11 Feb 2010
Sepikara se se Hlomphegago;
Modulasetulo wa Lekgotla la Setshaba la Diprofense;
Motlatsasepikara wa Seboka sa Maloko a Palamente le Motlatsamodulasetulo wa Lekgotla la Setshaba la Diprofense;
Motlatsamopresidente wa Repabliki, Mohlomphegi Kgalema Motlanthe;
Mohlomphegi Moahlodimogolo wa Repabliki ya Afrika Borwa le maloko ka moka ao a hlomphegago a Lefapha la Baahlodi;
Isithwalandwe Mopresidente Nelson Rolihlahla Mandela;
Mopresidente wa Peleng FW de Klerk;
Tatagorena, Mopresidente wa Peleng Kenneth Kaunda wa Zambia;
Batlatsamopresidente ba Peleng;
Ditonakgolo tse di hlomphegago le dipikara tsa diprofense tsa rena;
Modulasetulo wa SALGA le baetapele ka moka ba pusoselegae;
Modulasetulo wa Ntlo ya Bosetshaba ya Baetepele ba Setso;
Dihlogo tsa Diinstithusene tsa mmuso tseo di thekgago demokrasi ya molaotheo;
Baeng bao ba kgethegilego ba boditshabatshaba, kudukudu moetapele wa Khomisene ya Yunione ya Afrika, Mna Jean Ping;
Bagolegwa ba peleng ba dipolotiki le bagale;
Maloko a dintlo tsa botseta;
Bagasi ba ditaba ba ka Afrika Borwa le ba dinaga tsa ka ntle;
Maafrika Borwa a a rategago,
Dumelang, molweni, Goeienaand, good evening, re a le dumedisa ka moka ka gae!
Re thabetse go ba le lena ka letsatsi le le kgethegilego kudu.
Sepikara se se hlomphegago,
Ke eme pele ga gago mo bosegong bjo, mengwaga ye 20 ka morago ga ge Mopresidente Nelson Rolihlahla Mandela a tswele kgoleng. Re kgethile letsatsi le bjalo ka la go bitsa Tulo ye ya Mohlakanelwa ya Palamente go fa Polelo ya Maemo a Setshaba, go keteka nako ya diphetogo yeo e fetositsego naga ya rena. Tokollo ya Madiba e tlisitswe ke megwanto ye e bego e na le maikemisetso a batho ba Afrika Borwa.
Bagolegwa ba peleng ba dipolotiki le bagale bao ba nago le rena lehono ba bone seo ka ge ba be ba le karolo ya tshepediso yeo. Le tla gopola ka nnete gore masabasaba a naga ye, ka mekgatlo ya bona ya mehutahuta, a ile a fetola kgoeletsa ya go dira gore naga e se ke ya laolega le gore kgethologanyo e se ke ya kgona go soma ka maikemisetso.
Re keteka letsatsi le le bagolegwa ba peleng ba dipolotiki bao re ba laleditsego ka mo go kgethegilego go tla go ba le rena. Re amogela kudukudu bao ba sepetsego go tswa mose go ba mo, Helene Pastoors, Michael Dingake go tswa Botswana, Mna Andimba Toivo ya Toivo wa Swapo ka Namibia.
Re thabile go ba le maloko a sehlopha sa boramelao ba Tshekiso ya Rivonia ya mabapi le go Menola Mmuso, Mohlomphegi Morena Joel Joffe, yo gabjale a dulago London le Moahlodi Arthur Chaskalson. Re gopola gape le go dira segopotso go Mna Harry Schwarz, yo ka maswabi a hlokofetsego bekeng ya go feta. E be e le, magareng ga tse dingwe, leloko la sehlopha sa baboleledi ba Rivonia.
Re romela ditebogo tsa rena go bagwera ba rena le makhomoreiti ka setshabeng sa boditshabatshaba, ka go lwa ba na le rena go fihlelela Tokologo. Re romela kamogela ya rena ye e kgethegilego go ba lapa la Mandela. Ba bile leswao la maitapiso a batho ba bantsi bao ba kwelego bosula bja kgethologanyo. Re dumedisa baetapele ba mokgatlo wo o busago le balekane ka sebokeng sa boraro, bao ye e lego tiragalo ye e kgethegilego go fetisisa go bona.
Magagesong le bagwera,
Mo letsatsing le le hlomphegago, re swanetse go leboga bao ba bego ba le baetapele ba National Party, bao mafelelong ba ilego ba lemoga gore kgethologanyo ga e na bokamoso.
Ntumeleleng go bolela ka ga tema ye e kgathilwego ke Mopresidente wa peleng PW Botha.
Ke yena yo a thomilego dipoledisano mabapi le kgonagalo ya go lokolla bagolegwa ba dipolotiki. Mopresidente Botha o somile le Tona ya peleng ya Toka, Mna Kobie Coetzee, yo a ilego ka morago a thuswa ke Ngaka Neil Barnard le Mna Mike Louw. Ba ralokile tema ye bohlokwa ka tshepedisong ye e fihleletsego ka go lokolla Madiba.
Magagesong, maloko a a hlomphegago,
Afrika Borwa e sa tlo leboga ka botlalo, tema ye bohlokwa ye e kgathilwego ke Mopresidente wa peleng wa ANC, Khomreiti Oliver Tambo, yo a beilego motheo wa naga ye gore e be mohlala wo o phadimago wa tokologo le temokrasi.
