14 Feb 2013
Sepikaram se se Hlomphegago sa Seboka sa Maloko a Palamente,
Modulasetulo wa Lekgotla la Setšhaba la Diprofense (NCOP);
Motlatšasepikara wa Seboka sa Maloko a Palamente le Motlatšamodulasetulo wa (NCOP);
Motlatšamopresidente wa Repabliki, Mohlomphegi Kgalema Motlanthe;
Mopresidente wa Peleng Thabo Mbeki le Mohumagadi Mbeki,
Mopresidente wa Peleng De Klerk le Mohumagadi De Klerk,
Batlatšabapresidente ba Peleng Bahumagadi Phumzile Mlambo-Ngcuka le Baleka Mbete,
Mohlomphegi Moahlodimogolo wa Repabliki, le maloko ka moka ao a hlomphegago a Tirelo ya Molao;
Mohlomphegi Peeroo, Modulasetulo wa Foramo ya Palamente ya Dinagatlhabologo tša Borwa bja Afrika,
Ditona le Batlatšaditona bao ba hlomphegago,
Ditonakgolo le Dipikara tše di hlomphegago tša Diprofense tša rena ;
Modulasetulo wa Mokgatlo wa Pušoselegae
wa Afrika Borwa le baetapele ka moka ba pušoselegae;
Modulasetulo wa Ntlo ya Bosetšhaba ya Baetepele ba Setšo;
Dihlogo tša Diinstitušene tša mmušo tšeo di thekgago temokrasi ya molaotheo Mmušiši wa Panka ya Resefe; Mohumagadi Gill Marcus,
Motlatšamodulasetulo wa Khomišene ya Peakanyo ya Bosetšhaba (NPC) le Motlatšamopresidente wa ANC, Morena Cyril Ramaphosa le Bahlankedi ka moka ba ANC,
Baetapele go tšwa go mafapha a kgwebo, a dipapadi, a setšo, a sedumedi le mafapha ka moka,
Maloko a dintlo tša batseta, Baeng bao ba kgethegilego le bao ba hlomphegago,
Maloko a a hlomphegago,
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Thobela go lena ka moka, sanibonani nonke, molweni, dumelang.
E re ke lebogeng Bahlankedi bao ba Dutšego Ditulo ge ba mphile sebaka se go boledišana le tulo ya mohlakanelwa ya Palamente ka ga lenaneotiro la rena la 2013.
Re dumediša bohle bao ba bogetšego kgašo ye ba le ka magaeng a bona le ka mafelong a go bogela a Tirelo ya Dikgokagano le Tshedimošo ya Mmušo nageng ka bophara, go akaretšwa ka Khayelitsha, Nyanga le Gugulethu mo Motsekapa.
E re ke lebogeng gape ka moka bao ba bilego le seabe go rulaganyeng ga polelo ye. Ke amogetše melaetša e mmalwa ka emeile, ka twitter le ka Facebook.
Ke tšere gape nako le baithuti ba Kreiti ya 12 bao ba boletšego maikutlo a bona ka ga seo se swanetšego go ba ka polelong. Ke hweditše maikutlo a bona a tloga a na le tshedimošo kudu ebile a tletše ka tsebo.
Maloko a a hlomphegago,
Magagešong le bagwera,
Ka la 15 Phato ngwaga wa go feta, NPC e fane ka Leanotlhabollo la Bosetšhaba (NDP), e lego ponelopele ya naga mo mengwageng ye e latelago ye 20, go Mopresidente ka mo ntlong ye e hlomphegago ye.
NDP e na le ditšhišinyo tša go rarolla mathata a bohloki, a tlhokego ya tekatekano le tlhokego ya mešomo.
Ke leanopeakanyo la Afrika Borwa fao e lego gore batho ka moka ba tla ba le meetse, mohlagase, kelelatšhila, mešomo, dintlo, dinamelwa tša bohle, phepo ya maleba, thuto, tšhireletšo ya tša leago, tlhokomelo ya maphelo ya maemo a godimo, boitapološo le tikologo ye e hlwekilego.
Phihlelelo ya dinepo tše e laeditše gore e boima mo nakong ye e sa tšwago go feta ka lebaka la go wa ga ekonomi lefaseng ka bophara.
Mathatha ka lefelong la mebaraka ya ditšhelete la Eurozone a ama ekonomi ya rena ka ge Eurozone e le mogwebišani wa rena yo mogolo, yo a tšeago dipersente tše e ka bago tše 21 ya diromelwantle tša rena.
Kgolo ya rena ya Palomoka ya Boleng bja Ditšweletšwa tša Naga go emetšwe gore e tla ba go palogare ya dipersente tše 2.5 , go tloga fase go dipersente tše 3.1 mo ngwageng wo o fetilego. Re hloka dikelo tša kgolo tša go feta dipersente tše 5 gore re kgone go hloma mešomo e mentši.
NDP e hlagiša ditsenogare tše di ka beago ekonomi seemong se sekaone. Nepišo ya go hloma mešomo e beilwe go dimilione tše 11 ka 2030 gomme ekonomi e swanetše go gola ka makala a mararo gore e kgone go hloma mešomo ye e nyakegago.
Ka kopanong ya ka ye e fetilego le ba lekala la kgwebo, lefapha le laeditše gore ekonomi e gole ka makala a mararo, re swanetše go tloša mapheko a itšego.
Re tla rerišana le ba kgwebo, bašomi le badirišani ba bangwe ba rena ba setšhabeng go nyaka ditharollo. Ga go lebotho le tee leo le šomago le nnoši leo le ka fihlelelago maikemišetšo ao re ipeetšego ona.
Maloko a a hlomphegago,
Bjale ke rata go bega ka ga kgatelopele ye e dirilwego go tloga mola go dirwago Polelo ya Maemo a Setšhaba gape le go ahlaahla lenaneotiro la rena la 2013.
Ke tla lebelela dilo tše hlano tše bohlokwa tše di tlago pele – e lego thuto, maphelo, ntwa kgahlanong le bosenyi, go hloma mešomo e mekaone gammogo le tlhabollo ya dinagamagae le peakanyoleswa ya naga.
Ngwaga wa go feta, ke boletše le setšhaba ka ga maano a mmušo ka ga mananeokgoparara.
Mafelelong a Hlakola mo ngwageng wo, go thoma ka 2009, mmušo o tla be o šomišitše dipilione tše 860 tša diranta ka ga mananeokgoparara. Diprotšeke tša mehutahuta di a phethagatšwa nageng ka bophara. Ke tla ahlaahla tše mmalwa fela.
Go agwa ga kgato ya mathomo ya Kgodišo ya Meetse a Noka ya Mokolo le ya Crocodile e thomilwe gomme e tla aba karolo ya meetse ao a nyakegago ka ditešeng tša mohlagase tša Matimba le Medupi.
Go agwa ga lenaneo la phatlalatšo ya meetse la Letamo la De Hoop go thomilwe ka Diphalane ka 2012, go aba meetse ka mebasepaleng ya dilete tša Greater Sekhukhune, Waterberg le Capricorn.
Re swanetše go tloša go sepetšwa ga malahla ka ditsela re go iše ka ditimeleng ka Mpumalanga, ka nepo ya go šireletša ditsela tša profense. Go realo go ra gore go agwa ga seporo sa ditimela sa Majuba go tla thomišwa mo nakong ye e sa fetšego pelo.
