1.1. Re lemogile ditekodišišo tše di dirilwego ke ditheo tša boditšhašhaba tša kelo ya seemo sa ekonomi e lego Fitch, Standard & Poor’s le Moody’s, tšeo di tiišeleditšego leswa kelo ya sekoloto sa Afrika Borwa go maemo a peeletšo le go tšwetša pele maemo a ka moso a yona ao a sa tekatekego. Ditekodišišo tša kelo di tiišetša gore mošomo wo o dirwago ke mmušo go fetoša seemo sa ekonomi le go fa naga sekgoba seo se hlokagalago sa gore e tšwele pele go tsenya tirišong maano a yona a go tsena seemo ka bogare.
1.2. Mošomo wa boikgafo wa Team South Africa wo o bopilwego ke mmušo, lefapha la kgwebo le la bašomi o netefatša gore Afrika Borwa e efoga kelo ye e bolelago gore ekonomi e phuhlamile. Afrika Borwa e tsenya tirišong mananeo go tšwa ka go Leanotlhabollo la Bosetšhaba (NDP) ao a tlago netefatša gore naga e dula e le naga yeo babeeletši ba dinaga tša ka ntle ba tlago nyaka go beeletša go yona. Se se laetša gore ka go šoma mmogo re tla hlohleletša ekonomi ya rena ka leswa, ra goketša dipeeletšo le go hlomela maAfrika Borwa mešomo ye e hlokagalago kudu.
1.3. Le ge e le gore palomoka ya letseno la ditšweletšwa la makgonthe la Afrika Borwa (GDP) e theogile ka 1.2% ka kotareng ya mathomo ya 2016, go ya ka dipalopalo tše di lokollotšwego ke Tirelo ya Dipalopalo ya Afrika Borwa (Stats SA), mmušo o šetše o tsenya tirišong ditsenogare tše bohlokwa ka mafapheng ao a amegilego kudu a go swana le la temo, dinamelwa, mohlagase le meepo, ao a rarollwago ka go diriša Lenaneo la Operation Phakisa, go imolla mathata a ka nepo ya go leba go kgolo ya ekonomi.
1.4. Go bea felogotee ga dikakanyo tša GDP bjale go ka go Tirelo ya Dipalopalo ya Afrika Borwa. Peleng, maikarabelo a go ngwala le go phatlalatša tshepedišo ya Afrika Borwa ya diakhaonte tša bosetšhaba e be e le gore Tirelo ya Dipalopalo ya Afrika Borwa e be e rwele maikarabelo a go tšweletša dikakanyo tše di theilwego go ditšweletšo tša ngwaga ka ngwaga le tša kotara ka kotara tša GDP mola e le gore Panka ya Resefe ya Afrika Borwa yona e be e phatlalatša dikakanyo tše di theilwego go tshenyegelo tša kotara ka kotara tša GDP.
1.5. Bjalo ka mmušo re rarolla dinyakwa tša badudi gomme ka go šoma mmogo re fetoša maphelo a maAfrika Borwa. Polante ya go hlwekiša meetse ya boleng bja R116-milione ka Steytlerville, ka ntle ga Port Elizabeth ka Kapa Bohlabela, e tla fediša tlhaelelo ya meetse. Yona e tsebagaditšwe semmušo ke Kgoro ya Kgwebišano le Diintasteri (e lego, dti), ka go diriša Lenaneo la yona le Bohlokwa la Mananeokgoparara, Kgoro ya Meetse le Kelelatšhila, le Masepala wa Selegae wa Baviaans.
Ka nageng ye e nago le tlhaelelo ya meetse, polante ye ye mpsha ya go hlwekiša meetse e tla dira bokgoni bja gore setšhaba le dikgwebo di fihlelele dilitara tše di ka bago tše 24 ka motsotswana go tloga go dilitara tše seswai go ya go tše 10, e lego meetse ao a tlago lekana go fihlelela nyakego ya meetse ya Steytlerville mo mengwageng ye e tlago ye 15.
Polante ye ye mpsha le yona e bopa karolo ya tlhabollo ya ekonomi ka kakaretšo ya toropo ye ka ge e tliša seemo sa go se tekateke go balemi, go dikgwebopotlana le go babeeletši. Thušo ya ditšhelete go tšwa go dti go thuša Masepala wa Selegae wa Baviaans go hloma mananeokgoparara go feleleditše ka gore protšeke ye e hlome mešomo ya kago ye e akantšwego ye e ka bago ye 238 ka lefelong leo. Protšeke ye e bohlokwa go thuša kgolo ya ekonomi le go hloma mešomo ye e nyakegago kudu.
1.6. Bjalo ka karolo ya lenaneo la mmušo la go tsošološa ditimela, Kabinete e amogetše go lekwa ga ditimela tše mpsha tša banamedi ba Bantši tša X’Trapolis.
