1. Tshiimo tsha Khabinethe nga ha mafhungo a ndeme kha nyimele ya zwino
1.1. Khabinete i khou humbudza maAfurika Tshipembe vhoṱhe uri ndayotewa yashu i khwaṱhisedza pfanelo ya u gwalaba lwo tendelwaho nga mulayo. Khabinete yo dzhiela nṱha na u sa farea zwavhuḓi nga ha dzikhakhathi na migwalabo zwi si ho mulayoni zwine zwi nga vha khombo kha demokirasi yashu. Maṱamba e a livhiswa kha Minisṱa wa Pfunzo ya Mutheo nga Dzangano ḽa Vhagudisi ḽa Demokirasi ḽa Afurika Tshipembe na u ṱaniwa ha zwiluvhelo zwa vhafumakadzi musi vha tshi khou gwalaba zwi sumbedza u sa ṱhonifha vhafumakadzi nahone zwo bva. MaAfurika Tshipembe vho lwa nga maanḓa nahone tshifhinga tshilapfu vha tshi lwela demokirasi yashu, ngauralo ri tea u ḓibvisa kha mikhwa kana vhuḓifari vhu si havhuḓi vhune ha tshimbilelana na mivutshelano.
Hu si kale hu ḓo vha hu tshi khou swika tshifhinga tsha nyambedzano dza miholo, zwo ralo Khabinete i khou ita khuwelelo kha tshitshavha, vhashumi na madzangano a vhashumi u litsha u ita nyito dzine dza ḓo tshinyadza demokirasi yashu. Khabinete i khou ombedzela uri nndwa yashu ya mbofholowo na demokirasi yo khwaṱhisedza uri milayo yashu ya shango i ri tendela u ita migwalabo yo tsireledzeaho. Khabinete i dovha hafhu ya ombedzela khuwelelo yayo kha vhashumi vhoṱhe ya u shumisa nḓila dzine dza vha hone nahone dzi re nga fhasi ha ndaulo dza u tandulula na nyambedzano dza miholo vha tshi khou ṱhonifha demokirasi yashu ye ra i lwela zwi tshi konḓa.
1.2. Khabinete yo khoḓa u bvelela ha mbekanyamaitele na mbekanyamushumo zwo sedzanaho na u khwaṱhisedza tshiimo tsha Afurika Tshipembe sa vhuendelamashango ha dzitshaka vhuhulwane na mashango kana fhethu ha zwa mabindu. Izwi zwo khwaṱhisedzwa nga Tshitatisitiki tsha Vhuendelamashango tsha Ṅwaha nga Ṅwaha, tshe tsha rwelwa ṱari nga Muphuresidennde Vho Jacob Zuma. Tshitatisitiki tshi sumbedza uri nga 2012, vhaendelamashango vha dzitshaka vha linganaho 9.2 miḽiyoni vho dalela Afurika Tshipembe, tshivhalo tsho engedzea u bva kha 8.3 miḽiyoni nga 2011. Tshivhalo tsha vhaendelamashango Afurika Tshipembe tsho gonya nga phesenthe dza 10,2 nga 2012 – tshine tsha vha nṱha ha mbalokati ya ḽifhasi kavhili ya 4%.
Iyi nyaluwo khulwane ngaurali kha vhuendelamashango ndi vhuṱanzi vhu vhonalaho ha u kona u ṱanganedza na u fara zwavhuḓi vhaendelamashango na tshenzhemo nnzhi ya vhuendelamashango ine shango ḽa vha nayo. Muṱangano wa zwa Vhuendelamashango wa 2013 (2013 Tourism Indaba) une wa ḓo farelwa ngei Durban u bva nga dzi 11 u swika dzi 14 Shundunthule u ḓo ṋetshedza tshikhala tsha u ṱana Afurika Tshipembe na vhathu vhaḽo.