Re ikgafile gape go kaonafatša tshepedišo ya diphahlo le kopanyo ya tša ekonomi ka go šomiša kgokaganyo ya ditsela tša Durban-Free State-Gauteng le tsela ya go sepetša dinamelwa tša merwalo ya ka diintastering.
Mabapi le se, mošomo o montši o a dirwa mo go hlabolleng tsela ya ka gare ya City Deep ka Gauteng.
Mošomo wa mathomo o thomilwe ka katološong ya Pier 2 ka Boemakepeng bja Durban.
Gomme sa boraro, naga e rekilwe go tlo aga boemakepe bjo boswa bja go epša ka boemafofaneng bja Kgale bja Durban.
Ka Kapa Bohlabela, ke butše semmušo boemakepe bja Ngqura gomme bjale mošomo o tšwela pele go aga lefelo le legolo le leswa la dikepe tša merwalo tša mehutahuta.
Letamo la Umzimvubu le bohlokwa ka maphelong a batho ba magaeng. Mošomo wa ditokišetšo o thomilwe gore mošomo wa go aga o thomišwe ngwageng wo o tlago.
Go mpshafatšwa ga bofofelo bja boemafofane bja Mthatha le mafelo ao batho ba tsenelago le go namela gona difofane gammogo le go agwa ga Tsela le Leporogo la Bohwa la Nkosi Dalibhunga Mandela go tšwela pele mo lebakeng le.
Ke kgopetše gore mošomo ka Profenseng ya Leboa Bodikela o akgofišwe go tšwela pele ka ge go na le tšhalelomorago e kgolo ka profenseng yeo, kudukudu ka go abelweng ga mohlagase, go agweng ga dikolo, dikliniki, ditsela le kabo ya meetse mo mengwageng ye e latelago ye mebedi.
Go kaonafatša go sepetšwa ga boraletšhipi le go bula lebopo la ka bodikela la naga, re katološitše bontši bja ditimela ka go aba tše dingwe tše 11.
Kgato ya mathomo ya katološo ye – e lego go oketša bogolo bja boemakepe bja boraletšhipi ka Saldanha go fihla go ditone tše dimilione tše 60 ka ngwaga – e phethilwe semmušo ka Lewedi ngwageng wo o fetilego.
Mošomo wa go aga o tšwela pele ka ditoropong tše hlano – e lego ya Motsekapa, ya Nelson Mandela Bay, Rustenburg, eThekwini, le Tshwane go kopanya mekgwa ye e fapafapanego ya dinamelwa – e lego ya pese, thekisi le setimela.
Ka lefapheng la tša mohlagase, re adile dikhilometara tše 675 tša methalo ya mohlagase go kgokaganya disenthara tša ekonomi tše di golago ka lebelo le gape go tliša mohlagase dinagamagaeng.
Godimo ga fao, mmušo o saenne dikonteraka tša boleng bja R47 pilione ka lenaneong la mohlagase wa go šomišwa leswa.
Se se akaretša diprotšeke tše 28 ka ditheknolotšing tša go tšweletšwa ka phefo, ka mohlagase wa letšatši, le ditheknolotši tša meetse tšeo di tlogo tšweletšwa ka Kapa Bohlabela, Kapa Bodikela, Kapa Leboa le ka Foreisetata.
Re hlomile sekhwama sa bosetšhaba sa tlhokomelo ya tikologo sa diranta tše dimilione tše 800 mo ngwageng wo o fetilego. Go fihla mo lebakeng le, dipeeletšo tša go feta diranta tše dimilione tše 400 ka diprotšekeng tša ekonomi ya mabapi le tikologo di šetše di dumeletšwe go šomišwa ka mebasepaleng, ka ditheong tše dingwe tša mmušo, ka mekgatlong ya setšhaba le ka lefapheng la poraebete go ralala le diprofense ka moka.
Re abile gape dikisara tše 315 000 tša meetse a go bidišwa ka mohlagase wa letšatši go thoma ka Pherekgong ngwageng wo, gomme bontši bja tšona di filwe ba malapa a bahloki, bao bontši bja bona bo sego ba ba le meetse a go fiša a thepe mo nakong ye e fetilego.
Re fihleletše katlego ka go aba ditirelo tša motheo ka go šomiša mananeokgoparara. Malapa ao a nyakilego go fihla go a 200 000 a tsenyeditšwe mohlagase ka ngwaga wa 2012.
Le tla gopola gape gore Palobatho ya 2011 e hlagišitše katlego ka go abeng ga ditirelo tša motheo. Pego ye e laeditše gore palo ya malapa ao a fihlelelago mohlagase gabjale e go dimilione tše 12.1, e lego dipersente tše 85. Malapa a senyane go a 10 a hwetša meetse.
Go lokišetša ekonomi ye e gatetšego pele re swanetše go hlabolla, re tla katološa netweke ya protepente.
Ngwageng wo o fetilego, lefapha la poraebete le la setšhaba le adile dikhilometara tše di ka bago tše 7 000 tša mathale a maswa a opthiki ya faepa. Leano ke go fihlelela tšhomišo ya inthanete ya protepente ka dipersente tše 100 ka ngwaga wa 2020.
Mabapi le mananeokgoparara a setšhaba, palomoka ya dikolo tše mpsha tše 98 di tla be di agilwe mafelelong a Hlakola, tšeo go tšona tše 40 di ka Kapa Bohlabela tšeo di agiwago go fediša dikolo tša go agwa ka mobu.
Go aga go emetšwe go thomišwa ka Lewedi ka mafelong a diyunibesithi tše pedi tše mpsha ka Kapa Leboa le ka Mpumalanga.
Bekeng ya go feta, re phatlaladitše Molaokakanywa wa Tlhabollo ya Mananeokgoparara gore setšhaba se romele ditshwaotshwao ka ga ona.
Re lwantšha bomenetša, boradia bja dithentara le go kwanela ditheko ka lenaneong la mananeokgoparara.
Mmušo o kgobokeditše tshedimošo ye ntši ka ga maitshwaro ao a sego a maleba ao a dirwago ke dikhamphani tše kgolo tša kago.
Se bjale ke taba ya tshepedišo ya semmušo ye e swerwego ke khomišene ya diphenkgišano le ditheo tše dingwe tša phethagatšo ya molao.
Lenaneotlhabollo la mananeokgoparara e bile mothopo o bohlokwa wa go ithuta ka mmušong. Mo ngwageng wo re o thomago, re tla akgofiša bontši bja diprotšeke tšeo Khomišene ya Kantoro ya Mopresidente ya Kgokaganyo ya Mananeokgoparara e di tsebagaditšego.
Dithuto tše re ithutago tšona ke gore se swanetše go kgokaganya, go kopanya le go lebelela kudu phethagatšo.
Maloko a a hlomphegago,
Mengwageng ye mebedi ye e fetilego e laeditše gore fao mmušo o tsenago gare kudu le ka mo go swanago, o kgona go lokiša seemo ka diintastering tše bohlokwa tšeo di lebanego le matšhošetšo a ka gare goba a ka ntle ka ge se se diregile ka lefapheng la botšweletši.
Re bone tsošološo ya tšweletšo ya ditimela le ya dipese ka Afrika Borwa, kudukudu ka lebaka la lesolo la go šomiša bodiredi bja dikhamphani tša ka nageng.
