tswikelelo kha dziICT.

1. 7. Khabinethe i khou vhilaedzwa nga mivhigo ya tshumelo dzine dza khou thithiswa kha mimotshari ya Gauteng zwo vhangwa nga khakhathi dza vhashumi dzine dza khou ya phanḓa. Nga ṅwambo wa izwo, miṱa i khou lilaho i khou balelwa u dzhia zwitumbu zwa mashaka avho. Lufu muṱani muṅwe na muṅwe lu ḓisa nḓaḓo na vhuṱungu kha miraḓo ya miṱa yo salaho.Sa lushaka, phambano naho dzi nngafhani, a dzi na mutengo u fhiraho u sa pfela ho raliho. Khabinete i humbela vhoṱhe vha kwameaho uri vha wane thandululo kha pfudzungule idzi zwi sa kwami miṱa yo zhakiwaho.
2. 8. Khabinethe i ṱangedza u vhumbiwa ha Foramu ya Mveledziso ya Vhaswa vha Muvhuso Wapo. Foramu iyi yo itelwa u vha dzomo ḽa vhubveledzi ha vhaswa kha u shumiswa ha vhurangeli ha mveledziso ya vhaswa ho fhambanaho kha muvhuso wapo. Ho farwa muṱangano wa u tou thoma wa Foramu nga ḽa 20 -21 Fulwi ngei Muldersdrift, vhukovhela ha Johannesburg.

2. Tsheo dza Khabinethe
   1. 1. Khabinethe yo tendela Nḓivhadzamulayotibe kha Ndindakhombo ya Mutakalo wa Lushaka (NHI), uri i gazetiwe sa ḽiṅwalo ḽa mbekanyamaitele. Nḓivhadzamulayotibe i sendedzela shango tsini u vhona uri maAfrika Tshipembe vhoṱhe vha kone u swikelela ndondolamutakalo, hu songo sedziwa tshiimo tshavho tsha ikonomi ya matshilisano.

NHI ndi sisiṱeme ya ndambedzo ya masheleni a mutakalo i avhelaho masheleni a u ṋetshedza tswikelelo kha ndondolamutakalo.

Hezwi zwi tshimbilelana na ndivho ya Pulane ya Mveledziso ya Lushaka (NDP) i ṱoḓaho u vhona uri muṅwe na muṅwe u swikelela ndondolamutakalo, hu songo sedzwa uri vha hola vhugai.

Muhasho wa Mutakalo u ḓo vha na muṱangano nga ḽa 29 Fulwi 2017 wa u  ṱanḓavhudza tshiga nga tshiga tsha Nḓivhadzamulayotibe iyi.. .

1. 2. Khabinethe yo tendela Maano o Vusuluswaho a Mveledziso ya Human Resource u ya kha 2030. Maano o vusuluswaho a tandulula vhushayaṋungo ho topolwaho miṅwahani miṱanu yo fhiraho kha zwiṅwe zwipiḓa zwa sisiṱeme ya pfunzo na vhugudisi khathihi na u topoliwa ha tshayo ya pfananyo vhukati ha zwipiḓa zwo fhambanaho zwa sisiṱeme.

Maano aya a tshimbilelana na NDP na Muhanga wa Maano a Themo ya Vhukati wa 2014-2019.

I dovha ya sedza kha vhakwamei vhoṱhe vho teaho (sekithara ya muvhuso, vhashumi, madzangano a tshitshavha na a phuraivethe) kha ṱhoḓea dza ikonomi na ndeme ya u tikedza maano a nḓowetshumo u itela u swikelela nyaluwo yo katelaho na mveledziso.

1. 3. Khabinethe i tendela u anḓadzwa ha mawanwa a ndeme kha saveyi ya 2015/16 ya ndambedzo ya muvhuso ya Mishumo ya Sainthefiki na Thekhinoḽodzhikhaḽa. Nḓivhadzamulayotibe ya 1996  kha Saintsi na Thekhinoḽodzhi i ṱoḓa Muhasho wa Saintsi na Thekhinoḽodzhi itshi langa kana u ṱola tshikwama tsha muvhuso tsha sekithara ya saintsi na thekhinoḽodzhi, na u shela hayo mulenzhe  kha nyaluwo na mveledziso ya Afrika Tshipembe.

