A. Mafhungo a zwino kha Shango
1. U ṋetshedzwa ha khaelo ya Vhulwadze ha Tshitzhili tsha Corana (COVID-19)
1.1. Mbekanyamushumo ya muhaelo ya lushaka ya Afrika Tshipembe i khou tshimbila nga luvhilo nahone sekhithara ya mutakalo (ya phuraivethe na ya muvhuso) i khou haela vhathu vha swikaho miḽioni nthihi nga maḓuvha mararu. U swika zwino, Maafrika Tshipembe vha fhiraho miḽioni dza malo vho no haelwa. Nga luvhilo ulwu lwa zwino, Muphuresidennde hu si kale vha ḓo ḓivhadza datumu ntswa ine ngayo shango ḽa khou lavhelela u swikela khaelo ya vhunzhi ha vhadzulapo fhano shangoni.
1.2. Khabinethe i isa phanḓa na u ita khuwelelo kha Maafrika Tshipembe vhoṱhe uri vha haelwe, sa i zwi i tshone tshishumiswa tshashu tshi shumaho vhukuma kha nndwa ya u lwa na COVID-19. Zwazwino vhathu vha a kona u sokou ya vhuponi vhuṅwe na vhuṅwe ha muhaelo vho fara maṅwalo avho a vhuṋe, naho vha songo ranga u ita ndangano, vha swika vha ḓiṅwaliswa vha konaha u haelwa.
1.3. Khabinethe i khou ṱanganedza nḓisedzo ya khaelo dza Pfizer dza 5.6 miḽioni vhege ino dze dza lambedzwa nga vha muvhuso wa shango ḽa Amerika, dzine dza ḓo ita uri hu vhe na khaelo dzo eḓanaho u itela u khwaṱhisa mbekanyamushumo yashu ya u ṋetshedzwa ha muhaelo.
1.4. Nga ḽa 1 Khubvumedzi 2021, vhathu vha vhukale ha miṅwaha ya 18 na 34 vha ḓo vha vho lugela u wana muhaelo.
1.5. Khabinethe yo dzhiela nṱha zwa u tsela fhasi huhulwane ha zwiṅwe zwiwo zwiswa zwa u kavhiwa fhano Afrika Tshipembe nga murahu ha musi shango ḽo fhira maṱhakheni a luṱa lwa vhuraru. Honeha, mavundu maṋa – Kapa Vhukovhela (naho ḽi kha ḓi bva u ḓivhadza uri ḽo swika maṱhakheni), Devhula ha Kapa, Devhula Vhukovhela na Free State – o vha a khou ḓi dzulela u rekhoda u engedzea ha tshivhalo tshiswa tsha vho kavhiwaho nga ḓuvha.
1.6. Khabinethe i khou dovholola hafhu u ita khuwelelo yayo kha vhathu vhoṱhe vha Afrika Tshipembe ya uri vha bvele phanḓa na u tevhedza maitele a tsireledzo ane a vha U ambara maski, U ṱamba zwanḓa, U sia tshikhala tsha mithara dza 1,5 vhukati hau na muṅwe muthu khathihi na u ṱutshela maguvhangano mahulwane.
2. U vulwa ha zwikolo
2.1. Khabinethe yo ṱanganedza zwa u vulwa ha zwikolo ho tshimbilaho zwavhuḓi, nga maanḓa zwa u humela kha zwa dzikiḽasi dza ḓuvha na ḓuvha ha vhana vha phuraimari. Khabinethe i khou ṱuṱuwedza zwikolo zwoṱhe uri zwi bvele phanḓa na u shuma zwi tshi tevhedza maitele a mutakalo o tiwaho a COVID-19.
2.2. Tsheo ya u humisela vhana vhoṱhe vha phuraimari kha zwa dzikiḽasi dza ḓuvha na ḓuvha yo dzhiwa ho sedzwa madzangalelo a ndeme kha vhana nahone i ḓo thusa kha u vhuisa murahu tshifhinga tsha u guda tshe tsha lwozwea nga tshifhinga tsha nyiledzo dza u tshimbila dza lushaka.
3. Thendelano ya miholo kha Tshumelo dza muvhuso
3.1. Khabinethe yo livhuwa vhashumeli vha muvhuso na avho vhane vha kwamea kha nyambedzano dza miholo nge vha vhea phanḓa shango ḽashu na vhathu vhaḽo u thoma, nga murahu ha u sainiwa ha zwenezwino ha thendelano nga vhoṱhe dza nga ha u engedzedzwa ha miholo kha Tshumelo dza Muvhuso.
