Pego ya Kopano ya Kabinete yeo swerwego ka Laboraro, 12 Dibokwane 2020 kua Palamenteng, Tuynhuys gola Motsekapa
A. Merero ye Bohlokwa Seemong sa Bjale
1. Polelo ya 2020 ka ga Maemo a Setšhaba (SoNA)
1.1. Kabinete e amogela SoNA ya 2020 yeo e filwego ke Mopresidente Cyril Ramaphosa Kopanong ya Mohlakanelwa ya makgotla a mabedi a Palamente, Motsekapa ka Labone la 13 Dibokwane 2020. Polelo ye e filwe morago ga anibesari ya bo30 ya go lokollwa ga Tatago Setšhaba Tata Madiba yo a lokolotšwego Kgolegong ya Victor Verster ka la 11 Dibokwane 1990.
1.2. SoNA ya 2020 ya Mopresidente Ramaphosa e fane ka Lenaneo la Magato (PoA) le kwagalago leo le šeditšego go hlatloša ikonomi ye tekatekago ka go lokiša boitsetsepelo bja ikonomi ya naga.
1.3. Mo dikgweding tše mmalwa tše tlago go tlo phethagatšwa magato ao a tlo fetošago tshepetšo ya go fehlwa ga enetši le thekišetšano ya yona ka mo nageng.
1.4. Mopresidente o laeditše dithulaganyo tša go kaonafatša tšweletšo ya ka mo nageng yeo e tlo matlafatšago dikgwebopotlana, dikgwebo tša magareng le dikgwebo tše nnyane (di-SMME). Ditšweletšwa tša go feta 1 000 tšeo di tšweleditšwego ka mo nageng di tla bapatšwa ka tšona di-SMME tše. Maihlamelo a e tlo ba karolo ya mekgwa ya boikgopolelo ya go thekga dikgwebo tša baswa le baipereki.
1.5. Dikhamphase tša kholetše ye mpsha ya Tlhahlo ya Sethekniki le ya Thuto ya Thutelamošomo (TVET) tšeo di tlo agwago lenyaga di tla thuša go rarolla ditlhotlo tše lego gona magareng ga tlhokego ya mešomo go baswa le mabokgoni. Ditirelo tša Thwalo ya Baswa (YES), gotee le dikholetše tša TVET le lekala la praebete, di tla netefatša gore baithuti ba bangwe ba bantši ba amogela maitemogelo a tiragatšo mešomong bjalo ka karolo ya tlhahlo ya bona.
1.6. Kabinete e amogela tsebagatšo ya go thea sefala sa kgwebo sa go bitšwa SheTradesZA seo se tla thušago dikgwebo tše laolwago ke basadi gore le tšona di kgathe tema dikgwebong le mebarakeng ya lefaseng ka bophara.
1.7. Mmotlolo wa Tlhabollo ya Dilete wo o kgoretšwego ditsela ngwageng wa go feta mmasepaleng o tee wa motsesetoropo le ye mebedi ya selete o tla phethagatšwa mebasepaleng ka moka ya dilete le ya metsesetoropo. Se se tla kgontšha mmotlolo wo ipheditšego ka botlalo wa kabo ya ditirelo wo o akaretšago thulaganyo e le noši feela ya go thekgwa ke didiko ka moka tša mmušo.
1.8. Polelo ya Mopresidente e re hlohleleditše ka moka ga rena go kopana le go phegelela go fenya ditlhotlo tša rena le go aga temokrasi ye atlegilego ya Afrika Borwa. Kabinete e mema makala ka moka a setšhaba go šomišana mmogo le mmušo go phethagatša PoA ya mmušo.
1.9. Nakong ya ditherišano ka Palamenteng bekeng ye, maloko a Komitiphethiši a tla sekaseka go ya pele PoA yeo e tla phethagatšwago ngwageng wa bjale wa ditšhelete le mengwageng ye mengwe ye e tlago.