Mvelelo dza mawanwa dza mihasho ya lushaka ya 30 dzi sumbedzisa uri masheleni a anganyelwaho kha R23, 4 biḽioni yo shumiswa kha tshikwama tsha lushaka nga ṅwaha wa muvhalelano wa 2015/16. Khabinethe yo dzhiela nṱha nyaluwo i si nnzhisa ya 6.6% itshi vhambedzwa na ya ṅwaha wo fhiraho ro sedza vhuleme ha mbuelo ya lushaka zwa zwino.

Nyangaredzo ya vhubindudzi uvhu ho imela 1.7% ya nyangaredzo ya mugaganyagwama wa lushaka wa ṅwaha. Khabinethe i takalela uri vhunzhi ha masheleni aya o shumiswa kha tshumelo dza sainthefiki dzi tikedzaho tshumelo dza nḓisedzo kha masia a ndeme a vhuṱaṱisani ha muvhuso sa pfunzo, mutakalo, mineraḽa, fulufulu, vhulimi na mupo.

3. Milayotibe
   1. 1. Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha Mulayotibe wa Mirundu ya Sialala uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa. Mulayotibe u ṱoḓa u tsireledza u alusa na u langa maitele a mirundu ya sialala. Musi yo no tendelwa, Mulayotibe u ḓo ṋetshedza milayo na maimo a ṱanganedzeaho kha u tshimbidza maitele aya a sialala. U ḓo shumana na u shumiswa ha maitele a mirundu nga nḓila  si yone, zwine zwo sia ho lovha vhatukana vhanzhi vha tshi khou lovha mirunduni.

Zwiimiswa zwa vhurangaphanḓa ha muvhuso na ha sialala zwi hanedzana na mpfu dza vhafumbi dzi vhangwaho nga maitele a mirundu.

1. 2. Khabinethe yo tendela Mulayotibe wa Khwiniso ya Mutheo wa Vhutoḓisisi ha Lushaka (NRF) wa 2017 uri u iswe Phalamenndeni. Mulayotibe uyu wo no pfuka tshipiḓa tsha u ya tshitshavhani u itela vhupfiwa ha nnyi na nnyi. Khwiniso dzi bvisela khagala manḓalanga a Minisiṱa wa Saintsi na Thekhinoḽodzhi kha mutheo na u vhea khagala mushumo wa NRF zwi tshi ya kha saintsi. Khwiniso idzi dzi ḓo engedza manḓalanga a Minisiṱa kha u endedza NRF uri i khwinise vhukoni.

Zwi ḓo dovha zwa khwinisa u fhindula na u shuma ha vhuṱoḓisisi, mveledziso na ṋetshedzo ya u bveledza zwiswa kha ndeme ya vhutshilo ha maAfrika Tshipembe, nga kha mbambedzo dza khwine na vhuvhekanyandeme ha muvhuso.

1. 3. Khabinethe yo tendela Khwinisedzo ya Mulayotibe wa Vhufhufhi ha Mabufho wa 2017 uri u iswe Phalamenndeni. Mulayotibe u khwaṱhisedza tsireledzo ya vhufhufhi, vhutsireledzi na muhanga wa ndango ya tsireledzo ya mupo u vhona uri hu na vhudziki na u ya phanḓa kha nḓowetshumo ya vhufhufhi ha mabufho.  

Khwiniso dzi katela, vhukati ha zwiṅwe, ṋetshedzo ya mbofholowo ya kushumele kha khombo dza vhufhufhi na tsedzuluso ya khombo; ṋetshedzo ya u thomiwa ha Bodo ya Tsedzuluso ya Tsireledzo ya Vhufhufhi. I dovha ya khwinisa na u dzhenisa dziṅwe ṱhalutshedzo kha Mulayo.