3.2. Khabinethe yo takalela uri masia oṱhe o sumbedza vhurangaphanḓa ha u farisana khathihi na tsheo yo khwaṱhaho ya u lwela u wana thandululo ine ya vhuedza vhashumeli vha muvhuso khathihi na vhadzulapo, na uri i khou ita khuwelelo kha muṅwe na muṅwe uri a bvele phanḓa nga muya hoyu u fanaho wa vhushumisani na vhulwelahaya.
4. Mafhungo maswa nga ha tshiimo tsha tsireledzo
4.1. Khabinethe yo ṱanganedza vhuḓidini he ha sumbedzwa nga vha mazhendedzi a khombetshedzo ya mulayo kha u ṱavhanyedza u vhuedza vhudziki kha Mavundu a KwaZulu-Natal na Gauteng.
4.2. Khabinethe yo dovha ya livhuwa mazhendedzi a khombetshedzo ya mulayo kha mvelaphanḓa ine a khou i ita kha u fara avho vhe vha ṱuṱuwedza khakhathi nahone ri tama u fulufhedzisa Maafrika Tshipembe uri a ri nga ḓo sia tombo nṱha ha ḽiṅwe musi ri tshi tea u fara avho vhane vha vha na vhuḓifhinduleli ha dzikhakhathi dze dza bvelela kha aya mavunḓu mavhili.
4.3. U swika zwino, vhahumbulelwa vha rathi vho farwa vha dovha vha ḓivhonadza khothe dzo fhambanaho kha milandu ya u ṱuṱuwedza dzikhakhathi tshitshavhani nahone mazhendedzi a khombetshedzo ya mulayo khathihi na vha Maanḓalanga a Vhutshutshisi a Lushaka vhe kati na u vhona hu khou vha u sengiswa nga nḓila yo fhelelaho.
4.4. Khabinethe yo dzhiela nṱha uri tshivhalo tsha mpfu dzo vhangwaho nga khakhathi idzi tsho shandukiswa tsha vho swika henefha kha 354, ngeno tshivhalo tsha mpfu dzo vhigwaho dzi ṱumanywaho na dzikhakhathi ngei Gauteng tshi songo shanduka tshi kha ḓivha 79 na 275 ngei KZN u swika ḓuvha ḽa mulovha, ḽa 4 Ṱhangule 2021.
4.5. Kha tshivhalo tsha mpfu dzo vhigwaho ngei KZN, Ḓorobo khulwane ya eThekwini ndi yone ine ya vha na tshivhalo tshihulwane tsha 122. Kha mpfu dzo vhigwaho ngei eThekwini, dza 36 dzo vhigwa ngei Phoenix (mabulayo a 29 na ṱhoḓisiso dza sumbe dza zwivhangi zwa mpfu, nahone u swikela zwino, ho no farwa vhahumbulelwa vha 22 kha mabulayo aya a ngei Phoenix vhane vho fhedza nga u ḓivhonadza khothe.
4.6. Khabinethe i khou ṱuṱuwedza zwitshavha zwa ngei KZN uri zwi shumisane khathihi na u tikedza vhuḓidini ha muvhuso kha u tandulula thaidzo dza khuḓano nga muvhala khathihi na mahevhehevhe ane a ḓisa mishushedzo ine ya nyadza mikhwa ye vhokhotsi vhe vha tumbula Afrika Tshipembe ḽa demokirasi, ḽi si na tshiṱalula nga muvhala nahone ḽine khaḽo vhathu vhoṱhe vha lingana, vha ṱutshela mbofholowo yavho na matshilo avho vha tshi itela ḽone.
5. U fhaṱa hafhu ikonomi nga huswa
5.1. Khabinethe yo ṱanganedza masheleni a linganaho R36 biḽioni ya thikhedzo ya ṱhaḓulo ya zwa ikonomi u bva kha muvhuso sa ṋetshedzo ya vhuvhili ya thusedzo ya u ita uri shango ḽi vhuyelele ngonani nga murahu ha masiandaitwa a dwadze ḽa Covid-19 e a ṋaṋiswa nga dzikhakhathi na u tshinyadzwa ha zwifhaṱo zwa mabindu zwe zwa bvelela ngei KwaZulu-Natal, Gauteng na kha zwiṅwe zwipiḓa zwa Mpumalanga (naho zwi songo tou vha zwinzhi).
5.2. Vhunzhi ha ṱhaḓulo iyi vhu khou ḓo livhiswa kha Ṱhaḓulo ya zwa Matshilisano ya Magavhelo a zwa Vhushai ya masheleni a linganaho R350 u itela u fhelisa vhushai na nḓala vhukati ha vhathu vho shayesaho kha tshitshavha khathihi na masheleni a thikhedzo dza vhashumi na mabindu. Muvhuso u isa phanḓa na u ṱoḓa maṅwe masheleni a thikhedzo u itela mvusuludzo ya ikonomi nga u ṱavhanya zwi tshi elana na Pulane ya Mvusuludzo na Mbuedzedzo ya Ikonomi.
