A. Mafhungo a Zwino kha Shango
1. Muṱangano wa BRICS XV (wa vhu 15) khathihi na Mulevho wa Johannesburg wa Vhuvhili
1.1. Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽo fara Muṱango wa BRICS XV we khawo ha ṱanganedzwa Mulevho wa Johannesburg wa Vhuvhili we wa vha ḓivhazwakale.
1.2. Khabinethe yo ṱahisa maipfi ayo a u fhululedza Tshigwada tsha Afrika Tshipembe tshe tsha rangwa phanḓa nga nḓila yavhuḓi vhukuma nga Phresidennde wa Shango ḽashu, Muhulisei Vho Cyril Matamela Ramaphosa vhe vha zwi kona zwavhuḓi u vhona uri Muṱangano uyu u khou tshimbila zwavhuḓi kha sia ḽa zwa nzudzanyo na maambiwa.
1.3. Phresidennde vha ḓo amba na lushaka nga ha Muṱangano wa BRICS XV we wa tshimbila zwavhuḓi khathihi na maṅwe mafhungo a ndeme.
2. Madalo a Muvhuso nga Phresidennde wa shango ḽa China
2.1. Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽo fara Madalo a Muvhuso nga Muhulisei Phresidennde Vho Xi Jinping vha shango ḽa Riphabuḽiki ya China nga Ḽavhuvhili, ḽa 22 Ṱhangule 2023, phanḓa ha musi Muṱango wa BRICS u tshi thoma. Aya Madalo a Muvhuso o dovha hafhu a vha tshipiḓa tsha u pembelela miṅwaha ya 25 ya vhushaka ha zwa vhudipuḽomati ha vhukati ha Riphabuḽiki ya shango ḽa Afrika Tshipembe na Riphabuḽiki ya shango ḽa China.
2.2. Shango ḽa Riphabuḽiki ya China zwazwino ndi ḽone ḽine ḽa vha muvhambadzelani muhulwane vhukuma na shango ḽa Afrika Tshipembe.
2.3. Shango ḽa Riphabuḽiki ya China ḽi kha ḓi tou bva u lambedza zwishumiswa zwa muḓagasi wa shishi zwi ḓuraho masheleni a swikaho R167 miḽioni nahone u tou bva zwenezwo, ḽo dovha hafhu ḽa ṋetshedza magavhelo a swikaho R500 miḽioni a thuso ya zwa mveledziso.
2.4. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u sainiwa ha Thendelano na Memorandamu dza Nyanḓano dzo fhambanaho dza vhukati ha muvhuso wa shango ḽa Afrika Tshipembe na Riphabuḽiki ya shango ḽa China dza kha masia a fanaho na zwa mbambadzo, fulufulu na pfunzo dza nṱha.
2.5. Dziṅwe dza Thendelano dzo sainiwaho, ndi dzi fanaho na ya Tshikwama tsha Mveledziso ya vhukati ha shango ḽa China na ḽa Afrika Tshipembe, yo sainiwaho vhukati ha tshiimiswa tsha IDC na Bannga ya China. Tshikwama itshi tshi ḓo ṱuṱuwedza vhubindudzi ho engedzeaho kha shango ḽa Afrika Tshipembe.
2.6. Khabinethe yo dovha hafhu ya ṱanganedza zwa u vulwa ha maraga wa China hu tshi itelwa u rumelwa nnḓa ha ṋama ya kholomo i bvaho fhano kha shango ḽa Afrika Tshipembe, hu tshi dovha hafhu ha katelwa na u rumelwa nnḓa ha maafukhada a ḽa Afrika Tshipembe u ya kha shango ḽa China. Zwikhala izwi zwa u rumelwa nnḓa ha zwibveledzwa izwi zwi ḓo vulwa hafhu zwiṅwe zwikhala zwiswa kha vhabveledzi vhapo hu tshi katelwa khathihi na vhalimivhafuwi vhaṱuku.
2.7. Shango ḽa Afrika Tshipembe ḽi khou ita nyambedzano na vha BYD, vhane vha vha vhamagi vha mimoḓoro vha shango ḽa China nahone vhane vha dovha hafhu vha vha vhamagi vha mimoḓoro ya muḓagasi vhahulwanesa ḽifhasi ḽoṱhe nga u angaredza uri vha ḓe vha vule ḽimaga ḽa u bveledza mimoḓoro iyi fhano kha shango ḽashu ḽa Afrika Tshipembe. Hezwi zwi khou vha hone nga murahu ha u vulwa ha ḽimaga ḽa BAIC (ḽine ḽa vha ḽiṅwe ḽa mamaga a u maga mimoḓoro ḽa China) fhano kha shango ḽa Afrika Tshipembe.
