Pego ya Kopano ya Kabinete ya 16 Diphalane, 2019

Kabinete e kopane ka Laboraro, 16 Diphalane 2019, mo Tuynhuys ka Motsekapa

A. Merero ye Bohlokwa Seemong sa Bjale

1. Tšhupane ya Kgoketšo ya Lefase

1.1 Kabinete e amogela dikutollo tša Tšhupane ya Kgoketšo ya Lefase ya ngwaga le ngwaga ya Foramo ya Ekonomi ya Lefase yeo e bontšhago Afrika Borwa e ile godimo go feta mafelo a šupa; gomme seo se dira gore e goke kudu babeeletši le kgonagalo ya go hlola mešomo yeo e nyakegago kudu.
1.2 Pego e bolela gore Afrika Borwa e bontšhitše ‘tšwelopele ye bohlokwa’ malebana le boleng bja institušene, go swana le go lokiša tekano ya maatla go phatlalala le makala a mmušo a go fapana, le go kaonafatša bokgoni bja taolo bja lekala la mmušo le taolo ya tirišano.
1.3 Afrika Borwa e hweditše gape dintlha tše 100 ka “tekatekano ye e kaonafaditšwego gabotse, inšorense, mebaraka ya sekoloto” gomme e lekanyeditšwe go ba ya bo 19 mo lefaseng bjalo ka hapo ya ditšhelete. Pego e file gape naga ye dintlha tša godimo go feta ka moka go ba “ye nngwe ya go ba le mananeokgoparara a dinamelwa ao a hlabologilego kudu” (e lekanyeditšwe go ba ya bo 45) gomme ka bogolo bja mmaraka (e lekanyeditšwe go ba ya bo 35).
1.4 Tekakanyetšo ye e kaonafetšego e kgonthiša gore ditsenogare tša mmušo mo go matlafatšeng metheo ye bohlokwa wa go tsošološa ekonomi di thoma go tšweletša dipoelo tše dibotse. Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go aga mo go dikatlego tše tše bohlokwa ge re Godiša Afrika Borwa Mmogo.

2. Peeletšo

2.1 Kabinete e amogela peeletšo ka Toyota Afrika Borwa ka Kenya yeo e tla bonago dikabo tša kagolefsa ya Toyota Hilux ka nageng e tšweletšwa ka lefelong la tšweletšo la khamphani ka Durban. Se se sepelelana le go kaonafatša kgwebišano ka Afrika le go matlafatša lekala la matlafatšo ya difatanaga ka kontinenteng.
2.2 Bjalo ka karolo ya go goka babeeletši ba bantši, Mopresidente Cyril Ramaphosa beke ye o boledišane le babeeletši le baetapele ba kgwebo ka thokwana ga Samiti ya Afrika ya Financial Times ya bo 6 ka London. O file polelo ya pulo mo samiting, yeo e nepišitšego merero ya kgwebo le dibaka tša dinaga tša Afrika.
2.3 Samiti ya Dipeeletšo ya bobedi ya Afrika Borwa e tla swarwa ka la 5 go fihla ka la 7 Dibatsela 2019. Khonferense e tla re gape ya nyaka go beakanya R1.2 trilione mo dipeeletšong tše difsa mo mengwageng ye mehlano yeo e tlago gomme ya godiša naga bjalo ka lefelo la dipeeletšo leo le ratwago.

