A. Mafhungo u bva kha Shango
1. Ikonomi
1.1. Mugaganyagwama wa Lushaka
1.1.1. Khabinethe yo ṱanganedza Mugaganyagwama wa Lushaka wa ṅwaha wa 2024, we wa sumbedza vhuḓikumedzeli ho khwaṱhaho ha muvhuso kha nzio ya ndangulo ya ikonomi ya shango na u dzhia tsheo dzo khwaṱhaho dzo teaho u linganya ṱhahelelo ngeno hu tshi khou ṱuṱuwedzwa nyaluwo ya ikonomi.
1.1.2. Mugaganyagwama wa Lushaka u bvela phanḓa na zwa u tshimbidza zwipikwa zwa ndeme khathihi na u tikedza avho vha songo tsireledzeaho vha lushaka lwashu. U ṋetshedza thikhedzo ya matshilisano hu u itela u khwinisa nyimele ya matshilo a vha shayaho, vha songo tsireledzeaho na MaAfrika Tshipembe vho shaedzwaho. Izwi zwi katela MaAfrika Tshipemebe vha si na mishumo, na zwisiwana na vhana vha songo tsireledzeaho vhane vha dzulaho miṱani yo rangwaho phanḓa nga vhana.
1.1.3. U pfumbiswa na u kumedzwa ha Mugaganyagwama wa Lushaka wa ṅwaha wa 2024 ndi tshipiḓa tsha ndeme tsha sisiṱeme ya demokirasi ya ḽa Afrika Tshipembe i si na tshidzumbe nahone ya vhuḓifhinduleli. Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri mikovhe ya Mugaganyagwama wa Lushaka i ḓo shandukela kha u vha mbuelo dza ikonomi dzine dza ḓo fhaṱa hafhu tshiimo tsha ikonomi yashu.
1.2. Vhushaka ha Tshumisano vhukati ha muvhuso na sekithara ya phuraivethe
1.2.1. Khabinethe yo ṱanganedza thendelano ya tshumisano vhukati ha muvhuso na sekithara ya phuraivethe ha u tou thoma vhukati ha khamphani ya Sasol na Transnet Freight Rail hu tshi itelwa u khwinisa vhufulufheli ha vhuendi ha zwiporoni.
1.2.2. Nga fhasi ha thendelano ya miṅwaha miṱanu, Transnet Freight Rail i ḓo shumisa zwiendedzi zwayo zwa u hwala ammonia zwa 128 u itela u i tshimbidza u bva zwifhaṱoni zwa khamphani ya Sasol u ya kha vharengi nahone zwo ralo, Sasol i ḓo lambedza mbekanyamushumo ya ndondolo na u lugisa zwiendedzi izwi.
1.2.3. Vhushaka ha tshumisano uvhu vhu isa phanḓa mushumo kha Freight Logistics Roadmap ya shango u itela u shandukisa sekithara. Vhushaka ha tshumisano uvhu vhu sumbedza uri nga kha u shumisana ri nga kona u kunda khaedu dzi konḓaho.
1.3. Saveyi ya zwa Miṱa na Mishumo ya Kotara (QLFS)
1.3.1. QLFS ya zwinezwino ya zwa mbalombalo ya ḽa Afrika Tshipembe ye ya sumbedza u gonya zwiṱuku ha tshivhalo tsha vhushayamishumo kha kotara ya vhuṋa ya ṅwaha wa 2023 nga 32,1% u bva kha 31,9% kha kotara ya vhuraru, zwi a ri ṱuṱuwedza sa muvhuso uri ri engedza nungo dzashu kavhili u itela uri vhathu vhanzhi vha kone u wana zwikhala zwa mishumo.
1.3.2. Zwenezwi ikonomi yashu i tshi khou bvela phanḓa na u sika mishumo, a zwi athu swika kha ḽeveḽe ine muvhuso wa khou pika u i swikelela u itela u tandulula khaedu ya vhushayamishumo. QLFS yo sumbedza uri sekithara i si ya fomala ya mishumo yo gonya nga mishumo ya 37 000 ngeno miṱani ya phuraivethe yo ngonya nga mishumo ya 18 000.
1.3.3. Khabinethe yo ita khuwelelo kha sekithara dzoṱhe u itela u tikedza Pulane ya Mvusuludzo na Phaṱhululo ya Ikonomi (ERRP), ine ya khou thusa u ṋetshedza mishumo na nḓila dza u ḓitshidza ngadzo kha vhadzulapo vha dzimiḽioni vha ḽa Afrika Tshipembe.