3. Zwihulwane kha Ikonomi
3.1. Ṱhoḓisiso dza zwa Vhashumi dza nga Kotara
3.1.1. Khabinethe yo ṱanganedza mvelelo dza Ṱhoḓisiso dza zwa Vhashumi dza Kotara ya Vhuvhili u ya nga he dza bviswa nga vha tshiimiswa tsha zwa Mbalombalo tsha Afrika Tshipembe (StatsSA), dzine dza sumbedzisa u tsela fhasi zwiṱuku ha tshikalo tsha u shayea ha mishumo u bva kha 32.9% kha kotara ya u thoma u ya kha 32.6% kha kotara ya vhuvhili.
3.1.2. Khabinethe i khou dovha hafhu ya pfa yo takadzwa nga mishumo miswa i swikaho 154 000 ye ya sikwa kha kotara ya vhuvhili zwe zwa gonyisa tshivhalo tsha vhathu vho tholwaho u ya kha 16.3 miḽioni. Heyi ndi kotara ya vhusumbe ya u engedzea nga u ṱanḓulukana ha mishumo hune ha khou hovhelela u vha tsini na tshivhalo tsha mishumo i swikaho 16.4 miḽioni tshe tsha rekhodiwa phanḓa ha musi hu tshi swika dwadze ḽa Covid-19 fhano Afrika Tshipembe.
3.1.3. Khabinethe yo dovha hafhu ya dzhiela nṱha tsumbo dza nyaluwo kha u fhungudzea ha u shayea ha mishumo kha vhaswa nga tshivhalo tshi swikaho 131,000 khathihi na u engedzea ha tshivhalo tshi swikaho 105,000 tsha vhaswa vha re na mishumo u ya kha 5.7 miḽioni.
3.2. Tshanduko ya Mitengo ya Vharengi (CPI)
3.2.1. Khabinethe yo dovha hafhu ya ṱanganedza mivhigo nga vha StatsSA ya uri Tshanduko ya Mitengo ya Vharengi yo fhungudzea u swika kha 4.7% nga ṅwedzi wa Fulwana 2023, u bva kha 5.4% nga ṅwedzi wa Fulwi 2023.
3.2.2. Tshikalo tsha tshanduko ya mitengo ya vharengi tsha nga ṅwaha tsha zwirengwa tsho vha tshi 5.5% kha ṅwedzi wa Fulwana 2023 u bva kha 6.3% nga ṅwedzi wa Fulwi 2023, ngeno tshikalo tsha tshanduko ya mitengo ya tshumelo tsho vha tsho tsela fhasi u swika kha 4.0% u bva kha 4.5% nga tshifhinga tshenetsho tshithihi.
4. Tshikwama tsha Fulufulu ḽa zwa Vhulimi tsha u tikedza vhulimivhufuwi khathihi na mabindu a zwa vhulimi.
4.1. Nga ḽa 27 Ṱhangule 2023, Muhasho wa zwa Vhulimi, Mbuedzedzo ya Mavu na Mveledziso ya Vhupo ha Mahayani, u tshi khou shumisana na Bannga ya Mveledziso ya zwa Mavu na Vhulimivhufuwi ya Afrika Tshipembe, wo thoma Tshikwama tsha Fulufulu ḽa zwa Vhulimi tsha masheleni a swikaho R1,21 biḽioni u itela u tikedza sekhithara ya zwa vhulimi na mabindu a zwa vhulimi u itela u thomiwa ha zwiṅwe zwiko zwa fulufulu zwo fhambanaho khathihi na u bvela phanḓa na mveledziso ya zwiḽiwa, masila na zwinwiwa.
4.2. Sekhithara iyi ndi iṅwe ya vhashumisi vhahulwane vha fulufulu nahone ndi ya ndeme kha u ḓisa vhudziki kha vhubveledzisi ha zwiḽiwa, mbuelo kha zwivhambadzelwannḓa khathihi na u sikwa ha mishumo fhano kha ḽa Afrika Tshipembe, zwe zwa ita uri uhu u dzhenelela ha muvhuso hu vhe ha ndeme vhukuma hu tshi itelwa uri hu kone u vha na u bvela phanḓa ha izwo zwoṱhe lwa tshifhinga tshilapfu.
