23 Sep 2013
1. Xiyimo xa Khabinete mayelana na timhaka ta nkoka eka nkarhi wa sweswi
1.1 Ehansi ka vurhangeri bya Phuresidente Jacob Zuma, mfumo wu fambisa phurogireme ya switirhisiwa swa vanhu leyi durhaka mamiliyoni leyi nga langutana no pfula swivandla swa mitirho no yisa vukorhokeri eka Vaaki va Afrika-Dzonga hinkwavo.
Hi tiphurogireme mfumo wu le ku nyikeni ka xikongomelo xa wona xo tumbuluxa mitirho ya tala. Hi mpfhuka ku tekiwile Ndlela Yintshwa ya Nkuriso ku thoriwa ku yile ehenhla hi 75 000, hi le hansi ka hafu ya mitirho leyi, no va yi tumbuluxiwile eka vukorhokeri bya mfumo, ngopfungopfu eka swiyimo swa vatirhi va rihanyo, vadyondzisi na maphorisa.
Tiphurogireme leti ti langutise nhluvukiso wa mabindzu lamantsongo leswi ku nga xiphemu xa nkoka xo pfula mikateko ya ikhonomi.
Khabinete yi khensa swiyenge leswi hlanganaka na mfumo ku tirhisa nhluvukiso wa switirhisiwa ku fambisa no vitana ntirhisano eku hatlisiseni ka magoza yo tumbuluxa mitirho no cinca ikhonomi na vaaki.
Tanihi xiphemu xo ndlandlamuxa miako ya vanhu Phuresidente Jacob Zuma u ta pfula Xitici xa Gezi xa Grootvlei hi ti 20 Ndzhati 2013 no valanga ku akiwa ka xiporo eMpumalanga.
Khabinete yi amukerile ku akiwa ka Yunivhesiti yintshwa ya Sol Plaatje eKimberley, eKapa-N’walungu leyi nga languteriwa ku sunguriwa ku nga si hela Nhweti ya Ndzhati 2013.
Leri i goza lerikulu eka ku kula na nhluvukiso wa xiphemu xa dyondzo ya le thexiyari eAfrika-Dzonga. Ntirho lowu wa nkoka wu funghile masungulo ya ximfumo yo akiwa ka khamphasi.
Ku tumbuluxiwa ka yunivhesiti yintshwa ku voniwile no va xirhangana eka Tiphurojeke ta Nkatsakanyo wa Makungu (SIP 14) hi Khomixini ya Nhlanganelo ya Switirhisiwa swa Phuresidente (PICC).
1.2 Phuresidente Jacob Zuma kun’we na khabinete ya yena va ta xixima vaaki lavakulu va Afrika-Dzonga eNdlwini ya Vayeni ya Phuresidente ya Sefako M. Makgatho ePitori hi ti 29 Ndzhati 2013. Leswi swi vumba xiphemu xo tlangela ku hoxa xandla hi vaaki lavakulu eku hluvukiseni ka vaaki na tiko ra hina. Leswi swi ta fungha ku sunguriwa ka Vhiki ra Vanhu Lavakulu, leri nga ta hela hi siku ra vuntsevu ra Nhlangula, leri ku nga Siku ra Vakokwana.
1.3 Phuresidente Jacob Zuma u ta vulavula eka Njhekanjhekisano wa Nkarhi wa vu 68 wa Nhlengeletano ya Nhlangano wa Rixaka (UNGA68) eNew York hi ti 24 Ndzhati 2013.
Nhlokomhaka ya lembe leri i: “Ajenda ya Nhluvukiso loko ku hundzile 2015: ku Lunghisela Xiteji!” no langutisisa eka Nhluvukiso wa Makungu ya Miliniyamu (MDG) laha siku ra xikongomiso ku nga 2015, na Ajenda ya Nhluvukiso yi ya emahlweni.
UNGA68 yi nyika Afrika-Dzonga pulatifomo yo kurisa manghenelo eka makungu yo fikelela no kuma ti-MDG na Ajenda ya Nhluvukiso loko ku hundzile 2015. Ku nghenelela ka hina ku ta fambisiwa hi swilaveko swa rixaka na swiboho, ku fana na swiboho swa miganga na swa khonthinente.