E bile boetapele bja gagwe bjo bo kgahlisago kudu, go kgona go bonela kgole le pono ye e kwagalago gabotse tse di dirilego gore ANC e maatlafatse maikemisetso a yona a kwano ka go boledisana. Bohlale bja gagwe bo ile bja bonagala ka Kgoeletsong ya Harare, ye a e ngwadilego a ba a e eta pele. E bile se seo se beilego motheo wa ditsebiso tsa histori tse di ka se lebalwego ka Mopresidente FW de Klerk, mengwaga ye 20 ye e fetilego.
Ka mo, Mopresidente de Klerk o ile a bontsha kgotlelelo ye kgolo le boetapele bjo bo nago le diphetho. Ka letsatsi le legolo le, e reng ke lebogeng gape tema ye e kgathilwego ke mohu Mdi Helen Suzman.
Mo nakong ye telele, ebile lentsu le nnosi ka palamenteng, leo le bego le ipiletsa diphetogo.
Re leboga gape tema ye e kgathilwego ke moetapele wa Inkatha Freedom Party, Kgosi Mangosuthu Buthelezi, yo le yena a ipileditsego gore Madiba a lokollwe, gammogo le tokollo ya bagolegwa ba bangwe ba dipolotiki le go bowa ga boradipolotiki bao ba tshabetsego dinageng tsa ka ntle.
Re buseletsa ditebogo tse di tswago ka maikutlong a rena go batho ba boditshabatshaba ka thekgo ye kgolo kudu ntweng ya rena.
Ditiragalo tse ka historing ya rena di bontsha bokgoni bja rena bja go ba mmogo, le ka maemong a boima kudukudu, le go bea dikgahlego tsa naga pele ga dikgahlego ka moka.
Ka go soma mmogo, re ka dira tse ntsi.
Maloko ao a hlomphegago,
Mo ngwageng wo, re tla keteka mengwaga ye lekgolo ya go hloma ga Yunione ya Afrika Borwa, ye e hlomilwego ka 1910. Se se hlamile mmuso wa setee. Se bohlokwa ke gore, go se akaretse batho ba baso ka mo Yunioneng ye e bile se sengwe sa mabaka a magolo ao a dirilwego gore go hlongwe African National Congress ka 1912.
Ge re ketela mengwaga ye ye lekgolo ka moragonyana mo ngwageng wo, re swanetse go gopola morago moo re tswago gona bjalo ka naga.
Maloko ao a hlomphegago,
Re gopola mantsu a Madiba ge a lokollwa, ge a be a re, ke a mo tsopola:
?Ke ema pele ga lena, e sego bjalo ka moprofeta eupsa bjalo ka modiredi wa lena, batho.
Maitapiso a lena a go se fele pelo a bagale a dirile gore go, kgonagale, gore ke be mo lehono.
Bjale ke bea mengwaga ya ka ye e setsego ya bophelo bja ka ka diatleng tsa lena?.
Mantsu a a re hlohleletsa gore re se ke ra khutsa go fihla re fihlelela ditlhologelo tsa setshaba seo se se nago bohloki le tlala. Mo mengwagasomeng ye mebedi ka morago ga go lokollwa ga Madiba, naga ya rena e fetogile kudu. Mopresidente Mandela o kopantse naga ye ka nepo ya go fihlelela Afrika Borwa ya temokrasi le ye e gatetsegopele ye e se nago kgethollo ya bong le ya semorafe.
Ge re keteka go lokollwa ga Madiba lehono, a re ikgafeng gape go aga bokamoso bjo bokaone bja Maafrika Borwa ka moka, ba baso le ba basweu.
A re saleng morago tlhologelo yeo Madiba a e lwetsego bophelo bja gagwe ka moka ? tlhologelo ya setshaba sa temokrasi le se se lokologilego, seo ka go sona batho ka moka ba dulago mmogo ka setee gomme ba na le menyetla ya go lekana.
Maloko ao a hlomphegago,
Re biditse tulo ya mohlakanelwa bosego gore batho ba bantsi ka nageng ya rena, basomi le bana ba sekolo, ba kgone go ba karolo ya tiragalo ye. Re kgahlilwe ke mafolofolo a bafsa mabapi le tiragalo ye. Bana ba makgolopedi le masometshela-tshela go tswa diprofenseng ka moka ba kgathile tema ka dingangisanong tsa pele ga Polelo ya Maemo a Setshaba ka ga tema ye e kgathwago ke bafsa ntweng kgahlanong le bohloki. Re lebogisa mothopasefoka wa kakaretso, Charlotte Le Fleur wa Sekolo se se Phagamego sa Worcester, le bakgathatema ka moka ge ba somile gaboima.
Magagesong le bagwera,
Re kopane seemong sa mathata a ekonomi ya lefase.
Ngwageng wa go feta, re itemogetse go wa ga ekonomi la mathomo mo mengwageng ye 17. Mathata a a bakile gore ekonomi ya rena e lahlegelwe ke mesomo ye 900 000. Batho ba bantsi bao ba lahlegetswego ke mesomo e be e le bona bao ba bego ba fepa malapa a bona ba nnosi ka malapeng ao a hlokago.