1.4. Anivesari ya vhu20 ya Mbekanyamushumo ya Mishumo ya Tshitshavha yo Engedzwaho (EPWP)
1.4.1. Uno ṅwaha wa 2024 ndi wa u pembelela Miṅwaha ya 20 u tou bva tshe ha thomiwa EPWP, zwine zwa sumbedza nthihi ya nganea dza u bvelela ha ḽa Afrika Tshipembe ya mbekanyamushumo dza mishumo ya tshitshavha nahone ndi vhuṅwe vhurangeli vhuhulwanesa ha u fhelisa vhushai.
1.4.2. Khabinethe yo ḓivhadzwa nga ha u thomiwa na zwo swikelelwaho nga EPWP, mbekanyamushumo ya ndeme ya muvhuso ye ya ṋetshedza zwikhala zwa mishumo zwa dzimiḽioni kha vhadzulapo vha ḽa Afrika Tshipembe vha shayaho mishumo u tou bva tshe ya thoma.
1.4.3. EPWP yo sika zwikhala zwa mishumo i fhiraho 14 miḽioni kha tshifhinga tsha miṅwaha ya 20 yo fhiraho, zwi i itaho uri i vhe mbekanyamushumo ya tshitshavha khulwanesa ya u sika mishumo nga hu sa fheli ḽifhasini. Heḽi ḽiga ḽo swikelelwa nga kha vhushaka ha tshumisano vhu bvelaho phanḓa na vha sekithara ya phuraivethe khathihi na tshitshavha. Zwikhala izwi zwa mishumo zwo shela mulenzhe kha mveledziso ya zwikili kha vhashumi vhunga zwo sikwa nga fhasi ha thandela dzo fhambanaho dza EPWP sa zwa vhuendelamashango, vhulimi, themamveledziso, na thandela dza matshilisano na thandela dzo rangwaho phanḓa nga vhafumakadzi.
1.4.4. Khabinethe yo ḓivhadzwa uri zwikhala zwa mishumo zwi eḓanaho
4 609 000 zwo sikwa nga tshifhinga tsha Ḽuṱa lwa vhu4 lwa kotara ya vhukati ya EPWP, ine ya katela tshifhinga tsha 2019/2020 – 2022/23. Tshivhalo itshi tshi sumbedza 92% ya vhukoni hu tshi vhambedzwa na tshipikwa tsho tiwaho nga Ndangulo ya Vhurathi tsha u sika zwikhala zwa mishumo zwi swikaho miḽioni ṱhanu. Pulane dzi khou bvela phanḓa u itela u bveledza zwikhala zwa mishumo zwo salaho zwa 390 973 nga ṅwedzi wa Ṱhafamuhwe 2024.
1.4.5. Kha zwikhala izwi zwa mishumo zwa 4 609 000, mavunḓu mararu a u thoma e khao ha sikwa zwikhala zwa mishumo zwinzhi ndi vunḓu ḽa KwaZulu-Natal, ḽine tshivhalo tsha zwikhala zwo sikwaho ndi 1 064 000 (23%), ḽa tevhelwa nga vunḓu ḽa Kapa Vhubvaḓuvha, ḽo sikaho zwikhala zwa 903 789 (20%) na vunḓu ḽa Kapa Vhubvaḓuvha ḽo sikaho zwa
508, 954 (11%).
1.4.6. Naho vhunzhi ha izwi zwikhala zwi zwa tshifhinga tshiṱuku u ya kha tsha vhukati, zwiṅwe zwazwo zwo mbo ḓi bveledza mishumo ya tshoṱhe. Zwivhalo izwi zwi dovha hafhu zwa sumbedza uri vhashelamulenzhe vha fhiraho 20% vho wana mishumo nnḓa ha EPWP.
1.4.7. Vhashelamulenzhe vhanzhi vha kale vha EPWP vho kona u khunyeleza dzidipuḽoma kha masia a fanaho na zwa vhubiki ha phurofeshenala nahone vhaṅwe vho tholwa lwa tshoṱhe kha nḓowetshumo ya mafunda. Hu tshi ḓadziswa kha zwikhala zwa mishumo, EPWP i dovha hafhu ya shela mulenzhe zwinzhi kha nḓisedzo ya tshumelo, na u khwiniswa ha zwishumiswa zwitshavhani na matshilo a vhathu.