Lekala la Ditimela le Banamedi la Afrika Borwa le Transnet di abile makgolo a dipilione tša diranta go kaonafatša dinetweke tša rena tša dinamelwa tša ditimela tša banamedi le tša merwalo.
Intasteri ya diaparo, ya dilogwa le dieta e boetše seemong se sekaone ka morago ga mengwaga e 15 ya go theoga ga mešomo gannyanegannyane.
Setlamo sa thekgo ya diaparo se aba thekgo ya mašeleng ka kakaretšo, gomme se boloka mešomo le difeme tše mmalwa gore di se phuhlame.
Ka phetošong ya ekonomi ka bophara, Molao wo o bušeleditšwego wa Maatlafatšo ya Ekonomi ya Bathobaso ye e Akaretšago Mang le Mang le melawana di a phethwa. Tlhabollo ya dikgwebo tša bathobaso le boraintasteri ba bathobaso e tla bewa pele.
Mmušo o na le mananeo a mmalwa a go thekga dikgwebopotlana. Protšeke e bohlokwa ya Kantoro ya Mopresidente mo lebakeng le ke go dira gore dikgoro tša mmušo di lefe Dikgwebopotlana le dikgwebo tša magareng mo matšatšing a 30.
Dikgoro di kgopelwa go romela dipego tša kgwedi le kgwedi gore re kgone go hlokomela kgatelopele mabapi le se.
Re tšere sephetho sa gore bahlankedi ba taolo bao ba palelwago ke go phethagatša taelo ye ba swanetše go lebanwa ke ditlamorago.
Ka Polelong ya Maemo a Setšhaba ya 2010, ke tsebagaditše go hlongwa ga sekhwama sa Mešomo, gomme diranta tše dipilione tše tharo di dumeletšwe go thuša ka diprotšekeng tšeo di tlago hloma mešomo.
Maloko a a hlomphegago,
Tee-tharong ya setšhaba ke ya batho bao ba nago le mengwaga ya ka fase ya ye 15. Naga ya rena, go swana le tše dingwe tše ntši, e na le mathata a go hloka mešomo ga bafsa.
Ka Mopitlo ngwageng wo o fetilego ke kgopetše maloko a Khansele ya Bosetšhaba ya Tlhabollo ya Ikonomi le Mešomo go ahlaahla diputseletšo tše di ka abelwago tlhokego ya mešomo ga bafsa. Ke thabile ka ge dipoledišano di phethilwe le ge tumelelano e fihleletšwe ka ga melawana e bohlokwa. Bakgathatema ba taba ye ba tla saenela Tumelelano ye moragonyana kgweding ye.
Diputseletšo tše di tla tlaleletša go seo Mmušo o šetšego o se dira go maatlafatša bafsa.
Dikhamphani tša mmušo di aba mešomo ye bašomi ba ithutelago tsebo go yona le yeo ba ithutelago bokgoni bja go šoma ka matsogo gomme re ipiletša gore se se oketšege. Re ipiletša go ba lefapha la poraebete go thwala baithuti ba ba tšwago ka dikholetšheng tša Thuto le Tlhahlo tša Godingwana bao ba phethilego dithuto tša bona ba 11 000 bao ba emetšego go romelwa mešomong.
Kgoro ya Tlhabollo ya Dinagamagae le Peakanyoleswa ya Naga e sepetša Lekala la Bosetšhaba la Ditirelo tša Bafsa ba Dinagamagaeng, leo le ngwadišitšego bafsa ba 11 740 ka mananeong a tlhahlo a mehutahuta.
Kgoro gape e beakanya go hloma Mafelo a Senyane a Bafsa ba Dinagamagaeng ka profenseng ye nngwe le ye nngwe, go akaretšwa dilete tše di hlokago kudu tše 23 ka nageng.
Re tla šomiša gape Lenaneo la Mešomo ya Mmušo leo le Katološitšwego le lenaneo la Mešomo ya Setšhaba go thwala bafsa.
Ka go šoma mmogo re tla hwetša tharollo go tlhokego ya mešomo ga bafsa.
Maloko a hlomphegago,
Re bone boeti bjalo ka ye nngwe ya dilo tše di hlolago mešomo.
Go goroga ga baeti ka nageng go oketšegile mo go kgahlišago ka dipersente tše 10.7 magareng ga Pherekgong le Lewedi 2012, e lego palo ya godimo go palogare ya lefase ka bophara ya dipersente tše 4 mo ngwageng wo o fetilego.
Se se makatšago ke gore, katlego ya lesolo la pabalelo ka Afrika Borwa ye e feleleditšego ka palo ya ka godimo ga dipersente tše 73 tša mohlape wa lefase wa ditšhukudu tšeo di babalelwago mo, e feleleditše ka gore naga ya rena e hlaselwe ke dihlopha tša dinokwane tša boditšhabatšhaba tša go bolaya ditšhukudu di nyaka manaka a tšona.
Re šoma le dinaga tšeo di amogelago le go sepetša manaka a tša go swana le Vietnam, Thailand le China gomme di maatlafatša masolo a rena a go lwantšha leuba le le oketšegago le.
Sepikara se se hlomphegago
Modulasetulo yo a hlomphegago,
Meepo, yeo e bego e le motheo wa ekonomi mo nakong ye e fetilego, e lebane le mathata mo dikgweding tše di sa tšwago go feta.
Ngwageng wo o fetilego lefapha le le bile le dikgwabokaseboka tša go ngala mešomo fao go bego go se molaong le masetlapelo a ka Marikana fao batho ba go feta ba 44 ba bolailwego.
Re ile ra hloma Komiti ya Ditona tša Dikgoro tše di fapafapanego ye e bego e bopilwe ke Ditona tša godingwana tša Kabinete go thuša ba malapa nakong yeo ye boima. Khomišene ya Dinyakišišo ya Tirelo ya Molao ye e etilwego pele ke Moahlodi Ian Farlam e tšwetša pele mošomo wa yona.
Ka go šoma mmogo re ile ra kgona go bušetša seemo sekeng ka setšhabeng sa lefelo leo .
Mmušo, bašomi ka sebopego sa COSATU, NACTU le FEDUSA, Setheo sa Botee bja Dikgwebo sa Afrika Borwa, Lekgotla la Dikgwebo tša Bathobaso le lefapha la setšhaba di ile tša kopana ka Diphalane gomme tša fihlelela tumelelano yeo e beilego motheo wa gore bašomi ba boele mešomong ka intastering ya meepo ka bophara.
Kudukudu, re dumelelane go šoma mmogo go maatlafatša ditherišanommogo; go rarolla mathata a dintlo ka ditoropong tšeo go nago le meepo go tšona; go thekga Lenaneo la Mananeokgoparara la Bosetšhaba; go rarolla bothata bja tlhokego ya mešomo ga bafsa; le go tseba magato ao a ka šomišwago go fokotša tlhokego ya tekatekano.
Mošomo o tšwela pele gomme sehlopha se tla fa pego mo lebakeng le le sa fetšego pelo ka maano ao a kgethegilego a ka Rustenburg, Lephalale, Emalahleni, Ranteng Bodikela, Welkom, Klerksdorp, Burgersfort/Steelport, Carletonville le Madibeng.