Ditimela tše mpsha tša maemo a godimo tšeo go rulagantšwe gore di tla thoma go šoma ka Diphalane mo ngwageng wo di na le mabati a go itiriša, diphasetše tšeo go sepelago banamedi ka setimeleng ka moka, setsenyamoya le thelebišene ya go bona seo se diregago ka gare ga setimela ka nepo ya gore banamedi ba bolokege.
Ditimela tše di kgokaganya maAfrika Borwa ebile di raloka tema ye bohlokwa go thekga dinamelwa tša bohle le go hlohleletša kgolo ya ekonomi.
1.7. Ka nepo ya go kgontšha dikgwebopotlana Kgoro ya Ditšhelete le Lekgotla la Dikgwebo tša Bathobaso di hlomile lefelo leo beng ba dikgwebopotlana ba ka yago go lona leo le tlago thuša dikgwebopotlana ka boingwadišo go Lenaneo la Bogareng la Ngwadišo ya Baabi ba Ditirelo (CSD), ge ba na le dipotšišo mabapi le go tsenela diphenkgišano tša dithenthara inthaneteng le ditirelo tše dingwe tša badiriši tša Kgoro ya Ditšhelete.
Se se na le mohola kudu go fokotša mellwane ye e beilwego le go dira gore go be bonolo gore dikgwebo, kudukudu dikgwebopotlana, di šomiše monyetla wo wa dibaka tša ekonomi le go tsenya letsogo ka tlhabollong ya ekonomi le ya naga ya rena.
1.8. Re hlohleletša baabi ba ditirelo ba ka moso le ba bjale go ingwadiša ka go CSD, e lego mothopo wa tshedimošo ka moka ya baabi ba ditirelo ka mafapheng a mmušo ka moka. Maikemišetšo a go bea lenaneo la baabi ba ditirelo ba mmušo felogotee ke go fokotša go ekiša maitapišo le ditshenyegelo tša bobedi baabi ba ditirelo le tša mmušo mola ka go le lengwe re kgontšha tshepedišo ya kabo ya ditirelo ya elektroniki.
1.9. Go tsenya letsogo go tšwela pele ka go hlomeng ga mešomo ye mekaone ka go diriša ekonomi ye e akaretšago mang le mang e bile Kopano ya Bosetšhaba ya Bengmešomo le bao ba nyakago mešomo ye e sa tšwago go swarwa ka fase ga morero wa: “Samiti ka ga Mešomo le Kopano ya Bengmešomo le bao ba nyakago mešomo – mošomo wa ka bokamoso bja ka” e maatlafatša bao ba hlokago mešomo ka go ba fa bokgoni bja motheo, tshedimošo le go nyaka mešomo thwii go bengmešomo, kudukudu mabapi le go ithuta go tšwela pele, go itlhomelo mešomo, go hloma dikgwebo tša mohlakanelwa le mananeo a mešomo ya setšhaba.
1.10. Go fetišwa ga Molaokakanywa wa mabapi le go Tšeela Dithoto go fa Mmušo bonnete bja semolao mabapi le go tsenya tirišong ga Lenaneo la naga ya rena la phetošo ye e tiilego ya ekonomi ya setšhaba go rarolla bathata bja taba ya go ba beng ba naga bjo bo tlogago bo le bohlokwa lenaneong la ona. O hlaloša “tshepedišo ye e lokilego ya taolo” yeo ba taolo bafe goba bafe bao ba tšeelago naga ba swanetšego go e latela. Molaokakanywa wo wa mabapi le go Tšeela Dithoto le Molao wo o ukangwago di fa tshepedišo ye kaone, bonnete le go tšeela thoto ga ka pejana kgahlegong ya setšhaba, go akaretšwa pušetšo ya naga. Motho goba setšhaba seo se tšeetšwego naga mo mengwagakgolong ye e fetilego se na le maswanedi go fihla ka fao go fiwago ke Molaokakanywa wo go bušetšwa naga yeo goba go hwetša kimollo ye e lekanego.
O bea gape melawana yeo ka yona mmušo o ka dirago kleime ya naga “kgahlegong ya setšhaba” le “go tla go dirišwa ke setšhaba”. Molaokakanywa wo o latela dinyakwa tša Molao wa Ditokelo le Ditlhagišo tša mabapi le Thoto tšeo di sanetšego go hlokomelwa sebakeng sa ge go lefelwa mabapi le pušetšo ya naga. O tla dumelela gape beng ba thoto go lefelwa ka fao go lokilego le ka fao go lekanego.
Ge e šetše e saennwe go ba molao, Molaokakanywa wo o fediša Molao wa go Tšeela Dithoto wa 1975 (Molao wa 63 wa 1975).