4.3. Tshikwama itshi tshi katela vhoṱhe nahone tshi ḓo tikedza mabindu oṱhe a zwa vhulimi maṱuku na mahulwane nga u shumisa maitele ane a ḓivhiwa sa Blended Finance, hune Bannga ya Mveledziso ya zwa Mavu na Vhulimivhufuwi ya Afrika Tshipembe ya ḓo vha yone ine ya ḓo langa Tshikwama itshi. Tshikwama itshi tshi ḓo dovha hafhu tsha katela na mishumo yoṱhe ya zwa vhulimivhufuwi khathihi na ya mabindu a zwa vhulimi ane a shumisesa fulufulu.
5. U tevhedzwa ha themendelo dza Khomisheni ya Ṱhoḓisiso dza Zwiito zwa u Dzhenelela ha Vhathu vha Nnḓa kha Muvhuso
5.1. Mbuedzedzo ya ndaka nga vha Maanḓalanga a zwa Vhutshutshisi ha Lushaka ndi i swikaho henefha kha R10.2 biḽioni kha tshifhinga tsha zwino tsha MTEF nahone R2.55 biḽioni ya hone ndi ine ya elana na Zwiito zwa u Dzhenelela ha Vhathu vha Nnḓa kha Muvhuso.
5.2. Khabinethe yo ṱanganedza khathihi na u rumela Phalamenndeni khwinifhadzo dza zwa milayo dza malo kha dza fumiiṋa dze dza ṱaluswa kha pulane yashu ya u shuma. Mushumo u khou bvela phanḓa u itela u vhona uri avho vhe vha ḓidzhenisa kha zwiito zwa u dzhenelela ha vhathu vha nnḓa kha muvhuso vha kho salwa murahu.
6. U lwa na vhugevhenga, zwiito zwa vhuaḓa khathihi na zwa vhufhalali vhu siho mulayoni
6.1. Mbalombalo dza Zwiito zwa Vhugevhenga dza nga Kotara dza zwenezwino dzo sumbedzisa uri hu kha ḓi vha na zwinzhi zwine ra tea u ita sa tshitshavha u itela u lwa na thaidzo dza zwiito zwa vhugevhenga. Khabinethe i khou ita khuwelelo kha muthu muṅwe na muṅwe ya uri a ḓidzhenise kha nndwa iyi khathihi na u vha na tshumisano u itela uri mahaya ashu, mishumoni na fhethu ha nnyi na nnyi hu vhe fhethu ho tsireledzeaho kha vhoṱhe.
6.2. Khabinethe yo dovha hafhu ya ṱanganedza zwa u pfukiselwa ha fulo ḽa u lwa na zwiito zwa vhuaḓa ḽo ṱanganelaho ḽi ḓivhiwaho sa “Operation Shanela” u ya na kha maṅwe mavunḓu, a fanaho na vunḓu ḽa Kapa Vhukovhela, Kapa Vhubvaḓuvha na ḽa KwaZulu-Natal.
6.3. Khabinethe yo dovha hafhu ya dzhiela nṱha zwa u tenda mulandu zwa zwenezwino khathihi na u gwevhiwa ha vhanna vha rathi vhane vha khou hweswa mulandu wa u vhulaha tsevhi, Mufumakadzi Vho Babita Deokaran, nga ṅwedzi wa Ṱhangule 2021. Yo dovha hafhu ya ita khuwelelo kha vha mazhendedzi a zwa u tevhedzwa ha milayo ya uri vha bvele phanḓa na u ita ṱhoḓisiso khathihi na u vhona uri avho vharangaphanḓa vha mabulayo ayo vha khou sengiswa.
6.4. Khabinethe yo fhululedza maitele o ṱanganelaho a u fhelisa vhugevhenga ane zwenezwino a kha ḓi tou bva u ita uri Muhasho wa zwa Muno u kone u fara vhadzulapo vha bvaho kha shango ḽa Pakistani vha swikaho furarusumbe musi vha tshi khou lingedza u dzhena fhano shangoni nga nḓila ine ya si vhe mulayoni fhaḽa Vhukavhamabufho ha Dzitshaka nga Swondaha, ya ḽa 13 Ṱhangule 2023.
