Kabinete e kopane ka Laboraro la 24 Mopitlo 2017, ka Tuynhuys, Motsekapa.
1. Merero ka seemong sa bjale
1.1. Kabinete e tshwenywa ke ditiragalo tše di oketšegago tša tlaišo le tša dikgaruru kgahlanong le basadi ka setšhabeng sa rena. Ditiragalo tše di sa tšwago go hlaga tše di amanago le dikgaruru tša baratani di dirile gore basadi ba bantši ba bagale le bao ba nago le sebete ba bolele kgahlanong le kgatako ye ya ditokelo tša bona.
1.2. Kabinete e dumela gore bjalo ka naga re tšwela pele go ba le setšhaba seo se laolwago ke banna gomme ka lebaka la se e ipiletša gore go dirwe tše ntši go lwantšha polao ya basadi le go gweba ka basadi.
1.3. Kabinete e ipiletša go mafapha a setšhaba ka moka go šoma mmogo go fenya bothata bjo, go lwantšha mokgwa ofe goba ofe wa dikgaruru tšeo di dirwago kgahlanong le basadi le bana, le go šomišana le maphodisa le ba tirelo ya toka go golega basenyi.
1.4. Mopresidente Jacob Zuma o ipileditše gore go emišwe ka tlaišo ya basadi le bana yeo e tšwelago pele. Kabinete e ipiletša go ba Lefapha la Tšhireletšo ya Setšhaba, ba Tlhabollo ya Setšhaba le Batho go hloma lenaneotiro leo le tlago eta pele setšhaba go lwela go emišwa ga tlaišo ya basadi le bana.
1.5. Kabinete e amogela dipoelo tša Diphatišišo tša Afrika Borwa tša 2016 tša Dipalopalo ka ga Madulo a Batho le ka ga Maphelo tše di dirilwego ke ba Kgoro ya Dipalopalo tša Afrika Borwa (Stats SA), tšeo di elago maemo a maphelo a maAfrika Borwa, le phihlelelego le boleng bja mananeo a maphelo. Dipatišišo tše gareng ga tše dingwe di bega gore mahu a masea a theogetše fase ka 20% gomme palo ya basadi le banna bao ba kgogago motšoko yona e theogetše fase ka 11%.
Dipoelo tše di laetša gore ditsenogare ka go diriša melawana tšeo di tsentšwego tirišong ke pušo ya Mopresidente Zuma di tliša dipoelo tše kaone.
Kabinete, le ge go le bjale, e hlobja boroko ke palo ya maAfrika Borwa ao a sa tšwelago pele go tsenela thobalano ye e sego ya šireletšega le balekane ba bantši. Basadi bao ba ka bago 32% le banna bao ba ka bago 42% ba laeditše gore ga se ba ka ba dirwa diteko tša HIV le ge go bile le masolo a mmušo a go tliša temošo ya go dira diteko tša HIV.
Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go rwala maikarabelo a maphelo le go phela gabotse ga bona, ba tsenele thobalano ye e bolokegilego le go dirwa diteko tša HIV le tša malwetši ka moka a go fetela le ao a sa fetelwego kgafetšakgafetša.
1.6. Kabinete e ipiletša go batswadi le go bahlokomedi ba bana go netefatša gore bana ba bona ba hwetša thibelamalwetši kgahlanong le malwetši a bana. Kabinete e tšwela pele go ikgafa go netefatša gore bana ba hwetša thibelamalwetši go fediša malwetši a go fetela ao a ka ba bolayago. Kabinete e netefaletša batswadi le bahlokomedi ba bana gore diokobatši tšeo ba fiwago tšona ke Kgoro ya maphelo di bolokegile.
1.7. Kabinete e amogetše kgato ya mathomo ya Lefelo la Diintasteri la Vulindlela Heights leo le tsošološitšwego leswa ka Mthatha ka Kapa Bohlabela. Ye ke karolo ya naga ye ya Lenaneo la Tsošološo ya Mafelo a Diintasteri. Ke lenaneo la bobedi la mohuta wa lona le nnoši ka Kapa Bohlabela gomme ke le lengwe la mafelo a tshela ao a tsošološwago go ralala le naga.
Mmušo o tsošološa mafelo a diintasteri go thuša tlhomo ya mešomo le go netefatša gore go ba le kgolo ye e akaretšago mang le mang. Go tlošwa ga diriragalo tša ekonomi kgole le mafelo a ditoropong le yona ke karolo ya masolo a mmušo a phetošo ya ekonomi.