2. Samiti ya Kopano ya Afrika (AU)
2.1. Kabinete e lebogiša Mopresidente Ramaphosa ka go thwalwa bjalo ka Modulasetulo wa AU legatong la Afrika Borwa. Mopresidente o tla šomiša maemo a gagwe go tšwetšapele khutšo le tielelo, pušo ye botse, tekatekano ya bong le matlafatšo ya basadi go godiša ikonomi ya Afrika. Go ela mafelelong a ngwaga wo, Kwano ya Lefelo la Kgwebišano ya go se Lefelwe ya Khontinente ya Afrika (AfCFTA) e tlabe e thoma go šoma le yona.
2.2. Kwano ye e fetoga mmaraka o tee go ralala ditšhaba tše 54 tša batho ba go balelwa 1,2 bilione ka tšweletšomoka ya ka nageng ye kopanego ya go feta US$3 trilione. Bjalo ka naga yeo mopresidente wa yona e lego Modulasetulo, Afrika Borwa e tlo ba yona e swarago samiti ya go ruma tshepedišo ya phethagatšo ya AfCFTA.
2.3. Afrika Borwa e tla šoma ka maatla go fihlelela Afrika ya go rena khutšo ebile e tieletše ikonoming ka fase ga morero wo: “Marumofase: Anke re hloleng Maemo a Makaone a go Kgontšha Tlhabollo ya Afrika”.
2.4. Kabinete e amogela gape tsošološo ya Lenaneo la Phalalo ya Afrika. Bogolo bja Lenaneo le la Phalalo ya Afrika, go balwa le mabokgoni le didirišwa tšeo le nago le tšona, di ka kgontšha magato a ditherišano go kopantšha kgonagalo ye ya go tšwetšapele tlhabollo ya kontinente ye.
3. Ketelo ya Semmušo ka Moetapele wa Mmušo wa Germany
3.1. Kabinete e amogela ditlamorago tša Ketelo ya Semmušo ka Moetapele wa Mmušo wa Germany e bago Angela Merkel, yeo e matlafaditšego dikamano tšeo di lego gona magareng ga dinaga tše ka bobedi. Moetapele wa Mmušo wa Germany Merkel o etetše Afrika Borwa go thoma ka la 5 go fihla ka la 7 Dibokwane 2020 morago ga go mengwa ke Mopresidente Ramaphosa.
3.2. Afrika Borwa e šomišitše monyetla wo go abelana ka menyetla ye mentši ya dipeeletšo ye lego gona ka mo nageng. Se se dirilwe nakong ya Foramo ya Kgwebo yeo magareng ga bao ba tlilego e be e le baetapele ba Afrika Borwa le baromiwa ba kgwebo ka bobedi ga bona e le ge ba felegetša yena Moetapele wa Mmušo wa Germany. Bjalo ka ye nngwe ya naga ye kgolo ya go beeletša ka mo Afrika Borwa, Germany e nale dikhamphani tša go feta 600 ka gare ga naga ye.
4. Kwano ya Kgwerano ya Setšhaba ka Phedišano Setšhabeng le Kago ya Setšhaba
4.1. Kabinete e tla ba le Mopresidente Ramaphosa go amogela ditlamorago tša Kwano ya Kgwerano ya Setšhaba ka Phedišano Setšhabeng le Kago ya Setšhaba yeo e bego e swerwe ka fase ga morero wo: ‘‘Mengwaga ye Lesome ya Kopano le Mpshafatšo: Re phegelela Kgwerano ya Setšhaba gore re be le phedišano le Kago ya Setšhaba’’.
4.2. Ka fase ga boetapele bja Kgoro ya Dipapadi, Bokgabo le Setšo gammogo le Kantoro ya Mopresidente le bakgathatema ba bangwe ba bohlokwa, dikgwebo, mmušo, bašomi le mekgatlo setšhabeng e kwane go šoma mmogo go aga setšhaba seo se phedišanago gabotse le go tšwetšapele tokologo, khutšo, tšhireletšego le tlhompho ya ditokelo tša batho.