7. Muṱangano wa u shandukisa Kuhumbulele kwa Vhanna (MENtalities) wa ṅwaha wa 2023
7.1. Muṱangano wa u shandukisa Kuhumbulele kwa Vhanna (MENtalities) une wa kha ḓi tou bva u khunyeledzwa zwenezwino wo sia luswayo luhulwane kha vhanna vhe vha shela mulenzhe vha linganaho 1500, he nyambedzano dza hone dzi kungaho nahone dzi re na u vula maṱo dze dza vha dzo livhiswa kha u ḓisa tshikhala tsha uri hu vhe na ṱhoḓea dza tshandukiso ya vhuḓifari ha vhanna na vhatukana. Muṱangano uyu we wa farelwa fhaḽa kha Hodela ya Birchwood na Sentharani ya Miṱangano ya OR Tambo, wo kona u kuvhanganya fhethu huthihi, Dzitshantseḽara dza Dziyunivesithi, Dzidini, Ṱhoho dza Dziyunivesithi khathihi na Vhadzulazwidulo vha Khoro dza Magudedzi a TVET, Zwiimiswa zwa Thikhedzo dza Matshudeni na Vhurangaphanḓa, dziCEO dza dziSETA, zwiimiswa zwa Muhasho wa Pfunzo dza Nṱha, Saintsi na Vhukoni, vhabveledzi vha mbekanyamaitele, avho vho ponyaho, vhagudisi kha zwa vhuḓifari khathihi na vhabveledzi vha tshanduko, vhoṱhe vho vhofhekanywa nga vhuḓikumedzeli vhu fanaho ha u lwa na zwiito zwa Khakhathi dzo Ḓitikaho nga Mbeu (GBV) kha sekhithara ya Pfunzo dza nga Murahu ha u Khunyeledza Tshikolo na Vhugudisi (PSET).
7.2. Muṱangano wo vha wo farwa nga vha tshiimiswa tsha HIGHER HEALTH na vha Khoro ya Ṱhoḓisiso ya Saintsi ya Vhuthu (HSRC) hu tshi itelwa Muhasho wa Pfunzo dza Nṱha na Vhugudisi khathihi na Muhasho wa Saintsi na Vhukoni. Tshipikwa tshihulwane tsho vha u kwamana na vharangaphanḓa vha kha sekhithara nga ha mushumo wa u shandukisa mahumbulele khathihi na u amba nga ha zwivhangi zwihulwane zwa GBV.
7.3. Vhuṱanzi na mafhungo zwi sumbedza uri vhuḓifari ha vhanna ho vha tshone tshivhangi tshihulwane tsha zwiito zwa GBV nahone Muṱangano uyu wo ita khuwelelo ya uri vhanna na vhatukana vha vhe tshipiḓa tsha thandululo.
7.4. Muṱangano wo humbela uri hu vhe na u bveledziswa ha vhaṅwe vhagudisi vhanzhi khathihi na vharangaphanḓa kha khamphasi dzoṱhe, u itela uri vha kone u shuma sa mazhendedzi a zwa tshanduko ho livhiwa kha u shandukisa Kuhumbulele kwa Vhanna (MENtalities), u vha na nyambedzano nnzhi dza vhanna kha zwiimiswa zwoṱhe, u katela ngudo dza nga ha zwa mbeu, hu tshi katelwa na zwiito zwa Khakhathi dzo Ḓitikaho nga Mbeu (GBV), ndinganyiselo ya mbeu, u fhambana ha mbeu khathihi na u shandukisa MENtalities sa tshipiḓa tsha kharikhuḽamu ngomu ha kharikhuḽamu khulwane kha sekhithara ya Pfunzo dza nga Murahu ha u Fhedza Tshikolo na Vhugudisi (PSET).
8. Muḓagasi
8.1. Khabinethe yo ṱanganedza maswa nga ha tshiimo tsha muḓagasi kha shango ya dovha hafhu ya dzhiela nṱha mivhigo ya khwinifhadzo dza u vha hone ha muḓagasi dzine dza khou bvela phanḓa.
8.2. Naho hu na uri kha maḓuvha a si gathi o fhelaho ho rekhodiwa u engedzea ha u khaulwa ha muḓagasi nga u sielisana u swika kha luṱa lwa 4, tshiimo tsho no khwinifhadzea u swika zwino nga murahu ha musi ho vha na u vhuedzedzwa ha yunithi dza u bveledza muḓagasi nahone Eskom i khou bvela phanḓa na u fhungudza kana u tsitsela fhasi nṱha dza u khaulwa ha muḓagasi nga u sielisana.
