1. Ditshwetso tsa Kabinete mo mererong ya ga jaanong le mo ditiragalong tse di tlang
1.1. Kabinete e amogetse kgololo ya Pegelo ya Ditlhotlhomiso mo Aforika Borwa mo Dingwageng di le Masomamabedi go tloga ka 1994-2014, ka Moporesitente Jacob Zuma, e leng bosupi jwa tswelelopele e e dirilweng ke puso go netefatsa gore go nna le botshelo jo bo botoka go botlhe.
Mo moweng wa gore Ditlhotlhomiso tseno di akgolele Moporesitente wa maloba Nelson Mandela, Khuduthamaga e ikuela mo maphateng otlhe a loago go sekaseka pegelo eno, go ikamanya le meletlo ya Dingwaga di le 20 tsa Kgololesego le go thusa go bopa dipuisano tsa bosetšhaba ka ga diphitlhelelo mmogo le dikgwetlho tsa rona.
Ditlhotlhomio di tlhomamisa tswelelopele e re e boneng mo go ageng temokerasi e e sa tlhaoleng ka semorafe, e e sa tlhaoleng ka bong, e e matlhagatlhaga e bile e susumetsa molaotheo wa temokerasi, go dira Aforika Borwa naga e go leng botoka go nna mo go yona.
1.2. Kabinete e gakolola maphata otlhe a loago gore 2014 e beetswe thoko go nna ya letsholo la Dingwaga di le 20 tsa Kgololesego.
Moranang ke Kgwedi ya Kgololesego. Go lalediwa maAforika Borwa otlhe le balekane ba boditšhabatšhaba mmogo le baamegi go tsenela meletlo ya Kgwedi ya Kgololesego ka go anega dikgang tse di ikaegileng ka kgang ya gore, ka go dira mmogo, re kgonne go fetola matshelo a maAforika Borwa go nna botoka.
Fa re leba kwa diteišeneng tsa go tlhopha ka la bo 7 Motsheganong 2014, a re supeng gape gore re temokerasi e e mafolofolo, e e tlhaga le ya kagiso.
Kabinete e ikuela mo maAforika Borweng go nna le seabe se se tlhaga sa go ingokela batlhophi fela ba dire jalo ka kagiso le itshokelano go lebeletswe ditshwanelo tsa batlhophi botlhe tsa go tlhagisa maikutlo a bona mo phatlhalatseng le go dira boitlhophelo mo sephiring mo ntlwanatlhophelong.
Ditheo tsa tiragatso ya molao di tla bo di eme sejaro go sireletsa tshwanelo eno, go netefatsa gore dikarolo tsotlhe tsa naga di nna le seabe mo tsamaisong ya temokerasi, e leng yona kumo ya Kgaratlho ya rona ya kgololesego.
1.3. Jaaka karolo ya leano la bosetšhaba la go atolosa mafaratlhatlha la Khomišene ya Moporesitente ya Kgokaganyo ya Mafaratlhatlha, Kabinete e lemosa setšhaba ditlhabololo tse di latelang tse dintle:
1.3.1. Letamo la De Hoop kwa Limpopo le tla rebolwa go fa go lebilwe kwa bokhutlong jwa Mopitlwe 2014. Seno ke letamo la bone le legolo go gaisa le le agilweng morago ga puso ya rona ya temokerasi. Letamo leno le tla thusa go tsamaisa ikonomi, go tlhama ditiro mmogo le go thusa tlamelo ya ditirelo mo porofenseng le kwa mafelong a mangwe.
Batho ba feta 800 000 mo kgaolong ya Sekhukhune ba tla ungwelwa ka tlamelo e e sireletsegileng le e e tokafetseng ya metsi a legae fa ditiro tsa meepo le temothuo le tsona di tla ungwelwa ka ntlha ya tlamelo ya metsi.
Makgotlatoropo mo karolong eo, a tshegeditswe ke dipuso tsa bosetšhaba le tsa porofense, a beeleditse bokana ka R3 bilione ya tlaleletso mo mafaratlhatlheng go tlhatswa le go tlamela metsi kwa badirising ba metseselegae le metsesetoropo.