3. Pabalelo ya meetse

3.1 Bjale ka ge re lebile dikgweding tša selemo, Kabinete e ipiletša go batho ka moka ka Afrika Borwa go šomiša meetse ka bohlale le tsheketšo
3.2 Kabinete e reta gape maloko a setšhaba ka kgotlelelo ya bona yeo e tšwelago pele mo nakong ya go tswalelwa moo go beakantšwego ga Protšeke ya Meetse ya Lesotho Highlands ka Taolo ya Kaonafatšo ya Lesotho Highlands le Taolo ya Thanele ya Trans-Caledon nakong ya Diphalane le Dibatsela 2019. Nepo ya go tswalelwa mo ke go dumelela tlhokomelo ya nako le nako, yeo e hlokegago ka morago ga mengwaga ye mengwe le ye mengwe ye 10.
3.3 Ditsenagare tša tšhoganetšo di dirilwe go thuša khuetšo ya komelelo ye e tšwelago pele ka Kapa Leboa. Ditsenogare ke karolo ya Kaonafatšo ya Lefase le Lenaneo la Thekgo la Balemi bao ba Kopanego. Go bile le peakanyolefsa ya R30 milione ya tsenogare ya bjako go reka le go phatlalatšwa ga furu mo ditšhabeng tša balemi bjalo ka thušo ya nakwana. Mmušo o tla oketša gape meetse ka go epa dipetse tše di borilwego mo dikarolong tšeo di amegilego tša profense.
3.4 Go tlaleletša maano a tšhoganetšo a Kgoro ya Meetse le Kelelatšhila, Kabinete e hlohleletša batho ka moka mo nageng go dula ba babalela meetse nako le nako, ka ge Afrika Borwa e le naga ya go hloka meetse.

4. Ditlhahlobo tša Setifikeiti sa Marematlou (NSC)

4.1 Kabinete e lakaletša barutwana ka moka tše dibotse ge ba itokišetša ditlhahlobo tša mafelelo a ngwaga. Ditlhahlobo tša NSC tša Mphato wa Marematlou wa 2019 di tla ngwalwa ka la 23 Diphalane go fihla ka la 28 Dibatsela. Palomoka ya barutwana ba nako ka moka ba 629 197 le ba nakwana ba 122 471 ba ingwadišeditše go ngwala ditlhahlobo.
4.2 Khansele ya Kgonthišo ya Boleng ka Thutong ya Kakaretšo le Tšwelopele le Tlhahlo (Umlusi) e kgonthišitše gore Kgoro ya Thuto ya Motheo (DBE) le dikgoro tša yona tša diprofense di maemong a mabotse go laola NSC ya 2019.
4.3 Kabinete e hlohleletša batswadi le bahlokomedi go thekga bana ba bona ka tsela ye nngwe le ye nngwe yeo e kgonagalago ge ba itokišetša leeto la bona la mengwaga ye 12 ya sekolo. Ditšhaba di hlohleletšwa go hlola tikologo ye botse gore bana ba ngwale ditlhahlobo tša bona tša mafelelo.

5. Setlamo sa Thušo ya Ditšhelete tša Baithuti sa Setšhaba (NSFAS)

5.1 Kabinete e hlohleletša baithuti ka moka bao ba nago le maswanedi a thušo ya NSFAS ya ngwaga wa dithuto wa 2020 go dira dikgopelo. Leboo la dikgopelo tša NSFAS le buletšwe semmušo baithuti bao ba ratago go tšwetša pele dithuto tša bona diyunibesithing le dikholetšheng tša Thuto ya Mešomo ya Diatla le Tlhahlo (di-TVET).
5.2 Letšatšikgwedi la go tswalela dikgopelo tša thušo ya NSFAS ke bošegogare ka la 30 Dibatsela 2019. Baholegi ka moka ba setlamo ba gonabjale ga se ba swanela go dira dikgopelo.

6.1 Sehla sa Motšhelo

6.1 Kabinete e reta batšhedi ba motšhelo ba dimilione bao ba šetšego ba tladitše difomo tša bona tša motšhelo. Kgoboketšo ya maleba gape ye e beakantšwego gabotse e kgonthiša taolo ya ditšhelete.
6.2 Tirelo ya Motšhelo ya Afrika Borwa (SARS) e tla bulwa ka Mekibelo go tloga ka 8:00 go fihla ka 13:00 mo kgweding ya Diphalane 2019 go thuša batšhedi ba motšhelo go iša d but ifomo tša bona tša motšhelo.
6.3 Batšhedi ba Motšhelo ba gopotšwa go swara dipalelo ka moka le dirasiti go thekga tshepetšo ya go tlatša difomo. Batšhedi ba Motšhelo ba hlohleletšwa kudu go šomiša mekgwa ya titšitale ya SARS eFiling le SARS MobiApp yeo e abago dibopego tšeo di kaonafaditšwego tšeo di fihlelelwago ke bašomiši letšatši le lengwe le le lengwe bošego le mosegare.