1.11. Kgolo ya ekonomi ye e akaretšago mang le mang ke nepišo ya Lekgotlakeletšo la Mopresidente la mabapi le Maatlafatšo ya Ekonomi ya Bathobaso ye e Akaretšago Bohle (B-BBEE) leo le sa tšwago go kopana mo nakong ye e sa tšwago go feta. Lekgotlakeletšo la B-BBEE le tla šoma mmogo le Sehlophatšhomo sa Diphrofešenale sa Mopresidente seo se hlomilwego ke Mopresidente Jacob Zuma, go netefatša gore mathata ao a amago bašomi ba diphrofešenale ba bathobaso a a rarollwa.
Kopano ye ke taetšo ye nngwe ya moya wa setee le tirišano mabapi le go hlohleletša leswa kgolo ya ekonomi ya mang le mang, go lebeletšwe kudu nepo ya Maatlafatšo ya Ekonomi ya Bathobaso (BEE) gore re kgone go tšwela pele go fetoša le go tloša taolo ya ekonomi go morafe o tee.
1.12. Afrika Borwa ke la mathomo e kgatha tema ka go Seboka sa boseswai sa matšatši a mabedi ka ga Theknolotši ya Tshedimošo ya Boditšhabatšhaba (IT) seo se swerwego ka Khanty-Mansiysk, Russia, gomme naga e emetšwe ke Tona Faith Muthambi. Seboka se swerwe go tloga ka la seswai go fihla ka la senyane Phupu 2016, gomme se bolela ka ga mahlale le theknolotši ka nepo ya go rarolla tše dingwe tša ditlhohlo tše kgolokgolo ka go mananeo a rena a thuto le a maphelo. Baromiwa ka mo sebokeng se ba akaretša baemedi ba dikgwebo, mekgatlo ya bašomi ba sephrofešenale, ba dinyakišišo, ba thuto le ditsebi tša theknolotši ya tshedimošo go tšwa ka go dinagamaloko tša BRICS (Brazil, Russia, India, China le Afrika Borwa).
1.13. Kopano ya bohlano ya Ngwaga ka Ngwaga ka ga Taolo ya Ditšhila, ye e bego e etilwe pele ke Tona ya Merero ya Tikologo ka fase ga morero wa “Re tšwetša pele Boitlhamelo le go Hlatloša Tlhabollo ya Dikgwebo” e ikemišeditše go kaonafatša kabo ya ditirelo, go netefatša gore go ba le phetošo ya ka pela ya mananeo a taolo ya ditšhila ka nepo ya go tšwetša pele ekonomi ya mabapi le go šomiša dilo leswa, mola ka go le lengwe go tlišwa bontši bja ditšhaba tša rena go ekonomi ya bohle, ka go akgofiša phihlelelo ya dibaka tša mešomo ka lefapheng la ditšhila.
1.14. Go lokollwa ga dipoelo tša tekodišišo ya tshepedišo ya ditšhelete ka mebušo ya selegae tša ngwaga wa ditšhelete wa 2014/15 go laetša go kaonafala ga dipoelo tša tekodišišo ya tshepedišo ya ditšhelete ka mebasepala go tloga ka ngwaga wa ditšhelete wa 2010/11 go fihla ka 2014/15.
Palo ya mebasepala ye e hweditšego maikutlo ao a kgahlišago a mabapi le tshepedišo ya ditšhelete e oketšegile go tloga go ye 13 go fihla go ye 54. Godimo ga fao, dihlongwa tša mebasepala tša tlaleletšo tše 18 le tšona di fihleletše maemo a go hloka bosodi a tshepedišo ya ditšhelete, gomme se se oketša mebasepala ye e hweditšego dipoelo tše kaone tša mabapi le tshepedišo ya ditšhelete go fihla go ye 72 mo lebakeng le. Go na le phokotšego ye kgolo ya mabapi le maikutlo ao a sa kgahlišego le ao a solwago, yeo e fokotšegilego go tloga go 30% ka 2010/11 go fihla go 11% ya mebasepala mo lebakeng le.
Kaonafalo ye ya dipoelo tša tekodišišo ya tshepedišo ya ditšhelete tša mebasepala e bile dipoelo tša Lenaneo la Re boela Morago go Metheo, tša Lesolo la Operation Clean Audit, boetapele bja go tšea diphetho, taolo ye e kaonafetšego ya ditšhelete le ya phethagatšo ya mošomo le go bea dipego.
1.15. Kabinete e lemogile kahlolo ye e dirilwego ke Kgorotsheko ya Boipelaetšo ye e ahlotšego gore Molawana wa go Huduša Kgašo go ya go ya Titšithale ka 2015 ga o molaong, ga se wa nepagala ya ba ya o beela thoko. Kantoro ya Mopresidente, Kgoro ya Dikgokagano, ya Dikgokagano tša Megala le Ditirelo tša Poso, ya Toka le Tlhabollo ya Molaotheo gammogo le ya Kgwebišano le Diintasteri di tla eletša mmušo ka ga diabe tša kahlolo ye ka botlalo.