5.3. Mushumo wa u fhaṱa hafhu ikonomi nga huswa ndi wa Maafrika Tshipembe vhoṱhe. Khabinethe yo ita khuwelelo kha mudzulapo muṅwe na muṅwe khathihi na sekhithara ya phuraivethe uri vha ḓidzhenise kha ndingo dzashu dza lushaka dza uri ri fhaṱisane hafhu nga huswa, nga nḓila ya khwine nahone nga u ṱavhanya u itela Afrika Tshipembe ḽa khwine, ḽine khaḽo vhathu vhoṱhe vha lingana nahone ḽa vha na mvelaphanḓa.
6. Fulufulu
6.1. Khabinethe yo ṱanganedza u fhela u fhaṱwa ha Tshiṱitshi tsha Muḓagasi tsha Medupi hune yunithi dzoṱhe dza rathi dzi bveledzaho muḓagasi dza vha kha giridi. Hezwi zwi ḓo thusa vhukuma u fhungudza mutsiko kha giridi nahone muvhuso u kha ḓi vha wo ḓiimisela kha u vhona uri hu khou vha na nḓisedzo ya muḓagasi.
6.2. Khabinete i tama u fhululedza mufumakadzi Vho Zandi Shange, Mulangi wa Thandela ya Tshiṱitshi tsha Muḓagasi tsha Medupi kha u ita uri tshiimiswa itshi tsha muḓagasi tshihulwane ngaurali tshi kone u shuma nga nḓila yo fhelelaho. Musi ḓivhazwakale ya vhuinzhiniara ha zwa vhufhaṱi i tshi khou ṅwaliwa, vhafumakadzi vha shango ḽashu vha ḓo vha vho imelwa nga nḓila yo fhelelaho sa izwi Vho Shange vhe vhone mufumakadzi wa Murema wa u tou thoma u ṋetshedza thandela ya vhuhulu vhungafha.
6.3. Muvhuso wo ṱuṱuwedza vhalanguli na vhashumi vha ESKOM uri vha bvele phanḓa vho khwaṱha kha u bveledza zwiṱitshi zwa muḓagasi zwa maimo a nṱha khathihi na zwiko zwa fulufulu ḽi vusuluseaho.
7. Vhuimo ha U vha Mulavhelesi ha Israele kha Khomishini ya Mbumbano ya Afrika (AUC)
7.1. Khabinethe i khou hanedza tshoṱhe na tsheo i songo teaho nahone ya muthu muthihi nga Mudzulatshidulo wa AUC ya u ṋea Israele vhuimo ha u vha mulavhelesi kha AU. AU ndi muimeli a re mulayoni wa mashango oṱhe a Afrika ane a vha miraḓo ane a tea u kwamiwa nga ha tsheo dzo raloho.
7.2. AU i katela madzangalelo a Maafrika vhoṱhe nahone i hwala tshiga tsha fulufhelo kha vhurangaphanḓa hayo ha vhathu vha Afrika. Ngauralo, i fanela u lingedza u dzhia tsheo dzine dza sa kuḓane na milayo ya Thendelanomviswa ya AU..
7.3. Zwa u bvela phanḓa na u govhelwa ha vhupo ha Palestina nga shango ḽa Isreale zwi kha ḓi vha zwithu zwi songo teaho nahone zwi shonisaho u swika zwino, nahone zwi dzhiela vhathu vha Palesitina pfanelo dzavho dza vhuthu. Tsheo iyi ya muthu muthihi i khou vha hone nga murahu ha ṱhaselo dzi songo teaho dza zwenezwino kha vhathu vha Palestina vha si na mulandu nga Maisraele ngei Vhubvaḓuvha ha Jerusalema na Gaza.
7.4. Khabinethe i khou ita khuwelelo kha AU ya uri i sedzuluse hafhu tsheo yayo ya muthu muthihi ya u ṋetshedza Israele vhuimo ha u vha mulavhelesi kha AU. I kha ḓi vha yo ḓiimisela hu si na u timatima kha vhuḓidini ho livhiswaho kha u vusuludza maitele a zwa poḽotiki ane a ḓo swikisa kha u fhaṱwa ha shango ḽa Palestina ḽine ḽa shuma zwavhuḓi, henefho tsini na tsini nga mulalo na shango ḽa Israele.