4.3. Kgwerano ya setšhaba e tšwetšapele Leanotlhabollo la Bosetšhaba leo le hlohleletšago bohlokwa bja dikgwebišano go godiša Afrika Borwa, go lebeletšwe kudu dikarogano setšhabeng ka baka la tšeo di diregilego kua morago go ralala setšhaba ka moka, kudukudu ka gare ga merafe, tšeo le tšatšing la lehono di santšego di le gona.
5. Kokwanatlhoko ya Corona
5.1. Kabinete e santše e gatelela gore dinolofatši ka moka tša maphelo ka mo nageng di ntšhitše mahlo dinameng go swaragana le kgonagalo efe goba efe ya kokwanatlhoko ya Corona. Go fihla gabjale ga gona dipego goba ditiragalo tše gononwago tša kokwanatlhoko ye ebile Kabinete e santše e gatelela molaetša wa Tona ya Maphelo, Ngaka Zweli Mkhize gore magato ka moka a hlomilwe go efoga diphetetšo dife goba dife ka mo nageng.
5.2. Mellwane ka moka ya go tsena ka gare ga naga e ntšhitše mahlo dinameng le gona ditsebi tša maphelo di gare di dira diteko tša dithemphereitšha go baeti ka moka ba boditšhabatšhaba. Godimo ga mo, Afrika Borwa e hlamile le go phatlalatša dingwalwa tša maphelo le tlhathollo ya ditiragalo tša bolwetši bjo go dingaka le baoki mafapheng ka moka a mmušo le a praebete.
5.3. Diprofense ka moka di eme komana goya ka dihlopha tša tšona tša go swarana le go phulega ga bolwetši bjo, ebile di ntšhitše mahlo dinameng go bona le go laola ditiragalo tšo e sego tša boomo tšeo di ka bago gona ka mo nageng. Maokelo a mmalwa a hlaotšwe go ralala naga ka bophara gore e be disenthara tša go beela thoko le go phekola mang goba mang yo a ka fetelwago ke kokwanatlhoko ya Corona.
5.4. Ka Botseta bja rena nageng ya China re santše re beile seemo leihlo ebile re nale tshepho ya gore re itokišeditše go huduša badudi ba bangwe ba Afrika Borwa bao gabjale ba lego kua Wuhan gola China ge go ka ba maleba gore go dirwe bjalo.
B. Diphetho tša Kabinete
6. Kwano ya Segwera le ya Tšhomišanommogo ya BorwaBohlabela bja Asia (TAC)
6.1. Kabinete e dumeletše tlhatlogelo ya Afrika Borwa go TAC yeo e tlo hlagišwago Palamenteng gore e dumelelwe. Mokgatlo wa Ditšhaba tša BorwaBohlabela bja Asia (ASEAN) o arogantšwe ka se sengwe sa dilete tša go gola ka lebelo la godimo tša mošito mo lefaseng. Tlhatlogelo ya Afrika Borwa go TAC e tla kgontšha phethagalo ye logetšwego maano ya dikgwebo tša Afrika Borwa go ba le monyetla wa go fihlelela selete se, le dinaga tša ASEAN go fihlelela mebaraka ya dilete tša Afrika Borwa le tša Ditšhaba tše Hlabologago tša Borwa bja Afrika (SADC).
7. Kgwebišano ya Ditšhabakopano (UN) ya Boditšhabatšhaba ya bo6 ya Theknolotši go Kopanokgolo ya Tlholego ya Khutšo
7.1 Kabinete e dumeletše gore Kgwebišano ya UN ya Boditšhabatšhaba ya bo6 ya Theknolotši go Kopanokgolo ya Tlholego ya Khutšo e swarelwe ka mo Afrika Borwa go thoma ka la 23 go fihla ka la 26 Mosegamanye 2020. Le ge e le gore dinaga tša go fapafapana di ile tša swara tiragalo ye kua morago, e tla ba lekga la mathomothomo e swarelwa ka mo Afrika Borwa.