1.16. Ka ge Dikgetho tša Mebušoselegae di rulagantšwe go swarwa ka Laboraro la tharo Agostose 2016, mekgatlo ya dipolotiki ka moka e swanetše go obamela melawana ya maitshwaro ya dikgetho, yeo mekgatlo ka moka e e saenetšego. Melawana ye e tlama mekgatlo ka moka ye e phenkgišanago ka dikgethong go raloka tema ya tšona go dira gore dikgetho di lokologe le go hloka bosodi. Mekgatlo ya dipolotiki le bathekgi ba yona ba swanetše go obamela Molaotheo gomme bao ba bonwago molato wa ditiro tša bosenyi ba tla lebana le maatla a molao ka botlalo. Ka lebaka la go se kgotlelelane ga dipolotiki fao go sa tšwago go direga, Tona ya Maphodisa o hlomile sehlophatšhomo sa makala a mantši seo se bopilwego ke makala a Tirelo ya Maphodisa ya Afrika Borwa (SAPS) e lego la Twantšho ya Bosenyi, Ditirelo tša Botseka, Lefapha la Dinyakišišo tša Bosenyi bja Godimo (Hawks) le Forensiki go thekga nepo ya Poelo ya Boraro ya Tlhako ya Togamaano ya Lebaka la Magareng, ye e bolelago gore “Batho ba Afrika Borwa ka moka ba bolokegile ebile ba ikwa ba bolokegile”.
1.17. Mabapi le taba ya temošo ya ka ditiro tša botšhošetši ye e filwego ke Botseta bja United States (US) ka Pretoria. Kabinete e bušeletša seo se boletšwego ke Kantoro ya Mopresidente gore Lefapha la Tšhireletšo le kopane maabane go ahlaahla taba ye go tšwela pele, ka nepo ya go netefatša gore go ba le polokego ye e tšwelago pele go bohle ka nageng.
Godimo ga fao, Mmušo wa Afrika Borwa o tla tšwela pele go ahlaahla taba ye le Mmušo wa US bjalo ka karolo ya tirišano ye e tšwelago pele ka ga merero ya tšhireletšo magareng ga dinaga tše ka bobedi. Afrika Borwa le US di tšwela pele go ba le dikamano tše tiilego le tša tirišano ka mafapheng a mehutahuta a tirišano go akaretšwa merero ya sepolotiki, ekonomi, leago le ya tšhireletšo.
1.18. Ngwaga wo ke moketeko wa bo 40 wa dikgaruru tša la 16 Phupu 1976, tšeo di tlogago di fetošitše kudu seemo sa dipolotiki tša setšhaba ka Afrika Borwa. Mopresidente Zuma o tla eta pele ditshepedišo tša moletlo tša Letšatši la Bafsa la Bosetšhaba ka Lepatlelong la Orlando ka Soweto ka la 16 Phupu 2016 ka fase ga morero wa: “Bafsa ba Iša pele Afrika Borwa”.
Ditiragalo tše bohlokwa di tla akaretša Polelo ya Letšatši ka Mopresidente le moletlo wa go bea dikgare ka Leswikeng la Hector Pieterson. Khonferentshe ye e kgethegilego ya ba kgašo e tla swarwa ka Labobedi la 14 Phupu 2016 go fa dintlha ka botlalo ka ga Lenaneo la Letšatši la Bafsa. Ditona le Batlatšaditona ba be ba boledišana le batho ba rena, kudukudu le bafsa mo kgweding ye go ba hlohleletša go šomiša menyetla ye e lego gona ka mafapheng a mehutahuta go realo e le go kaonafatša maphelo a bona le go ba kgontšha go tsenya letsogo gabotse ka tlhabollong ya ekonomi le ya naga. Mananeo ao Ditona di kgathilego tema ka go ona ka go Lenaneo la Kgwedi ya Bafsa a tla phatlalatšwa diwepsaeteng tša mmušo le mafapheng a kgašo ya setšhaba.
1.19. Ka ge nako ya lebollo e thoma, masogana a mantši a itokišetša go tsenela tshepedišo ye ya go leba bonneng. Mmušo, o etilwe pele ke Kgoro ya Pušo ya Tirišano le Merero ya Setšo (CoGTA), o šoma mmogo le dihlongwa tša Boetapele bja Setšo le bakgathatema ka moka go netefatša gore sehla sa lebollo sa ngwaga wa 2016 se fihlelela “Tlhokego ya Mahu” yeo e laolwago ka morero wa – “Re Rata Setšo Sa Rena, Re Bona Bohlokwa bja Bafsa Ba Rena”.