1. 4. Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha Khwiniso ya Mulayotibe wa Sectional Titles wa 2017 uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa. Khwiniso idzi dzi khou tou engedza kha dze dza vha dzi hone dza u shuma,kushumele na ndaulo ya u shumiswa na vhulangi ha Mulayo wa Sectional Titles, wa 1986 (Mulayo 95 wa 1986). Mulayo wa zwino wa Sectional Titles wa 1986 u ṋetshedza dziṅwe pfanelo kha vhaṋe vha dzikhethekanyo kha zwikimu zwa sectional titles. Khwiniso dza Mulayotibe dzo kumedzwaho dzi ṋetshedza ndango dza pfanelo idzi nga nḓila i pfadzaho.

1. Khabinethe yo tendela Mulayotibe wa Communal Land Tenure wa 2017 uri u anḓadzwe uri tshitshavha tshi bvise vhupfiwa. Mulayotibe uyu ndi wa u tsireledza vhaṋe vha mavu a tshitshavha, nga maanḓa vhashayatsireledzo kha zwitshavha zwa mahayani.

4. Mbekanyamushumo dzine dza khou ḓa
   1. 1. Muphuresidennde Vho Zuma vha ḓo vha tshipiḓa tsha Samithi ya Vhuṱanu ya Vhuthihi ha Maitele a Tshipembe ha Afrika (SACU) ine ya ḓo farelwa Swaziland nga ḽa 23 Fulwi 2017. Samithi iyi ya ḓuvha ḽithihi  ḓo dzhenelelwa nga Ṱhoho dza Mashango na Muvhuso  wa mashango a miraḓo ya SACU, ane ha katelwa Afrika Tshipembe, Botswana, Lesotho, Namibia na Swaziland.

Samithi  ḓo amba nga ha mafhungo o fhambanaho a elanaho na mbambadzo ya kha dzingu na nḓowetshumo khathihi na mbekanyamushumo ya mushumo. I ḓo dovha ya sedzulusa maṅwe maimo a thendelano ya SACU na kushumele kwayo, u itela u tshimbidza mveledziso ya ikonomi dza SACU. Ndi nga kha SACU hune makete yo engedzwaho ya thundu na tshumelo ya kha dzingu ya ḓo wanwa nga kha nyambedzano dzi yaho phanḓa dzo fhambanaho dzo sedzaho kha u bveledza ṱhanganelo khulwane kha  dzingu  na kha dzhango.

1. 2. Imbizo sa tshipiḓa tsha u ya phanḓa na u lwa na vhutshinyiMuphuresidennde Vho Zuma vha ḓo tshimbidza madalo a Mbekanyamushumo ya Vhuṱoli ya Muphuresidennde ya Siyahlola ngei Lusikisiki, Kapa Vhubvaḓuvha nga Mugivhela wa ḽa 24 Fulwi 2017.

1. 3. Khabinethe i ṱuṱuwedza maAfrika Tshipembe uri vha tikedze Knysna Oyster Festival na  Knysna Marathon. Heyi ndi iṅwe ya festhivaḽa dzi ḓivheaho vhukuma i takalelwaho nga vhafuni vha mitambo na miṱa. Vhakwamei vhoṱhe vha khou shumisana kha u vhona uri  Knysna i khou shuma lwa tshoṱhe na u vula kha mabindu.

1. 4. Ḓuvha ḽa Mandela ḽi ita khuwelelo kha roṱhe, ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, u ita uri shango ḽi vhe fhethu ha khwine. Thero ya Ḓuvha ḽa Mandela nga 18 Fulwana, ndi #ActionAgainstPoverty.

U ita uri ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽi vhe Ḓuvha ḽa Mandela kha vha pembelele vhutshilo ha Vho Madiba na zwe vha ri siela nga nḓila iyaho phanḓa ine ya ḓo ḓisa tshanduko ya tshifhinga tshilapfu.