Tshedimošo mabapi le go šomiša menyetla yeo e lego gona ka mafelong a rena a diintasteri, go fihlelela thekgo ya mmušo le mananeo a diputseletšo, le menyetla ya dipeeletšo ka mafapheng a mehutahuta e hwetšagala go www.thedti.gov.za goba ka Lefelong la Kgokagano le Badiriši la Kgoro ya Kgwebišano le Diintasteri (dti) go 0861 843 384.
1.8. Kabinete e swabišitšwe ke sephetho seo se tšerwego ke General Motors South Africa (GMSA) (Pty) Ltd go fediša go tšweletšwa le go rekišwa ga difatanaga tša Chevrolet ka mo nageng.
Se se na le ditlamorago tše di sa kgahlišego go bao ba tlogo lahlegelwa ke mešomo le go ekonomi ya rena.
Mmušo o dula o ikgafile go thekga lefapha la tšweletšo ya difatanaga la ka mo nageng, e lego le bohlokwa go ekonomi le go tlhomo ya mešomo.
Ba dti ba tšwela pele go šoma mmogo le bakgathatema ka moka go fokotša seabe se. Go oketša tšweletšo ya difatanaga, go hloma mešomo le gore go be le thomelontle ye kgolo, re sa tšwa go tsebagatša semmušo kgato ya bosenyane ya Leanotiro la Melawana (IPAP) go hlahla ditiro tša rena. Kabinete e lemoga gore Isuzu, yeo e bego e dirišana le GMSA mo mengwageng ye mentši ka Afrika Borwa, e tla tšea tšweletšo go GMSA.
1.9. Kabinete e lemogile go phuhlama ga maemo a komelelo ka Kapa Bodikela le ka Kapa Bohlabela. Kabinete e ipiletša go ditšhaba go thekga mellwane ye e diretšwego tšhomišo ya meetse yeo e tsebagaditšwego ke diprofense. Sehlopha seo se bopilwego ke bahlankedi go tšwa ka Kgorong ya Meetse le Kelelatšhila, Komiti ya Bosetšhaba ya Taolo ya Masetlapelo seo se šomago le diprofense le mmušo wa selegae, se be se šoma ka mafolofolo go netefatša gore ditharollo tša lebakanyana le tša lebaka la magareng di a akgofišwa go tiišetša gore go be le tšhireletšego ya meetse ka diprofenseng tše mo lebakeng le letelele.
Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go akaretšwa bašomiši ba meetse ba ka magaeng, dikgwebo, lefapha la meepo, enetši le ba temo go šoma mmogo le go šomiša meetse ka go a seketša.
1.10. Kabinete e amogetše go lokollwa ga Sengwalwa sa poledišano sa Leano la Twantšho ya Bomenetša, leo le tlago laola Leano la Bosetšhaba la Twantšho ya Bomenetša. Kabinete e laletša setšhaba go ngwala ditshwaotshwao gomme se di lebiše go wepsaete ya Kgoro ya Peakanyo, Tekodišišo le Tshekatsheko ya Phethagatšo ya Mošomo ya: www.dpme.gov.za.
Ntwa kgahlanong le bomenetša e sa le ye nngwe ya dilo tšeo di beilwego pele go mmušo. Bomenetša le go palelwa ke maitshwaro ka go bobedi lekaleng la phraebete le la setšhaba di na le seabe seo se sa kgahlišego ka tlhabollong ya naga ya rena.
1.11. Kabinete e tšweleditše go se kgotsofale ga yona mabapi le tlhaselo ya inthaneteng ya lefase ka bophara, yeo e begilwego bjalo ka tlhaselo ye kgolokgolo ya inthaneteng go fihla mo lebakeng le.
Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go hlokomela ka fao go hlokagalago ge ba šomiša mekgwa ya elektroniki ya kgokagano goba ya go sepediša tšhelete.
Go šomišwa ga softewere ya twantšho ya dibaerase ya bjale yeo e sekenago seemo kgafetšakgafetša le gona go a šišinywa.
1.12. Kabinete e hlobja boroko ke ditiragalo tša moragorago ka Eskom. Kabinete e dumela gore taba ya mabapi le go thwalwa leswa ga Morena Brian Molefe bjalo ka Mohlankedimogolophethiši wa Eskom e pele ga dikgorotsheko le ka Palamenteng, gomme ka go realo e tla hlompha ditshepedišo tše.