Malapa, batswadi le bahlokomedi ba semolao ba swanetše go netefatša gore masogana a kgetha fela dikoma tšeo di šomago ka semolao, fao masogana a lekolwago pele a tsena komeng, le fao bao ba bolotšago masogana ba hlahlilwego gabotse le go tsebja gabotse ke batswadi. Ditšhaba di kgopelwa go bega ditiragalo tša lebollo tšeo di sego molaong go 0800 111 166 goba #zero tolerance on initiation deaths.
2. Diphetho tše bohlokwa tša Kabinete
2.1. Mopresidente wa Repabliki ya Afrika Borwa, Mopresidente Jacob Zuma, o kgethilwe go Phanele ya Maemo a Godimo ya Dihlogo tša Dinaga ka ga Meetse; gomme Molaodipharephare wa Kgoro ya Meetse le Kelelatšhila o thwetšwe bjalo ka Sherpa (mošomedi wa mmušo goba motseta yo a dirago mošomo wa tokišetšo pele ga khonferentshe ya samiti) ya Mopresidente wa Afrika Borwa bjalo ka Leloko la Phanele go Phanele ya Maemo a Godimo ka ga Meetse.
Lekgotlakeletšo la Mongwaledipharephare wa Mokgatlo wa Dinagakopano (UNSG) ka ga Meetse le Kelelatšhila le šišintšwe go hlongwa ga Phanele ya Maemo a Godimo ya Dihlogo tša Dinaga ka ga Meetse go eta pele lesolo la tšwetšopele ka ga meetse le tlwaetšo, go latela go amogelwa ga Lenaneo la Tlhabollo la 2030 ke UNSG ka Lewedi 2015.
Phanele ye e tla akgofiša go tsenywa tirišong ga Nepo ya 6 ya Tlhabollo ya Go ya go ile (ya meetse a go hlweka le kelelatšhila), yeo e mpshafaditšego nepišo ka ga seabe se segolo sa phetogo ya klaemete go kelo ya meetse lefaseng. Ke ka lebaka le, le gape ka lebaka la komelelo ye e ganelelago ye go itemogelwago yona ka mo nageng ka bophara, fao Sehlophatšhomo sa Afrika Borwa se hlohleletšago setšhaba go kgatha tema ka tlhwekišong ya dinoka, megobe le mafelo ao a dulago a na le meetse ka la 18 Mosegaanye, bjalo ka karolo ditiragalo tša ngwaga ka ngwaga tša Letšatši la Mandela.
2.2. Leano la Kgokagano ka ga Nepo ya Leanotlhabollo (NDP) ya 2030 leo le ahlaahlago go tsenywa tirišong ga NDP le tla fa tshedimošo ka ga seabe sa NDP go maAfrika Borwa. Kopano ye e kgethegilego ya go sedimoša ba kgašo e tla swarwa go utolla lenaneo la kgokagano, go šomišwa ga leswao, ditlhahli ka ga tšhomišo ya maina le ditiragatšo go netefatša gore go ba le mokgwa wo o swanago wa kgokagano ka dikgorong ka moka tša mmušo le ka dihlongweng tše di tsenyago se tirišong.
2.3. Pego ka ga bogolo bja go Rema mehlare ka Afrika Borwa le seabe sa gona go ekonomi ya dinagamagaeng le mekgwa ye e amanago le yona e tsenywa tirišong go rarolla mathata a. Diabe tša go Rema mehlare, Go Hloka Tšweletšo ga Naga le Komelelo di šitiša maitekelo ao a ikemišeditšego go fediša komelelo, go šireletša tšhireletšego dijong, go maatlafatša boleng bja meetse le bontši bja ona, kgotlelelo le tlwaelo go phetogo ya klaemete gammogo le go fihlelela tlhabollo ya go ya go ile.
Mabapi le se, Afrika Borwa e tsebagaditše melawana ye mmalwa, melaotshepetšo, mekgwa le mananeo ao a dirišwago ao a ikemišeditšego go rarolla bothata bja go rema mehlare le go hloka tšweletšo ga naga ka maemong ka moka. Ditsenogare tše di tsenya letsogo go pabalelo le go tlhatlošo ya ekonomi ya setšhaba mola ka go le lengwe di hloma dibaka tša mešomo, tlhabollo ya bokgoni le go maatlafatša maphelo.
2.4. Go lokollwa ga pego ye go tsenya letsogo ka go tšeyeng ga letšatši la 17 Phupu bjalo ka Letšatši la Lefase la Twantšho ya Go Rema Mehlare le Komelelo, leo le begilwego semmušo ke Kopanokgothekgothe ya Maloko a UN. Letšatši la ngwaga wo la Twantšho ya go Rema Mehlare le Komelelo le tšwetša pele bohlokwa bja tirišano ya bohle ka nepo ya go bušetša sekeng le go tsošološa naga ye e hlokago tšweletšo le go tsenya letsogo go fihleleleng ga Dinepo ka kakaretša tša Tlhabollo ya Go ya go ile. Ka go dira seo, Afrika Borwa e phethagatša ditlamego tša yona ka fase ga Kwano ya UN ya go Twantšho ya go Rema mehlare.