B. Tsheo dza Khabinethe
1. Vhuṱambo ha u pembelela Ṅwedzi wa Vhafumakadzi
1.1. Khabinethe yo tendela thero na mishumo ya vhuṱambo ha u pembelela Ṅwedzi wa Vhafumakadzi ha ṅwaha uno, vhune ha fhululedza vhafumakadzi vha fhiraho 20 000 vhe vha matsha vha tshi ya fhaḽa Union Buildings ngei Pretoria nga ḽa 9 Ṱhangule 1956 vha tshi khou gwalabela zwa u katelwa havho kha Milayo ya Dzibasa.
1.2. Vhuṱambo ha uno ṅwaha vhu ḓo pembelelwa nga fhasi ha thero: “Ṅwaha wa Vho Charlotte Maxeke: U Swikela Pfanelo dza Vhafumakadzi.” Thero iyi i elana na vhuṱambo ho fhedzaho ṅwaha woṱhe ha anivesari ya miṅwaha ya 150 ya Mulwelambofholowo Vho Charlotte Mannya Maxeke.
1.3. Zwiito izwi zwa vhuhali zwa vhafumakadzi avha zwi ri ṱuṱuwedza uri ri fhaṱe lushaka lwashu hafhu nga huswa uri lu khwaṱhe nga murahu ha khakhathi dza tshitshavha dzine dza kha ḓi bva u bvelela ngei KwaZulu-Natal na Gauteng, khathihi na kha masiandaitwa a COVID-19 kha zwa matshilisano na ikonomi na mutakalo. Hezwi zwiwo zwo ri sumbedza uri musi ri tshi ima roṱhe sa lushaka lu funaho mulalo nahone lu tevhedzaho mulayo, ri nga kona u kunda khaedu iṅwe na iṅwe ine ya ri kwama.
1.4. Naho hu na uri lushaka lwashu lwo no vha na mvelaphanḓa khulwane kha zwa pfanelo dza vhafumakadzi, hu kha ḓi vha na zwinzhi zwine zwa kha ḓi tea u itwa u itela u ombedzela ndinganyiso ya mbeu khathihi na u lwa na samba ḽa khakhathi dzo ḓisendekaho nga mbeu na u tambudzwa ha vhafumakadzi zwitshavhani zwashu.
1.5. Khabinethe yo ita khuwelelo kha sekhithara dzoṱhe dza tshitshavha uri dzi ite uri mbekanyamaitele dzashu dza ndinganyiso ya mbeu dzi bveledzwe khathihi na u dzhia vhukando ha u lwa na khakhathi dzi itelwaho vhafumakadzi nga u vhiga vhaiti vha vhutshinyi uvhu kha tshiṱitshi tsha mapholisa tsha tsinisa.
2. Muvhigo wa Ṱhoḓisiso ya Komiti ya Vhukati ha Dziminista (IMC) kha Tshikimu tsha Thusedzo ya Masheleni a Matshudeni tsha Lushaka (NSFAS)
2.1. Khabinethe yo tendela u bviswa ha muvhigo wa Ṱhoḓisiso ya IMC kha NSFAS. Komiti yo tholiwa nga ṅwedzi wa Shundunthule 2020 uri i sedzese kha maitele a bindu, sisiṱeme na mashumele a NSFAS kha u bveledza mushumo wayo.
2.2. Ṱhoḓisiso yo sedzesa kha vhubvo ha zwivhangi zwa thaidzo dzine dza khou ṱanganiwa nadzo kha NSFAS khathihi na u thoma u shuma ha tshikimu tshiswa tsha basari u bva tsha ṅwaha wa 2018. Ṱhoḓisiso yo ṋetshedza themendelo dza ndeme dzo livhiswaho kha u khwinifhadza mashumele a NSFAS.
2.3. Khabinethe i livhuwa uri dziṅwe dza themendelo idzi dzo no ḓi thoma u shumiswa. Muvhigo u nga wanala kha webusaithi ya Muhasho wa Pfunzo dza Nṱha na Vhupfumbudzi: www.dhet.gov.za.
3. Pulane ya Themamveledziso ya Lushaka (NIP) ya 2050
3.1. Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha NIP ya 2050 u itela vhupfiwa ha tshitshavha. Pulane iyi ndi yone i tshimbidza fulo ḽa vhubindudzi ha themamveledziso ya shango, ḽine ḽa ṱanganyisa ikonomi dza Afrika nga kha dziṅwe dza thandela dzaḽo dza dzingu..
3.2. Nga nnḓa ha u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi, i ḓo dovha hafhu ya sedza kha masiandaitwa a tshayavhulamukanyi ha zwa vhupo nga mulandu wa khethululo. Yo ḓitika kha u shela mulenzhe ha muvhuso, mabindu, mabindu a muvhuso na vhadzulapo.