1.4.8. Masheleni a fhiraho R52 biḽioni o ṋewa vhashelamulenzhe vha EPWP sa miholo ya mishumo yo itwaho kha Ḽiga ḽa Vhuṋa.
1.4.9. Nga u tou ḓadziswa, ho thomiwa mabindu a fhiraho 600 nga kha mbekanyamushumo iyi.
2. Mafhungo a muvhuso
2.1. Khethoguṱe dza 2024
2.1.1. Khabinethe yo ṱanganedza nḓivhadzo ya Phresidennde Vho Cyril Ramaphosa ya Ḽavhuraru, ḽa 29 Shundunthule 2024 sa ḓuvha ḽa Khethoguṱe, nga murahu ha vhukwamani na vha Khomishini ya Khetho ya ḽa Afrika Tshipembe na Dziphirimia dzoṱhe dza mavunḓu a ṱahe nga ha u lugela havho u ḓo fara khetho dza lushaka na dza mavunḓu.
2.1.2. Khabinethe yo ita khuwelelo kha muṅwe na muṅwe, zwihulusa vhaswa, uri vha shumise pfanelo yavho ya u khetha. Miṅwaha minzhi ya u ḓiṋetshedzela hu so ngo bulwaho na u lwela mbofholowo zwo swikelela kha pfanelo ya u khetha kha vhunzhi ha vhadzulapo vha ḽa Afrika Tshipembe nga ṅwaha wa 1994. U lwela mbofholowa hashu zwo ri ṋea pfanelo ya uri mudzulapo muṅwe na muṅwe wa ḽa Afrika Tshipembe a kone u shela mulenzhe kha sisiṱeme ya demokirasi yashu.
2.1.3. Khetho dza ṋaṅwaha dzi khou itea khathihi na u pembelela Miṅwaha ya 30 ya Mbofholowo, zwine zwa vha ḽiga ḽa ndeme kha ḽa Afrika Tshipembe vhunga ḽi tshi ri ṋea tshikhala tsha u humbula zwe ra zwi bveledza na u sedza nḓila dzine dza nga shumiswa u itela u tandulula khaedu dzashu.
2.2. Tshigwada tsha u Shuma tsha Phresidennde tsha eThekwini
2.2.1. Khabinethe yo dzhiela nṱha muṱangano wa Phresidennde Vho Ramaphosa we wa farwa nga Ḽavhuṱanu, ḽa 23 Luhuhi 2024 na vha Durban Chamber of Commerce na Nḓowetshumo vha tshi itela u amba nga ha maga a khwiniso o fhambanaho o rangwaho phanḓa nga muvhuso wa lushaka u itela u thusa Masipala Muhulwane wa eThekwini u tandulula khaedu dzine wa vha nadzo dza zwa maḓi, muḓagasi na themamveledziso.
2.2.2. Phresidennde vho dovha hafhu vha thoma Tshigwada tsha u Shuma tsha Phresidennde tsha eThekwini u itela u ṱavhanyisa thandululo ya tshihaḓu kha thaidzo dza Masipala Muhulwane wa eThekwini. Tshigwada – tshi na Dziminisiṱa, Masipala Muhulwane wa eThekwini na vhoramabindu vha tshiofisi – vhane vha ḓo tea u rumela mivhigo ya mvelaphanḓa kha Phresidennde tshifhinga tshoṱhe.
2.3. Foramu ya Nyambedzano ya Mbekanyamaitele ya vhu14 (PDF) ya Tshigwada tsha Mushumo tsha Dzitshaka nga ha Vhadededzi vha Pfunzo
2.3.1. Khabinethe yo dzhiela nṱha u tshimbila zwavhuḓi ha muṱangano wa PDF wa vhu14 ya Tshigwada tsha Mushumo tsha Dzitshaka nga ha Vhadededzi vha Pfunzo we wa farelwa kha ḽino ngei Sandton, Johannesburg nga Musumbuluwo wa ḽa, 26 Luhuhi 2024. Wo kuvhanganya fhethu huthihi vhashelamulenzhe kha zwa pfunzo u bva kha dzhango ḽoṱhe nga u angaredza u itela u ṱuṱuwedza vhuimeleli, u ṋekana nḓivho na vhulavhelesi ha mvelaphanḓa ya Ḽiano 4 ḽa Mveledziso ya Tshifhinga Tshilapfu kha zwa khwaḽithi ya pfunzo.