7.2. Kopanokgolo ye e kgatha tema go kaonafatša kontinente ye go fihlelela thibelo ya dithulano, go hlola khutšo, tšhireletšego le gape kagoleswa ya dikamano ka morago ga dithulano le tlhabollo. Šedi ya lenyaga e tlaba go hwetša ditharollo ka go hlohleletša tšhomišo ya theknolotši le dikgopolo tša sebjalebjale mabothong ao a eteletšwego pele ke UN.
Ka nako ya kopanokgolo ye, Afrika Borwa e tla kgona go hlohleletša ditšweletšwa tša yona tša theknolotši tšeo di bopilwego ka mo nageng le gape mabokgoni a intasteri a phemelo ya naga ye.
C. Melaokakanywa
8. Molaokakanywa wa Dithekišetšano tša Mmušo
8.1. Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya Molaokakanywa wa Dithekišetšano tša Mmušo gore setšhaba se fe ditshwayotshwayo tša sona. Ge o šetše o dumeletšwe go ba molao, Molaokakanywa wo o tla phumola Molao wa Tlhako ya Pholisi ya Dithekišetšano le bao ba bego ba Phaetšwe Thoko, 2000 (Molao 5 wa 2000) le go fetoša melao ye mengwe ya go amana le dithekišetšano.
8.2. Molaokakanywa wo o šišinya tlhako ye tee feela ya taolo ya dithekišetšano tša mmušo. Ona o hloma lekgotla la dithekišetšano go laola le go hlohleletša Karolo 217 ya Molaotheo wa Rephabliki ya Afrika Borwa wa 1996 go ralala dikgoro ka moka tša mmušo. Molaokakanywa wo o fana ka melao ye laolegago ya togamaano ya dithekišetšano le bao ba bego ba phaetšwe thoko go thekga merero ya mmušo ya ikonomi maphelong.
9. Molaokakanywaphetošwa wa 2020 wa Tekatekano Mešomong
9.1. Kabinete e dumeletše tlhagišo Palamenteng ya Molaokakanywaphetošwa wa 2020 wa Tekatekano Mešomong. Diphetošo tše di tla matlafatša Tona ya Mešomo le Bašomi, ka therišano le bakgathatema ba lefapha le, go tsebagatša dithulaganyo tše kgontšhago dipeakanyetšo tša go thea dinepo tša dipalopalo tša go amana thwi le lefapha la Tekatekano Mešomong. Diphetošo tše di fokotša gape tšhalelomorago ya taolo go bengmešomo ba ba nnyane. Molaokakanywa wo o hlohleletša menyetla ya go lekalekana le tshwaro ya go se kgetholle thwalong ka phedišo ya kgethollo ya go tšea lehlakore.
10. Molaokakanywaphetošwa wa Mpshafatšo ya Ditokelo tša Taolo ya Naga
10.1. Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya Molaokakanywaphetošwa wa Mpshafatšo ya Ditokelo tša Taolo ya Naga gore setšhaba se fane ka ditshwayotshwayo tša sona. Molaokakanywa wo o fana ka tshepedišo ye dumeletšwego goya ka molaotheo go thea ditokelo tša go ba mongnaga le go tšewa ga naga go rarolla go se be molaong goya ka molaotheo ga dikarolo tše pedi tša Molao wa Mpshafatšo ya Ditokelo tša Taolo ya Naga, 1991 (Molao 112 wa 1991). Peakanyo ya bjale e phaela basadi thoko phetošetšong ya ditokelo tša taolo ya naga gore e be ya bona.
10.2. Molaokakanywa wo o netefatša tšhomišo nageng ka bophara, fao kgale Molao wo o bego o sa šome mebušong ya kua morago ya go ikema go swana le Bophuthatswana, Ciskei, Transkei le Venda.