7. Dikgaruru tšeo di Ikadilego ka Bong le Dipolao tša Basadi (GBVF)

7.1 Kabinete e reta matseka a Lekala la Dikgaruru tša Lapa, Tšhireletšo ya Bana le Bosenyi bja Thobalano la Ditirelo tša Maphodisa a Afrika Borwa ka KwaZulu-Natal, bao ba šomilego ka maatla gore ba hwetše dikotlo tše 35 tša maphelo ka moka kgolegong le tše dingwe tša mengwaga ye 621 kgolegong go basenyi ba melato ya thobalano mo nakong ya Lewedi fela.
7.2 Kabinete e dula e ikgafile go matlafatša diinstitušene tša mmušo go kgonthiša gore basenyi ba GBVF ba swarwa ka pela gomme ba lebane le letsogo le maatla la molao. Kabinete e boeletša boipiletšo bja yona go setšhaba go tšwela pele go šoma le mekgatlo ya phethagatšo ya molao go fediša dikgaruru kgahlanong le bana ka Afrika Borwa.

B. Diphetho tša Kabinete

1. Leano la Methopo ye e Kopantšwego (IRP) 2019
1.1 Kabinete e dumeletše pego ya IRP2019, yeo e fago leanokakanywa la kopanyo ya enetši ya naga mo nakong ya 2030.
1.2 Ka Phato 2018, Kabinete e dumeletše go lokollwa ga kakanywa ya IRP2018 gore go boledišanwe le setšhaba ka yona, yeo e diragetšego gare ga Lewedi le Dibatsela 2018. Dikgopolo tše dintši tšeo di tšwago go setšhaba, dirutegi, ditsebi go tšwa lekaleng la enetši le bakgathatema ba maleba go swana le Tlhabollo ya Ekonomi ya Setšhaba le Khansele ya Mešomo le Komiti ya Potfolio ya Enetši, di akareditšwe ka go IRP2019.
1.3 Leano le šišinya ditsenogare tše senyane go kgonthiša dikarabo tša naga go dinyakwa tša enetši mo nakong ye e tlago. Ditsenogare di tšwa go mokgwa wa gonabjale wa nyakego le kabo ya enetši le maikarabelo a naga lefaseng a go ba le tšweletšo ye nnyane ya maemo a tšhilafatšo ya leratadima.  Leano le ka tlhakong ya pholisi ya go latela kopanyo ya enetši ya go fapafapana yeo e fokotšago nyako ya mothopo wo mogolo wa enetši wo tee goba ye mmalwa. Le tla mpshafatšwa go sepelelana le tikologo ya lekala la enetši leo le fetogag
1.4 IRP2019 ye e amogetšwego e tla ngwalwa ka kuranteng ya mmušo gomme ya hwetšagala ka wepsaeteng ya Kgoro ya Diminerale le Enetši go www.dmr.gov.za.

2. Pego ya Pholisi ya Tekanetšo ya Nako ya Gare (MTBPS)

2.1 Tona ya Ditšhelete Tito Mboweni o hlalošeditše Kabinete ka ga MTBPS. Moragwana kgweding ye, Tona o tla alela Palamente MTBPS, yeo e tla utollago diphetogo go tekanyetšo ya setšhaba go kgonthiša tshwarelelo ya ditšhelete.
2.21 Kabinete e tshepa gore MTBPS e tla bontšha maAfrika Borwa le babeeletši gore mmušo o ikgafile go laola ekonomi ka mokgwa wa go lekanela gape wa maikarabelo.