3.3. Sekhithara dzayo dza ndeme dzi katela fulufulu, zwiendedzi zwa thundu, maḓi na vhudavhidzani ha didzhithala. NIP 2050 hu si kale i ḓo anḓadzwa kha gurannḓa ya muvhuso u itela vhukwamani na tshitshavha.
4. Ṱhanganyo ya Zhendedzi ḽa Masheleni a Mabindu Maṱuku (SEFA) na Zhendedzi ḽa Mveledziso ya Bannga dza Mabinduṱhanganelo (CBDA) uri zwi vhumbe Zhendedzi ḽa Mveledziso ya Mabindu Maṱuku (SEDA)
4.1. Khabinethe yo ṱanganedza u ṱanganywa ha SEFA na CBDA dza vha SEDA. Ṱhanganyo ya zwiimiswa izwi i ḓo ita uri hu vhe na thikhedzo ya muvhuso yo ṱanganelaho ya u tikedza mabindu maṱuku, a vhukati na mahulwane khathihi na mabinduṱhanganelo u bva nga ḽa 1 Lambamai 2022.
4.2. Zhendedzi ḽithihi ḽine ḽa khou dzinginywa ḽi ḓo ṋetshedza thikhedzo ya zwa masheleni na ine ya si vhe ya masheleni kha mabindu aya. Nga u kuvhanganya zwiko zwoṱhe, zhendedzi iḽi ḽi ḓo kona u shuma zwavhuḓi na u kona u swikelea kha zwiṱiriki zwoṱhe na ḓorobo khulwane.
4.3. Ṱhanganyo iyi yo tendelwaho i ḓo swikisa kha u khethekanywa nga huswa ha SEDA (hune ha ḓo ṋewa dzina nga murahu) u ya nga Mulayo wa Ndangulo ya Masheleni a Muvhuso, wa 1999 (Act 1 of 1999) u bva kha tshiimiswa tsha Sheduḽu ya 3A u ya kha Sheduḽu ya 2.
4.4. Khabinethe yo tendela u engedzwa ha tshifhinga tsha Bodo ya SEFA u swikela nga ḽa 31 Ṱhafamuhwe 2022 u itela uri zwi elane na mathomo a nzudzanyo dza tshifhinganyana.
5. Maitele na zwilinganyi zwa kushumele kwo tsireledzeaho kwa zwa vhuendelamashango nga tshifhinga tsha COVID-19 na zwiṅwe zwiwo zwa madwadze.
5.1. Khabinethe yo tendela Maitele na Zwilinganyi zwa kushumele kwo tsireledzeaho kwa Sekhithara ya Vhuendelamashango ho sedzwa COVID-19 na zwiṅwe zwiwo zwa madwadze.
5.2. Maitele na zwilinganyi zwi ṋetshedza maga a fhasisa a fanaho a vhutsireledzi na mutakalo ane a ḓo khwaṱhisedza maitele a fanaho kha sekhithara yoṱhe ya vhuendelamashango. Zwi ḓo katela tshumelo dzi fanaho na vhudzulo, zwiḽiwa, vhadzudzanyi vha madalo, dzikhasino, minyanya ya mbingano na vhuṅwe vhuṱambo vhu fanaho.
5.3. Zwazwino ri khou lingana na mimaraga ya ḽifhasi nahone zwi ḓo ita uri sekhithara i kone u vulela tshoṱhe na vhaendelamashango vha dzitshaka.
6. Khoniferentsi ya Lushaka nga ha Mupfuluwo na Vhuḓorobiso fhano Afrika Tshipembe
6.1. Khabinethe yo tendela Khoniferentsi ya Lushaka nga ha Mupfuluwo na Vhuḓorobiso fhano Afrika Tshipembe ye ya farwa nga vidio u bva nga ḽa 26 Fulwana u swika ḽa 30 Fulwana. Mupfuluwo na vhuḓorobiso zwo ḓi dzulela u vha tshipiḓa tsha zwipikwa zwiṋa zwa ndeme zwa Mbekanyamaitele ya Vhadzulapo ya Afrika Tshipembe u bva tsha ṅwaha wa 2015.
6.2. Khoniferentsi yo dzhiela nṱha mafhungo ane a vha hone, nḓivho na zwidodombedzwa nga ha maitele a mupfuluwo na vhuḓorobiso fhano shangoni. Mafhungo ayo a shuma sa vhuṱanzi ha mveledziso ya mbekanyamaitele na mbekanyamushumo, hu tshi katelwa na u pulana kha masia oṱhe a muvhuso vhuraru hao.
6.3. Khoniferentsi yo vha yo dzudzanywa nga tshumisano ya mihasho ya muvhuso yo teaho, tshitshavha tsha zwa ṱhoḓisiso khathihi na vhadzulapo.