1.3.2. Kabinete e kgotsofaditwe ke go tlhomiwa go go rulagantsweng ga Legato la II la Porojeke ya Metsi a Lesotho Highlands ka la bo 27 Mopitlwe 2014. Porojeke eno ke sekai sa botlhokwa sa gore go ka fitlhelelwa eng fa dinaga tsa boagisanyi di dirisana mmogo mme di dira go fitlhelela phitlhelelo e e tshwanang. Go tlhabololwa ga ditlamelo tse di tlhakanetsweng tsa metsi go tshwaela e le ruri mo kagisong le khumo ya kgaolo ya Borwa jwa Aforika mmogo le katlaatlelo ya baagi ba teng.
1.3.3. Kabinete e itumelela kgato ya go tsosolosa tsamaiso ya diporo tsa Aforika Borwa, jaaka Transnet e abile konteraka ya R50 bilione gore go agiwe diterena di le 1 064 tsa sešweng le tse di dirisang thekenoloji e e tsweletseng pele.
Seabe sa tiro ya Boenjenere jwa Transnet mo tumelanong eno ke go netefatsa gore karolo e fetolwa go nna motlhagisi wa didirisiwa tsa tshimologo wa lefatshe mo tsamaong ya nako. Maitlhomo a konteraka eno ke go tlhabolola indaseteri ya diporo ya Aforika Borwa ka go godisa dikgwebopotlana tse di leng teng le go tlhama tse dintšhwa.
1.4. Kabinete e amogela go tlhomiwa ga antena ya ntlha ya MeerKAT ke Lefapha la Saense le Thekenoloji kwa setsheng sa botlhokwa sa Square Kilometre Array (SKA) gaufi le Carnarvon, kwa Kapa Bokone ka la bo 17 Mopitlwe 2014.
MeerKAT, e leng sediriswa seo dikarolontsi jwa sona bo thadisitsweng le go agiwa mo gae, ke sesupo gape sa gore Aforika Borwa e ka gaisana le dinaga tse di gaisang fa go tla mo mererong ya dipatlisiso, boenjenere, saense le thekenoloji. E tla tsaya fela 25% ya Legato I la SKA.
1.5 Kabinete e fetisetsa matshediso kwa malapeng le ditsala tsa ba ba latlhegetsweng ke matshelo ka ntlha ya dipula tse di maatla tsa fa gautshwane. Kabinete e netefaletsa maAforika Borwa gore Tikwatikwe ya Bosetšhaba ya Tsamaiso ya Matlhotlhapelo - ka popegotheo ya Bosetšhaba e e Kopanetsweng ya Tiro le Matlhale - e tla tswelela ka maiteko a go batla le go falodisa mmogo le namolo ya bopelonomi. Kabinete e akgola tsereganyo ya maphata a tshireletso mo go thuseng maiteko a phaloso.
Go kopiwa maAforika Borwa otlhe, bogolo segolo baagi ba ba nnang mo mafelong a a ratwang ke merwalela, go nna kelotlhoko thata mo dipakeng tsa maemo a bosa a a masisi. Batsadi le batlhokomedi ba tshwanetse go tsaya dikgato tse di maleba go netefatsa gore bana ba nna ba babalesegile. Go tlaleletsa foo, bakgweetsi le batsamayakadinao ba tshwanetse go nna ba ntshitse matlho dinameng fa ba dirisa ditsela mo maemong a a bongola.
1.6 Kabinete e rata go leboga setšhaba ka seabe sa sona mo go namoleng kgatelelo mo tlamelong ya bosetšhaba ya motlakase mo kgweding e e fetileng.
Go rotloediwa badirisi ba ba ikemetseng mmogo le ditheo go tswelela go dirisa motlakase ka tlhokomelo le go somarela motlakase fa go kgonegang gona, bogolo segolo mo seemong sa ga jaana sa bosa.
1.7 Aforika Borwa o tla tsenela Samiti ya Bone ya Makokokopano a Yuropa (EU)- le a Aforika e e diragalang kwa Brussels, Belgium ka la bo 2 le la bo 3 Moranang 2014. Moono wa Samiti ke "Re beeletsa mo Bathong, Lehumo le Kagiso."