3. Tlhako ya Tlhabollo ya Mahlakore a Mararo ya Setšhaba (NSDF)

3.1 Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya NSDF gore setšhaba se e swayeswaye. Tlhako e šišinya ditsenogare tša phetogo go dipeakanyo tša tlhabollo tšeo di arogantšwego ka merafo, tšeo di tšwelago pele go oketša go se lekalekane ga mahlakore a mararo ka mo nageng. E utolla dikarolo tša sebaka gomme ya šišinya taolo ya mafolofolo ya methopo ya tlhago le tikologo ya diphedi tša naga.
3.2 Tlhako e šišinya taetšo ya mahlakore a mararo yeo e beakantšwego go ya go tlhabollo ya ekonomi ya leago ya go swarelela ya naga, gape e aba lekala le le kopantšwego la maemo a godimo le mokgwa wa mahlakore a mararo ao a beakantšwego.

4. Pego ya Mokgwa wa Tshedimošo ya Tšhireletšo ya Leago yeo e Kopantšwego ya Setšhaba (NISPIS)

4.1 Kabinete e amogela dipoelo tša tshekatsheko yeo e dirilwego go baholegi ka moka ba thušo ya leago bao e lego barutwana ba Kreiti 12 ba 2018. Tshedimošo e tšwa go ba NISPIS, yeo e latišišago barutwana ka go šomišago dinomoro tša bona tša dipukwana tša boitsebišo, mohuta wa thušo yeo ba bego ba e hwetša le dikolo tša bona.
4.2 Go ya ka ba mokgwa wa, go barutwana ba 400 761 bao ba atlegilego mo ditlhahlobong tša bona tša NSC, 237 114 ya bona e be e le baholegi ba thušo ya leago. Ba e ka bago 36% ba amogetšwe go dira ditikrii, ba 38% ba amogetšwe go dira diploma gomme ba 26% ba amogetšwe go dira setifikeiti sa godimo.
4.3 Dipoelo di kgonthiša dipoelo tše dibotse tša ditsenogare tša mmušo, kudu mo go kaonafatšeng maphelo a bahloki le bana bao ba lego kotsing.

5. Komiti ya Ditona tša Dikgoro tša go Fapana (IMC) ya Kaonafatšo ya Naga

5.1 Kabinete e hlalošeditšwe ka tšwelopele yeo e dirilwego ke IMC ka Kaonofatšo ya Naga go potlakiša kaonafatšo ya naga le peakanyolefsa ka go lokolla naga ya mmušo go tlhabolleng madulo a batho.
5.2 Kabinete e amogetše tšwelopele yeo e dirilwego ke IMC. E dumeletše gape ditšhišinyo mo go naga ya mmušo yeo e utollotšwego. Ke dikarolo tše e ka bago tše167 tša naga ya mmušo tšeo di ka dirago dihektare tše 14 105 tšeo di lego ka fase ga Kgoro ya Mešomo ya Setšhaba le Mananeokgoparara tšeo di dumeletšwe go ka lokollwa go hlabollelwa go ba madulo a batho ka go fa Tokumente ya Go dumelela Go emela Mmušo Legato go Mokgatlo wa Tlhabollo ya Dintlo (HAD), HAD ke mokgatlo wa tlhabollo wa lekala la setšhaba la bosetšhaba woo o tšeago le go beakanya naga gammogo le go hlabolla naga le go laola protšeke ya tlhabollo ya dintlo le madulo a batho.
5.3 Kabinete e dumeletše gape gore go tšwe taelo ye e lebišitšwego go dikhamphani ka moka tša mmušo le makgotla a mangwe a setšhaba go ka lokolla naga efe goba efe ya bona.