Ka Hlakola ngwagola, mmuso, kgwebo, basomi, le baemedi ba setshaba ba ile ba kwana ka ga sehlopha sa magato ao a ka tsewago go fokotsa kgolo le seabe sa mathata a. Re ile ra phethagatsa a mantsi a magato a.
Re phethagaditse tshomiso ya tshelete ya mmuso go lwantsha go wa ga ekonomi, kudukudu ka mananeokgoparara.
Go netefatsa gore bahloki ba a bolokega, re ile ra oketsa tshelete ya thuso ya leago, gomme ra katolosa Tshelete ya Thuso ya Bana go fihla go ba mengwaga ye 14. Mo mengwageng ye meraro ye e latelago, bana ba tlaleletso ba dimilione tse pedi go tswa malapeng le magaeng ao a hlokago, ba mengwaga ya magareng ga ye 15 go fihla go ye 18, ba tla holega go Tshelete ya Thuso ya Bana. Koporase ya Tlhabollo ya Diintasteri e beetse thoko R6 pilione go thusa dikhamphani tse di wago.
Mmuso o tsebagaditse ?sekema sa tlhahlo ya basomi bao ba tswago mosomong? go fa basomi kgetho ya go ba le nako ya go hwetsa tlhahlo sebakeng sa go lahlegelwa ke mesomo. Maitapiso a a maatlafaditswe ke Lenaneo la rena la Mesomo ya Setshaba. Setshaba se tla gopola gore ka Polelong ya Maemo a Setshaba ya 2009, ke tsebagaditse gore Lenaneo la Mesomo ya Setshaba le le Katolositswego le tla be le hlomile dikgoba tsa Mesomo tse 500 000 ka Manthole 2009. Go na le dikgoba tsa mesomo tse di hlomilwego go fa batho bao ba hlokago mesomo letseno, maitemogelo a mosomo le menyetla ya go hwetsa tlhahlo.
Maloko ao a hlomphegago,
MaAfrika Borwa a a rategago, re thabile go tsebagatsa gore mafelelong a Manthole, re hlomile dibaka tsa mesomo ya setshaba tsa go feta tse 480 000, e lego 97% ya nepo ye re e beilego.
Mesomo ye e ka mafapheng a go swana le a ka kagong, ka tlhokomelong ya balwetsi bao ba lego ka gae le bao ba lego setshabeng le ka diprotsekeng tsa tikologo.
Re bone mafapha a itsego ao a kaonafetsego, ao re tlago a phethagatsa ge re gatela pele, go akaretswa go tlisa diprotseke tsa basomi ba go somisa matsogo kudu. Re a tseba gore tse le magato a mangwe di ka se fokotse ka botlalo diabe tsa go wa ga ekonomi. Re leboga moya wa go somela malapa, wa setshabeng le wa boithaopo wo o hlohleletsago batho ba bantsi go thusa bao ba amilwego kudu ke mathata a, mo dinakong tse boima tse.
Maloko ao a hlomphegago,
Dilaetsi tsa ekonomi di sisinya gore bjale re a tsoga. Tiro ya ekonomi e a gola ka Afrika Borwa, gomme re emetse kgolo ge re eya pele. Dipalopalo tsa basomi tse di lokollotswego ka Labobedi, di bontsha gore ekonomi bjale e hloma mesomo e sego go e fokotsa.
E sa le ka pela, le ge go le bjale, go ba le bonnete bja lebelo la go tsoga ekonoming. Bjale mmuso o ka se gomise magato a ona a thekgo.
Bjale ke nako ya go hloma motheo wa kgolo ye maatla ge re eya pele, le kgolo ye e tlisago mesomo ye mentsi. Lenaneo la lebaka le letelele la rena la mananeokgoparara le tla re thusa gore re gole ka lebelo.
Mananeo a rena a thuto le a bokgoni a tla oketsa tsweletso le go kgona go phadisana ga rena.
Leanotiro la rena la Melawana ya Diintasteri le nepo ya rena ye mpsha go mesomo ya pabalelo ya tlhago, di tla aga diintasteri tse maatla le tsa go thwala basomi ba bantsi. Lenaneo la rena la tlhabollo ya dinagamagae le tla kaonafatsa tsweletso ya magaeng, le maphelo a batho bao ba dulago dinagamagaeng. Seo se thekgago leano la rena la go tsoga le kgolo ya ekonomi ke lenaneo la rena la peeletso ya matlotlo.
Mo mengwageng ye e latelago ye meraro mmuso, o tla somisa R846 pilione go mananeokgoparara a setshaba.
Go dinamelwa, re tla hlokomela le go oketsa dikgokagano tsa ditsela tsa rena. Re tla netefatsa gore dikgokagano tsa ditsela tsa rena di a tshephagala, di a kgahlisa le go kopanywa gabotse le maemakepe a mawatle a rena.Go netefatsa gore go ba le kabo ya mohlagase ye e tshephagalago, re hlomile Komiti ka ga Mohlagase ye e bopsago ke Mohlakanelwa wa Ditona, go tsweletsa leano la methopo ye e kopantswego la mengwaga ye 20.
Magareng ga tse dingwe, leano le le tla lebelela go kgatha tema ga baabi ba mohlagase bao ba ikemego, le go sireletsa bahloki go ditheko tsa mohlagase tse di hlatlogago. Re tla hloma motsamaisi wa tshepediso yo a ikemego, yo a sa laolwego ke Eskom Holdings. Eskom e tla tswela pele go aga mothopo wa tlaleletso wa tsweletso ya mohlagase ya kaonafatsa tlhokomelo ya ditese tsa yona tsa mohlagase.