1.4 Khabinete yi alela hi ntamu ku onhiwa ka swa gezi hi switereko swo ka swi nga ri enawini leswi hetelelaka swi vanga leswaku gezi ri nga vi kona eka tindhawu tin’wana ta Joni. Swiendlo leswi swi humelelaka hi nkarhi lowu Afrika-Dzonga ri nga eku langutaneni no lawula maphakelele ya gezi swi nge bakanyeriwi etlhelo naswona swi fanele swi lulamisiwa hi ku ya hi matimba ya nawu.
1.5 Ku humesiwa ka Tinhlayo ta Vugevenga ta Rixaka ta Lembe na Lembe ta Afrika-Dzonga ta 2012/13 ku tiyisisa ku khumbheka ka hina ka leswaku loko hi tirha swin’we hi ta fikelela xikongomelo xa hina xo va na ndhawu leyi pfumalaka Vugevenga, leswi nga ta koka rinoko eka vuvekisi lebyi nga ta tiyisisa ku rhula na ntshamiseko eka vaaki.
Khabinete yi vitana swirho hinkwaswo ku tinghenelerisa eka leswi nga kumiwa. Mfumo wu humesa tinhlayo leti kan’we hi lembe ku nyika vanhu mahungu ya nkarhi wolowo eka ku lwa na vugevenga etikweni, na ku langutisisa nakambe eka makungu ya sweswi yo lwa na vugevenga. Tinhlayo ta Vugevenga ti tirhisiwa masiku hinkwawo tanihi xitirho xa vurhangeri ku letela tipulani ta matirhele eka Vukorhokeri bya Maphorisa ya Afrika-Dzonga (SAPS).
Khabinete yi khensa mitirho ya SAPS na minhlangano hinkwayo leyi nga lulamisiwa na ya vaaki leyi nga vumba vuxaka na mfumo ku lwa na vugevenga.
1.6 Khabinete yi humesile xivilelo xa yona eka tinghozi to hlomula mbilu leti ta ha ku humelelaka emagondzweni. Tinghozi teto ti siyile mindyangu yin’wana evusiwaneni naswona ti na xiave xo biha eka ikhonomi. Khabinete yi kombela vachayeri va mimovha ku tiyisisa leswaku mimovha ya vona yi ringanerile ku famba emagondzweni naswona va teka vutihlamuleri loko va ri karhi va chayela. Ku fikela kwalaho Khabinete yi kombela valawuri va magondzo ku ya emahlweni no ka va nga kondzeleri mimovha leyi nga ringanelangiki ku famba egondzweni na ku chayela munhu a pyopyiwile. Khabinete yi kombela vafambi hi milenge ku hlonipha milawu ya gondzo.
1.7 Khabinete yi vitana maAfrika-Dzonga hinkwavo ku tlangela Siku ra Mfuwo, hi ti 24 Ndzhati 2013 hi ku endzela tindhawu ta hina to fuwa na mimfuwo yo hlaya etikweni hinkwaro eku tlangeleni ka Malembe ya 20 ya Ntshuxeko. MaAfrika-Dzonga hinkwavo, swikolo, mabindzu na vaaki va vitaniwa ku hahisa mujeko ehenhla tanihi xikombiso xo tlangela Malembe ya 20 ya Ntshuxeko na ku seketela pfhumba ra ‘Ravuntlhanu ra Ntshuxeko’ leri nga ta simekiwa hi ti 20 Ndzhati 2013.
1.8 Khabinete yi hoyozerile Lucas Sithole loko a tava a winile eka Thonamente ya Thenisi ya le US ya lava fambaka hi switulu swa vatsoniwa eNew York. Nomboro ya Sithole eka vatlangi hinkwavo va misava yi yile ehenhla hi goza rin’we endzhaku ka loko a winile, lexi a ku ri xidlodlo xo sungula xa Misava xa Federexini ya Thenisi xa MuAfrika na muAfrika-Dzonga.
Khabinete yi vitana maAfrika-Dzonga hinkwavo ku seketela van’wamintlangu lava nga tsoniwa lava ya ka emahlweni no endla leswaku tiko ra hina ri tinyungubyisa hi ku humesela matlangele ya xiyimo xa le henhla no hlohlotela hinkwerhu ku fikelela ehenhla.
1.9 Khabinete yi amukela Samiti ya Rixaka ya Nkuriso wa ku Nyikiwa ka Matimba eka Vantima hi swa Ikhonomi (BBBEE) leyi nga ta sungula hi siku ra vunharhu ku fikela hi ra vuntlhanu ra Nhlangula 2013 ehansi ka nhlokomhaka: “Khume ra Malembe ra Nhluvuko wa Ikhonomi”.