8.3. Khabinethe yo dovha hafhu ya ḓivhadzwa uri hu na zwitshavha zwine zwa si vhe na muḓagasi nga mulandu wa u khauwa ha muḓagasi, hu si nga mulandu wa zwa u khaulwa hawo nga u sielisana. Uhu u khauwa ha muḓagasi hu khou vhangwa nga u lemelwa ha sisṱeme nga mulandu wa zwiito zwa u ṱuma muḓagasi zwi siho mulayoni, u tswiwa kana u tshinyadzwa ha zwiṱitshi zwiṱuku zwa muḓagasi na dziṱhirantsifoma khathihi na u tshinyadzwe ha ḽaini dza nḓisedzo. Zwitshavha zwo kwamwaho hu katelwa izwo zwi re kha vhupo ha Soweto, zwipiḓa zwa Thembisa, KwaThema, Komane, Taung na Ditsobotla.
8.4. Minisṱa vha Muḓagasi khathihi na vha Muhasho wa COGTA vho thoma na mbekanyamushumo ya u davhidzana na zwitshavha zwi kwameaho u itela uri hu vhe na thendelano dza nga ha maga ane a ḓo ita uri hu kone u tshentshwa themamveledziso dzo tshinyadzwaho zwine zwa vha na vhuṱumani ha zwa u thivhelwa ha vhuṱumamuḓagasi vhu siho mulayoni, tshumisano vhukati ha zwitshavha kha zwa u tsireledzwa ha themamveledziso dza muḓagasi khathihi na zwa u badela tshumelo dza muḓagasi dzine vha dzi ṋetshedzwa.
8.5. Thendelano dza vhukati ha shango ḽa Afrika Tshipembe na khamphani dza shango ḽa China, kha thendelano dzine dza kha ḓi tou bva u sainwa zwenezwino, dzi ḓo shela mulenzhe vhukuma kha u thoma u shumiswa ha thememveledziso dza muḓagasi dzine dza kona u ḓitsireledza.
9. Mulayotibe wa Maanḓa a Vunḓu ḽa Kapa Vhukovhela
9.1 Khabinethe yo ḓivhadzwa nga ha mvetomveto ya Mulayotibe wa Maanḓa a Vunḓu ḽa Kapa Vhukovhela ine ya sa elane na ndayotewa.
9.2 Iyi Mvetomveto ya Mulayotibe ndi ine ya lwa na mbetshelwa dza Shedulu 4 na 5 ya Ndayotewa ine ya ṋetshedza maanḓa na mishumo hu tshi katelwa na maanḓa a tshumisano vhukati ha khorotshitumbe ya vunḓu na ya Lushaka.
9.3 Khabinethe yo dovha hafhu ya dzhiela nṱha uri heino mvetomveto ya Mulayotibe ndi ndingedzo ya u fhindula kha maitele a zwa federala a takalelwa nga Ḽihoro ḽa Democratic Party (ḽe ḽa vha rangela Democratic Alliance) ane a vha maitele a u lingedza u dzhiela fhasi shango ḽa Afrika Tshipembe ḽo itaho Mbumbano nahone ḽi katelaho vhoṱhe.
9.4 Ndi zwa ndeme uri mvetomveto ya Mulayotine wa WC u khou dzhiela fhasi zwa u khethululwa kha tswikelo ya tshumelo ha zwitshavha zwihulwanesa zwa vharema fhaḽa Khayelitsha, Gugulethu, Nyanga, Langa, Cape Flats, Delft na Central Line.
7.5 Khabinethe yo dovha hafhu ya ṋea maanḓa Minisṱa wa zwa Vhulamukanyi na COGTA a uri vha dzhenele nyambedzano na vha muvhuso wa vunḓu ḽa Kapa Vhukovhela musi hu tshi tevhedzwa maitele o teaho a u tandulula thaidzo sa zwe zwa sumbedziswa kha khethekanyo 146 ya Ndayotewa khathihi na mihanga yo teaho ya vhukati ha mihasho ya muvhuso.
B. Tsheo dza Khabinethe
1. Nyengedzedzo ya u avhelwa ha Masheleni a Ṱhaḓulo ya zwa Dzithekhisi
1.1. Khabinethe yo ṱanganedza tshifhinga tsha u engedzwa ha u avhelwa ha Masheleni a Ṱhaḓulo ya zwa Dzithekhisi lwa tshifhinga tsha miṅwedzi ya 12. Uhu u engedzwa hu ḓo ṋetshedza Muhasho wa zwa Vhuendi tshifhinga tsho linganaho tsha u thusa vhunzhi ha vhaṋe vha dzithekhisi vhane u swika zwino a vha athu wana masheleni ayo a ṱhaḓulo. U swika zwino, vhaṋe vha dzithekhisi vha swikaho 88 580 vho no wana thuso.