Go netefatsa gore go ba le tswetso pele ya ekonomi ye e akaretsago mang le mang, go thusa kgolo le tlhabollo, re hlomile Khansele ya Keletso ya Maatlafatso ya Ekonomi ya Babaso ye e Akaretsago Mang le Mang, ye modulasetulo wa yona e lego Mopresidente. Nepo ya ka pela kudu ya phetoso ya melawana e swanetse go ba go tsenatsena mo go lebeletsego go hloma mesomo go bafsa.
Dipalopalo tsa tlhokego ya mesomo go bafsa di godimo kudu go feta ka mo go lekanetsego. Go tla dirwa ditshisinyo tsa go thusa tshenyegelo ya go thwala basomi bao e lego bafsa, go hlohleletsa difeme go thwala basomi bao ba hlokago maitemogelo. Katoloso ye nngwe ya mananeo a go thwala setshaba le yona e a dirwa.
Se se akaretsa mananeokgoparara a tikologo le diprotseke tsa dithuto tsa ka morago ga marematlou le diprotseke tsa tsebo ya go bala le go ngwala, tlhokomelo ya balwetsi ka magaeng, tlhokomelo ya dikolo le maithomelo a tlhabollo ya bana mengwageng ya mathomo. Ngwagola re tsebagaditse Eitsentshi ya Bosetshaba ya Tlhabollo ya Bafsa. Re laetse eitsentshi ye go soma ka lebelo go hloma dibopego tsa yona nageng ka bophara gore e kgone go re thusa go phethagatsa mananeo a tlhabollo ya bafsa ka mmusong.
Maloko ao a hlomphegago,
Ge taolo ye e thoma mosomo ngwagola, re ile ra ikgafa go soma gaboima go aga mmuso wa tlhabollo o maatla.
Re rile e tla ba mmuso wo o tlago araba dinyakwa le ditlhologelo tsa batho, le wo o somago bokaone le ka lebelo. Ngwageng wo wa 2010, e tla ba ngwaga wa mosomo. Kokwane ye bohlokwa ya taolo ye e tla ba gore e tseba moo batho ba dulago gona, e tseba dinyakwa tsa bona le go araba ka lebelo. Mmuso o swanetse go soma ka lebelo, gaboima le gabotse.
Re tla emela gore Khuduthamaga le ba Tirelo ya Setshaba ba obamele nepo ye.
Re aga naga ye e hlaloswago ka ditiro, ka go kaonafatsa peakanyo gammogo le tlhokomelo le tekolo ya phethagatso. Gape re swanetse go kopanya magato a tekatekanyo ya bong ka gare ga Lenaneotshomo Mmuso.
Tiro ye e tla netefatsa gore basadi, bana le batho ba digole ba kgona go fihlelela menyetla ya tlhabollo. Re thabile go tsebagatsa tsela ye mpsha ya go dira dilo ka mmusong.
Mosomo wa dikgoro o tla elwa go ya ka dipoelo tsa tsona, tse di tsweletswago ka tlhokomelo le tekolo ya phethagatso. Ditona tse di nago le maikarabelo a go tsweletsa poelo ye itsego, di tla saena tumelelano ya kabo ya ditirelo ye e ngwadilwego ka botlalo le Mopresidente. E tla ahlaahla ka bophara seo se swanetsego go dirwa, gore se dirwa bjang, ke mang, mo lebakeng la nako ye kaakang le go somisa magato le methopo efe.
Ka ge le tseba, re ikgafile go dilo tse hlano tse di tlago pele: thuto, maphelo, tlhabollo ya dinagamagae le peakanyolefsa ya naga, go hloma mesomo ye mekaone, le go lwantsha bosenyi. Godimo ga moo, re tla somela go kaonafatsa go soma gabotse ga mmuso wa selegae, tlhabollo ya mananeokgoparara le madulo a batho. Re tla dira ditiro tse bohlokwa tse mmalwa gore re fihlelele dipoelo tse.
Re beile thuto le tlhabollo ya bokgoni bjalo ka dilo tse bohlokwa tsa melawana ya mmuso wo. Ka lenaneong la rena la 2010, re nyaka go kaonafatsa bokgoni bja bana ba rena bja go bala, bja go ngwala le go bala dipalo ka mengwageng ya thuto ya motheo.
Ka ntle le go dira se, re ka se kaonafatse boleng bja thuto.
Dinepo tsa rena tsa thuto di bonolo eupsa di bohlokwa.
Re nyaka gore baithuti le barutisi ba be ka sekolong, ka mphatong, ka nako, ba ithuta ba ruta diiri tse supa ka letsatsi.
Re tla thusa barutisi ka go ba fa mananeothuto a ka mehla ao a ngwadilwego ka botlalo. Go baithuti, re tla aba dipuku tsa mosomo tse di lego bonolo go di somisa ka dipolelo ka moka tse 11 tsa semmuso.