6.4. Khoniferentsi yo swika magumoni nga u vhumbiwa ha Foramu ya Ṱhoḓisiso na Zwidodombedzwa zwa Mupfuluwo na Vhuḓorobiso uri i shume sa tshiko tsha nḓivho u itela u tikedza mushumo wa mupfuluwo na vhuḓorobiso.
7. U khethwa ha Afrika Tshipembe sa Senthara ya Dzingu yo tiwaho ya Mutsho wa Tshikhalani ya Dzangano ḽa zwa Vhufhufhi ha Vhadzulapo ḽa Ḽifhasi (ICAO)
7.1. Khabinethe yo tendela na u ṱanganedza u tiwa ha Afrika Tshipembe sa Senthara ya Mutsho wa Tshikhalani ya ICAO. Hezwi zwo ḓivhadzwa nga murahu ha musi Afrika Tshipembe ḽo ṱanganedza mvelelo dzavhuḓi vhukuma dza odithi u bva kha ICAO.
7.2. Afrika Tshipembe nga kha Zhendedzi ḽa Tshikhalani ḽa Lushaka ḽa Afrika Tshipembe, ḽo tetshelwa u ṋetshedza zwidodombedzwa zwa mutsho wa tshikhalani une zwazwino wo no vha tshilinganyi tsho no ṱanganedzwaho nga vha ICAO hu tshi itelwa ṱhoḓea dzoṱhe dza zwa vhufhufhi.
7.3. Afrika Tshipembe ḽo ṋewa miṅwaha miraru uri ḽi khwinise mashumele aḽo a zwino ane a kha ḓi ṱahela uri a kone u swikela ṱhoḓea dza dziICAO. Ṱhoḓea idzi dzi ṱoḓa mishumo ya awara dza 24 kha maḓuvha a sumbe na thimu yo thomiwaho ya vhavumbamutsho vho pfumbudzwaho na vhaṱoḓisisi vha zwa tshikhalani vha re vhomakone. Ḽo dovha hafhu ḽa ṋewa thendelo ya u shumisana na Pan-European Consortium Aviation Space Weather User Service.
7.4. Uhu u tiwa hu ṋetshedza Afrika Tshipembe tshikhala tsha u aluwa kha sia ḽa zwa saintsi na thekhinoḽodzhi ya vhuinzhiniara na sekhithara ya vhutumbuli, khathihi na u vhea shango kha mapa sa mushelamulenzhe ḽifhasini nga vhuphara kha zwa saintsi ya tshikhalani.
8. Thendelano ya Vhushumisani ha Dzingu ḽa Afrika kha zwa Ṱhoḓisiso, Mveledziso na Vhupfumbudzi zwi elanaho na Saintsi ya Nyukiḽia na Thekhinoḽodzhi (AFRA)
8.1. Khabinethe yo tendela u rumelwa Phalamendeni ha thendelano (AFRA) yo sedzuluswaho lwa miṅwe miṅwaha miṱanu. AFRA ndi thendelano ya vhukati ha mivhuso ye ya thomiwaho nga mashango ane a vha miraḓo ya Afrika u itela u khwaṱhisa hafhu na u engedza zwa u shela mulenzhe ha saintsi ya nyukiḽia na thekhinoḽodzhi kha mveledziso ya ikonomi na matshilisano kha dzhango ḽa Afrika.
8.2. Afrika Tshipembe ḽo vha muraḓo o fhelelaho wa AFRA nahone ḽi shumisana na maṅwe mashango ane a vha miraḓo u itela u ṱuṱuwedza zwipikwa dza thendelano kha dzhango ḽa Afrika.
9. Mbekanyamaitele ya Lushaka ya U rea Khovhe Lwanzheni na Milamboni na Madamu (nga ngomu shangoni)
9.1. Khabinethe yo tendela Mbekanyamaitele ya Lushaka ya U rea Khovhe Lwanzheni na Milamboni na Madamu (nga ngomu shangoni)
uri i thome u shuma. Mbekanyamaitele i ṋetshedza sisiṱeme ya vhulangi i shumaho kha sekhithara ya vhureakhovhe kha maḓi a re nga ngomu shangoni. I dovha hafhu ya ita uri mishumo ine zwazwino ya si vhe mulayoni nahone i sa dzhielwiho nṱha ya mabindu maṱuku a vhureakhovhe i vhe mulayoni.
9.2. Mbekanyamaitele iyi, vhukati ha zwiṅwe, i ita uri hu vhe na u thomiwa ha zwiimiswa zwa vhuvhusi ha mveledziso ya vhureakhovhe; thikhedzo kha mveledzo na nḓisedzo ya vhureakhovhe ine ya khou aluwa ya nga ngomu shangoni, ndangulo ya u vhureakhovhe ha nga ngomu shangoni vhune ha ḓo vha ha tshifhinga tshilapfu khathihi na u tandulula thaidzo dza ndinganyiso na tshandukiso ya sekhithara..