5. Milaedza ya ndiliso
   1. 1. Khabinethe i ḓibaḓekanya na Muphuresidennde Vho Zuma kha u isa ndiliso:

• kha Minisṱa wa Pfunzo ya Nṱha na Vhugudisi, Dokotela Vho Blade Nzimande, na muṱa wavho kha u fhira shangoni ha mme avho, Vho Nozipho Nzimande. Vho Mme Nzimande vhe vha vha vha tshi funwa vhukuma vho fara miṅwaha ya 90 ṅwedzi wo fhiraho. Vho ṱanganedza vhalwela mbofholowo vha South African Communist Party na African National Congress muḓini wavho nga zwanḓa zwivhili nga tshifhinga tshi konḓaho musi hu na khakhathi dzo tutuwaho ngei  Pietermaritzburg kha ḽa KwaZulu-Natal na kha vhupo ha tsini u ya mafheloni a 1980 na mathomoni a 1990.
• Kha u fhira shangoni ha Murena Vho Joel Joffe. Murena Vho Joffe, vho lovha vha na miṅwaha ya 85, vho vha ramulayo wa muimeleli kha tsengo dza Rivonia na Little Rivonia. Vho imelela vhe vha vha vha tshi lwa na muvhuso wa tshiṱalula vho khwaṱhisa, vha shela mulenzhe nga nḓila khulwane kha thandela ya demokirasi ya Afrika Tshipembe.

• kha vhathu vha Namibia kha u fhira shangoni ha Vho Toivo ya Toivo, ḽizhakanḓila kha nndwa ya mbofholowo ya Namibia vha dovha vha lwa na muvhuso wa tshiṱalula. Minisiṱa wa Vhudavhidzani Vho Ayanda Dlodlo vha ḓo imela muvhuso wa Afrika Tshipembe kha mbulungo ine ya ḓo vha hone nga Mugivhela wa ḽa 24 Fulwi 2017.

6. Milaedza ya u fhululedza

6.1. Khabinethe i fhululedza ramatombo (geologist) Tshiamo Legoale we a ita ḓivhazwakale nga u vha muAfrika Tshipembe wa u thoma wa u wina FameLab International Champion kha thendela ye ya sedzulusa maitele a u shumisa goroi u wana musuku kha maḓaleḓale a migodi. Legoale ndi muvhuelwa wa iṅwe ya bazari dza muvhuso na uri o wina awadi kha Fesithivaḽa ya Cheltenham Science ye ya farelwa United Kingdom.

6.2. Khabinethe i tamela Team SA mashudu kha mitambo i ḓaho ya 2017 Commonwealth Youth Games ngei Nassau, kha ḽa Bahamas u bva nga ḽa 19 u swika ḽa 23 Fulwana 2017.

Mitambo, ine ya vha hone nga 2015, yo sia Team SA   tshi khou dzhia vhuimo ha vhuvhili kha mutevhe wa medaḽa, hune vha vha na medaḽa ya 35, kha mitambo ya 2015 ngei Apia, kha ḽa Samoa.

Mitambo ya Commonwealth Youth Games  kha ḓi vha ya ndeme kha vhomakone vha matshelo. Team SA ndi ṱhuṱhuwedzo kha vhaswa uri vha dzhenelele kha mitambo uri vha kone u shandukisa matshilo avho a vhe khwine.

6.3. Khabinethe i fhululedza Springboks vhe vha shuma vhukuma kha u ṱhasela na u thivha uri vha wine mitambo yavho mivhili kha miraru ya ndingo musi vha tshi tamba na France, hune wa vhuraru wa vha wa ḽa 24 Fulwi 2017.

6. 4. Khabinethe i fhululedza Minisiṱa wa Saintsi na Thekhinoḽodzhi Vho Naledi Pandor kha u huliswa nga Doctorate nga Yunivesithi ya Nova, ngei Portugal.

6. 5. Khabinethe i tamela mashudu mavhuya kha maMuslim vha shango ḽashu na ḽifhasi kha vhuṱambo ha madakalo ha Eid-ul-Fitr ha u khunyeledza Ramadaan, na u pembelela Eid-ul-fitr ine i ṋetshedza maMuslim tshikhala tsho khetheaho tsha u khwaṱhisa vhukonani na u farana ha miṱa kha vhone vhaṋe na maAfrika Tshipembe ngavho.

Mbudziso: Vho Phumla Williams – Mulanguli Guṱe Mufareli (GCIS)
Nomboro: 083 501 0139