Xitirho xa pholisi xa ku nyikiwa Matimba eka Vantima hi swa Ikhonomi i kungu ra nkuriso leri nga langutisana no kurisa tshaku ra ikhonomi ya tiko hi ku kongomisa eka ku kala ndzingano loku salaka ku ri ndhawu yo vevuka eka Ikhonomi ya Afrika-Dzonga.
Samiti yi ta kambela ku humelela ka ku tirhisiwa ka BBBEE ku landzela malembe ya 10 loko yi tava yi tumbuluxiwile hi Nawu wa BBBEE hi 2003. Swirho swa nhlanganelo, varhumiwa wa nhlangano wa mabindzu, mavandla ya tipolitiki na minhlangano ya vaaki va ta tinghenelerisa eka mbhurisano wo vuyelela wa vunharhu wa ku nyikiwa ka matimba ka vantima eka swa ikhonomi hi Nawu lowu nga Hundzuluxiwa no pfuxetiwa ka Tikhodi ta Maendlele ya Kahle ta BBBEE.
1.10 Khabinete yi bela mavoko Ndzawulo ya Nhluvukiso wa Vanhu eka antswiso wa vona wa eka mphakelo wa vukorhokeri hi kungu leri vuriwaka Phurojeke Mikondzo leyi nga ta kurisa mfikelelo wa vanhu hi tlhelo ra vukorhokeri eka lava nga swela no khumbheka eka tindhawu hinkwato ta Afrika-Dzonga.
Hi nkarhi wa Nhweti ya Nhluvukiso wa Vanhu, Ndzawulo ya Nhluvukiso wa Vanhu kun’we na tiejensi ta yona, Ejensi ya Vuhlayiseki bya Vanhu bya Afrika-Dzonga, yi ta ya emahlweni no hetisisa Phurojeke Mikondzo eka tiwadi ta 1 300 leti nga swela swinene eka Swifundza swa Timasipala ta 23 leti nga boxiwa no hlawuriwa hi Khabinete.
1.11 Khabinete yi hlohlotela Vaaki va Afrika-Dzonga ku nghenelela eka Vhiki ra Nkongomiso ra Imbizo leri ta ka leri nga ta va kona exikarhi ka ti-7 na ti 13 Nhlangula 2013.
Ku landzela ku humelela ka Vhiki ra Nkongomiso ra Imbizo ra Rixaka ra Khotavuxika 2013, Vhiki leri ra vumbirhi ra Nkongomiso ri ta nyika pulatifomo eka Varhangeri va swa Tipolitiki ku tihlanganisa na vanhu.
Nkarhi lowu wu nyika ndlela yin’wana eka vaaki ya ku tihlanganisa na Swirhonkulu hi swikandza, ku tlangela ku humelela na ku ololoxa swiphiqo eku tirhisiweni ka tiphurogireme ta mfumo. Tindhawu na tiphurogireme ta Vhiki ti ta tivisiwa loko nkarhi wu ya wu tshunela.
2 Mimbhurisano ya nkoka na swiboho swa Khabinete
2.1 Khabinete yi amukerile nghenelelo eka Pholisi ya Rixaka ya ku kumeka ka Swakudya na Mphamelo, Kungu ra ku Kumeka ka Swakudya swa Ndyangu na Mphamelo na Humeleriso wa Swakudya wa Fetsa Tlala.
Pholisi ya Rixaka yi lava ku hlamula eka swiphiqo swo tala leswi yelanaka na nsirhelelo wa swakudya eAfrika-Dzonga. Yi seketeriwile hi makungu yo karhi yo nghenelela yo lwa na swiphiqo swa ku xota ka swakudya emakaya na ku andzisa humeleriso wa swakudya, ku herisa ndlala hi 2030. Kungu na humeleriso wa Swakudya wa Fetsa Tlala i tiphurogireme ta le ndzeni ta Ndzawulo leti nga katsiwa eka Pholisi.
Nsimeko wu ta endliwa ku hlamusela Pholisi na Tiphurogireme.
2.2 Khabinete yi amukerile Vuako bya Afrika-Dzonga byo tihlanganisa na Nhlangano wa Ntirhisano wa Ikhonomi na Nhluvukiso eka nkarhi wa 2013/14-2016/17.