2.3.2. PDF yo bvisa Muvhigo wa Phanele ya Maimo a Nṱha wa zwa Vhudededzi khathihi na u rwela ṱari Muvhigo wa Ḽifhasi wa zwa ṱhahelelo ya vhadededzi.
3. U lwa na vhutshinyi
3.1. Khabinethe i fhululedza vha Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe kha u shuma vha sa neti, zwe zwa isa kha u fheledza ho farwa vhathu vha sumbe vhane vha khou ṱumanywa na bulayo ḽa Kiernan 'AKA' Forbes na khonani yawe Tebello ‘Tibz’ Motsoane. Vhuvhili ha vhahumbulelwa vho farwa ngei Eswatini nahone hu kha ḓi tshimbidzwa maitele o teaho uri vha kone u vhuiswa kha shango ḽashu.
3.2. U farwa uhu ndi nga mulandu wa mushumo wa vhuronwane ha mapholisa wa miṅwedzi. Vhahumbulelwa vho farwaho vha katela mupfananyi, muthuntshi, mulavhalesi, na muthu we a hira zwiendedzi na zwigidi.
4. Vhushaka ha Dzitshaka
4.1. Muṱangano wa vhu14 wa Mbumbano ya Afrika (AU)
4.1.1. Khabinethe yo takalela mvelaphanḓa yo itwaho kha Muṱangano wa vhu14 wa AU we wa farelwa ngei Addis Ababa, Ethiopia nga ḽa 17 na 18 Luhuhi 2024, we khawo ha ambiwa nga ha zwipikwa zwa Afrika zwa ṅwaha wa 2024 na u fhira. Phresidennde Vho Ramaphosa na vhaṅwe vharangaphanḓa vha mashango a dzhango ḽa Afrika vho vha tshipiḓa tsha nyambezano dza zwipikwa zwa ndeme zwa dzhango zwi katelaho mulalo na tsireledzo, tshanduko ya kilima, mveledziso ya ikonomi na mushumo wa Afrika kha zwa mafhungo o angalalaho a mashango manzhi a ḽifhasi.
4.1.2. Muṱangano wo tendelana kha Pulane ya Miṅwaha ya 10 ya u isa Phanḓa lwa Vhuvhili ya Adzhenda 2063, ine ya ḓo vhona zwa u ṱavhanyiswa ha thandela dza ndeme u fana na Fhethu ha Mbambadzo ya Mahala ya Dzhango ḽa Afrika, hune shango ḽa Afrika Tshipembe ḽa vha ḽone ḽine ḽa khou ita mushumo wa u ranga phanḓa.
4.1.3. Phresidennde Vho Ramaphosa vho dovha vha kumedza muvhigo wa nga ha kushumele kwa dzhango kha Dwadze ḽa Khoronavairasi (COVID-19) na tshiimo tsha u ḓilugisela kha khombo dza tshifhinga tshi ḓaho dza mutakalo, nga kha vhukoni havho sa Ngweṋa ya AU ya u lwa na dwadze ḽa COVID-19. Muṱangano wo dovha hafhu wa ombedzela ndeme ya u vusuludza zwa ikonomi na matshilisano nga murahu ha u tshoṱelwa nga dwadze ḽa COVID-19, na ngudo dzi bvaho kha u ḓilugisela na u kona u lwa na dwadze, khathihi na tsireledzo ya dzhango.
4.1.4. Phresidennde vho ita khuwelelo kha vharangaphanḓa vha Afrika ya uri vha bvele phanḓa na u khwinisa nḓila dza u ḓivhadza vhadzulapo vha mashango avho u itela zwiwo zwa dwadze zwine zwa nga bvelela tshifhinga tshi ḓaho na u ṱuṱuwedza thendelano kha Vhuimo ha Afrika Vhuthihi kha zwa u Ḓilugisela Zwiwo na Thandululo.