1.2. Tshikwama itsho tsha zwa masheleni tsho vhumbelwa u thusa vhaṋe vha thekhisi dza zwibazana, vhareili vha cabs na e-hailing vhane u swika zwino a vha athu vhuelwa nga masheleni u tou bva nga tshifhinga tsha u valwa ha shango musi hu tshi ṱaha Dwadze ḽa Khoronavairasi, musi hu tshi tevhedzwa maitele o tewaho.
2. Mvetomvetothangeli ya nga ha Mveledziso ya Vhuendelamashango ya Afrika Tshipembe
2.1. Khabinethe yo ṱanganedza u anḓadzwa ha Mvetomvetothangeli ya nga ha Mveledziso ya Vhuendelamashango ya Afrika Tshipembe hu tshi itelwa uri hu vhe na vhupfiwa ha nnyi na nnyi. Mbekanyamaitele iyi yo livhiswa kha u bveledza na u kunguwedza vhuendelamashango fhano Afrika Tshipembe, hu tshi katelwa na u tandulula thaidzo dza zwikhukhulisi zwa nyaluwo ya nḓowetshumo ya vhuendelamashango.
2.2. Mbekanyamaitele iyi i ḓo bveledza vhuendelamashango ha vhupo ha mahayani na ha dziḓorobo ho ṱanganelaho nga u ṱuṱuwedza zwa u bviselwa khagala na u sumbedzwa ha zwibveledzwa zwa vhupo ha mahayani. Makumedzwa a mbekanyamaitele na one o lavhelesa kha zwa kulangelwe kwa zwa vhuendelamashango khathihi na tshumisano; ndangulo ya tsireledzo na vhutsireledzi; tshandukiso; khathihi na u ṱanganedza u shumiswa ha thekhinoḽodzhi.
2.3. Miraḓo ya tshitshavha vha ḓo vha na tshifhinga tshi linganaho maḓuvha a 90 uri vha bvise vhupfiwa havho nga ha mbekanyamaitele iyi. Iyi Mvetomvetothangeli i khou wanala kha www.tourism.gov.za.
3. Mbekanyamaitele ya Lushaka ya nga ha Matambwa na Mitshino
3.1 Khabinethe yo ṱanganedza Mbekanyamushumo ya Lushaka ya nga ha Matambwa na Mitshino. Mbekanyamushumo iyi yo livhiswa kha u fhelisa zwa u sa lingana na tshayandingano ha tshifhingani tsha kale, he ha vha hu tshi itwa ho sedzwa murafho na tswikelo ya zwa ikonomi kha masia a zwa matambwa na mitshino.
3.2 Mbekanyamaitele iyi yo livhiswa kha u bveledza bono na mbekanyamaitele dzi vhonalaho, pulane, nḓila dza u thoma u a shumisa khathihi na zwifhinga zwine zwa ḓo ita uri hu vhe na matambwa khathihi na sekhithara ya mitshino ine ya nga vha hone lwa tshifhinga tshilapfu nahone yo khwaṱhaho kha mavunḓu oṱhe a ṱahe, hune vhabveledzi vha matambwa na mitshino vha Afrika Tshipembe vha vha vha tshi khou imela shango ḽashu nga nḓila ya u ḓihudza fhano kha dzhango na kha ḽifhasi ḽoṱhe nga u angaredza.
4. Mivhigo ya zwa Vhulavhelesi ha Mitengo ya Zwiḽiwa zwa Ndeme
4.1 Khomisheni ya Phikhisano yo ḓi dzulela u lavhelesa mitengo ya zwiḽiwa zwa ndeme nga murahu ha musi ho vha na mbilahelo dzo ṱahiswaho malugana na u engedzwa ha mitengo nga nḓila i songo teaho u tou bva tshe ha ḓivhadzwa Tshiimo tsha Tshiwo nga ṅwedzi wa Ṱhafamuhwe 2020.
4.2 Izwi zwa u bvela phanḓa na u lavheleswa ha mitengo ya zwiḽiwa zwa ndeme zwi khou ṱuṱuwedzwa nga ṱhoḓea ya u ita uri hu vhe na zwibveledzwa zwa zwiḽiwa zwi swikeleaho nahone zwi sa ḓureli vharengi.