Afrika-Dzonga ri lava ku tirhisa vuxaka lebyi ku fikelela swikongomelo swinharhu swa nkoka: i) nkulo wa le henhla wa ikhonomi, xilaveko xo lwa na ku pfumaleka ka mitirho, vusweti, na ku ka ku nga ringaniwi; ii) vatirhi lava nga na vutivi na vuswikoti, ku seketela mphakelo wa swikongomiso swa nhluvikiso wa rixaka; na iii) Ku humelerisa ajenda ya Afrika, laha Afrika-Dzonga ri nga ta lava ku engetela nhlonhlotelo eka ajenda ya misava laha tiikhonomi ta Afrika ti nga ta bindzula.
Matiko ya OECD ya ha ri vanakulorhi va nkoka va mabindzu na vuvekisi eAfrika-Dzonga. Ku pimanyisiwile leswaku matiko ya OECD ya hoxile xandla hi kwalomuya ko tlula tiphesente ta 65 eka GDP ya misava hi 2011.
Manghenelo ya nyika vuako eka tindzawulo ta mfumo ku fambisa mitirho ya tona na OECD. Ndzawulo wa le henhla eka mfumo wu ta endla leswaku ku bindzula ku va kona eka vuxaka lebyi.
3 Milawumbisi
3.1 Khabinete yi pasisile Nawumbisi wa ku Olovisa Xibalo eka Thola Vatirhi leswaku wu humesiwa leswaku vanhu va ta burisana hi wona.
Nawumbisi wu tivisa hi ta mali leyi nga langutisana no hlohlotela vathori ku thola valavi va mitirho lavantsongo no pfumala vutivi. Mali yi ta va yin’we exikarhi ka leswo tala leswi nga ta wela ehansi ka xambhulele xa Mfumo xa makungu ya mitirho eka vantshwa leswi nga ta hetisisa tiphurogireme leti nga kona ta mfumo.
Mali ya mitirho eka vantshwa yi kongomanile na vantshwa lava nghenaka emakete ya mitirho no hola mali ya le hansi ka xibalo lexi munhu a xi hakelaka. Hi ku endla tano, yi langutane na vuswikoti lebyintsongo, muholo wa le hansi eka lava nga swipfuneto swa le hansi ku kuma ntirho. Mali leyi yi ta tumbuluxa swiyimo swa kahle swa ku tumbuluxiwa ka mitirho na ku antswisa swipfuneto swo kuma ntirho eka vatirhi lava tekeriwaka ehansi.
Mbhurisano lowu nga ta kunguhatiwa wu ta kona ku hlamusela Nawumbisi.
3.2 Khabinete yi pasisile Nawumbisi wa Khomixini ya Mfambiso wa Misava, 2013 leswaku wu humesiwa leswaku vanhu va ta burisana hi wona.
Exikarhi ka yin’wana Nawumbisi wa Khomixini ya Mfambiso wa Misava, 2013 wu lava ku tumbuluxa Khomixini ya Mafambisele ya Misava. Khomixini ya Mfambiso wa Misava yi ta laveka leswaku yi lawula tinyimpi ta vun’winyi bya misava hi ku ya hi ku va u nyikiwile vun’winyi byi mbirhi kumbe byi nharhu eka phasele yin’we ya misava yin’we.
Khomixini yi ta laveka leswaku yi tumbuluxa no hlayisa ndhawu ya mavito ya misava leyi nga tsarisiwa hi vito ra ndzawulo ku katsa na misava leyi nga kamberiwa no ka yi nga tsarisiwangi.
3.3 Khabinete yi amukerile ku yisiwa ka Nawumbisi wa Mpfuneto wa swa Nawu, 2013 epalamende.
Nawumbisi wu kongomanile no hundzuluxa Nawu wa Mpfuneto wa swa Nawu, 1969 (Nawu wa vu 22 wa 1969) hi ku ya hi swiyimo leswi humelelaka, ngopfungopfu humeleriso wa vumbiwa na ku kombisa maendlele ya wona.
Nawumbisi wu kongomane no kurisa maendlele na matirhele ya Mpfuneto wa swa Nawu eAfrika-Dzonga, leswi nga ta va na tirhele ra kahle eka vaaki hinkwavo. Swi nga hlanganisiwa eka swikongomiso swa nkoka eka maendlele ya vuhlayiseki bya vanhu na nhlayiseko wa vanhu Iava nga swela na mitlawa leyi pfumalaka, na ku humelerisiwa ka nhluvikiso wa xiyimo no khoma vaaki hi nhlonipho.