Samiti e tla tota thuto le katiso, basadi le bašwa, mmogo le kelelo ya bafudugedi ba ba mo molaong le ba ba seng mo molaong magareng ga dikontinente ka bobedi.
1.8 Ka la bo 24 Mopitlwe 2014 e tla bo e le segopotso sa ngwaga le ngwaga sa Letsatsi la Lefatshe la Lehuba (TB). Kabinete e rata go rotloetsa maAforika Borwa go dira mmogo le Puso go lwantsha leroborobo leno.
Leroborobo la TB ga le a etegela fela mo Aforika Borwa, fela le mo Kgaolong yotlhe ya Sub-Sahara. Dikgato tsa puso tsa go tsenya tirisong lenaneo le legolo la kalafi le thibelo ya HIV le AIDs mo lefatsheng le nopotse lekhubu la TB.
Mananeo a puso a go lwantsha TB a akareditse gape go batla dikgetse le go sala morago ba ba amaneng le tshwaetso, tiriso ya thekenoloji ya GeneXpert go akofisa go phekolwa ga TB. Re ipela ka gore Aforika Borwa ke moeteledipele wa Lefatshe ka go anamisa thekenoloji ya GeneXpert kwa ditlamelong tsa boitekanelo.
Kabinete e amogela Simposiamo se se tlang sa Ditona se se ka ga Tepatepanyo ya Ditsibogo tsa Kgaolo malebana le TB mo Lephateng la Meepo mo Borwa jwa Aforika. Simposiamo se se tla tshwarelwang kwa Sandton Convention Centre ka la bo 25 Mopitlwe 2014, mme se tla kopanya bannileseabe mo dipusong tsa kgaolo, Lephata la Meepo la Aforika Borwa, Bodiri jo bo rulaganeng, Balekane ba Tlhabololo mmogo le Baagi.
1.9 Kabinete e akgotse botlhe ba ba fitlheletseng makgaolakgang le ba ba amogetseng Dikgele tsa Bobedi tsa Ngwaga le Ngwaga tsa Dikgwebo tse di Gaisang tsa Aforika Borwa.
Dikgele di tsibogela tiragatso ya dikgwebo mo dikarolong tse di farologaneng mme di abilwe kwa tiragalong e e neng e tsenetswe ke Moporesitente Jacob Zuma.
Gareng ga baamogedi ba ba akgotsweng ke Kabinete ke Rre Sam Motsuenyane yo o amogetseng Sekgele se se maleba sa Phitlhelelo ya Botshelo Jotlhe.
1.10 Kabinete e lemogile pegelo ya forensiki e e neng e rebotswe ke Matlole a Bosetšhaba ka ga Khomišene e e Ikemetseng ya Ditlhopho (IEC). Seno se latetse katlenegiso e e dirilweng mo pegelong ya Mosireletsi wa Setšhaba. E laetse Tona ya Merero ya Selegae go latedisisa morero oo le go begela Kabinete.
1.11 Kabinete e kgalema ka mantswe a a bogale bosenyi jwa digongwana jo bo tswelelang pele kwa Kapa Bophirima, jo gantsi bo tletseng ditlhaselo tse di maswe le setlhogo mo baaging le, bogolo segolo mo baneng. Re ka se itshokele seno gonne se tshosetsa diphitlhelelo tse re di fitlhetletseng mo temokerasing ya rona. Kabinete e lemoga tiro ya Tirelo ya Sepodisi sa Aforika Borwa mo go lwantsheng bosenyi jwa digongwana mme e ikuela mo baaging ba ba amegang go dirasana le mapodisi go sireletsa baagi ba rona kgatlhanong le bosula jono.
1.12 Kabinete e fetisa boutlwelobotlhoko le matshediso go balelapa le ditsala tsa ga Mme Martha Mahlangu yo e neng e le mmaagwe Mokaulengwe wa maloba wa MK, Solomon Mahlangu. Mme Mahlangu o tla bolokwa ka Lamatlhatso, 22 Mopitlwe 2014. Motsesetoropo wa Tshwane o direla Mme Mahlangu phitlho ya setšhaba mme difolaga di tla folosiwa go fitlha kwa bogareng go mo tlotla.
