1. Phethagatšo ya Mananeo a Bohlokwa a Mmušo
Kabinete e leboga thakgolo ya Lefapha le lenngwe la Melato ya Thobalano go la Bethlehem, Freistata ka Tona Michael Masutha. Se se bopa karolo ya lenaneo la kgato ya mmušo ya go lwantšha dikgaruru tša thobalano kgahlanong le basadi, bana le dihlopha tše di sa kgonego go itšhireletša.
Dikgorotsheko tše di hlaotšwego di tlabaketšwe gore di abe ditirelo tša go ikgetha tša go thekga batšwasehlabelo tšeo di thušago go kaonafatša lebelo la dikahlolo. Mmušo o sa ntše o itlamile go matlafatša mokgwa wa toka ya bosenyi go šogana ka botlalo le kgatako ya ditokelo tša basadi le tša bana.
Kabinete e amogela thakgolo ya Sehlongwathuto sa Tlhabollo ya Kgwebo ka Tona Lindiwe Zulu ka Institšhuteng ya Gordon ya Saense ya Kgwebo.
Sehlongwathuto se se tla šetša thuto ya go thewa godimo ga dinyakišišo le go thekga beng ba dikgwebo tše nnyane le dikgwebopotlana ka go ba thuša gore ba gole ka go swarelela go hlola mešomo ye mengwe mo lebakeng la nako e telele. Sehlongwathuto se ke karolo ya tharollo ya go šogana le go hloka mešomo ga bafsa le go aga setšhaba sa borakgwebo. Maikemišetšo a yona ke go aba thuto ya maleba ya kgwebo, go phethagatša le go abela borakgwebo tlhahlo ka ga boetapele, tše di latelwago ke sebopego sa go akaretša sa ditirelo tša thekgo. Se se kgonthišiša gore go be le go ithuta tikologong ya kgwebo le gore khuetšo e fihlelelwe.
Afrika Borwa e nyaka phetogo ya kgwebo go hlohleletša kgato ya go šala morago merero ya dikgwebopotlana le dikgwebo tša magareng (di-SME) tšeo di tlogo dira gore naga e gatele pele. Mmušo, dikgwebo tše kgolo le dihlongwa di swanela go šomišana maitekong a go thekga tlholo ya mešomo ka tlhabollo ya kgwebo. Gore e atlege, tlholo ya mešomo e nyaka tikologo ye e kgontšhago fao borakgwebo ba kgonago go fihlelela thekgo ya ditšhelete, mekgwa ye mekaone ya phethagatšo le tlhabollo ya mabokgoni.
2. Diphetho tše bohlokwa tša kabinete
Kabinete e amogetše tiišetšo ya Kwano ya Grand Inga ye e saennwego gareng ga Repabliki ya Afrika Borwa le Repabliki ya Temokrasi ya Congo (DRC) gore e alwe Palamenteng.
Kwano e fa tlhako ya tshepedišo ya tšweletšo ya mohlagase go tšwa Protšekeng ya Grand Inga gomme kabo ya yona e mollwaneng gareng ga DRC le Zambia. Tiišetšo ya Kwano e kgontšha tlhabollo ya Kgato ya matomo ya Protšeke ye, yeo e tlogo abela Afrika Borwa dimekawate tše 2 500 tša mohlagase le go kgatha tema kopantšhong ya selete, tšhireletšong ya enetši, phihlelelong ya enetši le kgolong ya ekonomi ka mokgwa wa go swarelela wa tikologo.
Protšeke e na le bokgoni bja go aba mohlagase wa go hlweka ebile e le wa mohlagasemeetse wo o tšwago dinageng tša ka ntle wa go fihlelelega go kgotsofatša dinyakwa tša DRC, tša Afrika Borwa le tša dinagamabapi. E akaretša tšweletšo ya go balelwa go dimekawate tše 40 000 tša mohlagasemeetse Nokeng ya Congo, ka dikgato tše šupa. Protšeke ye e na le bokgoni bja go akgofiša tlhabollo ya Dinagatlhabollo tša Borwa bja Afrika (SADC); go fediša tlhokego ya enetši, go hlohleletša kgolo ya ekonomi le go phethagatša tlhabollo ya mananeokgoparara.