C. Molaokakanywa

1. Molaokakanywa wa 2019 wa Tšhilafatšo ya Mawatle ka Oli (Peakanyo, Karabo le Tirišano)
1.1 Kabinete e dumeletše phatlalatšo ya Molaokakanywa wa 2019 wa Tšhilafatšo ya Mawatle ka Oli (Peakanyo, Karabo le Tirišano) yeo e fago dipoelo go Kopano ya Lefase ka ga Peakanyo, Karabo le Tirišano ya 1990.
1.2 Kopano ya lefase ya mawatle e tšweleditše mekgwa ya go šogana le ditiragalo tša tšhilafatšo ya mawatle ka oli mo nageng le ka tirišano le dinaga tše dingwe. Afrika Borwa ke leloko la Mokgatlo wa Mawatle wa Lefase, mokgatlo wa Kopanoditšhaba woo o nago le maikarabelo a go godiša polokego ya dikepe le go thibela go tšhilafatša mawatle.
1.3 Ge molaokakanywa o fetišwa go ba molao, o tla kgontšha Afrika Borwa go dira mananeo, tlhahlo le go phethagatša mananeo le ditshepedišo tša tsebišo ya go ela gabotse ga dikepe tšeo di fetago ka mabopong a Afrika Borwa.

D. Ditiragalo tše di Tlago 

1. Kopano ya Ditoropokgolo tše di Kopanego le Mebušo sa Segae (UCLG): Samiti ya Lefase ya Baetapele ba Segae le Dilete.
1.1 Kopano ya UCLG: Samiti ya Lefase ya Baetapele ba Segae le Dilete e tla swarwa go tloga ka la 11 go ya go la 15 Dibatsela mo Albert Luthuli International Convention Centre ka Durban.
1.2 Bjalo ka ge e beakantšwe ke UCLG, samiti ye ke ye kgolo go feta ka moka gape ya khuetšo lefaseng ka moka yeo e kopanyago boramotse, dikhanselara, mmušo wa segae le badirišani ba lefase. E tla ba kopano ya mathomo go latela Khonferense ya Habitat III gomme e tla amogela pego ya tšwelopele ka ga phethagatšo ya Dinepo tša Tlhabollo ya go Swarelela le khuetšo ya tšona mo maemong a fase.

2. Thakgolo ya Mopresidente ya Mmotlolo wa Tlhabollo ya Selete sa eThekwini

2.1 Thakgolo ya mmotlolo wa tlhabollo wa selete/toropokgolo mo eThekwini ka Labohlano, 18 Diphalane mo Stediamong sa Princess Magogo ka KwaMashu.
2.2 Bjalo ka karolo ya thakgolo, Mopresidente Ramaphosa o tla bula Mara Phone, yeo e lego feme ye mpsha ye kgolo ya di-smartphone ya batho ba Afrika ya Mara Group. Peeletšo ye ya theknolotši ya godimo ke karolo ya maikano ao a dirilwego mo tlhomišong ya Samiti ya Dipeeletšo ya Afria Borwa ngwaga wa go feta.
2.3 Mopresidente Ramaphosa o tla etela gape Seteišene sa Maphodisa go lebelela ditaba tša polokego le tšhireletšo mola Tona ya Maphelo, Ngaka Zweli Mkhize, a tla etela dinolofatši tša maphelo.

3. Foramo ya Ekonomi ya Russia-Afrika

3.1 Mopresidente Ramaphosa o tla eta pele kemedi ya Afrika Borwa go Foramo ya Ekonomi ya Russia-Afrika ya mathomo, yeo e tla swarwago ka Sochi, Russia go tloga ka la 23 go fihla ka la 24 Diphalane 2019.
3.2 Foramo e tla nepiša dikarolo tše bohlokwa tša tirišano gare ga Russia le dinaga tša Afrika. Dipoledišano di tla nepiša direrwa tše tharo tša metheo: “Go hlola Dikopanyo tša Ekonomi”, Go hlola Diprotšeke tša Mohlakanelwa” le “Go dirišana ka Lekaleng la Tlhokomelo le Leago.”

D. Melaetša 

1. Kabinete e romela melaetša ya mahloko go:

• Batho ba mmušo wa Japan go latela ledimo leo le sentšego go phatlalala le naga, gomme la hlola mahu a mmalwa le go senya mananeokgoparara.
   