Mopresidente le ge go le bjale o hlomile Komiti ya Ditona (IMC) yeo e bopilwego ke Ditona tša Dikgwebo tša Mmušo, Enetši, Ditšhelete le Toka le Ditirelo tša Tshokollo ya Bagolegwa. IMC e kgopelwa go kgoboketša dintlha ka nepo ya gore e tle e kgone go hlahla Kabinete ka ga ka fao e ka šomanago le ditaba tša mohuta woo ka moso. Mokgokaganyi wa komiti ye ke Tona ya Toka le Ditirelo tša Tshokollo ya Bagolegwa, Morena Michael Masutha.
2. Diphetho tša kabinete
2.1. Kabinete e dumeletše go phatlalatšwa ga Tšhata ye e Lekodišišitšwego ya Maatlafatšo ya Ekonomi ya Bathobaso ye e Akaretšago Bohle ya intasteri ya Meepo le Diminerale ya Afrika Borwa ka 2017. Tona ya Methopo ya Diminerale Mosebenzi Zwane o tla fana ka tshedimošo ge tšhata ye e tsentšwe ka gare ga kuranta ya mmušo.
2.2. Kabinete e amogetše Leano la Bosetšhaba leo le Bušeleditšwego la Maphoto a Radio la 2017 ke Tona ya Mananeokgoparara a Dikgokagano le Ditirelo tša Poso. Kabo ya spekthramo ke Khonferentshe ya Lefase ya Kgokagano ka ga Radio e na le seabe se bohlokwa go kgolo ya ekonomi ka Afrika Borwa.
Leano la Bosetšhaba la Maphoto a Radio la 2017 ke mothopo wa kakaretšo wa kabo ya spekthramo sa maphoto a radio go ditirelo tše di fapafapanego tša dikgokagano tša radio. Leano la Bosetšhaba leo le Bušeleditšwego la Maphoto a Radio la 2017 le netefatša gore Afrika Borwa e sepelelana le Melawana ya Radio ya Boditšhabatšhaba ye e dumeletšwego yeo e amogetšwego ka go khonferentshe ya Boditšhabatšhaba ya Mokgatlo wa Mananeokgoparara a Dikgokagano (ITU) ya 2015.
2.3. Kabinete e dumeletše Leano la Polokego ya ka Meetseng a ka Gare ga Naga. Leano le, ka go diriša Bolaodi bja Polokego ya Diphedi tša ka Meetseng bja Afrika Borwa, le bea melawana le go maatlafatša ditshepedišo tša go dumelela le go dira ditumelelano tša go aba dilaesentshe tša diketswana tšeo di sepelago ka meetseng a ka gare ga naga. Se se tla netefatša polokego ya dikepe tše nnyane ka meetseng a ka gare ga naga.
2.4. Kabinete e dumeletše Leano la Merwalo ya Tseleng. Leano le le ikemišeditše go hloma tlhako ye e kopantšwego ya taolo le ya tšhomišo yeo e tlago dumelela Afrika Borwa go fihlelela maemo a makaone a boditšhabatšhaba a ditshepedišo tša merwalo ya tseleng.
Ditšhišinyo ka mo go leano le di tla maatlafatša go šoma gabotse ga phethagatšo ya molao, go tšwetša pele polokego mebileng, go kaonafatša tšhireletšo ya mananeokgoparara, go fokotša diabe go tikologo, le go hloma tlhako ye e kopantšwego ya phadišano yeo e laolwago go bona gore e na le boleng yeo go yona lefapha la merwalo ya tseleng le ka tšwelago pele go direla dinyakwa tša ekonomi ya Afrika Borwa.
2.5. Kabinete e dumeletše ditlamo tša Khamphani ye e Tšweletšago Ditšhelete tša Tšhipi ya Afrika Borwa tša ditšhelete tša tšhipi tšeo di phatlalatšwago setšhabeng le tša kgoboketšo ya ditšhelete tša segopotšo tša 2017 le tša 2018.
Ka go dirišana le Kabinete, molokoloko wa ditšhelete tše diswa di dirilwe tšeo di emetšego setšo, tokologo le temokrasi ka fase ga morero wa: “Re Keteka Afrika Borwa”. Ngwagakgolo wa matswalo a Mogale wa Ntwa ya Tokologo Oliver Reginald Tambo o kgethilwe bjalo ka hlogotaba ya mathomo yeo e swanetšego go laetšwa mo ditšheleteng tše.