3.4 Khabinete yi pasisile ku humesiwa ka Nawumbisi wa Ndzawulo wa Rihanyo ra Misava, 2013 eka Gazete ya Mfumo leswaku vanhu va tihlamulela eka wona.
Nawumbisi wu lava ku hundzuluxa Nawu wa Ndzawulo wa Rihanyo ra Misava, 1974 (Nawu wa vu 28 wa 1974) na ku katsa Mindzawulo ya Rihanyo ra Misava, 2005 eka milawu ya rixaka.
Mindzawulo ya Rihanyo ya Misava (2005) i nawu wa misava lowu pfunaka matiko ku tirha kun’we na ku ponisa vutomi na vanhu eka swiendlo leswi vangiwaka hi hangalako wa vuvabyi na minxungeto ya rihanyo eka misava.
3.5 Khabinete yi pasisile masungulo ya Nawumbisi Ndzhundzhuluko wa Mirhi na Swilo leswi Yelanaka, wa 2012 ePalamende.
Nawumbisi Ndzhundzhuluko wu hundzuluxa Nawu wa Mirhi na swilo leswi Yelanaka, wa 1965 (Nawu wa vu 101 wa 1965) tanihi leswi wu nga hundzuluxiwa hi Nawu wa vu 72 wa 2008.
Mfikelelo wa mirhi ya nkoka, yo xaveka no hlayiseka na switirho swa rihanyo i phuphu ya nkoka eka rihanyo ra vanhu no hoxa xandla eku fikeleleni ka xikongomelo xa Mfumo xo engetela malembe yo hanya eka Vaaki va Afrika-Dzonga.
3.6 Khabinete yi amukerile ku humesiwa ka Nawumbisi wo Lawula Maxavisele ya Swipyopyi, 2013 eka Gazete ya Mfumo leswaku vanhu va tihlamulela eka wona.
Swipyopyi i xiphiqo lexikulu lexi alelaka mfumo ku humelela ka mbuyelo wa vutomo byo leha na bya kahle eka hinkwavo. Nawumbisi wu lava ku hunguta ku onha loku yelanaka na swipyopyi no lawula maxavisele ya swinwiwa swa swipyopyi.
Hambileswi mfumo wu nga swi koteki ku yirisa swipyopyi naswona wu nge pfumeleli nhlohlotelo wa ku nwiwa ka swipyopyi hi ku pfumelela vanhu ngopfungopfu vantshwa ku pfumela leswaku vutomi bya vona byi ta antswisiwa kasi ntiyiso eka vo tala swi tava na endlele ro biha.
Nghenelelo lowu wu nga vonaki tanihi ku tsan’wiwa kambe wu ta va xiphemu xa maendlele yo katsakanya ya mfumo ku hunguta ku onha loku yelanaka na swipyopyi.
Mbhurisano lowu nga pulaniwa wu ta va kona ku hlamusela Nawumbisi.
3.7 Khabinete yi amukerile gazete ya Milawumbisi mimbirhi leyi hundzuluxaka Nawu wa Vana, 2005 (Nawu wa vu 38 wa 2005) tanihi leswi wu nga hundzuluxiwa hi Nawu wa vu 41 wa 2007 hi ku ya hi Xiyenge xa vu 75 xa Vumbiwa na Xiyenge xa 76, leswaku vanhu va tihlamulela eka yona.
Nawumbisi wu lava ku nghenisa nhlamuselo ya nandzu wa swa le masangwini ku tiyisisa leswaku munhu wun’wana na wun’wana loyi a hehliwaka hi nandzu wa swa masangu tanihi leswi swi nga hlamuseriwa xiswona eka Nawu wa swa Vugevenga (Milandzu ya swa Masangu na timhaka to Yelana na swona). Nawumbisi Ndzundzhuluko, wa vu 32 wa 2007, wu languteka wu nga lulamelanga ku tirha na vana.
Nawumbisi wu tlhela wu yelanisa Nawu na vuahluri bya Khoto ya Vumbiwa ku nyika langutisiso wa nawu hi xiboho xo susa no veka n’wana endhawini ya nkarhinyana yo hlayiseka hi mpfumelelo kumbe handle ka mpfumelelo wa xileriso xa khoto ku ringana nkarhi wo karhi.