Protšeke ya Grand Inga e nyaka go šomiša bokgoni bja Noka ya Congo bja go aba mohlagase, ye e lego kanale ye kgolo ya Borwa bja Afrika. Ye e emela ye nngwe ya diprotšeke tše kgolo kudu tše di kilego tša ba gona mo kontinenteng ya Afrika, le ye nngwe yeo mafelelong e tlogo ba seka se segolo sa kgolo ya Afrika le badudi ba yona.
Kabinete e tsebišitšwe ka ga Khonferetshe ya Boditšhabatšhaba ya Tlhabollo, Meetse le Bong ye e tlago. Monggae wa khonferentshe ke Kgoro ya Meetse le Kelelatšhila, Dinyakišišo tša Meetse le bašomišane ba yona ka lekaleng la yona. Khonferentshe e tla swarwa go tloga ka la tharo go fihla ka la šupa Dibatsela go la East London ka fase ga morero wa “Kopantšho ye e sa Šomišwego”.
Khonferentshe e latela dipoledišano tše mmwala tše di tšwelago pele tšeo di thomilego ka morago ga Khonferentshe ya Boditšhabatšhaba ya Taolo ya Meetse a go Hlweka yeo e swerwego ka Dibatsela 2012. Khonferentshe e tla aba sebaka sa go bopa segwera seo se tlogo šogana le ditlhohlo tšeo di lebanego le lekala le. Gape e tla šogana le thakgolo ya Lekgotla la Ditona tša Afrika la Leano la Bengba Meetse.
3. Maemo a kabinete ka ga merero ye e lego ditabeng seemong sa bjale
Kabinete e tsebišitšwe ke Tona ya Maphelo, Ngaka Aaron Motsoaledi, ka ditaba tša bjale mabapi le ebola le magato ao a tšerwego ke Afrika Borwa. Kabinete e rata go boeletša gore ga go motho yo a hweditšwego a na le bolwetši bja ebola. Maemo a naga a boitokišetšo le magato a go thibela ebola a nyaka bokgoni bjo bo matlafaditšwego ka seleteng sa SADC le ka kontinenteng ka bophara tšeo Afrika Borwa e kago di aba. Afrika Borwa e dula e ikgafile go fa thekgo ka ditirelo tša go go hlahloba, tlhahlo le laporatori ka seleteng sa SADC. Tona Motsoaledi o tla fa pego ka botlalo ka taba ye lehono ka 14h30.
Kabinete e amogela dipeakanyo ka Panka ya Resefe ya Afrika Borwa le sehlopha sa babeeletši go tšwa lekaleng la matlotlo go beakanya leswa African Bank Limited (ABL). Se se tla thuša go šireletša ka tshwanelo babeeletši ba kgwebo le go fokotša go loba ga babeeletši ka gare ga ABL.
Gape se se tla kgonthišiša gore lekala la matlotlo la naga le dule le tiile ebile le matlafetše.Kabinete e gateletše bohlokwa bja lekala la ditirelo tša matlotlo go kgolo ya ekonomi gomme e laeditše gore mmušo, ka Kgoro ya Bosetšhaba ya Matlotlo, o tšwela pele go matlafatša lekala, tekolo ya lona, le kaonafatšo ya peakanyo ya taolo.