Go tsebagatšwa ga tšhelete ya tšhipi e mpsha ya R50 (ya 1oz, ya silibera ya seteling), tšhelete ya tšhipi ya R500 (ya 1oz, ya gauta ya dikharete tše 24) le tšhelete ya tšhipi ya R50 (ya metale wa methopo wa aloye) tša go keteka segopotšo sa ngwaga wa bo 100 go tloga mola OR Tambo a belegwago.
2.5.1. Ditlhamo tša molokoloko wa ditšhelete tša tšhipi tša segopotšo tše di latelago tša 2017 le tša 2018 di dirilwe:
a. Molokoloko wa ditšhelete tša tšhipi tša 2017: Keteko ya Ngwagakgolo wa Oliver Reginald Tambo;
b. Dišhelete tša tšhipi tšeo di phatlalatšwago setšhabeng tša 2017: Tšhelete ya tšhipi ya R5 yeo e laetšago Sefoka sa Bagwera ba OR Tambo;
c. Molokoloko wa ditšhelete tša tšhipi tša Mophrothea tša 2017: Bophelo bja Mogale – Nelson Mandela;
d. Molokoloko wa ditšhelete tša tšhipi tša R1 tša 2017: Digagabi tša Afrika Borwa – Marabe;
e. Molokoloko wa ditšhelete tša tšhipi tša Batho le Madulo a Diphedi tša 2018 tša Mokgatlo wa tša Thuto, Mahlale le Setšo wa Mokgatlo wa Dinagakopano (UN): Mothopo wa Madulo a Diphedi wa Waterberg;
f. Molokoloko wa ditšhelete tša tšhipi tša 2018: ‘Lesolo la Dikatse tše Kgolo’ la Mokgatlo wa tša Thutafase wa Bosetšhaba’ – Tau;
g. Tšhelete ya tšhipi ya 2018: 2018 FIFA World Cup RussiaTM.
3. Ditiragalo tše di tlago
3.1. Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go thekga Beke ya Tšhireletšo ya Bana go tloga ka la 28 Mopitlo go fihla ka la 4 Phupu ka fase ga morero wa: “A re šireletšeng bana go iša Afrika Borwa pele”. Tšhireletšo ya bana ba rena ke mošomo le maikarabelo a maAfrika Borwa ka moka; batswadi, bahlokomedi ba bana, batho le ditšhaba.
Bjalo ka setšhaba re na le mošomo wa go dira tše ntši go netefatša gore batho bao ba lego kotsing setšhabeng sa rena ga ba tlaišwe. Go tšwa go rena go thibela tlhokomologo ya bana, tlaišo, dikgaruru le go šomiša bana bošaedi.
Kabinete e hlohleletša mafapa ka moka a setšhaba sa rena go šoma mmogo go hlama ditšhaba tše di bolokegilego le tše di phetšego gabotse gore bana ba rena ba kgone go atlega.
3.2. Ge go ketekwa ngwagakgolo wa OR Tambo, Afrika Borwa e tla keteka Kgwedi ya Bafsa ka Phupu 2017: “Ngwaga wa OR Tambo: Re Tšwetša pele Go Kgatha tema ga Bafsa ka Ekonoming.”
Mo kgweding ye ka moka mmušo o tla swara dikopano tše mmalwa go akaretšwa dipontšho tša bafsa, dingangišano le mafelo a bafsa a bohlami bja kgwebo go bontšha dibaka tše di lego gona go bafsa, le go ba hlohleletša go amogela mekgwa ya thuto le ya boetapele bja OR Tambo.
Kabinete e hlohleletša bafsa ka moka go sekaseka mananeo ao a fapafapanego a thekgo le a thuto ao mmušo o dirilego gore a hwetšagale ka nepo ya gore ba kaonafatše dibaka tša bona le go tšwetša pele go kgatha tema ga bona ka ekonoming.
3.3. Kabinete e ipiletša go bengmešomo ka moka go tsenya letsogo go lesolo le le tlago la Iša ngwana wa mosetsana mošomong ka la 25 le la 26 Mopitlo. Nepo ya se ke go bontšha basetsana ba Kreiti ya 10 go fihla go ya 12 dikgetho tša mešomo tše di fapafapanego.