4.3 Khomisheni yo dovha hafhu ya dzhiela nṱha masiandaitwa a izwo zwine zwa vhidzwa u pfi ndi ‘rocket and feather’, hune mitengo ya zwirengwa ya gonya nga u ṱavhanya u fhirisa mbadelo dza u zwi bveledza ya dovha hafhu ya lenga u tsela fhasi musi mutsiko wa dzenedzo mbadelo dza u zwi bveledza u tshi tsela fhasi. Yo dovha hafhu ya bvisela khagala nyimele yo tsitsikanaho ya maraga ya thengiso na zwiḽiwa sa tshone tshivhangi tshihulwane tshine tsha vha thaidzo.
4.4 Khabinethe yo dzhiela nṱha maga o themendelwaho nga Khomishini hu tshi katelwa na mbudziso dza zwa mimaraga u itela u tandulula thaidzo dza zwa milayo ya zwa mimaraga ine ya vha yone i itisaho uri mitengo ya zwiḽiwa i vhe nṱhesa ngeno phikhisano i fhasi.
4.5 Khabinethe yo ṱanganedza fhungo ḽa uri Mihasho ya Tshigwada tsha zwa Ikonomi i tea u bveledza pulane ya mashumele ya nga ha mitengo ya zwiḽiwa, vhubveledzi ha zwiḽiwa khathihi na tswikelo ya zwiḽiwa.
C. U tholwa
U tholwa hoṱhe hu ḓo khunyeledzwa nga murahu ha u khwaṱhisedzwa ha ndalukano khathihi na u ṱanzwa madzina ho teaho.
1. Mufumakadzi Vho Nosiphiwo Mzamo sa Muofisiri Muhulwane (CEO) wa tshiimiswa tsha Mbambadzo ya Daimane tsha Muvhuso.
2. Vho Loyiso Tyabashe sa CEO ya Koporasi ya Fulufulu ḽa Nyukilia ya Afrika Tshipembe (vha khou tou dovha u tholwa hafhu).
3. U tholwa ha Vhalangi vhane vha si vhe Miraḓo ya Khorotshitumbe uri vha shume kha Bodo ya Vhulanguli ha Vhuimangalavha lwa tshifhinga tsha miṅwaha miraru
3.1 Vho Aubrey Ngcobo sa Mudzulatshidulo
3.2 Mufumakadzi Vho Lauriette Lynne Sesoko
3.3 Muambeli Vho Derrick Jeffrey Block
3.4 Mufumakadzi Vho Thembela Beryl Taboshe
3.5 Vho Abdul Qadir Chogle
3.6 Dokotela Vho Percy Derrick Manzini
3.7 Mufumakadzi Vho Princess Mangoma
3.8 Mufumakadzi Vho Sizakele Makhanya
3.9 Mufumakadzi Vho Ntebaleng Rolland Setlako
3.10 Mufumakadzi Vho Marcia Xolisile Mkhari
3.11 Mufumakadzi Vho Leanda Marsha Mtshali – vha khou tou dovha u tholwa hafhu
4. U tholwa ha Vhalangi vhane vha si vhe Miraḓo ya Khorotshitumbe kha Bodo ya Maanḓalanga a zwa Vhutsireledzi ha Lwanzheni a Afrika Tshipembe (SAMSA) lwa tshifhinga tsha miṅwaha miraru
4.1 Vho Mahesh Fakir – Mudzulatshidulo
4.2 Vho Tau Morwe – Muthusa Mudzulatshidulo
4.3 Muambeli Vho Aurelia Nosipho Sobekwa
4.4 Dokotela Vho Natalie Skeepers
4.5 Mufumakadzi Vho Nogolide Feziwe Nojozi
4.6 Vho Sihle Nguse
D. Vhuṱambo vhune ha kha ḓi ḓa
1. Ṅwedzi wa Vhufa
1.1. Ṅwedzi wa Vhufa u ḓo pembelelwa nga fhasi ha thero ine ya ri: “U fhululedza zwa u fhambana hashu u ya nga mvelele dzashu kha Afrika Tshipembe ḽashu ḽa demokirasi”. Vhadzulapo vha khou ṱuṱuwedzwa uri vha shumise Ṅwedzi wa Vhufa nga uno ṅwedzi wa Khubvumedzi kha u ṱanganya lushaka lwashu zwenezwo musi ri tshi khou pembelela vhufa ho pfumaho ha lushaka lwashu khathihi na u fhambana hashu u ya nga mvelele dzashu.
2. Ṅwedzi wa Tshumelo dza Muvhuso (PSM)
2.1. Muvhuso u ḓo vha u tshi khou pembelela PSM vhukati ha ḓuvha ḽa 1 na ḽa 30 Khubvumedzi 2023. Ṅwedzi uyo u shuma sa tshihumbudzi tsha uri u shumela vhathu ndi mini nahone u ri ṋea tshikhala tsha u humbula nga ha uri vhashumeli vha muvhuso vha nga kwama hani khathihi na u shandukisa matshilo a vhadzulapo.
