Mfambisi wa Nongonoko
Xandla xa Holobye, Dok Joe Phaahla
Vabumabumeri va hina va nkondletelo wa Rixaka
Mulawuri-Jenerali wa Ndzawulo ya Vutshila na Mfuwo, Nkul. Sibusiso Xaba
Swirho swa mediya
Ma Afrika Dzonga kulobye
Mi amukelekile eka ku lonciwa ka nongonoko lowu wo ndlandlamuxa ehenhla ka ku tlangeriwa ka makumembirhi wa malembe ya ntshunxeko na xidimokirasi etikweni ra hina.
Lowu i nkarhi wo hlawuleka naswona ha mi nkhensa swinene leswaku mi kotile ku hi joyina.
Mulawuri wa Nongonoko, lembe leri taka ra 2014, tiko ra hina ri ta tlangela malembe ya makumembirhi ya ntshunxeko na xidimokirasi.
Nkarhi lowu wa matimu wu yimela nkarhi eka hina tanihi ma Afrika Dzonga, ku kombisa leswi ntshunxeko na xidimokirasi swa hina swi nga swikelerisiwa xiswona.
Ku tlhela ku va nkarhi wo langutisa endzhaku eka gondzo leri hi ri fambeke ku sukela 1994 ku entisa leswi hi swi kumeke swa ntshunxeko wa hina na xidimokirasi.
Ku ya emahlweni i nkarhi wa hina wo tirha swin’we ku simeka Kungu ra Rixaka ra Nhluvukiso; Xivono xa 2030 tanihi hi xivono xa rixaka ra hina xa nkarhi wo leha na masungulo ya migingiriko ya nhlanganelo na ntirhisano eka vaaki hinkwavo.
Namuntlha hi sungula maendlelo yo nghenisa xandla lawa ya nga ta seketeriwa hi miginiriko yo hlaya leyi nga ta tirha tanihi xindlandlamuxi eka ntlangelo wa vu makumembirhi wa ntshunxeko na xidimokirasi lembe leri taka .
Migingiriko leyi yi ta fikelela xiyimo xa le henhla eka mitlangelo ya Siku ra Ntshunxeko hi ti 27 ta Dzivamisoko 2014; laha hi nhlanganelo tanihi ma Afrika Dzonga hi nga ta vula leswaku; hi tirhile swinene!
Loko hi tlhela hi leteriwa hi moya wa Xivono xa 2030; hi ta tlhela hi tinyiketela nakambe eka vumundzuku byo avelana, lebyi hi nga ta ya emahlweni hi phikelela ku tirha hi byona.
Mufambisi wa wa Nongonoko, loko hi amukela leswaku swo tala swa ha lava ku endliwa ku aka muxaka wa sosayiti lowu a wu anakanyiwa hi nkarhi wa ntshunxeko wa hina; hi ku ringana hi endla poyinti ya leswaku; Afrika Dzonga ra namuntlha ri antswa swinene ku tlula leswi a riri xiswona hi 1994.
Hi ya emahlweni hi tirha kahle eka ku nyika nhlamuselo leyinene eka marito ya Tatana loyi a kumeke xidimokirasi xa hina xa rixaka; Phuresidente Nelson Mandela, loyi a vuleke leswaku;
“Hi nghena eka ntwanano wa leswaku hi ta aka Afrika Dzonga, laha vaakatiko hinkwavo; Vantima na Valungu, va nga ta tinyungubyisa ku ri hava ku chava etimbilwini ta vona, va tiyisisiwa hi timfanelo ta vona ta vukulukumbe bya munhu; rixaka ro hambanahambana leri nga na ku rhula na misava hinkwayo.”
MaAfrika Dzonga kulobye , ku na swo tala swo swi tlangela !
Ku sukela 1994, hi tirhile kahle swinene eka ku aka na ku tiyisisa mavandla lawa ya seketelaka xidimokirasi xa hina.
Leswi swi katsa vululami byo tiyimela hi byoxe na mavandla ya Ndzimana ya 9.
Minhlawulo ya nkarhi na nkarhi ya ku ri hava ku tsandzeka naswona mimbuyelo yi amukeriwa hi vanhu hinkwavo.
Hi humelerile eka ku aka Palamende ya migingiriko leyi ya ka emahlweni yi tirha mitirho ya yona yo langutisisa ku ri hava ku chava na ku ya hi nghohe.
Hi yi le emahlweni hi ndlandlamuxa na ku endla leswaku vunyiki bya vukorhokeri eka maAfrika Dzonga hinkwawo byi endliwa bya xidimokirasi.
Namuntlha ma Afrika Dzonga vo tala va na mfikelelo wa mati yo basa, mbhasiso na gezi, Switirhisiwa swa Vanhu na swa ikhonomi swi ya emahlweni swi antswa..
Netiweke ya hina ya vuhlayiseki leyi ndlandlamuxiweke yi ya emahlweni yi nyika swintshunxa swa mimbuyelo eka mamiliyoni ya mindyangu etikweni hinkwaro.
Ntirho wa hina, ku ya emahlweni, i ku tirha hi matimba swinene ku hlamusela swiphiqo swinharhu swa vusweti, ku pfumaleka ka mitirho na ku pfumaleka ka nhluvuko.