1.3. Afurika Tshipembe sa fhethu ha vhubindudzi ḽo dovha hafhu ḽa wana iṅwe ṱhuṱhuwedzo nga u wina Pfufho ya Ṅwaha ya 2013 ya Shango ḽine ḽa isa mushumo Nnḓa ḽa Dzangano ḽa u isa Mushumo Nnḓa ḽa Yuropa (EOA). Izwi zwo itiswa nga vhubindudzi ho bvelaho phanḓa u bva kha khamphani dza ḽifhasi. Pfufho i ṋetshedzwa mashango na dzikhamphani dze dza shuma zwavhuḓi kha u ṋetshedza tshumelo kha makete wa Yuropa wa u isa mishumo nnḓa. Pfufho i na khonadzeo ya u ita uri hu vhe na vhubindudzi vhunzhi vhuswa nga 2013 na u ya phanḓa.
1.4. Khabinete yo khoḓa u bvelela ha Mbekanyamushumo yo Ḓiimisaho ya u Wanwa ha Mveledziso ya Mannḓa a Fulufulu a Vhuedzedzeaho Mbekanyamushumo yo Ḓiimisaho ya u Wanwa ha Mveledziso ya Mannḓa a Fulufulu a Vhuedzedzeaho Afurika Tshipembe (REIPPP) ye ya livhuwiwa nga u wina Pfufho ya Ṅwaha ya Themamveledziso ya Thandela Yavhuḓi (ya zwa Mupo) nga Foramu ya Vharangaphanḓa ha themamveledziso ya Ḽifhasi.
1.5. Khabinete i livhuwa MaAfurika Tshipembe vhoṱhe kha mushumo wavhuḓi wa u thusa shango uri ḽi kone u vhulunga 3 586 Mega Watts (MW) dza fulufulu u bva nga 2005, ḽine ḽa lingana na ḽine ḽa ṋetshedzwa nga tshiṱitshi tsha muḓagasi tshithihi.
Ngauralo, Khabinete i khou ita khuwelelo kha vhathu vhoṱhe uri vha lingedze nga nḓila dzoṱhe u sa shumisesa muḓagasi sa izwi nḓisedzo ya fulufulu i tshi ḓo vha i tshi khou konḓelwa nga itshi tshifhinga. Roṱhe kha ri vhulunge fulufulu nga u dzima zwishumiswa zwoṱhe zwi si zwa ndeme. maAfurika Tshipembe vhoṱhe vha na maanḓa a uri mbone dzi dzule dzo fungiwa.
Khabinete i ombedzela uri zwazwino a hu na nzudzanyo dzo itwaho malugana na u tsimiwa ha mavhone hu tshi itelwa u vhulunga muḓagasi. maAfurika Tshipembe vha ḓo ḓivhadzwa hu tshe na tshifhinga arali hu na ṱhoḓea ya u ita izwo, uri roṱhe ri kone u ḓilugisela hu tshe na tshifhinga.
Khabinete i dovha hafhu ya ombedzela uri nyimele ya fulufulu i si yavhuḓi i vha i tshi khou itiswa nga u lugiswa ho teaho khathihi na zwithu zwa thekhinikhaḽa zwi songo lavhelewaho sa u tswiwa ha dzikhebuḽu.
Khabinete i fhulufhedzisa maAfurika Tshipembe uri hu na mbekanyamushumo dzo vhalaho dza u khwaṱhisedza uri ṱhoḓea ya u vha na muḓagasi i swikelelwe na uri sisiṱeme ya maanḓa a muḓagasi i vhe i kha tshiimo tshavhuḓi tshifhinga tshoṱhe. Mbekanyamushumo ya u fhaṱa themamveledziso i fhulufhedzisa uri i ḓo vhona uri ikonomi i tikedzwa nga themamveledziso ya ndeme kana yo teaho kha miṅwaha i ḓaho.
1.6. Khabinete i dovha hafhu ya fhululedza vhathu vhoṱhe vho wanaho pfufho dza Oda dza Lushaka na u vha livhuwa kha u shela mulenzhe kha u khwinisa demokirasi yashu na u khwinisa matshilo a maAfurika Tshipembe.
1.7. Khabinete i khou ita khuwelelo kha vhabebi vhoṱhe vha Afurika Tshipembe na vhaunḓi vhane vha vha na vhana vha u bva kha miṅwedzi ya 9 u swika kha miṅwaha miṱanu (5) u tsireledza mutakalo wavho nga u shumisa fulo ḽa shango ḽoṱhe ḽa u hayela tshifumbu na phoḽio kha vhana.