Go thoma ngwaga wo go ya pele, baithuti ka moka ba kreiti ya 3, 6 le 9 ba tla ngwala melekwana ya tsebo ya go bala le go ngwala le ya tsebopalo ye e lekantswego ke batho bao ba ikemego. Re ikemiseditse go oketsa kelo ya katlego ya melekwana ye go tloga go palogareng ya bjale ya magareng ga 35 le 40% go fihla go bonyane 60% ka 2014. Dipoelo di tla romelwa batswadi gore ba sale morago kgatelopele.
Godimo ga moo, se sengwe le se sengwe sa dikolo tsa rena tse 27 000 se tla sekasekwa ke bahlankedi go tswa go Kgoro ya Thuto ya Motheo.
Se se tla ngwalwa bjalo ka pego ka gare ga pego ya go ngwala yeo e tlago sekasekwa. Re ikemiseditse go oketsa palo ya baithuti ba marematlou bao ba nago le maswanedi a go amogelwa diyunibesithing go fihla go ba 175 000 ka ngwaga ka 2014.
Re kgopela baithuti go somisana le rena go dira se gore se atlege.
Re amogea polelo ya kgwedi ye e fetilego ka diyunione tse tharo tsa barutisi, e lego NAPTOSA, SADTU le SAOU, ya go tiisetsa boikgafo bja bona go Lesolo la Go ithuta le Go ruta ga Maemo a Godimo go thoma mathomong a 2010.
Maloko ao a hlomphegago,
Re swanetse go beeletsa ka bafseng ba rena go netefatsa gore re ba le basomi bao ba nago le bokgoni le bao ba nago le boitemogelo go thusa kgolo le tlhomo ya mesomo. Bjale re beakantse go oketsa tlhahlo ya bafsa ba mengwaga ye 16-25 ka go thuto le tlhahlo tsa godingwana. Se se tla re kgontsha go hlama sebaka sa bobedi ka thutong, go bao ba se nago maswanedi a go tsena diyunibesithing.
Re soma le dihlongwa tsa thuto ya godingwana go netefatsa gore baithuti bao ba nago le maswanedi ba hwetsa thuso ya ditshelete, ka thuso ya Sekema sa Bosetshaba sa Thuso ya Baithuti ka Ditshelete. Gape re hlomile dinepo tse di nago le dikholofelo tsa tlhabollo ya bokgoni, go tsweletsa dientsenere le boradithekniki ba tlaleletso, le go oketsa palo ya barutisi ba Dipalo le ba Saense bao ba nago le maswanedi. Gape re swanetse go oketsa palo ya bafsa bao ba tsenago mesomong go ithutela mesomo ka mafapheng a phraebete le a setshaba.
Poelo ye nngwe ye bohlokwa ke go netefatsa gore maAfrika Borwa ka moka a hwetsa bophelo bjo botelele le go phela gabotse. Re tla tswela pele go kaonafatsa tshepediso ya tlhokomelo ya maphelo. Se se akaretsa go aga le go mpshafatsa dipetlele le dikliniki, le go tswela pele go kaonafatsa maemo a mosomo a basomi ba tlhokomelo ya maphelo.
Re dirile selekane le Panka ya Tlhabollo ya Afrika Borwa go kaonafatsa go soma ga dipetlele tsa setshaba le dikantoro tsa tsona tsa dilete. Re somisana gape le Panka ya Tlhabollo ya Afrika Borwa (DBSA) le Koporase ya Tlhabollo ya Diintasteri, ka lenaneong la selekane sa setshaba le sa phraebete go kaonafatsa dipetlele le go aba ditshelete tsa diprotseke.
Maloko ao a hlomphegago,
Re swanetse go itebanya le taba ya gore mengwaga ya bophelo ka morago ga ge motho a belegwe, e theogile go tloga go mengwaga ye 60 ka 1994 go fihla ka fase ga mengwaga ye 50 lehono.
Bjale re tsenatsena se ka bogare go fokotsa mahu a masea ao a belegwago, go fokotsa go fetelwa ke bolwetsi bja HIV le go alafa HIV le bolwetsi bja mafahla (TB) gabotse. Re tla fokotsa gape mahu a masea ka go somisa lenaneo la tlhabelo ya thibelo ya malwetsi ka kakaretso. Re tla busetsa mananeo a maphelo ka dikolong.
Re tla phethagatsa dinepo ka moka tse di dirilwego ka Letsatsi la Lefase la AIDS tse di amanago le magato a mafsa a thibelo le kalafo ya HIV.
Mosomo o mogolo o gare o a dirwa go netefatsa gore mosomo wo ga o siwe ke nako.Gape re tla tswetsa pele boitokisetso bja go hloma tshepediso ya insorentshe ya maphelo ya bosetshaba.
MaAfrika Borwa a gesu,
Re soma gaboima go netefatsa gore yo mongwe le yo mongwe ka Afrika Borwa o ikwa a bolokegile ebile o bolokegile.
Re tla tswetsa mosomo wa rena pele go fokotsa bosenyi bjo bosoro le bja dikgoka, le go netefatsa gore tshepediso ya toka e soma gabotse.
Re phethagatsa maano a go oketsa palo ya maphodisa a banna le a basadi ka 10% mo mengwageng ye e latelago ye meraro.
Re thomile ntwa kgahlanong le go tseela batho difatanaga ka kgang, go hula dikgwebo le ka ntlong, gammogo le bosenyi bja bathong bja go swana le polao, go kata le go kwesa bohloko, bjalo ka dilo tse di tlago pele.