2.5. Pego ya phetolo go ditaba tše di hweditšwego go Komiti ya UN ka ga Ditokelo tša Bana, e dumeletšwe. Yona e amana le karolo ya bobedi ya phethagatšo ya Kwano ka ga Ditokelo tša Bana le Tshepedišo ya Boikgethelo ka ga Thekišo ya Bana, Go rekiša mebele ga Bana le Pontšho ya Mapona a Bana.
Tšona di tla lebeledišišwa ka Kopanong ya bo 73 ye e tlago swarwa ka Geneva go tloga ka la 13 go fhla ka la 30 Lewedi 2016. Kabinete e lemogile gape go thomišwa ga tshepedišo ya go kgoboketša tshedimošo ya dipego tša lebaka le itšego tša dikwano tše di latelago tšeo di tlago romelwa Tšhata ya Afrika mabapi le Ditokelo le Maemo a Bana pele le dikela la 7 Pherekgong 2017 le Kwano ka ga Ditokelo tša Bana pele le dikela la 15 Mosegamanye 2017.
2.6. Ditšhišinyo le dikakanyo tše di tšwago go Pego ka Kakaretšo ka ga Tekodišišo ya phethagatšo ya Sethalwa sa Molaokakanywa sa mabapi le Maemo a Setšhaba sa 1997 di dumeletšwe. Se se tla akgofiša Sethalwa sa Molaokakanywa seo se bušeleditšwego sa Maemo a Setšhaba, se se sepelelanago le selo seo se tlago pele mmušong sa go aga ditšhaba tše di dirišanago, tše di kgathalago, tše di tšwelago pele go ya go ile le tše di bolokegilego.
Ditšhišinyo tše di lebeletše kudu dilo tše di tlago pele ka go NDP, tšeo di bonago tšhireletšo ya setšhaba le tlhabollo ya maemo a setšhaba bjalo ka ditsela tšeo di ka thušago go fihlelela tlhabollo ya setšhaba. Go tsenya tirišong ga dilo tše go tla ba le seabe se sekaone go maphelo a batho bao ba lego kotsing, bao ba lego bothateng le bao ba phelago bohloking bjo bogolo, kudukudu basadi, bana le bagolofadi. Se se tla netefatša gore dihlopha tšeo di fihlelela ditirelo tša motheo tša tlhabollo ya setšhaba tšeo di nyakegago go kaonafatša maemo a bona a bophelo le go maatlafatša maemo a bona a leago.
2.7. Afrika Borwa e tla tsenela Kwano ye e Fetošitšwego mabapi le go Romela Batho ba Botswana bao ba dirilego bosenyi gae le Repabliki ya Botswana, go latela temana ya 231(1) ya Molaotheo.
Maikemišetšo a se ke go hloma tirišano ye kaone kudu magareng ga Afrika Borwa le Botswana go realo e le go nolofatša dikgopelo tša go romela batho ba Botswana gae fao e le go gore kotlo ya lehu ke kahlolo ye e ka kgonagalago.
Se se laetša gore Afrika Borwa e ka se be lefelo la polokego go basenyi ka go ba fa bodulo le go nolofatša go šoma gabotse ga ditheo tša phethagatšo ya molao ka thibelong, ka go nyakišišeng le go sekiša bao ba dirilego bosenyi.
2.8. SAPS ka moso fao e sego kgale e tla phatlalatša pego ya kakaretšo ya ngwaga ka ngwaga le dipalopalo tša bosenyi kotara ye nngwe le ye nngwe. Pego ya kakaretšo ya ngwaga ka ngwaga e tla akaretša diphetogo ka go dipalopalo tša bosenyi tšeo di ka tlišwago ke netefaletšo ya boleng le diphetogo tše di amango le maemo a melato ye e ka hlagago ka ngwageng wo o lekodišišwago.
Tlhokego ya go fa dipalopalo kgafetšakgafetša e tla kgontšha bokaone bao ba tšeago diphetho ka mmušong go rarolla mathata ao a bakwago ke ditiragalo tša bosenyi. Se se tsenya letsogo go kokwane ya NDP, ye e bolelago gore batho ka Afrika Borwa ba swanetše go tsenya letsogo go ageng ga ditšhaba tše di bolokegilego.
3. Melaokakanywa
3.1. Molaokakanywaphetošwa wa Khopiraete le Molaokakanywaphetošwa wa Tšhireletšo ya Badiragatši e tla tsebagatšwa ka Palamenteng. Molao wa Khopiraete, wa 1978 (Molao wa 98 wa 1978) le Molao wa Tšhireletšo ya Badiragatši, wa 1967 (Molao wa 11 wa 1967) e fetilwe ke nako ebile ga e hlokomele diphetogo mafapheng a mantši ebile ga e šome ka merero ya titšithale.