11. Molaokakanywa wa 2020 wa Thwalokepe ya Bagwebi
11.1. Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya Molaokakanywa wa 2020 wa Thwalokepe ya Bagwebi gore setšhaba se fe ditshwayotshwayo tša sona. Molaokakanywa wo o šeditše go kgontšha ponelopele ya mmušo ya go tsošološa lefapha la dinamelwa tša mabopong, le go kaonafatša tema ya ona ya kgolo le diphetogomoka tša ikonomi. E tsamaišana le dipeakanyetšo tša thwalokepe tša Pholisi ye Ipheditšego ya Dinamelwa tša Mabopong tšeo di dumeletšwego ke Kabinete ka 2017. Ge o šetše o dumeletšwe go ba molao, Molaokakanywa wo o tla tšea legato la palo ye bonagalago ya melao ye amanego ya mabopong.
12. Molaokakanywa wa 2020 wa Polokego ya Ditimela
12.1. Kabinete e dumeletše tlhagišo Palamenteng ya Molaokakanywa wa 2020 wa Polokego ya Ditimela. Molaokakanywa wo o šeditše go matlafatša polokego ya ditimela le go netefatša gore tšona ditimela tše e ba mokgwa wo gokago batho wa dinamelwa wo gape o kgonago go kgatha tema ye botse ikonoming.
12.2. Molaokakanywa wo o dumeletšwe la mathomothomo gore batho ba fe ditshwayotshwayo ka Dibokwane 2018 le go ya ditherišanong tša setšhaba diprofenseng ka moka ka Hlakola 2018. Molaokakanywa wo o dumeletšwego wo o tla hlagišwago Palamenteng o sekegetše ditshwayotshwayo tšeo di amogetšwego nakong ya ditherišano tša setšhaba. Tshepedišo ya palamente e tla thumeletša Molaokakanywa wo pele o ka dumelelwa go ba molao.
13. Molaokakanywaphetošwa wa 2018 wa Lekgotla la Boipobolo bja Dinamelwa
13.1. Kabinete e dumeletše tlhagišo Palamenteng ya Molaokakanywaphetošwa wa 2018 wa Lekgotla la Boipobolo bja Dinamelwa. Molaokakanywa wo o fetoša Molao wa Lekgotla la Boipobolo bja Dinamelwa, 1998 (Molao 39 wa 1998) wo o swaraganego le boipobolo bja go amana le didirišwa tša diphemiti tša dinamelwa tša mebileng tšeo gabjale di bitšwago dilaesense tša go šoma). Phetošo ye e sekegela diphetogo tša pholisi, ditlhabollo le melao ye meswa go tloga ka 1998.
13.2. Molaokakanywa wo o beakanya le go kaonafatša ditshepedišo tša boipiletšo bja boipobolo, tšeo pheletšo ya tšona e tla bago tsheketšo ya disenyegelo le nako, le go kgontšha badiriši ba ka ntle ga mellwane le dinamelwa tša mebileng tša ka mo nageng go nametša banamedi ka katlego le go kgona go ikhumanela letseno la go iphediša.
D. Melaetša
14. Ditebogišo
14.1. Kabinete e lebiša ditebogišo tša yona go:
- Sehlopha sa barutwana ba Afrika Borwa ba Mphato wa 11: Sureshka Naidoo; Caitlin Schwarer; Nondumiso Ntshangase; Nosipho Dube; Mihlali Precious Stofile; Ondele Bede; Okhela Sigwela le Lizalise Dlomo, bao ba thopilego Phadišano ya bo5 ya Boditšhabatšhaba ya Dingangišano tša Dikolo go la Poland.
- Moruthi wa Afrika Borwa Natalie du Toit ge a boutetšwe go fihla go baruthi ba bahlano ba makgaolakgang Difokeng tša Dinako tša Dipapadi tša Laureus tša mengwaga ye 20 ye fetilego (2000-2020).
15. Mahloko
15.1. Kabinete e lebiša mahloko a yona go:
- ba lapa le bagwera ba Moprofesara Joseph Shabalala, seopedi sa mahlwaadibona le mothomi wa sehlopha sa go thopa Sefoka sa Grammy sa Ladysmith Black Mambazo. Mmino wa gagwe o hlohleleditše mašabašaba go potologa lefase le go kopanya maAfrika Borwa mmogo. Mopresidente Ramaphosa o tsebagaditše Poloko ya Moswananoši ya Mmušo ya Legoro la 2 go hlompha Moprofesara Shabalala.