Ka moka ga rena re na le tema ye re swanetsego go e kgatha.
A re kgatheng tema ka diforamong tsa polokego ya setshaba.
A re emiseng go reka dithoto tsa go utswiwa. Na re itokisetseng go fa maphodisa tshedimoso Ka mehla ya mabapi le tiro ya bosenyi. Ka go somisana mmogo re tla fenya bosenyi.
Magagesong le baeng bao ba hlomphegago,
Mmuso wa selegae o swanetse go soma. Mebasepala e swanetse go kaonafatsa kabo ya dintlo, meetse, kelelatshila, mohlagase, taolo ya tshepediso ya go olela ditlakala le ditsela. Re swere kopano le boratoropo le balaodi ba mebasepela ngwagola. Se se ile sa re fa tshedimoso ye bohlokwa ka ga ditlhohlo tse di lego gona ka mmusong wa selagae.
Gape re etetse metse le mebasepala ya go fapafapana, go akaretswa Balfour ka Mpumalanga le Thembisa ka Gauteng.
Ka morago ga go etela Balfour, re rometse sehlopha sa maloko a ditona tse senyane go etela lefelo leo go rarolla ditaba tseo di tsweletswago ke setshaba. Ditaba tse mmalwa di setse di lebeletswe. Ke laetse ditona go lebelela ditaba tse di sa saletsego morago. Re buseletsa gore ga go na dingongorego tseo di ka fiwago bjalo ka mabaka a go dira bosenyi le tshenyo ya dithoto.
Re laetse dieitsentshi tsa tiragatso ya molao go tsea magato a boima kgahlanong le batho bao ba dirago bosenyi ka Balfour le mafelong a mangwe. Ka Manthole 2009, Kabinete e dumeletse leanotokiso la mmuso wa selegae. Se se tla netefatsa gore mmuso wa selegae o na le mabokgoni ao a nepagetsego a taolo, a tshepediso le a sethekniki.
Mo ngwageng wo wa tiro, a re someng mmogo go dira gore mmuso wa selegae e be mosomo wa mang le mang.
Re somela go mpshafatsa mafelo a baipei ao a dutsego gabotse le go aba tirelo ya maleba le go dula lefelong la naga ga malapa ao a ka bago a 500 000 ka 2014. Re beakanya go beela thoko dihekthara tse 6 000 tsa naga ya setshaba ye e dutsego gabotse go aga dintlo tsa bao ba hwetsago letseno la fase le tsa theko ya fase.
Maithomelo a mafsa a bohlokwa e tla ba go akaretsa batho bao meputso ya bona e lego godimo kudu go ka hwetsa dithuso ditshelete tsa dintlo, eupsa bao ba hwetsago letseno le lennyane kudu go ba le maswanedi a go hwetsa thuso ya tshelete ya ntlo go tswa pankeng. Re tla hloma sekhwama sa tiisetso sa R1 pilione go hlohleletsa dipanka tsa phraebete le ba lefapha la dintlo, go tsweletsa ditsweletsa tse mpsha go fihlelela nyakego ye ya dintlo.
Magagesong,
Ngwageng wo o fetilego re rile batho ba magaeng le bona ba na le tokelo ya go ba le mohlagase, meetse, dintlwana tsa boithomelo tsa meetse le ditsela.
Re rile ba swanetse go ba le mafelo a dipapadi le mafelo a mabenkele a makaone a go swana le a ditoropong.
Mo lebakeng le, re tsebagaditse lefelo leo re dirago mohlala ka lona la Lenaneokakaretso la Tlhabollo ya Metsemagaeng ka Giyani, Limpopo, ka Phato ngwageng wa go feta. Go tloga fao, dintlo tse 231 di agilwe.
Kgatelopele le yona e dirilwe go aba mananeokgoparara go thusa tlhabollo ya tsa temo, le tlhahlo ya maloko a setshaba. Phihlelelo ya dinolofatsi tsa maphelo le tsa thuto e kaonafetse. Re phethagatsa mananeo a go swana le a mafelong a supa go ralala le naga, ao a holago diwate tse 21. Ka 2014, re ikemiseditse go ba le mafelo a ka diwateng tse 160. Re nyaka gore 60% ya malapa ka mo mafelong a e fihlelele dinyakwa tsa ona tsa dijo go tswa tsweletsong ya ona ka 2014.
Gannyanegannyane re tla kgona, magagesong ba re dilo tse kgolo di thoma ka kgato ye nnyane.
Gape re swanetse go kopanya bokaone mananeo a peakanyolefsa ya naga le a thekgo ya temo. Katlego ya rena ka mo lefapheng le e tla elwa ka koketsego ya palo ya balemi ba bannyane bao ba kgonago go itirela ekonoming.
Sepikara se se Hlomphegago le Modulasetulo wa Khansele ya Bosetshaba ya Diprofense (NCOP),
Ga se rena naga ye e humilego ka meetse. Le ge go le bjale, re sa lahlegelwa ke meetse a mantsi ka lebaka la diphaephe tse di dutlago meetse le dinolofatsi tse di sego tsa lekana. Re tlo hloma magato a go fokotsa tahlegelo ya rena ya meetse ka seripagare ka 2014.