10. Datumu ya thangelamviswa ye ya dzinginywa ya nga ha u anḓadzwa ha mbalombalo dza zwa vhugevhenga kha ṅwaha wa muvhalelano wa 2021/22
10.1. Khabinethe yo tendela datumu ya thangelamviswa ine ya khou dzinginywa ya nga ha u anḓadzwa ha mbalombalo dza zwa vhugevhenga dza nga kotara kha ṅwaha wa muvhalelano wa 2021/22. Datumu ya thangelamviswa yo salaho ine ya khou dzinginywa ya nga ha u anḓadzwa ha mbalombalo dza zwa vhugevhenga ndi ṅwedzi wa Ṱhangule 2021 hu tshi itelwa kotara ya u thoma na ṅwedzi wa Lara 2021 hu tshi itelwa kotara ya vhuvhili. Mbalombalo dza zwa vhugevhenga dza kotara ya vhuraru na ya vhuṋa dzi ḓo bviswa nga ṅwedzi wa Luhuhi na wa Shundunthule 2022 nga u sielisana.
C. Milayotibe
1. Mulayotibe wa Khwiniso wa nga ha Vhaaluwa wa 2021
1.1. Khabinethe yo tendela u rumelwa ha Mulayotibe wa Khwiniso wa nga ha Vhaaluwa wa 2021 uri u swikiswe Phalamenndeni. Mulayotibe uyu u khwinisa Mulayo wa nga ha Vhaaluwa wa 2006 (Act 13 of 2006) wa zwino.
1.2. Khwiniso dzi ṱoḓa u khwaṱhisa maga ane a tsireledza vhaaluwa. U khwinisa tshumelo dzine dza ṋetshedzwa vhaaluwa u fana na thikhedzo ya zwa matshilisano, mutakalo, ndondolo tshitshavhani na kha fhethu ha vhudzulo.
1.3. Mulayotibe une wa khou dzinginywa u khou ḓivhadza zwa maitele a u ela na u lavheleswa ha tshumelo dzine dza ṋetshedzwa vhaaluwa. U dovha hafhu wa vha na mbetshelwa dza u bviswa ha vhaaluwa vha re na vhuholefhali kha vhupo vhune ha si vhe havhuḓi kana vhu si na mutakalo wavhuḓi hu songo ranga u wanwa Ndaela ya Khothe.
2. Mvetamveto ya Mulayotibe wa Khwiniso ya Madzangano a sa shumeli Malamba (NPO) wa 2021
2.1. Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha mvetamveto ya Mulayotibe wa Khwiniso ya NPO u itela u wana vhupfiwa ha tshitshavha. Mulayotibe u khwinisa Mulayo wa NPO wa 1997 (Act 71 of 1997) u re hone zwino. Mulayo wo vha wo itelwa u bveledza nyimele yo teaho ine khayo hu nga kona u vhumbwa dziNPO nahone dza kona u shuma zwavhuḓi. Nga murahu ha tshifhinga, ho kona u vhonala vhuṱudzeṱudze, nga maanḓa kha dziNPO ṱhukhu na kha madzangano wanalaho zwiitshavhani.
2.2. Khwiniso ine ya khou dzinginywa i tandulula khaedu dzine dziNPO ṱhukhu dza khou livhana nadzo; ya lwa na zwa u sa tshimbidzwa zwavhuḓi ha dziNPO khathihi na u leludza maitele a tswikelelo. I dovha hafhu ya dzinginya u thomiwa ha Ridzhisiṱara ya NPO u itela u khwaṱhisa zwa mashumele, u vhewa iṱo na u ṱuṱuwedza zwa u vha khagala khathihi na vhuḓifhinduleli kha dziNPO.
D. Vhuṱambo vhu ḓaho
1. Ḓuvha ḽa Vhafumakadzi
1.1. Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa vha ḓo ṋetshedza mulaedza wa Ḓuvha ḽa Vhafumakadzi nga vidio nga Musumbuluwo wa ḽa 9 Ṱhangule 2021 sa tshipiḓa tsha u pembelela Ṅwedzi wa Vhafumakadzi kha shango ḽashu nga fhasi ha thero: “Ṅwaha wa Vho Charlotte Maxeke: U swikela Pfanelo dza Vhafumakadzi”.