Dibeke tše di fetilego tše pedi, ke bile le kopano ka Pretoria le Mohlomphegi John Parker, modulasetulo wa Anglo-American Plc go ahlaahla dipeakanyo tše go begilwego ka tšona tša go beakanya leswa le go ntšha mošomong bašomi ba 14 000 ka Anglo American Platinum.
Magagešong,
Maloko a a hlomphegago,
Re dumela gore legatong la tlhamo ya melao re kgonne go tliša seemo se se nago le bokgonthe ka lefapheng la meepo. Dingangišano tša mabapi le go bea meepo ka fase ga Mmušo di phethilwe ka Manthole ka khonferenseng ya bosetšhaba ya mokgatlo wo o bušago.
Go netefatša gore ditirelo tša setšhaba tšeo re di abelago batho ba rena lehono di tla kgona go tšwela pele go abelwa batho ba rena le ka moso, go nyaka gore re be le melawana ya maleba ya mabapi le metšhelo ka nepo ya gore re tšweletše tšhelete ye e lekanego ya go lefa ditirelo tše.
Nako le nako, re ile ra kgopela gore go dirwe dinyakišišo tša mabapi le melawana ya rena ya metšhelo, go sekaseka ka fao e fihlelelago dinyakwa tša mašeleng.
Moragonyana mo ngwageng wo, Tona ya Kgoro ya Ditšhelete o tla be a kgopela gore go dirwe dinyakišišo ka ga melawana ya rena ya bjale ya metšhelo, go netefatša gore re na le motheo wa ditšhelete wa maleba go thuša ka tšhomišong ya ditšhelete ka lefapheng la setšhaba.
Karolo ya dinyakišišo tše, e tla sekaseka seemo sa bjale sa metšhelo ye e hwetšwago ka meepong, mabapi le ge eba e ka kgona go direla batho ba rena.
Maloko a a hlomphegago,
Baeng bao ba hlomphegago,
Ka polelong ya ngwaga wo o fetilego re tšweleditše taba ya mmaraka wa Sekgoba ka bašoming, e lego taba ya gore batho bao ba hwetšago moputso wa godimo kudu ga ba na maswanedi a go hwetša ntlo ya RDP le bao ba hwetšago moputso wa fase kudu ga ba na maswanedi a go hwetša thušo ya ponte ya ntlo pankeng.
Go thoma ka Moranang 2012 go fihla ka Manthole 2012, Dikgoro tša Diprofense di ile tša beela thoko ditekanyetšo tša dimilione tše 126 tša diranta tša Thušo ya Tšhelete ya Mmušo ya Tlhabollo ya Bodulo bja Batho lenaneong le, leo le tsebjago ka lenaneo la Thušo ya Putseletšo ya Batho yeo e Kgokagantšwego le Ditšhelete.
Tšhelete ye e šomišwa ka Setheong sa Bosetšhaba sa Ditšhelete tša Kago ya Dintlo, seo se thwetšwego go aba dintlo go batho bao ba lego ka go mmaraka wa Sekgoba ka bašoming ka diprotšekeng tše lesomepedi tše di ngwadišitšwego.
Palomoka ya dimilione tše 70 tša diranta tša tšhelete ye di šetše di šomišitšwe go fihla mo lebakeng le.
Diprotšeke tše di akaretša Walmer Link ka Kapa Bohlabela, Lady Selbourne, Nelmapius, Bohlabela Borwa, Cosmo City le Fleurhof ka Gauteng, Kago ya Dintlo ya Intabazwe Corridor ka Foreisetata le Seraleng ka profenseng ya Leboa Bodikela.
Phethagatšo ya diprotšeke tše tše seswai tša dintlo tša mmaraka wa Sekgoba ka bašoming e sa tšwela pele.
Magagešong le bagwera,
Maloko a a hlomphegago,
Mabapi le thuto, re thabile ka ge kelo ya katlego ya baithuti ba Kreiti ya 12 mafelelong e hlatloga. Re lebogiša Baithuti ba Marematlou ba 2012, barutiši ba bona, batswadi le ditšhaba ka ga kaonafalo ye e tšwelago pele.
Re lebogiša profense ye e lego maemong a godimo ka 2012, e lego Gauteng le moithuti yo a bilego maemong a godimo ka kreiting ya 12, Mohumagatšana Madikgetho Komane, yo a tšwago ka seleteng sa Sekhukhune, ka Limpopo, yo e lego moeng wa rena yo a kgethegilego.
Maloko a a hlomphegago,
Ditshekatsheko tša Bosetšhaba tša Ngwaga ka Ngwaga (ANA) ka dikolong tša rena, e bile sedirišwa se maatla sa go sekaseka seemo se sekaone sa tshepedišo ya thuto ya rena.
Re amogela kaonafalo ya ngwaga o mongwe le o mongwe ka dipoelong tša ANA, eupša tše ntši di swanetše go dirwa go kaonafatša dipalo, mahlale le theknolotši.
Kgoro ya Thuto ya Motheo e tla hloma sehlophatšhomo sa bosetšhaba go maatlafatša phethagatšo ya Leano ka ga Dipalo, Mahlale le Theknolotši.
Re ipiletša go lefapha la poraebete go dirišana le Mmušo ka go hloma, go thwala goba go thekga dikolo tša go ruta dipalo le mahlale goba dikolo tša Mokibelo tša go ruta dithuto tše.
Magagešong,
Re thabišitšwe ke kgolo ka mananeong a rena a thuto ya bana ba mengwaga ya ka fasana, go akaretšwa Kreiti ya R.
Re thabišitšwe gape ke lenaneo la thuto ya batho ba bagolo, Khari Gude, leo le fihleletšego batho ba go feta ba dimilione tše 2,2 magareng ga 2008 le 2011.
Re tšwela pele gape go hlohleletša batho go tšwa mafapheng ka moka gore ba se tsoge ba tlogetše go ithuta. Batho ba bantši ba hlohleleditšwe ge rammino wa go tuma ebile e lego moeng wa ka yo a kgethegilego, Morena Sipho Hotstix Mabuse a phetha dithuto tša gagwe tša marematlou ngwageng wo o fetilego, a na le mengwaga ye 60.
Maloko a a hlomphegago,
Re begile gore thuto ke selo se se lego sehloweng se se tlago pele ka 2009. Re nyaka go bona motho yo mongwe le yo mongwe ka nageng a lemoga gore thuto ke tirelo e bohlokwa ka setšhabeng sa rena.
Ge re re thuto ke tirelo e bohlokwa ga re amoge barutiši ditokelo tša bona tša Molaotheo bjalo ka bašomi go swana le tokelo ya go ngala mošomo.
Se se ra gore re nyaka gore lefapha la thuto le setšhaba ka bophara se bone thuto bjalo ka selo se bohlokwa kudu go feta ka fao go diregago ka gona mo lebakeng le.
Ditšhaba ka moka tše di atlegilego di na le selo se tee seo di swanago ka sona – di beeleditše ka thutong. Meputso e mekaone le maemo a tirelo a makaone di tla raloka tema e bohlokwa ka go goketšeng, ka go hlohleletšeng le go dira gore barutiši bao ba nago le bokgoni ba se tlogele borutiši.
Mabapi le se, re tla hloma Khomišene ya Kantoro ya Mopresidente ya tša Meputso ye e tlago nyakišiša go ba maleba ga meputso le maemo a tirelo tše di abjago ke Mmušo go bašomi ba ona ka moka.
Ke laetše gore bao ba tlago pele ka mo khomišeneng ye e swanetše go ba barutiši.