Muhasho wa Mutakalo wo thoma iḽi fulo ḽa u hayela nga dzi 29 Lambamai 2013, hu tshi ṋetshedzwa vhana vho teaho mishonga hu tshi khou ḓadzisiwa kha khayelo dzo ḓoweleaho dzine vha dzi wana.
1.8. Khabinete i tikedza nga vhuḓalo Vhege ya Tsireledzo Dzibadani ya Yuno (UN) ine ya thoma nga dzi 6 u swika dzi 12 Shundunthule 2013 nga fhasi ha thero ya “Tsireledzo ya Vhaendangaṋayo”.
Khabinete i khou ita khuwelelo kha maAfurika Tshipembe vhoṱhe, nga maanḓa vhareili vha mimoḓoro na vhaendangaṋayo, uri vha vhe na vhuḓifhinduleli, vha vule maṱo na u ṱhogomela badani dzashu. Khabinete yo ombedzela uri vhathu vhane vha lovhesa kha bada dzashu dza Afurika Tshipembe ndi vhaendangaṋayo.
Khabinete i dovha hafhu ya ita khuwelelo kha maAfurika Tshipembe vhoṱhe uri vha vule maṱo kana u ṱhogomela nga itshi tshifhinga na u tevhedzela milayo yoṱhe ya badani.
1.9. Zwi tshi tevhela madalo a malugana na mushumo a Muphuresidennde Vho Jacob Zuma ngei kha Riphabuḽiki ya Nigeria vhukati ha ṅwedzi wa Lambamai 2013, Muphuresidennde wa Nigeria Vho Goodluck Jonathan vha ḓo dalela Afurika Tshipembe u bva nga ḽa 6 u swika nga ḽa 7 Shundunthule 2013. Nga tshenetsho tshifhinga, vhushaka vhukati ha mashango mavhili vhu ḓo khwiniswa na u haseledzwa nga fhasi ha thikhedzo ya Khomishini ya Tshaka mbili ya Afurika Tshipembe na Nigeria.
Khabinete i khwaṱhisedza vhuḓinekedzeli ha muvhuso wa Afurika Tshipembe malugana na u khwaṱhisedza vhushaka haḽo na Nigeria u itela u engedzedza mbambadzo vhukati ha mashango mavhili na tshumisano u itela Afurika ḽa khwine.
1.10. Khabinete yo ṱanganedza lwa tshiofisi khumbelo ya pfarelo u bva kha Minisṱa Muhulwane wa Riphabuḽiki ya Vhukati ya Afurika, Vho Nicholas Tiangaye, nga ha mafhungo a si avhuḓi a u lovha ha miraḓo ya Mmbi ya Maswole ya Afurika Tshipembe (SANDF).
Khabinete i dovha hafhu ya ombedzela vhuḓinekedzeli kha Afurika ḽa mulalo, ḽo bvelaho phanḓa na u vha na vhudziki nga kha u dzhenelela na mbekanyamushumo, hu tshi katelwa ndivho dza malugana na u ita uri hu vhe na mulalo.
1.11. Khabinete yo imela Muvhuso na vhathu vha Afurika Tshipembe, yo rumela ndiliso kha Riphabuḽiki ya Vhathu ya China nga murahu ha u vha hone ha mudzinginyo we wa fhedza tshitshavha kha vundu ḽa Sichuan ḽa shango nga dzi 20 Lambamai 2013. Khabinete yo dovha hafhu ya rumela ndiliso kha vhathu vha Bangladesh vhe vha kwamea kha khombo ya fekiṱhiri.
1.12. Khabinete yo ṱanganedza u dala ha miraḓo ya ḽihoro ḽivhusi kha Muphuresidennde wa kale Vho Nelson Mandela. Ayo madalo o vha a tshi tshimbilelana na milayo yo ṱanganedzwaho ya vhuthu (Ubuntu) malugana na u ṱhonifha vhaaluwa. Vhafari vha ofisi vhenevho vho sumbedza dzangalelo kha lushaka kha nyimele ya Muphuresidennde wa kale vha dovha hafhu vha shumisa itshi tshifhinga u ḓivhadza lushaka, dzhango na ḽifhasi nga ha nyimele ya avha muhulisei washu vhane ra vha funesa.