Se se sepelelana le maikemišetšo a NDP a go tšwetša pele boitlhamelo, tšweletšo ye e kaonafetšego, go nyaka ekonomi ya mabapi le tsebo kudu le go šomiša bokaone menyetla ya papetšo le ya bokgoni.
Pušeletšo ya bjale ya molawana e theilwe go tlhokego ya go amantšha melao ya mabapi le Thoto ya Bohlale le mengwaga ya titšithale le diphetogo mafapheng a mantši. Se gape se bolela ka ga mokgwa wa go diriša molawana o tee maemong a bosetšhaba le a boditšhabatšhaba ka mmušo. Pušeletšo ye e akaretša go tsenywa ga melawana ye bohlokwa ye e fetogago ka lefapheng la khopiraete le tšhireletšo ya badiragatši.
4. Ditiragalo tše di tlago
4.1. Komiti ya Ditona tše di fapafapanego e legatong la mafelelo la ditokišetšo tša go swara Khonferentshe ya bo 21 ya Boditšhabatšhaba ka ga AIDS, ye e tlago swarelwa ka Albert Luthuli International Convention Centre ka Durban go tloga ka la 18 go fihla ka la 22 Mosegamanye 2016, gomme yona monggae wa yona e tla ba mmušo le Mokgatlo wa Boditšhabatšhaba ka ga AIDS.
Afrika Borwa e itokišeditše go ba mong wa khonferentshe ye, ye gape e tlago thuša intasteri ya boeti, dikgwebopotlana, dikgwebo tša magareng le dikgwebo tše nnyane, le lefapha la kgwebišano ye e sego ya semmušo.
Khonferentshe ye e fa sebaka se sekaone go naga ye go bontšha dikatlego tša yona tše kgolo go rarolleng ga mathata a HIV le AIDS. E na le bohlokwa bja lefase ka bophara ka ge e goketša bakgathatema ba magareng ga ba 18 000 go fihla go ba 20 000 go tšwa dinageng tše 180. Baetapele ba lefase ka bophara go tšwa mebušong, baetapele ba dipolotiki, baetapele ba diintasteri, setšhaba, badirišani ba tlhabollo le dihlongwa tša thuto di tlo kgatha tema.
Kopano ye e latelago ya IMC e tlo swarelwa ka Durban gomme yona e akaretša tlhahlobo ya mafelo. Go tla swarwa kopano ye e kgethegilego le bagaši ba ditaba ka Mošupologo wa la 13 Phupu 2016.
4.2. Mopresidente Zuma o tla tsenela ketelo ya Mopresidente ya Tekodišišo ya Phethagatšo ya Mošomo ya Siyahlola go la Kwaggafontein ka Mpumalanga ka Labohlano la 10 Phupu 2016.
Ketelo ye e latela poledišano ya Mopresidente le maAfrika Borwa ka Dibokwane 2016 ka Marabastad ka Pretoria fao banamedi ba tšweleditšego mathata a mabapi le kabo ya ditirelo ka Kwaggafontein.
Lenaneo la Mopresidente la Tekodišišo ya Phethagatšo ya Mošomo la Siyahlola le tla dumelela Mopresidente Zuma le baetapele ba mmušo go bona dikatlego le mathata a ka lefelong leo ka bobona. Mopresidente o tla šomiša gape ketelo ye go tšwela pele go fetola mathata ao baagi ba lebanego le ona ka Masepaleng wa Selegae wa Thembisile Hani.
5. Maemo a kabinete go merero ye bohlokwa seemong sa bjale
5.1. Re lebogiša le go lakaletša mahlogonologo go bao ba latelago:
a. David Gatebe le Charné Bosman ge ba thopile lefapha la banna le la basadi la Lebelo la Comrades la 2016. Gatebe gape o robile rekhote le go hloma ye mpsha ya lebelo la banna ka go tšhabeša diiri tše hlano le metsotso ye 18.
b. Tsebišo ya gore polante ya Volkswagen Group South Africa (VWSA) ka Uitenhage ka Kapa Bohlabela e bonwe bjalo ka polante ya godimo ya tšweletšo ka makaleng ka moka a tšweletšo a VW lefaseng ka bophara ka 2015. VWSA e fihleletše dintlha tša dipalopalo tša godimodimo tša 113.2% go dipolante tše 13 lefaseng ka bophara.
c. Bašomi ba ditimamollo ba 301 ba Afrika Borwa go tšwa ka Kgorong ya Merero ya Tikologo ya Re šoma ka Lenaneo la Ditimalollo, bao ba ilego Canada, go thuša ba taolo fao go lwantšha mollo wa hlaga wo o tukilego o palelwa ke go tingwa tekano ya kgwedi. Kabinete e ba lakaletša mahlogonolo le gore ba boe ba bolokegile.
d. Go aba Sefoka sa Bokgoni go Tona Derek Hanekom, e lego tlhompho ya godimodimo yeo Jeremane e e fago batho ka ga diphihlelelo tša bona tša sepolotiki, tša ekonomi, tša leago le tša bohlale. Sefoka se se abilwe go hlompha seabe seo Tona Hanekom a bilego le sona go tirišano magareng ga Jeremane le Afrika Borwa nakong ya ge a be a sa le Tona ka go Kgoro ya Mahlale le Theknolotši.
e. Re lakaletša Mamoselemo ka moka Ramadan ya tšhegofatšo.