Khomišene e tla sekaseka gape poelo mo peeletšong ye.
Ka go hlatloša thuto go ya lefelong la yona la maleba, re nyaka go bona kaonafalo ka go boleng bja go ithuta le go ruta le ka taolong ya dikolo.
Re nyaka go bona kaonafalo ya maikutlo, ya seemo le dipoelo.
Ka go šoma le barutiši, batswadi, setšhaba le bakgathatema ba mehutahuta, re tla kgona go fetoša dikolo tša rena go ba mafelo a bokgoni.
Maloko a a hlomphegago,
Mengwaga e mehlano ye e fetilego, Afrika Borwa e bile le kemelo ya bophelo bja batho ya fase yeo ditsebi di šišintšego gore ka 2015, kemelo ya rena ya bophelo bja batho e tla ba thwii fao e bego e le gona ka 1955.
E bile ka lebaka le lekaone ge re be re thabišwa ke ge mafelelong a ngwageng wa go feta, dinyakišišo go tšwa Lekgotleng la Dinyakišišo tša Kalafo, jenale ya tša kalafo ya Lancet le tše dingwe di thoma go bega koketšego ye e makatšago ka kemelong ya bophelo bja batho go tloga go palogare ya motheo ya mengwaga ye 56 ka 2009 go fihla go ye 60 ka 2011. Dipego tše di laeditše dikoketšego tše bohlokwa ka mahung a masea le a bana ba mengwaga ya ka fase ga ye mehlano.
Koketšego ya kemelo ya bophelo bja batho e bohlokwa ka tlhabologong ya naga. Batho ba boela mošomong, ba na le tšweletšo, ka ekonoming le ka setšhabeng. Seemo sa malapa se tšwela pele go ba maemong a makaone gomme batswadi ba phela bophelo bjo botelele gomme ba kgona go hlokomela bana ba bona.
Ga se ra swanelwa go kgotsofatšwa kudu ke dikatlego tše.
Ka lebaka la palo ya godimo ya kelo ya diphetetšommogo magareng ga HIV le TB, re kopantše ditirelo tše.
Mošomo gape o tšwela pele ka lehlakoreng la dinyakišišo. Afrika Borwa e utollotše seokobatši seo se ka šomišwago go alafa Malaria.
Godimo ga fao, banyakišiši ka Senthareng ya Lenaneo la Dinyakišiši ka ga Aids ka khamphaning ya Afrika Borwa, le bona ba utollotše ilwantšhamalwetši tša bophara kgahlanong le HIV.
Motlatšamopresidente Motlanthe o thwetše maloko a maswa a Thraste ya Khansele ya AIDS ya Bosetšhaba ya Afrika Borwa. Re lebogiša sehlopha se, seo se etilwego pele ke Moahlodi yo a rotšego modiro Zac Yacoob, bjalo ka modulasetulo.
Malwetši a mokgwa wa bophelo a oketšega ka tsela ye e tšhošago. Re swanetše go lwantšha le go fokotša maemo a go kgoga, diabe tša tshenyo tše di bakwago ke bjala, dijo tše di se nago le phepo le go nona.
Maloko a a hlomphegago,
Ka 2014 re tla hloma Sekhwana sa Inšorentshe ya Maphelo sa Bosetšhaba. Kgoro ya Maphelo e tla akgofiša le go maatlafatša kgatelopele ka dileteng tšeo sekhwama se se tlago thomišwa go šoma ka go tšona.
Mabapi le seo, go thoma ka Moranang mo ngwageng wo, sehlopha sa mathomo sa bašomi bao ba ka bago ba 600 ba maphelo ka lefapheng la praebete ba tla fiwa dikonteraka go aba ditirelo tša maphelo ka dikliniking tše 533 ka metseng le ka makheišeneng ka dileteng tše 10 tšeo sekhwama se se tlago thomišwa go šoma ka go tšona.
Magagešong le bagwera,
Ka Phupu re tla keteka ngwagakgolo wa Molao wa Peakanyo ya Naga wa 1913 wo o dirilego gore bathobaso ba thethe le mebila ba hloke madulo, ba be bašomedi le balahlwa ka nageng ya bona.
Mopresidente wa peleng wa ANC Sefako Makgatho o ile a bolela ka yona tsela yeo ka polelong ya gagwe ya mopresidente ya khonferense ya ANC ya 1919.
O rile;
“Molao wa Peakanyo ya Naga ya Badudi ba Setlogo o sa šoma ka go hloka lešoko ka dikarolong tše di fapafapanego tša Naga, gomme ka lebaka le malapa a mantši a badudi ba setlogo a sa šomela balemi ba makgowa go ikhweletša dijo fela."
Re hlomphilwe gape, mo ngwageng wo wa segopotšo sa Molao wa Peakanyo ya Naga wa 1913, ge re na le, Mohumagadi Nomhlangano Beauty Mkhize, yo mongwe wa bagaleadi yoo ena le monna wa gagwe, Saul Mkhize, ba etilego pele ntwa kgahlanong le go tlošwa ka kgapeletšo ka Driefontein le ka Daggaskraal, ka Profenseng ya Mpumalanga ya bjale.
Bothata bja kabo ya naga e sa le taba ya maikutlo kudu.
Re swanetše go bo rarolla ka ntle le dithulano ka gare ga tlhako ya Molaotheo le molao.
Ke amogetše molaetša go Facebook wo o tšwago go Thulani Zondi yo a tšweleditšego pelaelo mabapi le ka fao kaboleswa ya naga e nanyago ka gona. O rile: “ Mopresidente yo a Hlomphegago, ge re keteka mengwaga ye 100 go tloga mola Molao wa Peakanyo ya Naga wa 1913 o tsebagatšwago go tšeela bontši bja maAfrika dithoto,
“Ke ipiletša go wena gore o akgofiše kaboleswa ya naga go batho ba maAfrika bao ba hlokago naga.
“Ge re dira kaboleswa re swanetše go hlokomela tšweletšo ya dijo. Tlhahlo le go fahloša balemi ba kgwebo ba bathobaso bao ba sa thomago e swanetše go dirwa.”
Go tloga ka 1994, re be re rarolla bothata bja peakanyoleswa ya naga ka go bušetša naga go beng, go e aba leswa le go phethagatša lenaneo la go dula nageng yeo.
Ka ge go boletšwe, re ka se kgone go fihlelela dinepišo tša rena tša peakanyoleswa ya naga.
Tekodišišo ya gare ga ngwaga ya mmušo ngwageng wo o fetilego e utollotše ditlamorago tše mmalwa ka lenaneong la rena la peakanyoleswa ya naga. Re tla šomiša dithuto tšeo go kaonafatša phethagatšo.
Sa mathomo, re swanetše go fokotša nako yeo e tšewago go phetha kgopelo ya naga. Mabapi le se, Mmušo bjale o tla šomiša molawana wa ‘toka le tekatekanyo’ go lefa, go ya ka fao go beilwego ka gona ka gare ga Molaotheo sebakeng sa molawana wa “moreki yo a nyakago, morekiši yo a nyakago”, wo o gapeletšago mmušo go lefa tšhelete ye ntši go reka naga go feta boleng bja yona bja mmakgonthe.