E. Milaedza
1. U fhululedza
Khabinethe i fhululedza na u tamela mashudu :
- Vho Tatjana Schoenmaker, kha u wina medala wa musuku wa u thoma wa Afrika Tshipembe ngei kha Oḽimpiki dza Tokyo, kha ḽa Japan nga murahu ha u dzhenela makhaulatshele a muṱaṱisano wa breaststroke ya 200m ya vhafumakadzi he vha vunḓa rekhodo ya ḽifhasi. Vho thoma nga u wina medala wa silivhere kha muṱaṱisano wa breakstroke ya 100m.
- Vho Bianca Buitendag, kha u wina medala wa silivhere kha makhaulatshele a muṱaṱisano wa surfing. Haya mashumele avhuḓi ngaurali ngei kha mitambo ya Tokyo Olympics o ita uri shango ḽashu ḽi vhe na mimedala miraru.
2. Ndiliso
Khabinethe i swikisa ndiliso kha muṱa na khonani dza:
- Vho Shona Ferguson (47), mubveledzi wa fiḽimi na thelevishini (TV) na mutambi wa zwiṱori vhe vha longa tshanḓa zwihulwane vhukuma kha mveledziso ya nḓowetshumo ya fiḽimu fhano shangoni.
- Vho Clive Scott (84), ḽizhakanḓila na mutambi wa kale wa zwiṱori zwa TV vhe ra vha ṱalela kha theḽevishini dzashu lwa miṅwaha minzhi.
- Vho Pandelani Jonathan Mudziwa Makhado (99), ḽizhakanḓila na mulwelambofholowo vhe vha vha muṅwe wa vharangaphanḓa vha fulo ḽa u lwa na zwa u tshimbila wo fara basa nga ṅwaha wa 1960, na u dovha vha kumedzela vhutshilo havho kha nndwa ya u lwela demokirasi na mbofholowo.
- Vhomme Vho Thalitha Monica Lebea-Mampuru (87), vhe vha lwela mbofholowo ya ḽino shango vha sa neti khathihi na u lelwa Afrika Tshipembe ḽo vhofholowaho kha zwa khethululo nga muvhala na khethululano ya mbeu. Vho vha vhone Meṱironi wa u thoma wa Solomon Mahlangu Freedom College (SOMAFCO).
- Vho Geoff Makhubo (53), Ṋeḓorobo Muhulwane wa Ḓorobo ya Johannesburg; murangaphanḓa a shumaho nga maanḓa nahone a sa ḓiṱoḓeli zwawe we a ranga phanḓa nḓisedzo ya tshumelo. Vho vha vhe Mudzulatshidulo wa Dzingu wa African National Congress.
- Vho Luthendo Benedict Sigogo (49), Muhaṱuli O farelaho wa Khothe Khulwane ya Mpumalanga na Mukhomishinari wa Khomishini ya Tshumelo ya zwa Vhuhaṱuli, vhe vha vha vhe na vhukoni ha nṱhesa kha buḓo ḽa zwa milayo, vha dovha vha vha ngweṋa yo ḓikumedzela kha zwa tshanduko. Vho dovha hafhu vha shuma sa muphuresidennde wa Dzangano ḽa Vhoramilayo vha Vharema.
- Muṱa na mashaka a miraḓo ya Phalamennde vhe vha ri sia zwenezwino
F. U tholiwa
U tholwa hoṱhe ndi hune ha ḓo khunyeledzwa nga murahu ha tsenguluso ya ndalukano na u ṱanzwiwa dzina ho teaho.
1. Muambeli Vho Nomalanga Petronella Sithole sa Mulanguli Muhulwane wa tshiimiswa tsha Vhulangi ha Fulufulu ḽa Lushaka ha Afrika Tshipembe.
2. Mufumakadzi Vho Danile Nyakale sa muimeli wa Koporasi ya Mveledziso ya zwa Nḓowetshumo kha Bodo ya Vhavhambadzi vha Daimane vha Muvhuso.
3. Bodo ya Vhulanguli ha Bodo ya zwa Mavu:
(i) Mufumakadzi Vho Lusanda Nomasongo Netshitenzhe (Mudzulatshidulo);
(ii) Vho Masopha Moshoeshoe;
(iii) Muambeli Vho Anthonie Viviers;
(iv) Dokotela Vho James Fraser Bourhill; na
(v) Mufumakadzi Precious Hlengiwe Makoe.
4. Vhaṅwe miraḓo ya Bodo ya Vhulanguli ha tshiimiswa tsha Ndangulo ya Daimane na Mutale u Penyelelaho tsha Afrika Tshipembe (South African Diamonds and Precious Metals):
(i) Vho Virendra Gangaram Magan; na
(ii) Vho Ndivhuho Munyai.
Mbudziso: Mufumakadzi Vho Phumla Williams – Muambeli wa Khabinethe
Luṱingo: 083 501 0139