5.2. Re lebiša mahloko a rena go bao ba latelago:
a. Batho ba Ma-Saharawi ka go hlokofala ga Mopresidente Mohamed Abdelaziz.
b. Ba lapa la Browde ka go hlokofala ga Moatbokheiti Jules Browde SC yo a emetšego diketekete tša batho bao ba ilego ba lebanwa ke go rakwa dintlong tša bona ka fase ga Molao wa Karoganyo ya Merafe ya Batho ka nakong ya kgatelelo ya sepolotiki ka nakong ya kgethologanyo. Moatbokheiti Browde o emetše balwelatokologo ba mmalwa bao ba bego ba lwantšha kgethologanyo, go akaretšwa le Dipresidente tša peleng tša African National Congress e lego Nelson Mandela le Oliver Tambo. Gape e bile yo mongwe wa maloko ao a hlomilego Lekgotla la Boramolao ba Ditokelo tša Botho.
c. Ba lapa, bagwera le setšhaba sa badumedi ka ga go hlokofala ga Moruti Ngaka Simon Gqubule. E be e le yo mongwe wa baetapele ba sedumedi ka mo nageng, wa dirutegi le bagale ba ntwa ya tokologo. Ngaka Gqubule o abetšwe Sefoka sa Luthuli in Silver ka la 28 Moranang 2016 ke Mopresidente, ka go hlompha seabe sa gago se sekaone go ntwa ya go lwela tokologo le go lefapha la thuto le sedumedi.
d. Ba lapa le bagwera ba modiragatši wa mahlwaadibona le molaodi wa ditiragatšo Nyembezi Kunene, yo a hlokofetšego ka morago ga bolwetši bjo botelele. Kunene o bile le mošomo wa bodiragatši wo o kgahlišago kudu gomme o tsentše letsogo kudu ka tšwetšopeleng ya intasteri ya difilimi ya ka mo nageng.
e. Ba lapa le bagwera ba mohlahli wa peleng wa Bafana Bafana, Ted Dumitru, yo a bilego le mošomo wo o kgahlišago nakong ya ge a be a hlahla sehlopha sa Kaizer Chiefs, Mamelodi Sundowns le Orlando Pirates. O hlahlile gape Bafana Bafana ka phadišanong ya Kgwele ya Maoto ya Sebjana sa Dinaga tša Afrika ka 2006.
f. Ba lapa, bagwera le batho ba Nigeria ka ga tlahlegelo ya mahlwaadibona wa Nigeria ka kgweleng ya maoto, Stephen Keshi. O thopile Phadišano ya Kgwele ya Maoto ya Sebjana sa Dinaga tša Afrika bjalo ka moraloki le bjalo ka mohlahli, ebile o tsentše letsogo ka kgweleng ya maoto ya Afrika le lefaseng.
g. Re ba gape le setšhaba sa lefaseng ka bophara go hlompha nkgwete ya peleng ya ntwa ya matswele le mahlwaadibona wa dipapadi wa boditšhabatšhaba Muhammad Ali. Ali e bile tlhohleletšo go batho ba bantši lefaseng ka bophara gomme o šomišitše maemo a gagwe go eta pele ntwa ya go lwela ditokelo tša badudi, toka le tekatekano.
6. Bao ba thwetšwego mešomong
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefaletšwa.
6.1. Sekhwama sa Maatlafatšo sa Bosetšhaba:
Mohumagadi Philisiwe Mthethwa o thwetšwe leswa bjalo ka Mohlankedimogolophethiši (CEO).
6.2. Setheo sa Tlhabollo ya Dikgwebopotlana:
Mohumagadi Nondumiso Mandisa Tshikwatamba bjalo ka Mohlankedimogolophethiši.
6.3. Setheo sa Tšhireletšo ya Bobotlana sa Afrika Borwa:
Morena Thokozani William Magwaza bjalo ka Mohlankedimogolophethiši.
6.4. Kgoro ya Temo, Kagodithokgwa le Boreahlapi:
Morena Michael Mlengana bjalo ka Molaodipharephare.
Dipotšišo:
Mohumagadi Nebo Legoabe (Molaodipharephare wa Motšwaoswere wa GCIS)
Mogala: 082 453 2874