2. Dipuisano le ditshweetso tse di botlhokwa tsa Kabinete
2.1. Kabinete e amogetse pegelo ya Mogala wa Boikuelo go Moporesitente wa dingwaga di le nne tse o ntseng o dira mo go tsona. Tharabololo ya dikgetse le tiragatso e tokafetse ngwaga mongwe le mongwe jaana; 64.03% ngwaga wa ntlha; 77.79% ngwaga wa bobedi; 87.46% ka ngwga wa boraro mme ga jaanong e eme fa go 94.7%. Mo dingwageng di le nne, palogotlhe ya dingongorego le dipotsiso tse di tsentsweng e oketsegile go tloga go 75 873 mo ngwageng wa ntlha go ya go 183 445 mo ngwageng wa bone.
Kabinete e ikuela mo mafapheng otlhe le diporefense go tswelela go tokafatsa boleng le lebelo la dipatlisiso tsa dingogorego gonne go kgotsofala ga baagi go le botlhokwa mo seriting sa Mogala wa Boikuelo go Moporesitente.
2.2. Kabinete e rebotse go tsenngwa tirisong ga Leano la Tiragatso la Pholisi ya Madirelo (IPAP) le le Ipoeletsang Ngwaga le Ngwaga la bo 6 la 2014/15-2016/17.
Maikemisetso a magolo a IPAP ke go thibela kwelotlase ya madirelo le go tshegetsa kgolo le go farologanngwa ga ditirelo tsa lephata la tlhagiso la Aforika Borwa. Tona ya Dikgwebo le Madirelo o tla bua le babegakgang fa IPAP e tlhomiwa mo kgweding e e tlang.
2.3. Kabinete e rebotse thulaganyo tebang le go felelwa ke nako ga ditetla tse di reboletsweng batswantle ba maZibambwe ka fa tlase ga porojeke ya Puso e e Kgethegileng (DZP). Batsholaditetla ba tla tshwanelwa ke go dira dikopo tsa ditetla tsa bona sešwa kwa dinageng tse ba tswang kwa go tsona. E tla re mo tsamaong ya nako, Tona ya Merero ya Selegae a sedifatse thulaganyo e e tla latelwang le letlha la tshimologo ya seo.
2.4. Kabinete e rebotse gore ditsereganyo tsa Karolo ya 100 (1) (b) kwa Limpopo di tswelele pele, go letla gore go nne le ditlhotlhomiso ka Seetebosigo 2014 morago ga puso e ntšhwa e sena go tsena mo tirong. Seno se tla netefatsa gore ditsereganyo di tswelela pele sentle go samagana le dikgwetlho tse di saletseng morago. Seno se tla netefatsa gore ditokafatso mo seemong sa ditšhelete sa porofense le tlamelo ya ditirelo mo ditirelong tsa loago le mo maphateng a mangwe di tswelela pele.
2.5. Kabinete e rebotse Ditlhotlhomiso tsa Phemelo ya Aforika Borwa ya 2014, mme ya laela gore e tlhagisiwe mo Palamenteng. Ditlhotlhomiso di tlamela ka pholisi ya phemelo ya pakatelele mmogo le tsela ya togamaano ya Phemelo e e tla latelwang ke naga mo dipakeng tse di latelang di le nne tsa Letlhomeso la Togamaano la Pakagare. Lekwalo leno le tla abelanwa le setšhaba gonne se nnile le seabe mo dipatlomaikutlong tsa botlhe tse di neng di tshwerwe go ralala naga mo ngwageng o o fetileng.
2.6 Kabinete e rebotse gore Pegelo ya Komiti ya Tona e e ka ga Pholisi ya Dipuo e phasaladiwe mo Kaseteng ya Puso gore setšhaba se tshwaele.