Nawumbisi Ndzhundzhuluko wa Vumbirhi wa Vana, 2013 wu langutanile no tiyisisa leswaku vana hinkwavo va tiphina hi vukorhokeri na mbuyelo lowu nga kongomana no lawula mfikelelo wa nhlayiseko na vuhlayiseki na ku tumbuluxa maendlele ya nhlayiseko eka vana. Wu lava ku nyika ndhawu yo hlayiseka no sirheleleka eka vana lava nga ta kumeka va lava ku hlayisiwa no sirheleriwa.
4 Ku thoriwa
4.1 Khabinete yi amukerile ku thoriwa loku landzelaka eka Ndzawulo ya swa Mati:
a) Tatana Johannes David Mahlangu eka ntirho wa Xandla xa Mulawuri-Angarhelo: Vukorhokeri bya Nhlanganelo
b) Tatana Anil Bijman Singh eka ntirho wa Xandla xa Mulawuri-Angarhelo: Milawu na Matirhele.
c) Manana Deborah Gabaakelwe Mochotlhi, Xandla xa Mulawuri-Angarhelo: Nkunguhato na Mahungu.
4.2 Khabinete yi amukerile ku thoriwa loku landzelaka eka Ndzawulo ya Mitirho:
a) Manana Agnes Moiloa eka ntirho wa Mutirhinkulu wa Mafambisele.
b) Tatana Thobile Maxin Lamati eka ntirho wa Xandla xa Mulawuri-Angarhelo: Vukamberi na Ntiyisiso wa Vukorhokeri.
4.3 Khabinete yi amukerile ku thoriwa ka vanhu lava landzelaka eka Ejensi ya Mfumo ya Thekinoloji ya Mahungu (SITA) ya Bodo ya Vafambisi:
a) Dokodela Anna Mokgokong
b) Qgweta Mantshare Beatrice Matlejoane
c) Qgweta Thabani Masuku
d) Tatana Zukile Nomvete
e) Manana Seadimo Chaba
f) Tatana Ganelang Zeth Malele
g) Tatana Graeme Alvan Victor
h) Manana Nozipho January-Bardill
i) Manana Sindi Mabaso-Koyana
j) Manana Vuyokazi Felicity Mahlati
k) Tatana Stadi Mngomezulu
l) Manana Michelle Oddette Williams
m) Tatana David Clephane Niddrie (Murhumiwa ku suka eka Vuhlanganisi)
n) Tatana Nkhangweleni Walter Mudau (Murhumiwa wa DPSA)
o) Tatana Geoffrey Rothschild
4.4 Khabinete yi amukerile ku thoriwa nakambe ka swirho leswi landzelaka eka Bodo ya Vukorhokeri bya swa Timali.
a) Manana Jabu Mogadime
b) Manana Hilary Wilton (Xandla xa Mutshamaxitulu)
c) Phurofesa Phillip J Sutherland
d) Manana Zarina Bassa
e) Manana Di Turpin
f) Tatana Ismail Momoniat
g) Tatana Olano Makhubela (Musivi)
h) Manana Dudu Msomi
i) Tatana Abel Sithole (Mutshamaxitulu)
4.5 Khabinete yi tsundzukile ku thoriwa nakambe ka Manana Hlonela Lupuwana tanihi Mufambisinkulu wa Ejensi ya Nhluvukiso wa Mabindzu lamantsongo eka nkarhi wa malembe ya ntlhanu.
4.6 Khabinete yi tsundzukile ku thoriwa nakambe ka Dokodela Prins Nevhutalu tanihi Mutshamaxitulu wa Bodo ya Nhlangano wa Mapimele ya Afrika-Dzonga.
4.7 Khabinete yi amukerile ku thoriwa ka vanhu lava landzelaka eka Khomixini ya Vukorhokeri ya Vusirheleri tanihi vatirhi va nkarhinyana eka malembe lawa ya nga tluleki manharhu:
a) Manana Magirly Rebecca Mokoape
b) Manana Lindiwe Daphney Zulu
c) Manana Dipuo Mvelase.
Swivutiso: Phumla Williams (Mukhomela Muvulavuleri wa Khabinete)
Vutihlanganisi: 0835010139
Issued by: Government Communications