Sa bobedi go na le diphetošo tše di šišintšwego go Molao wa Ditokelo tša Pušetšo ya Naga, wa 1994 ka nepo ya go bula leswa dikgopelo tša pušetšo ya naga tše di dirilwego ke batho bao ba fetilwego ke letšatši la mafelelo la 31 Manthole 1998.
Gape tše di swanetšego go lebeledišišwa, ke dikgopelo tša ka thoko tša mabapi le letšatšikgwedi la mafelelo la Phupu 1913 go dumelela dikgopelo tše di dirilwego ke ditlogolo tša MaKhoi le MaSan gammogo le mafelo a bohwa le mafelo a bohlokwa a histori.
Thuto e nngwe ye bohlokwa ke go aba thekgo ye e lekanego ya ka morago ga ge batho ba hweditše naga go batho ba baswa bao e lego beng ba naga gore naga e tšwele pele go ba le tšweletšo.
Gape re swanetše go aba diputseletšo tše kaone go balemi ba kgwebo bao ba nyakago ebile ba kgonago go fahloša balemipotlana.
Bothata bjo bongwe bjo re lebanego le bjona ke bja bakgopedi ba bangwe bao ba kgopelago tšhelete sebakeng sa naga, e lego seo gape se sa re thušego go fetoša mekgwa ya go ba beng ba naga.
Bjalo ka karolo ya lenaneo la ditherišano le bakgathatema la ka Kantorong ya Mopresidente pele ga Polelo ya Maemo a Setšhaba, Motlatšamopresidente Motlanthe o ile a swara kopano le bobedi balemi le bašomi ba dipolaseng ka Paarl ka Labobedi.
Bakgathatema ba ile ba dumelelana gore go swanetše go ba le khutšo le seemo se se lego sekeng ka lefapheng la temo le gore maemo a maphelo le a mešomo ya bašomi ba dipolaseng a swanetše go kaonafatšwa ka potlako.
Gape go a hlohleletša ge le balemi ba kgopela gore go be le go akgofišwa ga peakanyoleswa ya naga le thekgo go balemi bao ba sa thomago.
Re tla tšwetša pele ditherišano le bobedi e lego balemi le bašomi ba dipolaseng.
Magagešong le bagwera,
Gape re swanetše go dula re gopola ka ga go hudugela ga batho ditoropong kudu, e lego seo se diregago. Dipalopalo tša ba Palobatho di utollotše gore dipersente tše 63 tša setšhaba e dula ka mafelong a ditoropong. Se go na le kgonagalo ya gore se tla oketšega go fihla go dipersente tše 70 ka 2030.
Mekgwa ya kgethologanyo ya go aroganya batho ka dinaga e sa tšwela pele ka ditoropong le ka ditoropokgolong tša rena. Mebasepala e nnoši e ka se kgone go šoma ka ditlhohlo tše. Re swanetše go ba le mokgwa wa bosetšhaba wo re ka o šomišago.
Le ge thabollo ya dinagamagae e tšwela pele go ba selo se se tlago pele ka mmušong, go bohlokwa gape gore re tšweletše tlhako ye e kopantšwego ya tlhabollo ya metsesetoropo go thuša mebasepala go laola go hudugela kudu ga batho ditoropong gabotse.
Bjalo ka karolo ya go phethagatša NDP, dikarolo ka moka tše tharo tša mmušo di swanetše go laola khudugelo e mpsha ya batho go ya ditoropong ka ditsela tšeo gape di nago le seabe go tlhabollo ya dinagamagae.
Maloko a a hlomphegago,
Go kaonafatša maemo a basadi e sa le selo se bohlokwa se se tlago pele mo mmušong.
Molaokakanywa ka ga Tekatekano ya Bong le Maatlafatšo ya Basadi o dumeletšwe ke Kabinete gore setšhaba se dire ditshwaotshwao ka ga ona. Molaokakanywa wo o dira gore ditiro tše di nago le diabe tše mpe kudu go basadi le go basetsana di be tša bosenyi.
Gape o tsenya molaong molawana wa maemo a 50/50 wa mabapi le kemedi ya basadi ka makaleng a go tšea diphetho.
Maloko a a hlomphegago,
Go kata go šoro ke seboka le go bolawa ga Anene Booysen le basadi le basetsana ba bangwe mo dinakong tše di sa tšwago go feta di tlišitše gore go be le nepišo ye e nago le šedi ka tlhokagalong ya gore go be le kwano ka tirong ya go fediša leuba le.
Sehlogo le bošoro bjo bo dirwago basadi bao ba sa kgonego go itšhireletša ga di amogelege ebile ga go na le fao re di beilego gona ka nageng ya rena. Ngwageng wo o fetilego Khansele ya Bosetšhaba ka ga Dikgaruru tše di Amanago le Bong e hlomilwe.
E bopilwe ke mmušo, Mekgatlo ye e sego ya mmušo, Mekgatlo ye e lego Setšhabeng, Mekgatlo ya Sedumedi, dirutegi, dihlongwa tša dinyakišišo, mmušo, dihlopha tša banna, le kemedi ye e tšwago go basadi, bana le batho bao ba golofetšego.
Re ipiletša setheong se sa dikgokaganyo gore se dire gore lesolo la go lwantšha dikgaruru kgahlanong le basadi e be lesolo la letšatši le lengwe le le lengwe.
Re reta mafapha ka moka ka ga masolo ao a šetšego a dirilwe, ao a bego a bolela gore ditiro tša mohuta woo di ka se kgotlelelwe.
Ke laetše dihlongwa tša phethagatšo ya molao go bona melato ye bjalo ka ya tšhoganetšo le ye bohlokwa kudu. Makala a Dikgaruru tša ka Malapeng, Tšhireletšo ya Bana le ya Melato ya tša Thobalano, ao a hlomilwego leswa ka 2010, a okeditše bašomi ba ona.
Mo ngwageng wa ditšhelete wo o fetilego, Makala a a kgonne go dira gore go be le batho bao ba romelwago kgolegong maphelo a bona ka moka ba go feta ba 363, gomme gwa ba le go bona batho molato ga dipersente tše 73 go bosenyi kgahlanong le basadi ba mengwaga ya go feta ye 18 le ya go fihla go dipersente tše 70 go bosenyi kgahlanong le bana ba mengwaga ya ka fase ga ye 18.
A re itokišeng gabotse, re šomeng mmogo go lwantšha bothata bjo re lebanego le bjona bja batho bao ba katago basadi, bana le ge e ka ba bomakgolo. Ke tiro ya bosenyi ye e ješago dihlong le ye e tšhošago tiro ye ba e dirago ye. Batho ba ba dirago ditiro tše ba swanetše go begwa maphodiseng gomme ba golegwe.
Mmušo o tlaleletša mekgwa ye mengwe ya go šireletša basadi, ya go swana le Tšhireletšo go tšwa ka Molaokakanyweng wa tša Kgobošo. Le ge Molao wa Dikgaruru tša ka Malapeng le ona o efa tšhireletšo, o šoma fela go batho bao ba lego kamanong ya ka lapeng.
Tšhireletšo go tšwa ka Molaokakanyweng wa tša Kgobošo le yona e šoma ka kgobošo ye e dirwago ke batho bao ba tlaišago batšwasehlabelo ka mokgwa wa dikgokagano tša elektroniki.
Godimo ga fao, Molaokakanywa wa go Lwantšha Go gweba ka Batho o fetišitšwe ke Seboka sa Maloko a Palamente ngwageng wo o fetilego gomme mo lebakeng le o ka Lekgotleng la Setšhaba la Diprofense.