Kabinete e laeditše go tshwenywa ke tshedimošo ye e fosagetšego ka ga diphetogo tša go fapafapana mabapi le dikhwama tša tholamodiro (dikhwama tša phenšene le tša probitente ). Go na le bohlatse bja go makatša bja gore bašomi ba bangwe ba leboga mošomo ka ge ba tšhaba gore go thoma ngwaga wo o tlago mmušo o tla ba thibela go ntšha ditšhelete tša bona tše ba di kgobokeditšego tša go rola modiro ge ba fetola mešomo, le gore mmušo o nyaka go laola dikhwama tša tholamodiro. Mola mmušo o nyaka go hlohleletša bašomi go boloka tšhelete ya bona ye ba e kgobokeditšego go fihlela nako ya go rola modiro e fihla, ga go na melao ye e fetotšwego ya go thibela go ntšha tšhelete ye e kgobokeditšwego ge ba fetola mešomo.
Nnete ke gore, ditšhišinyo tša go fapafapana tša mpshafatšo ya tholamodiro di nyaka go:
a) Hlohleletša batho go bolokela tholamodiro ya bona le dinyakwa tša baholegi ba bona le go aba tšhelete ya tholamodiro bjalo ka karolo ya konteraka ya letseno;
b) Dira dipeakanyo tša tšhelete ya tholamodiro gore di boloke tšhelete, di laolwe ka tlhokomelo, di phatlalatšwe le ka toka; le
c) Kaonafatša maemo a taolo ya sekhwana, go akaretšwa maemo a taolo ya sekhwana, tsebo le maitshwaro a baemedi, tšhireletšo ya dikgahlego tša maloko, maikarabelo le kutullo ya dilo tša tshedimošo go maloko le batšeakarolo.
Kabinete e nyaka go tiišeletša setšhaba gore ditšhelete tše di kgobokeditšwego tša batho tša tholamodiro di bolokegile. Ga go na lebaka la gore mošomi ofe goba ofe (bobedi ka lekaleng la poraebete le la setšhaba) a role modiro gore a kgone go hwetša ditšhelete tša gagwe tše di kgobokeditšwego tša tholamodiro. Gape go swanetše go laetšwa gore bao ba ntšhago ditšhelete ka dikhwameng tša bona tša phenšene goba tša probitente pele ga nako ya tholamodiro ba ka se hwetše fela tšhelete ye nnyane go feta ge ba be ba ka e boloka, eupša ba ka lefišwa motšhelo wa go ntšha tšhelete pele ga nako gomme ba se sa ipshina ka phokoletšo ya motšhelo.
4. Ditiragalo tše di tlago
Tona Nathi Mthethwa o tla thakgola Kgwedi ya Bohwa go la Gauteng ka la 31 Phato ka fase ga morero wo: “Go Keteka Mengwaga ye 20 ya Temokrasi: Anega Kanegelo ya gago ye e Tšwetšago pele Afrika Borwa”.
Magareng a diprotšeke tše di hlaotšwego go tšwetša pele lesolo la “Anega Kanegelo ya Gago” ke go bohlokwa leswa ga Nat Nakasa le Moses Kotane. Pušo ya marapo a bagale ba ba lebetšwego e abela Maafrika Borwa sebaka sa go ithuta ka mathata a bona bjalo ka batho, mabaka ao a dirilego gore ba dule botšhabelo le khuetšo ye ba bilego le yona tokologong ya naga ya rena.
Ditiragalo di akaretša: Beke ya Bosetšhaba ya Puku go tloga ka la pele go fihla ka la šupa Lewedi ka fase ga morero wo: “Go Etela Mafelo” go šeditšwe maatla a dipuku le ka fao di ka dirago gore Maafrika Borwa a etele mafelo ka ‘sebele’ le ‘e sego ka sebele’. Ditiragalo di beakantšwe diprofenseng ka moka gomme di tla akaretša go bala ka maleme a setšo, go anega dikanegelo le dipolelo tša tlhohleletšo, dipapadi tša mantšu, dipalo tša direto le dingangišano ka dipuku.