2. Nyambedzano na tsheo dza ndeme dza Khabinethe
2.1. Khabinete yo sedzuluswa malugana na u dzhenelela ha Afurika Tshipembe na ndeme dza Foramu ya Ḽifhasi (WEF) ya Afurika 2013 ine ya ḓo fariwa ngei Kapa u bva nga dzi 8 u swika nga dzi 10 Shundunthule 2013, nga fhasi ha thero: “Nḓisedzo ya pfulufhedziso dza Afurika”.
WEF-Africa ndi foramu ya dzingu yo sedzesaho kha ikonomi ine ya ṋetshedza mabindu na vhabindudzi vhapo na vha dzingu na vhane vha vha na dzangalelo kha dzingu tshikhala tsha u rengiselana na u shumisana na mivhuso.
Foramu ine ya ḓo vha hone i ḓo ṋetshedza Afurika Tshipembe tshikhala tsha u davhidzana na u ṱuṱuwedza vharangaphanḓa vha Afurika na mabindu a dzitshaka na a dzingu nga ha u dzhenelela hu konadzeaho malugana na u konanya na u khwinisa nyaluwo Afurika Tshipembe na kha dzingu.
2.2. Khabinete yo themendela uri edishini ya vhurathi ya Zwisumbi zwa Mveledziso i anḓadziwe. Zwisumbi zwa Mveledziso zwo no vha nyanḓadzo ya ṅwaha muṅwe na muṅwe nahone edishini ya 2012 i nweledza datha ya zwiitei zwa u swika kha tshifhinga tsha vhukati ha ṅwaha wa 2012. Zwisumbi zwi thusa kha u pfesesa mbekanyamaitele dza muvhuso dzo fhambanaho na vhurangeli ha nḓisedzo ya tshumelo.
Tsenguluso ya zwiitei yo katelwaho kha tshisumbi tshiṅwe na tshiṅwe i khwaṱhisedza nḓivho yashu malugana na u bvelela ha mveledziso ya vhathu ine ra khou ita sa lushaka kha masia a ndeme a mbekanyamaitele na u sumbedza masia ane ra tea u shumesa khao. Hu ḓo dzudzanywa muṱangano wo khetheaho na vhoramafhungo u itela u ṋea muvhigo.
2.3. Khabinete yo ḓivhadza dzi 31 Ṱhangule 2013 sa datumu ya u fhedza kha Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe malugana na dzitshavhi dza Angola dzine dza kwamea. Izwi zwi tshimbilelana na datumu ya u fhedza yo ḓivhadzwaho nga Khomishinari Muhulwane wa Yuno wa Dzitshavhi (UNHCR) nga Tshimedzi 2009 na u ita uri hu vhe na u khwinisea ha u ṱangana ha madzingu.
Ho vha na tshanduko khulwane u bva tshe ha fhela nndwa ya vhapo ya Angola. Hu pfi tshavhi dza Angola dzi tea u kona u dovha dza vha na vhudzulapo ha shango ḽadzo ḽine dza bva khaḽo, vhunga nyimele dzine dza ṱalusa uri muthu a vhe tshavhi dzi si tsheho.
Muvhuso wa Afurika Tshipembe u ḓo vhona uri vhadzulapo vhoṱhe vha Angola vha re Afurika Tshipembe vha ḓivhadzwe nga ha maitele a datumu ya u fhedza ya dzitshavhi kha vhathu vhane zwa vha kwama na u vha ṱuṱuwedza uri vha ḓibvisele khagala uri vha kone u humiselwa shangoni ḽavho.
2.4. Khabinete yo sumbedza uri Union Buildings i ḓo pembelela ṅwaha wayo wa vhu 100 nga Nyendavhusiku. Yo dovha hafhu ya ṱanganedza uri miṅwaha ya ḓana i pembelelwe nga kha thandela dzo fhambanaho u fana na u pembelela nga Ḓuvha ḽa Vhupfumedzani, 16 Nyendavhusiku 2013 nga fhasi ha thero ya u ṱuṱuwedza vhushaka ha vhathu, vhuthihi ha lushaka, u katelwa na vhupfumedzani.