Ge o šetše o tsentšwe tirišong, molao o tla thuša basadi le bana bao gantši e lego batšwasehlabelo ba bosenyi bjo bja bokgopo.
Magagešong le bagwera,
Go na le ponagalo ye e oketšegilego ya maphodisa ye e nago le seabe ka go fokotšeng ga maemo a bosenyi bjo bo šiišago.
Masolo ao, a a lebeletšego kudu dithunya tše di sego molaong, difatanaga tše di utswitšwego le tšeo di hlakotšwego, bjala le diokobatši e lego tše di bonwago bjalo ka dilo tše kgolo tše di bakago bosenyi, a thušitše ka phokotšong ya bosenyi.
Magagešong le bagwera,
Mmušo o tšwela pele go lwantšha bomenetša.
Palo ya bašomi ka Lekaleng le le Kgethegilego la Dinyakišišo (SIU) e oketšegile go tloga go bašomi ba 70 go ya go ba go feta ba 600 mo lebakeng le.
Go tloga ka 2009, ke saenne dikgoeletšo tše 34 tšeo di laelago SIU go nyakišiša dingongorego tša mabapi le bomenetša, boradia goba taolompe ka dikgorong tša mmušo tše di fapafapanego le ka dihlongweng tša mmušo.
Dinyakišišo tša bosenyi di dirilwe kgahlanong le balatofatšwa ba 203 ka melatong ye 67 ye e tlago pele yeo e nyakišišwago go fihla mafelelong a Lewedi 2012.
Ka moka, ditshepedišo tša pele ga tsheko di dirilwe kgahlanong le batho ba 191. Palomoka ya batho ba 66 bao ba nyakišišwago go kwala gore ba amogetše R5 milione goba dikholego tše ntši ka bomenetša. Ditaelo tša go Emiša ditšhelete di hweditšwe kgahlanong le batho ba 46.
Ka dikatlegong tše dingwe, mo ngwageng wa ditšhelete wo o fetilego, bahlankedi ba 107 bao ba šomago ka gare ga tirelotoka ya bosenyi ba swerwe.
Lekala la go Tšeela Dithoto le thopile dithoto tša boleng bja go feta R541 milione. Palomoka ya R61 milione ya dithoto tše e šetše e filwe Mmušo. Dithoto tše di bušetšwa morago go masolo a go lwantšha bosenyi le bomenetša ka go diriša Akhaonte ya Khwetšo ya Dithoto tše di hweditšwego ka Bosenyi.
Ngwageng wo o fetilego, thušo ya tlaleletšo ya mašeleng ya R150 milione go tšwa ka Akhaonteng ya Khwetšo ya Dithoto tše di hweditšwego ka Bosenyi e dumeletšwe go šomišwa ka mošomong wa Sehlophatšhomo sa Twantšho ya Bomenetša seo se bopilwego ke the Hawks, SIU le Bolaodi bja Bosekiši bja Setšhaba.
Methopo ye e ikemišeditše go maatlafatša bokgoni bja ditheo tše tša phethagatšo ya molao ka tharollong ya rena ya go lwantšha bomenetša.
Re ipiletša lefapheng la poraebete gore le lona le hlokomele kudu ntwa ye ya kgahlanong le bomenetša gore re bo lwantšhe go tšwa mahlakoreng ka moka.
Go thuša ka ntweng kgahlanong le bomenetša go tšwela pele, re tla tlatša dikgoba ka moka tše di sego tša tlatšwa ka maemo a godingwana a tirelotoka ya bosenyi.
Magagešong le bagwera,
Maloko a a hlomphegago,
Go na le dithuto go tšwa ka Marikana le ditiragalo tše dingwe tšeo re ka se dumelego gore di hlage gape ka nageng ya rena.
Molaotheo wa rena ka nnete ke ye nngwe ya diphihlelelo tša bosetšhaba tše kgolo kudu. Se sengwe le se sengwe seo re se dirago bjalo ka mmušo se hlahlwa ke Molaotheo wa rena le ponelopele ya ona ya setšhaba seo re se agago.
Re ipiletša go badudi ka moka go keteka, go tšwetša pele le go šireletša Molaotheo wa rena.
Molaokakanywa wa rena wa Ditokelo o tiišetša gore “mang le mang o na le tokelo, ka khutšo le ka go se itlhame ka dibetša, ya go kgobokana, ya go dira ditšhupetšo, go hlohleletša batho go se šome le go tliša mangwalo a boipelaetšo.”
Ka fao re ipiletša go batho ba rena go phethagatša ditokelo tša bona go dira boipelaetšo ka tsela ya khutšo le ye e nago le toka.
Ga go amogelege ge ditokelo tša batho di tshelwa ke badiri ba ditiro tša dikgaruru, tša go swana le ditiro tše di feletšago ka kgobalo le lehu la batho, tshenyo ya dithoto le go senywa ga mananeokgoparara a setšhaba a bohlokwa.
Re a tlamega go thekga, go šireletša le go hlompha Molaotheo bjalo ka molao o mogolo wa Repabliki. Re ka se lapišege go dira bjalo.
Ka lebaka le, ke laeditše Sehlopha sa tša Toka, sa Thibelo ya Bosenyi le sa Tšhireletšo (JCPS) go tšea magato, ka bjako, go netefatša gore ditiro dife goba dife tša ditšhupetšo tše di dirwago ka dikgaruru di tšeelwe magato, di nyakišišwe le go sekišetšwa.
Dikgorotsheko di tla abja gore di šome ka melato ya mohuta woo mo lenaneong le le beilwego pele. Molao o swanetšwe go phethagatšwa gomme o swanetšwe go bonwa o phethagatšwa – ka go lekalekanya batho, gabotse le ka pela.
Badudi ba naga ya rena ba na le tokelo ya go emela gore mmušo wa bona wa temokrasi o tla phethagatša taolo ya ona ka go šireletšeng ga Molaotheo woo batho ba bantši ba o lwetšego lebaka le letelele le gaboima. Re ka se nyamiše kemelo ye.
Sehlopha sa JCPS ka fao se tšere magato ka legatong la bosetšhaba, la profense le la selegae go šoma ka ditiragalo tša mohuta woo gabotse.
E re ke itlhaganele go tlaleletša ka gore dikgoro tša mmušo ka magatong ka moka di swanetše go šoma mmogo le ditšhaba gomme di netefatše gore dipelaelo ka moka di a hlokomelwa pele ga ge di ka gola kudu. Maikarabelo ao a sa le gona. Re mmušo wo o kgathalago.
Maloko a a hlomphegago,
Ngwaga wo re keteka segopotšo sa bo 50 sa matswalo a Mokgatlo wa Selekane sa Afrika (OAU) wo o tšeetšwego legato ke Mokgatlo wa Dinagakopano tša Afrika (AU).
Re bontšha tlhompho go OAU ka ga ntwa ya ona ya go se fele maatla ya go lwela gore khontinente ya rena e se hlwe e le koloni, go akaretša go ba le seabe go tokologo ya rena.