2. Kabinete e romela ditebogišo go:

• di-Springboks ka go fihlelela makgaolakganyana a Sefoka sa Lefase sa Rugby sa 2019 ka Japan gomme e ba lakaletša tše dibotse ge ba tšwela pele mo thonamenteng.
• Tonakgolo Abiy Ahmed Ali wa Ethiopia, yo a abetšwego Sefoka sa Khutšo sa Nobel go lemoga maitapišo a gagwe a go fihlelela khutšo le tirišano ya lefase gape kudu, maitapišo a gagwe a go fediša bonaba bja nako ye telele gare ga Ethiopia le Eritrea.
• Brigid Kosgei wa Kenya ka go roba rekoto ya lefase ya basadi mo marathoneng wa Chicago. Gammogo le Eliud Kipchoge go ba mokitimi wa marathone wa mathomo go kitima lebelo la diiri tše pedi; a kitima lebelo la dikhilomitara tše 42 mo diiring tša ka fase ga tše pedi.
• Batho ba Repabliki ya Mozambique go swara dikgetho tša Mopresidente, tša Palamente le tša Diprofense ka Labobedi, 15 Diphalane 2019. Khomišene ya Kopano ya Afrika e rometše balebeledi le ditsebi tša dikgetho ka nageng go latela taletšo go tšwa go Mmušo wa Mozambique.

3. Bao ba thwetšwego mešomong

Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefatšwa ka maleba.

3.1 Maloko a Boto ya Sekhwama sa Bohlokwa sa Enetši:

a. Ngaka Monde Mnyande (Modulasetulo);
b. Mohumagadi Nolubabalo Sondlo;
c. Morena Nkululeko Poya; le
d. Moatbokheiti Priakumari Hassan.

3.2 Maloko a babolokedi ba Brand South Africa Trust:

a. Ms Thandi Tobias-Pokolo (Modulasetulo)
b. Ms Loretta Jacobus;
c. Prof Yiva Rodny-Gumede;
d. Ms Rashel Kalidass;
e. Ms Muditambi Ravele;
f. Dr Stavros Nicolaou;
g. Mr Mlungisi Lulu Johnson;
h. Mr Bushang Jacques Modipane;
i. Mr Johannes George Sebulela;
j. Dr Keabetswe Modimoeng;
k. Ms Tebogo Mamorobela;
l. Ms Sisanda Bukeka-Nkoala; le
m. Mr Andrew Madella

3.3 Maloko a Boto ya Balaodibagolo ba Institute ya Bobegaditaba bja Elektroniki bja Setšhaba bja Afrika Borwa:
a. Mohumagadi Molebogeng Leshabane (Modulasetulo)
b. Mohumagadi Bongekile Filana;
c. Mohumagadi Tobeka Buswana;
d. Profesa Christian Adendorff;
e. Morena Melvyn Lubega;
f. Mohumagadi Nomonde Hlatshaneni; le
g. Morena Lionel Adendorf.

3.4 Maloko a Boto ya Balaodibagolo Posokantoro ya Afrika Borwa

a. Ms Tshikani Colleen Makhubele (Modulasetulo);
b. Mr Ismail Mamoojee;
c. Ms Nondumiso Pumela Ngonyama;
d. Mr Kgamedi Albert Ramoadi;
e. Ms Catharina van der Sandt;
f. Ms Nonzukiso Zukie Siyotula;
g. Mr Zolani Kgosie Matthews (moemedi wa mokgatlo wa bašomi); le
h. Mr Thomas Sipho Nkese (moemedi wa mokgatlo wa bašomi).

3.5 Go thwalwa gape mošomong ga Morena Thobile Lamati bjalo ka Molaodimogolophethiši (DG) mo Kgorong ya Bašomi mengwaga ye mehlano.

3.6 Mohumagadi Simone Constance Geyer bjalo ka Motlatša Molaodimogolophethiši (DDG) mo DBE.

Dipotšišo:
Mohumagadi Phumla Williams – Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere
Mogala: 083 501 0139