2.5. Khabinete yo tenda uri muvhigo wa nga ha Kushumele kwa Sekithara ya Pfunzo na Mannḓalanga a Vhugudisi (SETAs) une wa bva kha Tshigwada tsha Mushumo tsha Minisṱa nga ha SETA u anḓadzwe uri vhathu vha kone u ṋea mihumbulo. Muvhigo u ṋetshedza themendelo nga ha uri kushumele kwa SETA ku nga khwiniswa hani nga kha tsengululo ya masia a ndeme o fhambanaho a no nga sa U dzudzanya na Nḓisedzo, Thevhedzelo na Kuvhusele, na Ndambedzo na Ndangulo ya Masheleni.
2.6. Khabinete yo tendela Tsumbanḓila ya Tsedzuluso ya Thekhinoḽodzhi ya Vhudavhidzani (ICT), Mveledziso na Vhusiki (RDI) sa vhubindudzi ha tshifhinga tshilapfu na nzudzanyo ya u shumisa ya ICT RDI Afurika Tshipembe u itela u tikedza mveledziso ya matshilisano na ikonomi.
RDI kha sekithara ya ICT ndi ya ndeme kha u ṱuṱuwedza u ṱaṱisana ha dziikonomi. Vhunga zwo sumbedzwa kha Puḽane ya Mveledziso ya Lushaka ya 2012, Afurika Tshipembe a ḽi tsha vha kha vhuimo haḽo ha u thoma kha dzhango kha Inthanete na ṱhumano ya inthanete ya luvhilo luhulwane.
Iyi tsumbanḓila ndi nḓila ya u shumisa ya nzudzanyo yo teaho, yo vhumbiwaho nga sethe ya puḽane dza vhuitwa na mitheo ya u shumisa, u itela u langa vhubindudzi ha Afurika Tshipembe kha ICT RDI kha miṅwaha ya 10 i ḓaho.
Nzudzanyo ya ICT RDI yo no ḓi thoma u sumbedza u bvelela hu vhonalaho u fana na thandela ya u sumbedzela ya ṱhekhinoḽodzhi i sa ṱumiwi kha thambo dza muḓagasi, ine ya thusa kha nḓisedzo i sa ḓuri ya ṱhumano ya inthanethe ine ya vha na luvhilo luhulwane kha zwikolo zwa mahayani zwine zwa fhira 200 ngei Mpumalanga na Limpopo.
2.7. Khabinete yo amba nga ha u fariwa ha Muṱangano wa Ḽifhasi wa Dzangano ḽa Vhadizaini vha Zwifhaṱo ḽa Dzitshaka wa 2014 (UIA) ngei Durban nga Tshiimiswa tsha Afurika Tshipembe tsha Vhadizaini vha Zwifhaṱo (SAIA).
SAIA yo wina bidi ya u fara Muṱangano wa Ḽifhasi wa UIA we wa farelwa ngei Turin, kha ḽa Italy. Muṱangano wa 2014 u ḓo vha wa ndeme vhukuma kha u ṱuṱuwedza zwa u dizaina zwifhaṱo kha dzhango khathihi na u ṋea vhadizaini vha zwifhaṱo nḓivho ya vhupo ha zwa u dizaina zwifhaṱo yo fhambanaho nahone hu shandukaho.
3. U thola
3.1. Khabinethe yo tendelana kha vhathu vha tevhelaho vhe vha khethwa:
a) Vho Coceko Bambihlelo Johan Pakade vho khethwa sa Mulanguli-Dzheneraḽa Muhashoni wa Mveledziso ya Matshilisano.
b) Vho Fhumulani Peter Netshipale vho khethwa sa Mufarisa Mulanguli-Dzheneraḽa: Mveledziso ya Ṱhanganyelo Muhashoni wa Mveledziso ya Matshilisano.
c) Vho Harold Maloka vho khethwa sa Mufarisa Mulanguli Mutshimbidzi Muhulwane: Mashumele a Mveledziso na Phaḓaladzo ngei kha zwa Tshumelo ya Muvhuso ya Vhudavhidzani na Mafhungo.
d) Vho Mogogodi Doris Dioka vho khethwa sa Mulanguli-Dzheneraḽa (Mufarisa Mulanguli-Dzheneraḽa) ngei kha zwa Mishumo ya Vhuganḓisi ha Muvhuso.
e) Vho Constance Glerah Nxumalo vho khethwa sa Mufarisa Mulanguli-Dzheneraḽa: Tshumelo dza Vhulondavhathu Muhashoni wa Mveledziso ya Matshilisano.