3.4. Mopresidente Zuma o tla re ka Labone la 25 Mopitlo 2017, a swara mokete wa bosetšhaba wa Letšatši la Afrika la 2017 ka Ntlong ya Baeti ba Mopresidente ya Sefako Makgatho ka Pretoria. Se ke ditiragalo le mananeo ao a ketekago Kgwedi ya Afrika ka fase ga morero wa: “Ngwaga wa OR Tambo: Re aga Afrika ye Kaone le Lefase le Lekaone”. Segopotšo sa ngwaga le ngwaga sa Letšatši la Afrika se keteka go hlongwa ga Mokgatlo wa Selekane sa Afrika ka 1963.
Ge re fetša Kgwedi ya Afrika, Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go dirišana le maAfrika Borwa a mangwe ao a dulago ka Afrika Borwa le dinageng tše dingwe ka khonthinenteng go netefatša gore selete sa rena le Afrika ka moka di a atlega.
Gape go tšwa go batho ka moka bao ba dulago ka gare ga naga ya rena, go maAfrika Borwa ka moka le batšwantle go obamela melao ya naga. Mmogo re swanetše go lwantšha leuba la go gweba ka batho, go utswa batho, le tlaišo ya basadi le bana.
4. Melaetša ya ditebogišo
4.1. Kabinete e lebogiša sehlopha sa kalafo sa Yunibesithi ya Stellenbosch le Sepetlele sa Thuto sa Tygerberg seo se bopilwego ke Moprofesara Andre van der Merwe, Ngaka Alexander Zuhlke, Moprofesara Rafique Moosa, Ngaka Amir Zarrabi le Ngaka Zamira Keyser. Ba sa tšwa go dira pšalo ya bobedi ya setho sa bonna, gomme se sa e dira lefelo la kalafo la mathomo mo lefaseng go dira se gabedi ka katlego.
Katlego ya tshepedišo ye ka diatleng tša sehlopha sa rena sa pšalo ya ditho ke taetšo ya bokgoni le botsebi bja maemo a godimo bjo bo lego gona ka lekaleng la maphelo a setšhaba ka Afrika Borwa.
4.2. Kabinete e lebogišitše iSimangaliso Wetland Park ge e hweditše Sefoka sa Bokgoni go Tshekatsheko ya Dipuku tša Ditšhelete ka go Difoka tša Bokgoni ka go Lefapha la Setšhaba tša Mokgatlo wa Bahlakiši ba Dipuku tša Ditšhelete bao ba Dumeletšwego wa Afrika Borwa (SAICA) pejana mo kgweding ye.
Sefoka se se lemoga ge Serapa se se hweditše bohlakiši bjo bo-kaone bja dipuku tša ditšhelete mo mengwageng ye mehlano ka go latelana. iSimangaliso e begilwe bjalo ka Lefelo la Bohwa la Lefase la mathomo ka Afrika Borwa ka Manthole 1999.
4.3. Kabinete e lebogiša lenaneo la Re Šoma ka Mello ge le hweditše leswika go tšwa go Mmušo wa Alberta ka Canada e le go keteka thušo ye e abilwego ke lenaneo le go laola mello ya dihlaga ka Profenseng ya bona ka 2016. Lenaneo la Re Šoma ka Mello ke Lenaneo leo le Katološitšwego la Mešomo ya Setšhaba (EPWP) leo le ikemišeditšego go fana ka dibaka tša mešomo go bafsa le go basadi.
5. Melaetša ya mahloko
5.1. Kabinete e ba le Mopresidente Zuma le setšhaba sa boditšhabatšhaba ge a kgalema ka bogale tlhaselo ya botšhošetši ka Manchester Arena ka Manchester ka Engelane, yeo e feleditšego ka mahu le dikgobalo tša bana le bafsa ba mmalwa.
Kabinete e lebiša mahloko a yona go mmušo le go batho ba United Kingdom, kudukudu go ba malapa le bao ba bego ba ratwa ke bahu, gomme e lakaletša bao ba gobetšego gore ba fole ka pela. Ditiro tša dikgaruru le tša bogogelathoko ga di na le fao di beilwego gona setšhabeng ebile di tliša tšhošetšo go khutšo, tšhireletšo le tlhabollo.
Dipotšišo:
Mohumagadi Phumla Williams
Mogala: 083 501 0139