4.2. Afrika Tshipembe sa shango ḽine ḽa ḓo fara muṱangano wa Tshigwada tsha Fumimbili (G20) na Vhuphresidennde nga ṅwaha wa 2025
4.2.1. Khabinethe yo ṱanganedza na u dzhiela nṱha muvhigo wa u ḓilugisela u fara muṱangano wa G20 fhano Afrika Tshipembe nga ṅwaha wa 2025 khathihi na u dzhia Vhuphresidennde ha dzangano. Izwi zwi ḓo vha mushumo muhulwane vhukuma kha ḽa Afrika Tshipembe sa izwi ḽi tshi ḓo vha shango ḽa u tou thoma kha dzhango ḽa Afrika u fara muṱangano wo raliho; a u nga tou vha wo khetheaho nga mulandu wa tshivhalo tsho lavhelelwaho fhedzi na nga masiandoitwa avhuḓi o lavhelelwaho ane a ḓo vha hone.
4.2.2. Khabinethe n a fulufhelo ḽa uri Afrika Tshipembe ḽi ḓo fara muṱangano wa G20 nga nḓila yavhuḓi, sa izwi ḽo no ḓi zwikona u fara vhuṅwe vhuṱambo vhuhulwane zwavhuḓi u fana na Muṱangano wa mashango a Brazil, Russia, India, China na Afrika Tshipembe (BRICS) na African Growth and Opportunity Act Forum. Vhuphresidennde ha G20 vhu ṋea shango ḽa Afrika Tshipembe tshikhala tsha u tikedza fulufhelo kha mimaraga ine ya khou bvelela.
4.2.3. Zwenezwi ḽi tshi fara muṱangano wa G20, u shela mulenzhe kha foramu ha shango ḽa Afrika Tshipembe zwi ḓo bvela phanḓa nga u langwa nga vhuḓikumedzeli haḽo kha u rangisaphanḓa madzangalelo a lushaka khathihi na a dzhango ḽa Afrika.
B. Tsheo dza Khabinethe
1. U fara muṱangano wa ṅwaha wa Vhuṱahe wa Bannga ya Mveledziso Ntswa (NDB)
1.1. Khabinethe yo dzhiele nṱha na u tenda u ḓo fara muṱangano wa ṅwaha wa NDB fhano kha ḽa Afrika Tshipembe nga ṅwedzi wa Fulwi 2024.
1.2. Zwi vho dzhia miṅwaha ya fumi u bva tshe mashango a BRICS a saina Athikiḽi dza Thendelano ya NDB ngei kha Muṱangano wa BRICS wa Vhurathi we wa farelwa ngei Fortaleza, Brazil nga ḽa 15 na 16 Fulwana 2014. Izwi zwo ita uri hu thomiwe tshiimiswa tsha mveledziso ya mashango manzhi tsha u thoma nga mashango ane a kha ḓi bvelela na ane a khou thoma u bvelela. U swika zwino, Afrika Tshipembe ḽo bvisa masheleni a R25 biḽioni a zwa mbadelo dza bannga. Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽo ḓiimisela u ḓo fara muṱangano wa NDB nahone ḽi khou ḓikumedzela u shumisana na bannga na mashango ane a vha miraḓo yayo u itela u bveledza mveledziso ya tshifhinga tshilapfu khathihi na u bveledza dzhango ḽa Afrika ḽa khwine.
2. Maano a u Thola Dziphurofeshenala dza Tshumelo ya Matshilisano (SSPs)
2.1 Khabinethe yo ṱanganedza Maano a u Thola dziSSP sa tshipiḓa tsa u engedza vhashumi vha muvhuso, madzangano a si a muvhuso na sekithara ya phuraivethe u itela u tandulula thaidzo dza zwa matshilisano dzine shango ḽashu ḽa khou ṱangana nadzo.
2.2 Maano aya ndi vhuḓikumedzeli ha vhathu vho ṱanganelanaho hu u itela u fhaṱa sekithara ya tshumelo dza zwa matshilisano ine ya ḓo fhindula kha ṱhoḓea dza zwitshavha zwashu na u fhelisa thaidzo dza zwa matshilisano dzi fanaho na vhutshinyi, dzikhakhathi dzo ḓisendekaho nga mbeu na mabulayo a vhafumakadzi, u ḓihwala mivhilini ha vhana vha vhasidzana, u tambudza, miṱa yo rangwaho phanḓa nga vhana, mutakalo wa muhumbulo na zwa u shumisa zwidzidzivhadzi nga nḓila i si yavhuḓi.