- mmušo le batho ba Kenya ka go hlokagala ga Mopresidente wa Peleng wa Kenya Mohlomphegimogolo Daniel Toroitich Arap Moi, yo e bilego Mopresidente wa Kenya wa bobedi morago ga tokologo.
- malapa le bagwera ba Mokapotene Thabiso Collins Tolo (49), Mootlelasefofane wa bobedi Tebogo Caroline Lekalakala (33) le Mohlahlobadifofane Gugu Comfort Mnguni (36), bao sefofane sa bona se šwalalanego mphorokgohlong wa dithaba kgauswinyana le Boemakepe bja Mossel gola KapaBodikela ka la 23 Pherekgong 2020. Nakong ya lehu la bona ba be ba šomela Lekgotla la Afrika Borwa la Diphofo tša ka Nageng.
- ba lapa le bagwera ba Morena Marcelino dos Santos, yo mongwe wa bao ba thomilego Mozambique Liberation Front (FRELIMO), yo a hlokagetšego a nale mengwaga ye 90. Moetapele wo wa go tsebega e be e le wo mongwe wa maswao a botee bja Afrika setšhabeng. E be e le mahlwaadibona a mogwanto wa tokologo wa go ihlama ka dibetša wa Mozambique, ebile gape e be e le radipolotiki le sereti yo a bego a saena ditemana tša gagwe tše a di ngwadilego ka go šomiša dikamaina tša Lilinho Micaia le Kalungano.
E. Bao ba thwetšwego mešomong
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefaletšwa ka maleba.
16. Morena Busani Ngcaweni bjalo ka Hlogo ya Sekolotlhahlo sa Bosetšhaba sa Mmušo.
17. Mme Yoliswa Makhasi bjalo ka Molaodipharephare wa Kgoro ya Ditirelo tša Mmušo le Tsamaišo.
18. Morena Ayanda Kanana bjalo ka Mohlankediphethišimogolwane (CEO) le gape Molaodiphethiši wa Panka ya Naga le ya Tlhabollo ya Temo.
19. Morena Basil Bryan Ford bjalo ka Mohlokomediphethiši le Molekgotlataolo wa Universal Service and Access Agency of South Africa.
20. Morena Luvuyo Keyise bjalo ka Mohlokomediphethiši le Molekgotlataolo wa Etšensi ya Theknolotši ya Tshedimošo ya Mmušo.
21. Maloko a Lekgotla la Afrika Borwa la Diphaka tša Bosetšhaba:
a. Morena Zola Luxolo Fihlani;
b. Mme Gertrude Buyelwa Koyana;
c. Morena Faizal Docrat;
d. Morena Jeoffrey Mashele.
22. Maloko a Lekgotla la Sehlongwa sa Afrika Borwa sa Diphedi tša go Fapafapana:
a. Mme Phuthanang Cenea Motsielwa;
b. Mme Pamela Bulelwa Yako; le
c. Ngaka Kowiyou Yessoufou.
23. Maloko a Lekgotla la Isimangaliso Wetland Park:
a. Moprofesara Antonia Thandi Nzama (Modulasetulo);
b. Mme Nomagcisa Cawe;
c. Moprofesara Christopher Peter Small;
d. Morena Leon Langalibalele;
e. Mme Letlhogonolo Noge-Tungamirai;
f. Morena Gonasagren Ganesh Nair; le
g. Inkosi Tembe Mabhudu Israel;
h. Moemedi wa Lekgotla la Boeti la KwaZulu-Natal;
i. CEO; le
j. Moemedi wa Kgoro ya Tikologo, Kagodithokgwa le Boreatlhapi
Dipotšišo: Mohumagadi Phumla Williams – Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere
Mogala: 083 501 0139