3.2. Khabinethe yo dzhiela nzhele u khethiwa ha Vho Mr Asogan Moodley sa Mulanguli Mutshimbidzi Muhulwane wa Vhulanguli ha Lushaka kha Vhudodombedzi ha Khombekhombe {NRCS} lwa u bva nga dzi 01 Fulwi 2013 na nga themo ya ofisi yo salaho i ne ya khou fhela nga dzi 31 Nyendavhusiku 2014.
3.3. Khabinethe yo dzhiela nzhele u khethwa ha miraḓo i tevhelaho ine ya ḓo shuma kha Bodo ya Vhulanguli ha Lushaka kha Vhudodombedzi ha Khombekhombe {NRCS} u bva nga dzi 1 Fulwi 2013 lwa tshifhinga tsho salaho tsha themo ya ofisi tshine tsha ḓo fhela nga ḽa 23 Ṱhafamuhwe 2014.
a) Vho Jeff Molobela (Mudzulatshidulo)
b) Vho Paul Kabelo Kgothatso Serote
3.4. Khabinethe yo tendelana kha u khethiwa ha Bodo ya Maḓi ya Sedibeng ntswa, lwa tshifhinga tsha miňwaha miṋa (4) u bva nga dzi 30 Lambamai 2013.
a) Muimeleli wa zwa mulayo Vho Shami Kholong
b) Vho Derick Mboweni
c) Vho Maemili J Ramataboe (Mudzulatshidulo)
d) Vho Goitse Griessel Ramakarane
e) Vho Eric Atlholang Gaborone
f) Vho Kgalalelo Gloria Sereko
g) Vho Pulane Elsie Molokwane
h) Vho Moses Mphahlele Mthombeni
i) Vho Matshedisho David Dikoko (Mufarisa Mudzulatshidulo)
j) Vho Deon Daniel Madyo
3.5. Khabinethe yo dzhiela nzhele zwauri Bannga ya Mveledziso ya Afurika i ḓo fara khetho dzi angaredzaho dza Vhalanguli Vhahulwane Muṱanganoni wa Ňwaha wa 2013 ngei Marrakech, Morocco nga dzi 31 Shundunthule 2013.
a) Khabinethe i tikedza u khethwa ha Vho Shahid Khan uri vha shume themo ya vhuvhili sa Mulanguli Muhulwane vho imela Afurika Tshipembe, Lesotho na Swaziland.
3.6. Khabinethe yo tendelana kha u khethwa ha Bodo ntswa ya Zhendezi ḽa Vhutsila ha Thekhinolodzhi lwa tshifhinga tsha miňwaha miṋa, i ne ya ḓo thoma nga dzi 1 Shundunthule 2013.
a) Vho Khungeka Njobe (Mudzulatshidulo)
b) Vho Rosetta Xaba
c) Dokotela Vho Bonakele Mehlomakulu
d) Vho Mohamed Moolla
e) Vho Helen Brown (vho nangwa hafhu)
f) Muphurofesa Vho David Ellis Kaplan
g) Adv Motlatjo Josephine Ralefatane
h) Dokotela Vho Petro Terblanche
i) Vho Fadl Hendricks
j) Dokotela Vho Steve Lennon
3.7. Khabinethe yo tendelana kha u khethwa ha miraḓo i tevhelaho lwa themo yo salaho ya Bodo ya Zhendedzi ḽa Tshikhalani ḽa Lushaka ya Afurika Tshipembe ya zwino, ine ya khou fhela nga dzi 31 Shundunthule 2014.
a) Vho Esther Khambule
b) Vho Marius Rezelman
c) Muphurofesa Vho ADM Walker
d) Dokotela Vho Daphney Mayindi
e) Dokotela Vho Jonas Mphepya
Mbudziso:
Vho Phumla Williams (Mufarela Muambeli wa Khabinethe)
Vhukwamani: 083 501 0139