Maloko ao a hlomphegago,
Bjalo ka karolo ya maitapiso a rena a go hlohleletsa kgolo godimo ya ekonomi, re somela go fokotsa tshenyegelo ya go kgokagana ka megala. Setshaba sa Afrika Borwa se ka emela go bona phokotsego ya go tswela pele ya dikelo tsa ditefelo tsa phetisetso ya datha ka pela, tsa dillathekeng, tsa megala ya ka dintlong le ya mafelong a setshaba. Re tla somela go oketsa lebelo la phetisetso ya datha ka pela le go netefatsa tirelo ya Inthanete ya maemo a godimo, ye e sepelelanago le melawana ya boditshabatshaba.
MaAfrika Borwa a gesu,
Mmuso wo o tla netefatsa gore dithoto tsa rena tsa tikologo le methopo ya tlhago e sireleditswe gabotse, le gore e kaonafatswa kgafetsakgafetsa. Gammogo le Brazil, India le China, gomme ra oketswa ke Dinagakopano tsa Amerika (USA), ye e emetsego lefase le le hlabologilego, re tsentse letsogo kudu ka tumelelanong ye e amogetswego ka Samiting ya Phetogo ya Boso ka Copenhagen ka Manthole ngwageng wa go feta.
Le ge e le gore ga e ye kgole ka mo go nyakegago, ke kgato ye bohlokwa go tswela pele ka ge e tlama dinaga ka moka go arabela phetogo ya boso. Re tla soma gaboima le balekane ba rena ba boditshabatshaba go phethagatsa kwano ye ya go tlama ka semolao. Bjalo ka Afrika Borwa, re ithaopile go fihlelela dinepo tse di kgethegilego tsa go fokotsa tsweletso ya mesi, gomme re tla tswela pele go somela leano la rena la lebaka le letelele la phokotso ya phetogo ya boso.
Maloko ao a hlomphegago,
Re tla maatlafatsa masolo a go tswetsa pele dikgahlego tsa Afrika Borwa lefaseng ka bophara. Re tla thekga masolo a go akgofisa kopanyo ya dipolotiki le ekonomi tsa selete sa Dinaga tse di Hlabologago tsa Borwa bja Afrika (SADC), le go tswetsa pele kgwebisano le peeletso magareng ga dilete. Afrika Borwa e tswela pele go raloka tema ya boetapele ka masolong a khonthinente go maatlafatsa Yunione ya Afrika le ditho tsa yona, le go somela setee. Re tla hlokomela kudu go somela Tirisano ye Mpsha ya Tlhabollo ya Afrika, bjalo ka leano la tlhabollo ya ekonomi ka khonthinenteng.
MaAfrika Borwa a gesu,
Tirelo ya Setshaba e swanetse go arabela boipiletso bja go dira gore nako ye ya mosomo wa mmuso e be ye nngwe ya tiro ya lebelo le ya mosomo wa mmuso wo o kaonafetsego. Re nyaka bokgoni bja mosomo le go soma gaboima. Re nyaka basomi ba mmuso bao ba ikgafilego, bao ba kgonago le bao ba kgathalago ka dinyakwa tsa baagi.
Mmuso o setse o soma ka tlhabollo le phethagatso ya lenaneo la tlhabollo ya tirelo ya setshaba, tseo di tlago bea melawana le maemo a basomi ba mmuso ka mafapheng ka moka.
Maloko ao a hlomphegago,
Re tswetsa pele masolo a rena a go tlosa tsogolekobong le bomenetsa ka ditshepedisong tsa borekedi bja dithoto tsa mmuso le ka dithenthareng, le ka dikgopelong tsa mangwalo a go otlela, ka dikabong tsa ditshelete tsa thuso ya setshaba le ka dipukwaneng tsa boitsebiso, magareng ga tse dingwe. Re thabiswa ke kgatelopele yeo mmuso o e dirago ka mafapheng a mangwe. Mo bekeng ye, re kgaoditse ditefo tsa bomenetsa tsa tshelete ya thuso ya mmuso tse 32 687, tsa boleng bja R180 pilione. Komiti ya rena ya Mohlakanelwa wa Ditona ya Mabapi le Bomenetsa e nyaka ditsela tsa go fenya bomenetsa ka go bo fedisa ka botlalo.
Ka go soma mmogo, re ka dira tse ntsi.
Magagesong,
Ka ge le tseba, re tsebagaditse Mogala wo Kgethegilego wa Mopresidente go dira gore mmuso le Kantoro ya Mopresidente di fihlelwe kudu ke setshaba, le go thusa go thibolla mapheko a kabo ya ditirelo.
Mogala wo kgethegilego o emela maikemisetso a rena a go dira dilo ka mo go fapanego ka mmusong. O tlisitse diphetogo maphelong a maAfrika Borwa a mantsi. Re ka bolela mo ka Mdi Buziwe Ngaleka wa Mount Frere, yo mogala wa gagwe wa mabapi le tshelete ya phensene ya monna wa gagwe e bilego ya mathomo re e amogetsego ka letsatsi la mathomo la tirelo ye. O na le rena mo lehono.
Gape mo gareng ga rena re na le Mna Nkululeko Cele, yo a ilego a thuswa go hwetsa pukwana ya boitsebiso, ye e mo dumeletsego go ingwadisetsa dithuto ka Yunibesithing ya Theknolotsi ya Tshwane. Tse ke fela dikanegelo tse pedi gareng ga dikanegelo tse ntsi. Go tse le mehlala ye mengwe, re bona bofokodi bjo bo swanetsego go phosollwa ke mafapha a mehutahuta a mmuso.