3. Vhege ya Senthara dza Tshumelo dza Thusong
3.1. Vhuṱambo ha Vhege ya Senthara ya Tshumelo ya Thusong ha nga Ṅwaha ha uno ṅwaha vhu ḓo farwa u bva nga ḽa 18 u swika 22 Khubvumedzi 2023. Vhadzulapo vha shango ḽa Afrika Tshipembe vha khou rambiwa uri vha ḓe vha vhone mutevhe wa tshumelo dzine dza ṋetshedzwa kha Senthara dza Tshumelo dza Thusong dzi re henefho henefho tsini navho, dzine dza vha vhupo vhuthihi vhune ha sendedza mafhungo a muvhuso na tshumelo dzo fhambanaho tsini na vhathu.
4. Ḓuvha ḽaTshihumbudzo tsha Mapholisa ḽa Lushaka
4.1. Musi hu tshi itelwa u ṱhonifha vhahali vhashu vha vhanna na vhafumakadzi vhe vha lovha musi vhe kati na mishumo yavho, hu ḓo farwa Ḓuvha ḽa Tshihumbudzo tsha Mapholisa ḽa Lushaka ḽa vha Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe fhaḽa Union Buildings nga Swondaha, ya ḽa 3 Khubvumedzi 2023. Fuḽaha ha Lushaka i ḓo fhefheḓa yo tsitselwa fhasi nga ḓuvha ḽeneḽo ḽa vhuṱambo.
E. Milaedza
1. U fhululedza
Khabinethe yo livhisa maipfi ayo a u fhululedza na u tamela mashudu kha:
- Mufumakadzi Vho Natasha Joubert, Ralunako muswa wa shango ḽa Afrika Tshipembe wa ṅwaha wa 2023 ane a kha ḓi tou bva u ambadzwa khare zwenezwo musi a tshi khou thoma lwendo lwawe lwa u vha Ralunako wa Afrika Tshipembe.
- Vho Brad Binder, vhe vha dzhia vhuimo ha vhuvhili kha muṱaṱisano wa u reila wa Austrian MotoGP.
- Thimu ya Springboks nge ya kunda thimu ya All Blacks nahone i khou vha tamela mashudu kha mitambo i ḓaho ya Khaphu ya Ragibii ya Ḽifhasi.
- Shango ḽa India, nge ḽa vha shango ḽa u tou thoma u kavhisa tshiendatshikhalani tshaḽo fhaḽa tsini na lurumbu lwa tshipembe ha ṅwedzi.
- Khetho dza shango ḽa Zimbabwe
Khabinethe yo fhululedza vhathu vha shango ḽa Zimbabwe nge vha ita pfanelo dzavho dza demokirasi dza u ya vha voutha nahone yo dovha hafhu ya ombedzela vhuḓiimiseli hayo ha u shumisana na shango ḽa Zimbabwe hu tshi itelwa u khwaṱhisa dzingu khathihi na dzhango nga u angaredza.
2. Ndiliso
Khabinethe yo ṱahisa maipfi ayo a ndiliso kha vha miṱa na dzikhonani dza:
- Vho Derek Watts (74), vhe vha vha vhe muhashi na ramafhungo wa theḽevisheni (TV) a ḓivheaho vhane vha ḓo humbulwa sa muhashi wa mbekanyamushumo ya TV ye ya vha i tshi ḓivhiwa sa Carte Blanche khathihi na vhuḓikumedzeli havho kha zwa vhuvhigamafhungo ha ṱhoḓisiso.
- Mufumakadzi Vho Sylvia Ncediwe Mdunyelwa, muimbi wa muzika wa jazz khathihi na u vha mutambi wa matambwa, vhe vha shuma na munnawavhaṋe Vho Victor Ntoni khathihi na vhaṱhannga vha ha Ngcukana, Vho Winston Mankuku, Vho Nick Carter na Vho Merton Barrow.
- Vha miṱa na dzikhonani dza vhathu vha 64 vhe vha lovhela ngomu ha tshifhaṱo tshe tsha swa fhaḽa Marshaltown, ḓoroboni ya Johannesburg
Mbudziso: Mufumakadzi Vho Nomonde Mnukwa – Muambeli wa Muvhuso o tou Farelaho
Luṱingothendeleki: 083 653 7485