Re tla tšwela pele go šomela gore re be le mokgatlo wo maatla wo o šomago gabotse kudu ka Kopanong ya rena. Re tla tšwela pele go šomela gore re be le mokgatlo wo maatla wo o šomago gabotse kudu ka Kopanong ya rena. Lenaneo la Selekane se Seswa sa Tlhabollo ya Afrika (NEPAD) gammogo le Mokgatlo wa Mokgwa wa Tekodišišo ya Sethaka wa Afrika di sa tšwa go keteka ngwaga wa tšona wa bolesome di hlomilwe.
Bjalo ka mokgokaganyi wa Lesolo la NEPAD la go Tšwetša pele Mananeokgoparara a Dikantoro tša Dipresidente, Afrika Borwa e tšwela pele go šoma le batšwetšipele ba bangwe go phethagatša diprotšeke tša mananeokgoparara tše di nago le seabe ka khontinenteng.
Mabapi le khutšo le tšhireletšo, re thekga batho ba Mali ka lesolong la bona la go hwetša le go tiišetša seriti sa mollwane wa naga ya bona.
Re ipiletša baetapeleng ka Central African Republic, Guinea Bissau le ka Somalia go tšwetša pele mošomo wa bona wa go leba khutšong ya go ya go ile sebakeng sa batho ba yona. Re tšwela pele go lwantšha kudu diphetogo tša mmušo tše di sego molaotheong.
Re hlohleletšwa ke tše di hlagago magareng ga Sudan le ka Borwa bja Sudan. Re leboga Mopresidente wa rena wa peleng Thabo Mbeki le maloko a mangwe a Phanele ya Maemo a Godimo ya AU ka tsela ye ba ikgafilego ka gona go šoma le mahlokore ao a mabedi a dinaga.
Re thekga DRC ka ge naga yeo e elwa le mathata a tšhireletšo ya yona.
Afrika Borwa e tla tšwela pele go thekga masolo a khutšo ka Afrika go akaretšwa go boelanya, go romela mašole go tliša khutšo, le ka go aba didirišwa le thušo ya mašeleng.
Mabapi le se, re emetše go phethwa ga ditherišano tša dipolotiki ka Zimbabwe le ka Madagascar.
Ponelopele ya rena ya go tliša Afrika e kaone ka lefaseng le lekaone e tla hwetša mafolofolo a magolo ge re tla be re swere Samiti ya bo hlano ya BRICS kgweding ye e tlago ka Durban.
Re hlohleletšwa ke kgolo ya lebelo ya dikamano tša bobedi, ka tša botseta le ka tša ekonomi, magareng ga Afrika Borwa le dinaga tše dingwe tša BRICS.
Go maatlafatša dikamano tša Leboa-Borwa go tšwela pele go ba bohlokwa ka lenaneong la rena la melaotshepetšo ya dinaga tša ka ntle.
Re tiišetša selekane sa rena le dinaga tša ka Leboa, kudukudu Amerika, Yuropa le Japan.
Segopotšo sa mengwaga ye 70 sa Mokgatlo wa Dinagakopano tša Lefase (UN) se fa sebaka sa go tšwetša pele phetošo ya Khansele ya Tšhireletšo ya UN.
Re tla tšwela pele go šomiša G20 go emela ditlhologelo tša batho ba Afrika le go lwela phetošo ya dihlongwa tša Bretton Woods.
Moya wa Afrika Borwa wa kamano ya dinaga tša boditšhabatšhaba o na le selo se maatla sa thekgo ka go ona. Re thekga batho ba Palestina ge ba lwela go tliša tše mpsha ka ntweng ya bona ya tokologo; ke ka fao re thekgilego lesolo la bona la go hwetša mmušo wa bona.
Katološo ya bodudi bja Israele ka mellwaneng ya Palestina ke selo se segolo se se šitišago tharollo ya thulano ye.
Tokelo ya tokologo ya batho ba ka Bodikela bja Sahara e swanetše go phethagatšwa.
Re tšwela pele go tiišetša ka boipiletšong bja rena bja gore dikiletšo tša ekonomi kgahlanong le Cuba di fedišwe.
Ka go šoma mmogo re ka dira tše ntši go bopa Afrika e kaone le lefase le lekaone.
Magagešong,
Ka ngwaga wa 2012, re lebeletše kudu go lota le go tšwetša pele bohwa bja naga ya rena bja setšo gomme re gatelela kudu bohwa bja mabapi le tokologo.
Re swere gape Samiti ye e se ya ka ya ba gona ya Bosetšhaba ka ga Tirišano ya Setšhaba, ye e bego e lebeletše kudu go aga setšhaba seo se akaretšago mang le mang, se se kgathalago le se se ikgantšhago.
Ka phethagatšong ya lenaneo la rena re tla šoma le bao ba tšwetšago pele Tirišano ya Setšhaba; maAfrika Borwa ao a kgethegilego ao a kgethilwego go tšwa mafapheng a mehutahuta ka setšhabeng sa rena.
Re a ikgantšha go ba le rena bošegong bjo, batho ba babedi bao ba kgethegilego bao ba tšwetšago pele tirišano ya setšhaba, e lego Moahlodi Yvonne Mokgoro le Moatbokheite George Bizos.
Magagešong,
Ngwaga wo o dira segopotšo sa bo 50 sa Phuruphutšo ka Polaseng ya Liliesleaf, go Tšhaba ka Marshall Square gammogo le Thomišo ya Tsheko ya Rivonia.
Molokoloko wa ditiragalo di a rulaganywa ngwaga ka moka go gopola ditiragalo tše tše tharo, gomme tša feletša ka moketeko wa bosetšhaba ka la 11 Mosegamanye.
Maloko a a hlomphegago
Re sa tšwa go fetša phadišano ye e atlegilego kudu ya Sebjana sa Dinaga tša Afrika (AFCON). Re lebiša ditebogišo tša rena go dinkgwete tša Afrika, Repabliki ya Bofeterale ya Nigeria le gape go dihlopha ka moka tše di kgathilego tema ka ga seabe sa tšona ge di bontšhitše maemo a kgwele ya maoto ya Afrika.
Re leboga batho ba rena ka moka ge ba bile benggae le bathekgi ba bakaone kudu.
Ke bile le sebaka sa go leboga Mopresidente wa Lekgotlakopano la Kgwele ya Maoto la Afrika ka sebele Mohlomphegi Issa Hayatou ge a re file tlhompho ya go swara phadišano ya AFCON.
Magagešong le bagwera,
Ka ge ke boletše peleng, lenaneotiro le le tla phethagatšwa ka tsela ye e fapanego ka ge mešomo ya dikgoro e swanetše go beakanywa gore e sepelelane le NDP.
Magagešong,
Pele ga ge re ka fetša, e re ke tšeyeng sebaka se go lebiša mahloko a rena go ba lapa la mogale wa tokologo le ramolao yo a tumilego kudu wa ditokelo tša batho, Khomreite Phyllis Naidoo yo a hlokofetšego lehono.
Ke fela mo nakong ye e sa tšwago go feta, fao re lahlegetšwego ke Khomreite Amina Cachalia.
Re tloga re nyamišitšwe ke tahlegelo ye.
Maloko a a hlomphegago,
Magagešong,
Bjalo ka maAfrika Borwa, re swanetše go tšwela pele go ba le nepo e tee e bohlokwa – go dira gore naga ya rena e be setšhaba seo se tlogago se le se segolo le seo se atlegilego.
Ebang le Letšatši la Lethabo la Valentine go lena ka moka!
Ke a leboga.
Issued by: The Presidency
Related information