Ka tshomisano le sepikara, re laleditse kemedi ya mekgatlo ye mentsi go tswa ka Palamenteng go etela senthara ya megala, gore Maloko a Palamente a kgone go hwetsa tiragalo ye ba iponetsego yona ya mathomo ya mosomo wo o dirwago.
Magagesong le bagwera,
Ke adile dintlha tse bohlokwa tsa maano a rena a 2010, boikgafo bja rena bja mohlakanelwa bjalo ka mmuso wa batho ba Afrika Borwa. Polelo ya Maemo a Setshaba e aba kakaretso ya leanotiro la rena. Ditona di tla aba dintlha ka dipolelong tsa bona tsa Ditekanyetso.
Maloko ao a hlomphegago, maAfrika Borwa a gesu,
Ka Dibatsela ngwageng wo, re tla keteka mengwaga ye 150 ya mola Maindia a fihlago ka Afrika Borwa.
Se se fa sebaka sa go leboga seabe se bohlokwa se setshaba sa Maindia se bilego le sona ka mafapheng a basomi, kgwebo, saense, dipapadi, sedumedi, bokgabo, setso le phihlelelo le tiisetso ya temokrasi ya rena.
Magagesong le bagwera,
E re ke tseeng sebaka se go lebisa mahloko a rena gape go Mmuso le batho ba Haiti ka ga masetlapelo a magolo ao a ba wetsego. Re thabiswa ke gore dihlopha tsa rena tsa pholoso di ile tsa kgona go ya le go thusa. Ke rata kudukudu go leboga moAfrika Borwa o tee yo a sa kego a palelwa ke go thusa dinakong tsa masetlapelo, le go thusa go tswetsa pele nepo ya setshaba se se kgathalago. Re amogela Ngaka Imtiaz Sooliman wa Gift of the Givers ka mo ntlong ye lehono.
MaAfrika Borwa a gesu,
Go ba benggage ba Sebjana sa Lefase sa FIFA go dira gore 2010 e be ngwaga wa tiro. Re tsere mengwaga ye mentsi re itokisetsa Sebjana se sa Lefase. Re setse ka dikgwedi tse tharo fela.
Gomme re ikemiseditse go dira gore se atlege. Mananeokgoparara, tshireletso le dipeakanyo tsa dikgokaganyo di dirilwe go netefatsa gore re ba le phadisano ye e atlegilego.
Bjale ka setshaba, re kolota ditebogo tsa rena tse kgolo go Komiti ya Ditokisetso tsa ka Nageng ya 2010 ka mosomo wa bona wo o kgahlisago.
Re lakaletsa Modulasetulo wa Komiti ya Ditokisetso tsa ka Nageng, Irvin Khoza, Mohlankedimogolophethisi Danny Jordaan le mohlahli wa Bafana Bafana, Carlos Alberto Parreira, mahlatse le mahlogonolo mo dikgweding tse di tlago.
Mopresidente Mandela o be a raloka tema ye bohlokwa go thusa naga go thopa ditokelo tsa go ba monggae wa tiragalo ye kgolo ye. Bjale re swanetse go dira gore Sebjana sa Lefase se atlege kudu e le go mo hlompha. Magagesong, gape a re thekgeng sehlopha sa bosetshaba Bafana Bafana.
Ke nna wa ba bangwe bao ba dumelago gore Bafana Bafana e tlo re tlisetsa dimaka. Se bohlokwa kudukudu ke gore, ebang le dithekethe magageso!
Ka moka ga rena a re rekeng dithekethe ka nako gore re tle re kgone go ya dipapading.
MaAfrika Borwa a gesu,
Ge re keteka go lokollwa ga Madiba kgolegong lehono, re ikgafa gape go tlisa poelano, botee bja setshaba, tlhokego ya semorafe le go aga bokamoso bjo bokaone re le mmogo bjalo ka maAfrika Borwa, ba baso le ba basweu. Re hlahlwa ke seo Madiba a se boletsego ge a be a le ka kgorong ya tsheko, gore, ke a mo tsopola:
?Bophelong bja ka ke ikgafile mo ntweng ye ya batho ba Afrika.
Ke lwele kgahlanong le kgatelelo ya batho ba basweu, ebile ke lwele kgahlanong le kgatelelo ya batho ba baso.
Ke hlologetse kgopolo ya setshaba sa temokrasi se se lokologilego, seo ka go sona batho ka moka ba dulago mmogo ka kwano, gomme ba na le menyetla ya go lekana.
Ke kgopolo ye ke tshephago go e phelela, le go e fihlelela.
Eupsa ge go hlokagala, ke kgopolo ye ke ikemiseditsego go hwa ka lebaka la yona?.
Ka go hlohleletswa ke motho wa go tuma kudu e lego Madiba, ke ikwa ke hlomphega go gafela Polelo ye ya Maemo a Setshaba ya 2010 go bagale le bagaleadi ba rena, bao ba tumilego le bao ba sego ba tuma, ba go tsebega le bao ba sa tsebegego. A re someng mmogo go dira gore ngwaga wo wa tiro e be wa katlego go naga ya rena.
Ke a leboga.
Issued by: The Presidency
11 February 2010
Issued by: The Presidency