I hikwalaho ka xivangelo lexi leswaku tanihi xiphemu xa nongonoko wa hina wo ndlandlamuxa na le ndzhaku hi ta va hi lulamisa ma Afrika Dzonga endzhaku ka Xivono xa 2030, tanihi nhlamulo ya hina ya nhlanganelo eka swiphiqo leswi hi langutanaka na swona tanihi tiko.
Mufambisi wa Nongonoko, mitlangelo ya hina ya 20 wa malembe yi ta lava ku katsa tindzawulo hinkwato ta mfumo na tiejensi, mabindzu ya mitirho laya lulamisiweke, bindzu, minhlangano ya mfumo, mediya, minhlangano yo tshembha na mitlawa ya xiakhademiki.
Lava nga ta hi joyina eka mitlangelo ku ta va vanhu va misava, vo tala va vona va seketerile ku lwa nyimpi ya hina ya ntshunxeko naswona va hi pfunile ku hlayisa ntshunxeko na xidimokirasi.
Leswi i swa nkoka lembe leri tanihi leswi hi funghaku anivhesari ya ku kumiwa ka Nhlangano wa Vun’we bya Afrika, sweswi ku nga Nhlangano wa Afrika.
Ndlela ya Ntshunxeko wa Ndzaka, leyi nga ta katsa tindhawu to suka eka swiphemu swin’wana swa Tikonkulu, na Tinguva ta ndzhavuko leti kunguhatiweke na Angola na Nigeria swi ta endla xiphemu xa matshalatshala yo tiyisisa ngopfu-ngopfu nseketelano wa Afrika eka xiyimo xa avivhesari ya vu makumentlhanu ya OAU.
Yin’wana ya migingiriko yo kongomisa leyi nga ta va xiphemu xa ndlandlamuxo wa hina yi katsa:
- Ku tekeriwa enhlokweni ka tinhenha na minhlangano leyi ngheniseke xiave eka ku herisa xihlawuhlawu
- Migingiriko leyi kongomisiweke eka ku kombisa ntlangelo wa hina eka vaaki va le handle eka ku seketela ku lwa ka hina nyimpi ya ntshunxeko
- Mimphikizano yo tala leyi tlakusiweke ya switsalwana swa xikolo
- Maendlelo yo nghenisa xiave yo kombisa mimfikelelo ya 20 leyikulukumba leyi hi nga vinyi va yona tanihi ma Afrika Dzonga;
- Lexi nga xa nkoka na xona eka pfhumba ra hina ro ndlandlamuxa i ku ya emahlweni ka ku simekiwa ka Pulani ya Migingiriko ya Nkondletelo wa Rixaka.
Pulani leyi ku twananiwile hi yona na vakhumbheki hinkwavo eka Samiti ya Rixaka ya Matimu hi Nkondletelo wa Rixaka, leyi khomeriweke eKliptown lembe leri hundzeke.
Hi tsakile hi leswaku namuntlha tanihi leswi hi loncaka nongonoko lowu wo ndlandlamuxa, Vabumabumeri va hina va Nkondletelo wa Rixaka van a hina kwala hi nga kona.
Tanihi leswi hi vuleke ekusunguleni, lava i ma Afrika Dzonga ya xiyimo xa le henhla, lava kumiweke eka swiyenge swo hambanahambana , lava va nga na vutihlamuleri byo fambisa nongonoko wa hina wa nkondletelo wa rixaka.
Vabumabumeri va hina va ta sayina xihlambanyo xo tinyiketela; nakambe ku kombisa xikongomelo xa vona xa ku va xiphemu xa phurojeke leyi ya nkoka ya rixaka.
Hi tlhela nakambe hi teka nkarhi lowu ku nkhensa Vabumabumeri va hina va Nkondletelo wa Rixaka wo endla leswaku va va kona ku tirhela tiko ra vona hi ndlela leyi.
Mina nseketelo wa hina hinkwerhu!
Ma Afrika Dzonga kulobye, a hi tsundzukeni leswaku ntshunxeko na xidimokirasi swi tile hi nxavo. A swi nga ri swa mahala. Varhandzi va tiko vo tala va va nyiketile vutomi bya vona ku endlela leswaku hina hi ta tiphina hi btshunxeko na xidimokirasi.
A hi yeni emahlweni hi tirha swin’we ku sirhelela, lawuriwa na ku ndlandlamuxa leswi hi swi kumeke eka nthunxeko.
A hi tlangeleni leswi hi swi fikeleleke na ku tirha swinene ku hlamusela swiphiqo leswi hi nga ha riki na swona .
Hi teka nkarhi lowu ku rhamba ma Afrika Dzonga hinkwawo ku nghenisa xandla hi xitalo eka nongonoko wo ndlandlamuxa eka mitlangelo ya hina ya vu makumembirhi.
Mufambisi wa Nongonoko, nhlayelo wo yisa eka mpimo wa mpfhuka wa matimu ya makumembirhi ya ntshunxeko wu sungula namuntlha.
Ndza nkhensa.
Issued by: Department of Arts and Culture