2.3 Iṅwe ndivho ya maano ndi ya u tea mutheo wa matshilisano ane a katela vhoṱhe na vhumatshelo ho khwaṱhaho khathihi na tshitshavha tshine tsha londotana.
3. Thangela ḽiṅwalwa ḽa mbekanyamaitele nga ha Vhutsireledzi ha Zwitshavha hu Katelaho
3.1. Khabinethe yo dzhiela nṱha na u ṱanganedza zwa u anḓadzwa khathihi na u ita khuwelelo kha lushaka uri lu bvise vhuḓipfi halo nga ha Thangela ḽiṅwalwa ḽa Mbekanyamaitele nga ha Vhutsireledzi ha Zwitshavha Vhukatelaho ḽo ṅwalululwaho ḽa shango lashu.
3.2. Ndivho ya ḽiṅwalwa ndi ya u ḓivhadza nga ha sisiṱeme ya magavhelo a tsireledzo ya zwa matshilisano a khombekhombe ine ya ṋetshedza mbuelo kha vhashumi vhoṱhe vha muvhuso vho nothaho, vhaholefhali na avho vholovhaho. Vhashumi vhane vha hola miholo ya fhasi vha ḓo wana masheleni a thikhedzo ya matshilisano zwi tshi ya nga milayo i re hone. Ḽiṅwalwa iḽi ḽi dovha hafhu ḽa dzinginya mvumelano ya kufarelwe kwa mithelo ya vhaaluwa kha sisiṱeme ya magavhelo a matshilisano na mithelo u itela u tandulula thaidzo ya zwa u sa farwa nga nḓila ya u eḓana ha vhaaluwa kha mivhuso mivhili.
3.3. Hu tshi ḓadziswa, ḽiṅwalwa iḽi ḽi dovha hafhu ḽa ṱoḓa u dzinginya zwa tshandukiso dza tshiimiswa u itela u ṱuṱuwedza uri zwi tshimbile zwoṱhe na zwa u ita mbekanyamaitele ya vhutsireledzi hu u itela u bveledza ndangulo ya khwine, vhuvhusi na vhulavhelesi kha nzudzanyo dzoṱhe dza vhutsireledzi ha zwitshavha.
C. U tholwa
U tholwa ha vhathu zwi tevhela u khwaṱhisedzwa ha ndalukanyo khathihi na u ṱanzwa madzina ho teaho.
1. U tholwa ha Vho Snike Thulani Sibuyi sa Muṅwaleli wa Tshumelo ya Mapholisa Muhashoni wa Vhaeletshedzi vha Tshumelo ya Mapholisa.
2. U tholwa ha Vho Xolile Sizani sa Mulanguli Muhulwane (CEO) wa PetroSA.
3. U tholwa ha Mufumakadzi Vho Nombulelo Guliwe sa Mulanguli Muhulwane (CEO) wa Vhuendelamashango ha Afrika Tshipembe.
4. U engedzwa ha konṱiraka ya Mufumakadzi Vho Totsie Memela-Khambula sa CEO wa Zhendedzi ḽa Tsireledzo ya Matshilisano ḽa Afurika Tshipembe.
5. U tholwa ha Mufumakadzi Vho Mapatane Elizabeth Kgomo sa CEO wa Zhendedzi ḽa Thikhedzo ya Themamveledziso ya Masipala.
6. U tholwa hafhu kha Bodo ya Vhukati ya Tshikwama tsha Fulufulu (CEF) na u tholwa ha Mufumakadzi Vho Ayanda Noah sa Mudzulatshidulo.