Pegelo e sekaseka tsamaiso ya thuto le katiso ya morago ga sekolo go lebeletswe bokao jwa ikonomi ya loago. E tlamela Tona ya Thuto le Katiso e Kgolwane ka dikatlenegiso tsa gore go ka tloswa jang dikgoreletsi tse di sa tlhokegeng tse di thibelang tswelelopele ya baithuti.
Pholisi ya Dipuo e kaya kgokaganyo e e rulaganeng ya ditheo tsa thuto, mananeo le borutegi gore baithuti ba kgone go tswelela mo ditseleng tse ba di itlhophetseng tsa thuto ka tsela e e bokgoni.
2.7. Kabinete e rebotse gore Pegelo go tswa kwa Setlhopheng sa Tiro sa Tona se se ka ga Mananeo a Motheo a Dipalo le Saense, e phasaladiwe mo Kaseteng ya Puso gore setšhaba se tshwaele.
Setlhopha sa Tiro sa Tona se romilwe go tlhama Lenaane la Motheo la Dipalo le Saense la Thuto le Katiso ya Tiro ya Setegeniki kwa Kholetšheng.
Seno se tla thusa go oketsa palo ya baithuti ba ba tsenang kwa yunibesithi ba Saense le Dipalo le go tokafatsa bokgoni jwa boitlhamedi jaaka go tlhagisitswe mo Leanong la Bosetšhaba la Tlhabololo.
Lenaane le totile ba ba eletsang go tsena mo lephataneng la Thuto le Katiso ya Tiro ya Setegeniki, ba ba setseng ba le kwa dikholetšeng tsa thuto le katiso ya tiro ya setegeniki mme ba eletsa go tswelela pele le go ikwadisa kwa diyunibesithi, mmogo le barutwana ba Mophato wa 12 ba ba eletsang go ikwadisa kwa diyunibesithi fela ba sa kgotsofatse ditlhokego tsa Dipalo le Saense.
2.8. Kabinete e rebotse gore diphitlhelelo tsa patlisiso ya 2012/13 ya kabo ya matlole a setšhaba malebana le ditiro tsa saense le thekenoloji di phasaladiwe.
Mafapha a Bosetšhaba a beeleditse madi a a fopholediwang go R29.5 bilione mo ditirong tsa saense le thekenoloji ka 2012/13, mme seo se emetse 3% ya kabelo ya tekanyetsokabo yotlhe ya puso ya bosetšhaba. Seno ke tokafalo go tswa kwa palogareng ya dingwaga tse nne ya 2.9% magareng ga 2008/09 go ya go 2011/12.
Gape go totobetse gore puso e tlamela ka matlole bontsi jwa dipatlisiso tsa saense tse di diragalang mo Aforika Borwa, le gore bogolo jwa go tsenngwa tirisong ga tsona bo kwa ntle ga mafapha a bosetšhaba, go tewa kwa makgotleng a saense le kwa ditheong tsa thuto e kgolwane.
2.9. Kabinete e tlhaloseditswe ka tekanyetso e e dirilweng ke Lefapha la Tekolo le Tshekatsheko ya Tiro ka ga 'Ditlamorago tsa go Itsesewe ga Mophato wa R mo Dipoelothutong'.
Dipeeletso tsa go sale gale mo kgolong le tlhabololo ya bana ba bannye di ka fokotsa go tlhoka tekatekano le go godisa tlhagiso, bogolo segolo mo baneng ba bannye.
Kabinete e amogela diphitlhelelo tse di bonalang mo katolosong e e boitshegang ya Mophato wa R o go tlhokegang gore o godise bokgoni jwa ona gore o nne le dipoelo tse di botoka mo tiragatsong ya thuto.
2.10. Kabinete e itsesitswe ka diphitlhelelo tsa Lenaane la Tekolo ya Tlamelo ya Ditirelo tse di kwa Mantlheng mo ngwageng wa 2013.
Kabinete e akgola e bile e rotloediwa ke tokafalo go tswa mo mafapheng a bosetšhaba a a maikarabelo, ka botsamaisi jwa togamaano le bookamedi jwa tiragatso ya kwa ditlamelong.