Gape, ka la tharo Lewedi Afrika Borwa e tla keteka Ngwaga wa bo30 wa Dikgaruru tša Vaal tšeo ka nako ya tšona setšhaba sa Vaal Triangle se bego se gana dikoketšo tša rente, kabo ya go fokola ya ditirelo le mmušo wa selegae wa go phuhlama le go se be wa semolao. Dikgaruru tša Vaal di thomile lebaka le leswa la boipelaetšo bja nako ye telele bjoo bo phatlaletšego dikarolong tše kgolo tša naga, le go gapeletša boetapele bja kgethollo go tsebiša maemo a tšhoganetšo.
Tona Derek Hanekom o tla thakgola Kgwedi ya Boeti ka la 26 Phato Lefelong la Maboneng, Johannesburg, ka fase ga morero wo: “Boeti bjo bo Fetolago Maphelo”, le le tšwago go Letšatši la Lefase la Boeti (27 Lewedi) gomme le šetša boleng bja leago, setšo, sepolotiki le ekonomi tša boeti go naga.
Maafrika Borwa a hlohleletšwa go eta ka gare ga naga ya rena ka Kgwedi ya Boeti le go itlwaetša bohlokwa bja boeti ekonoming.
Beke ya Bosetšhaba ya Go bjala Mehlare e tla ketekwa go tloga ka la pele go fihla ka la šupa Lewedi ka fase ga kgwekgwe ye: “Dikgwa le Batho: Go beeletša ka bokamosong bja go swarelela”. Maafrika Borwa a hlohleletšwa go bjala mehlare ye e hlaotšwego 2014, e ka ba Vepris lanceolata (ya go tsebja kudu bjalo ka: Mohuleretšhipi) goba Heteropyxis Natalensis Harvey (ya go tsebja kudu bjalo ka: Molabenta/Masepha).
Kgoro ya Temo, Dikgwa le Boreahlapi (DAFF) e tla, ka tšhomišano le Sehlongwa sa Taolo ya Tikologo le Boithabišo le Total South Afrika, di sepetša phadišano ya Sefoka sa Toropo ya Bosetšhaba ya Go bjala Mehlare. Maikemišetšo ke go hlohleletša Mebasepala ya Selegae go talafatša mafelo a ka fase ga taolo ya yona.
Beke ya Bosetšhaba ya Go bjala Mehlare le Sefoka sa Toropo ya Bosetšhaba ya sa Go bjala Mehlare di dirwa go sepedišana le leano la talafatšo la DAFF leo le hlalošago talafatšo bjalo ka mokgwa wo o kopantšwego wa go bjala, go hlokomela le go laola dimela ka moka mafelong a metsesetoropo le metsemagae.
5. Bao ba thwetšwego mošomong
Kabinete e amogetše go thwalwa mošomong ga batho ba ba latelago:
Morena Themba Stanley Kojana bjalo ka Motlatšamolaodipharephare: Barutiši, Methopo ya Batho le Tlhabollo ya Sehlongwa, ka Kgorong ya Thuto ya Motheo.
Morena Clifford Abraham Appel bjalo ka Mohlankedimogolo wa Matlotlo ka Kgorong ya Tlhabollo ya Leago.
Kabinete e amogetše go thwalwa mošomong ga batho ba ba latelago go šoma bjalo ka maloko a Bolaodi bja Bosetšhaba bja dinamelwa tša Setšhaba:
a) Morena Lesedi Dinte, le
b) Mohumagadi Divhani Edzisani Tshivhase
c) Profesa Ntombizozuko Dyani-Mhango
Kabinete e amogetše go thwalwa mošomong ga Semira Mohammed bjalo ka Leloko le e sego la Phethišo go Boto ya Etšentshi ya Dinamelwa ya Kgabanyo ya Mellwane.
Kabinete e amogetše go thwalwa mošomong ga Morena Tshediso Matona bjalo ka Mohlankedimogolophethiši wa Eskom SOC Ltd gape bjalo ka leloko ka lebaka la maemo la Boto ya Eskom ya Balaodi.
Dipotšišo di lebišwe go: Phumla Williams (Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere)
Mogala wa boikgokaganyo: 083 501 0139