7. U tholwa ha miraḓo ya Bodo ya Vhuendelamashango ya Afrika Tshipembe:
7.1. Mufumakadzi Vho Makhosazana Khanyile (Mudzulatshidulo);
7.2. Adv Lizelle Dominique Jordaan (Muthusa Mudzulatshidulo);
7.3. Dr Gregory J Davids;
7.4. Vho Ikaneng Ephraim Pilane;
7.5. Prof Motlhago Stella Bvuma;
7.6. Mufumakadzi Vho Nqabomzi Haya;
7.7. Vho Rajesh Mahabeer;
7.8. Vho Ayanda V Mazibuko;
7.9. Mufumakadzi Vho Maija de Rijk-Uys;
7.10. Dr Mzolisi Michael Toni; na
7.11. Mufumakadzi Vho Uveshnee Pillay sa muimeleli wa Muhasho wa Vhuendelamashango.
8. U tholwa ha Mudzulatshidulo na Muthusa Mudzulatshidulo vha Bodo ya Vhalangivhafareli vha Independent Development Trust:
8.1. Adv Kwazikwenkosi Mshengu (Mudzulatshidulo); na
8.2. Mufumakadzi Vho Karabo Siyila (Muthusa Mudzulatshidulo).
D. Vhuṱambo vhune ha khou ḓa
1. Ṅwedzi wa Pfanelo dza Vhathu
1.1. U pembele ha ṋaṅwaha ha Ṅwedzi wa Pfanelo dza Vhathu na Ḓuvha ḽa Pfanelo dza Vhathu nga ḽa 21 Ṱhafamuhwe zwi khou itea nga ḓuvha ḽi rangaho phanḓa ḽa u pembelela Miṅwaha ya 30 ya Mbofholowo ya lushaka nga ṅwedzi wa Lambamai.
1.2. Fhasi ha thero ine ya ri: “Minwaha ya Furaru ya Ṱhonifho na Ṱhuṱhuwedzo ya Pfanelo dza Vhathu”, Khabinethe i khou ita khuwelelo kha muthu muṅwe na muṅwe uri a shele mulenzhe kha u khwaṱhisa pfanelo dzashu, na u ṱhogomela mbofholowo na demokirasi, zwe zwa swikelelwa nga kha mbadelo khulu.
2. Imbizo ya Phresidennde ya Ḽiedza ḽa Mveledziso ya Tshiṱiriki (DDM)
2.1. Phresidennde vha ḓo fara Imbizo ya Phresidennde DDM ya vhu14 nga Ḽavhuṋa, ḽa 7 Ṱhafamuhwe 2024 ngei Masipalani wa Dzingu wa Nkangala kha vunḓu ḽa Mpumalanga.
2.2. Imbizo i ṱanganya vharangaphanḓa fhethu huthihi u bva masiani mararu a muvhuso uri vha ambe na vhadzulapo nga ha khaedu dza nḓisedzo ya tshumelo khathihi na u ḓa na pulane dza u khwinisa nḓisedzo ya tshumelo na mveledziso ya tshitshavha vhuponi uvho.
2.3. Imbidzo ya Phresidennde ya DDM na madalo a vhulavhelesi zwo no ḓi farwa kha mavunḓu oṱhe a ṱahe a ḽino shango sa tshipiḓa tsha vhuḓidini ha u khwaṱhisedza mushumo une wa khou bvela phanḓa wa u khwinisa matshilo a vhadzulapo.
2.4. Khabinethe i khou ita khuwelelo kha vhadzulapo vha Masipala wa Dzingu wa Nkangala na vhupo ha nga tsini uri vha dzhenele Imbizo u itela vha kone u amba na vhaimeleli vha tshitshavha tshavho nga ha mafhungo a vha kwamaho nga nḓila i si yavhuḓi.
3. Siphoziamu ya Mveledziso ya Themamveledziso i sa fheli ya Afrika Tshipembe (SIDSSA) 2024
3.1. Zwithu zwoṱhe zwo no ḓi luga uri hu farwe SIDSSA 2024, ine ya ḓo farelwa fhaḽa Ḓoroboni ya Kapa u bva nga ḽa 17 u swika nga ḽa 19 Ṱhafamuhwe. SIDSSA i ṱanganya vhathu vhane vha ita mushumo wa ndeme kha seikithara ya themamveledziso vhane ndi vha ndeme kha u ṱavhanyisa luvhilo lwa vhubindudzi ha themamveledziso shangoni ḽashu.
3.2. Mveledziso ya themamveledziso ndi tshipikwa tsha ndeme tsha muvhuso na Ngangulo ya Vhurathi, vhunga i tshi shela mulenzhe kha nyaluwo ya ikonomi na u sika mishumo. SIDSSA i ḓo sumbedzisa mvelephanḓa kha u thomiwa ha Pulane ya Themamveledziso ye ya ṋewa thendelo nga Khabinethe nga ṅwedzi wa Shundunthule 2020.
4. Muṱangano wa Vhavhambadzelaseli na Vhoranḓowetshumo vha Vharema wa Vhuvhili
4.1. Muṱangano wa Vhavhambadzelaseli na Vhoranḓowetshumo vha Vharema wa Vhuvhili u ḓo farelwa ngei Sentharani ya Buthano ya Sandton kha ḽa Johannesburg nga Ḽavhuraru, ḽa 20 Ṱhafamuhwe 2024.