Diphitlhelelo tsa ditlamelo di le 186 (tse dilekolwang lwa ntlha) go ralala diporofense tsotlhe ka 2013 di supile gore palogare ya tekanyetso ya tlhokomelo e e seriti, lefelo le phitlhelelo mmogo le dinako tsa go bula le go tswala di lekanyeditswe bontle ke baagi le baelatlhoko.
Dikarolo tsa tiragatso tse di tlhokang tsereganyo ke; tsamaiso ya dingongorego, ponagalo le matshwao, tsamaiso ya mela mmogo le nako ya go leta le pabalesego.
Diphitlhelelo go tswa kwa ditlamelong di le 77 tse di etsweng tlhoko gape go lekanyetsa ditokafalo le tsona di bontshitse ditekanyetso tse di tokafetseng mme seo se bontsha matshwao a a siameng go lebeletswe go tsamaisa tiragatso ya kwa ditlamelong jaaka setlapele sa togamaano.
2.11. Kabinete e rebotse go amogelwa ga Kopano e e Kgethegileng ya Mokgatlho wa Tlhabololo ya Borwa jwa Aforika (SADC) ya Ditona tse di ikarabelang mo go tsa ICT, Tlhaeletsano le Ditirelo tsa Poso go tloga ka la bo 23 go fitlha ka la bo 25 Mopitlwe 2014, kwa Johannesburg.
3. Go thapiwa
Kabinete e rebotse go thapiwa ga ba ba latelang:
3.1. Mme Elaine Alexander mo phatlhatirong ya Motlatsamokaedikakaretso: Tlhabololo ya Ikonomi, Kgwebisano le Papatso kwa Lefapheng la Temothuo, Jalo ya Dikgwa le Bodirelatlhapi.
3.2. Mme Nkidi Dinah Mohoboko mo phatlhatirong ya Motlatsamokaedikakaretso: Akatemi ya go Ithuta kwa Lefapheng la Merero ya Selegae.
3.3. Rre Sam Themba Mtshisa mo phatlhatirong ya Motlatsamokaedikakaretso: Ditirelo tsa Setheo kwa Lefapheng la Ditiro tsa Puso.
3.4. Mme Malijeng Theresa Ngqaleni mo phatlhatirong ya Motlatsamokaedikakaretso: Dikamano tsa mo gare ga Mafapha kwa Lefapheng la Matlole a Bosetšhaba.
3.5. Rre Michael Sass mo phatlhatirong ya Ramatlotlokakaretso kwa Lefapheng la Matlole a Bosetšhaba.
3.6. Rre Mlungisi Justice Mathonsi jaaka Motlhankedimogolo wa Ditiro kwa Kantorong ya Poso ya Aforika Borwa.
3.7. Ditokololo tse e seng tsa khuduthamaga kwa Setheong sa Dipalangwa tsa mo Tseleng tsa go Ralala Melelwane:
a) Mme Pam Edith Pokane (Modulasetilo);
b) Rre Reuben Abel Dlamini;
c) Rre Gordon Noah;
d) Rre Moses Cyril Tiel Scott;
e) Rre Wayne Smith
f) Mme Maleho Margaret Nkomo (o thapilwe gape jaaka Motlatsamodulasetilo); le
g) Mme Nala Mhlongo (o thapilwe gape).
3.8. Rre Mahesh Fakir jaaka Mokhuduthamagamogolo wa Molaodi wa Maemelakepe.
3.9. Ditokololo tse e seng tsa khuduthamaga mo Botong ya Bakaedi a Koporasi ya Dibetsa ya Aforika Borwa:
a) Moatemirale (ret) Refiloe Johannes Mudimu (Modulasetilo);
b) Mme Thuthukile Skweyiya (Motlatsamodulasetilo);
c) Ngaka Moses Khanyile;
d) Rre Bethuel Motshwariseng Fantas Mobu;
e) Moatefokate Sesi Baloyi;
f) Mme Mpumi Zikalala;
g) Rre Ndumiso M Tyibilika;
h) Rre Raymond Mlungwana Vokwana; le
i) Moatefokate Virginia Lee Anne De La Hunt.
Dipotsiso: Phumla Williams (Sebueledi sa Kabinete sa namaotshwere)
Mogala: 0835010139