4.2. Muṱangano uyu u ḓo sedza vhukoni ha zwa mabindu na u ṱhonifha mabindu ane a dziela nṱha muya wa mvelaphanḓa na vhutumbuli, u sumbedza u sika mishumo, mikhwa yavhuḓi ya mabindu na khwaḽithi. Mamaga a nḓowetshumo a vharema a fhiraho 600 a tikedzwaho nga Muhasho wa Mbambadzo, Nḓowetshumo na Miṱaṱisano o sumbedza mbuelo ya henefha kha biḽioni dza R80 nga tshifhinga tsha ṅwaha wa muvhalelano wa 2023/24, zwi sumbedzaho mvelelo dzi fareaho kha u kunga vhoramabindu vha vharema vhanzhi kha zwa ikonomi ya nḓowetshumo.
E. Milaedza
1. U fhululedza
Khabinethe yo rumela maipfi ayo a u fhululedza na u tamela mashudu kha:
1.1. Mufumakadzi Vho Michelle Phillips kha u tholwa havho sa Mulanguli Muhulwane wa Transnet na Mufumakadzi Vho Nosipho Maphumulo sa Muofisiri wa Masheleni Muhulwane wa Tshigwada tsha Transnet. U tholwa uhu ndi ha ndeme kha mushumo une wa khou bvela phanḓa wa u fhaṱa hafhu vhukoni ha Transnet sa tshipiḓa tsha mushumo wa mbuedzedzo ya tshumelo ya vhuendedzi ha thundu ha shango, zwiporo na vhukoni ha ndaulo ya zwishumiswa zwa vhuendedzi.
1.2. Vho Wamkele Mene, kha u khethwa havho hafhu sa Muṅwaleli Gute wa Fhethu ha Mbambadzo ya Mahala ya Dzhango ḽa Afrika.
1.3. Vho Sibusiso Ngalwa, vhane ndi Mudzulatshidulo wa zwino wa Foramu ya Vhadzudzanyi vha Lushaka vha Afurika Tshipembe (SANEF), kha u tholwa havho kha Komiti ya Ndangulo ya Foramu ya Vhadzudzanyi vha Afurika.
1.4. Banyana Banyana, tshigwada tsha bola ya milenzhe ya vhafumakadzi tsha lushaka, kha gundo ḽavho kha mulenzhe wa vhuvhili wa CAF Women’s Olympic Qualifiers. Tshigwada tsho kunda milenzhe mivhili nga ṱhanganyelo ya zwikoro 4-0, nahone tshi ḓo ṱangana na ḽa Nigeria kha luṱa lwa mafhelelo nga ṅwedzi wa Lambamai 2024.
2. Ndiliso
Khabinethe yo ṱahisa maipfi ayo a ndiliso kha vha muṱa, dzikhonani na vhashumisani vha:
2.1. Mukaputeni Vho Simon Mkhulu Bobe na Vho Lance Corporal Irven Thabang Semono vha Mmbi ya Vhupileli ya Lushaka ya Afurika Tshipembe, vhe vha vhulawa ngei kha la Riphabuḽiki ya Demokirasi ya Congo (DRC) nga ḽa 14 Luhuhi 2024. Vho vha vhe tshipiḓa tsha Vhurumiwa ha Tshitshavha tsha Mveledziso tsha Tshipembe ha Afurika nga kha ḽa DRC, zwine zwa ḓivhiwa nga ḽa SAMIDRC, vho rumelwa afho u vhuisa tsireledzo, mulalo na vhudzika zwi tshi tshimbilelana na Adzhenda ya AU ya “U fhumudza Zwigidi nga 2030”. Khabinethe yo tama hafhu uri maṅwe maswole mararu vho vhaisalaho afho kha u ṱhaselwa uho vha ṱavhanye u fhola.
2.2. Vhathu vha ṱahe u bva Mpumalanga vhe vha lozwa matshilo avho kha khombo ya bisi ngei Paulpietersburg, KwaZulu-Natal musi vha tshi khou bva kha guvhangano ḽa African National Congress ngei eThekwini.
Mbudziso:
Vho Nomonde Mnukwa
Muambeli wa Muvhuso o Farelaho
Luṱingo: 083 653 7485
