Xitatimende hi Presidente Cyril Ramaphosa mayelana ni ku Humelela ka Matshalatshala ya Rixaka yo Lawula Ntungu wa COVID-19

MaAfrika-Dzonga Varikwerhu,

Ekusunguleni ka vhiki leri, van’watisayense va hina va thumbe muxaka wuntshwa wa khoronavhayirasi lowu vangaka mavabyi ya COVID-19.

Nhlangano wa Matiko ya Misava wu wu thyile Omicron naswona wu wu hlambanyile ku va ‘muxaka lowu vilerisaka.’

Muxaka wa Omicron wu hlamuseriwile rosungula eBotswana kutani endzhaku ka swona eAfrika-Dzonga, kutani van’watisayense va tlhele va thumba timhangu eka matiko yo fana na Hong Kong, Australia, Belgium, Italy, United Kingdom, Germany, Austria, Denmark na Israel.

Ku thumbiwa ka wona ka hari nkarhi i mihandzu ya ntirho lowunene swinene lowu endliweke hi van’watisayense va hina eAfrika-Dzonga naswona i mihandzu yo kongoma ya vuvekisi lebyi Sayense ni Vutumbuluxi na Tindzawulo ta Rihanyu va swi endleke hi vitshila bya hina byo lavisisa hi tijini.

Hi van’wana va matiko emisaveni lava nga dzima nhlangano wa tinhlorhi etikweni hinkwaro ku hi pfuna ku landzelerisa hanyelo ra COVID-19.

Ku thumbiwa ka muxaka lowu ka ha ri ni nkarhi ni ntirho lowu se wu fambeke eka ku twisisa rifuwo ra wona ni switandzhaku swi vula leswaku hi hlomile ku antswa ku hlamula eka muxaka lowu. Hi xixima van’watisayense va hina hinkwavo lava dumeke emisaveni hinkwayo ni ku hloniphiwa hi ku anama naswona va kombiseke leswaku va ni vutivi byo enta bya epidemiyoloji.   

Ku ni swilo swo hlaya leswi se hi swi tivaka mayelano ni muxaka hikwalaho eka ntirho lowu van’watisayense va hina va nga ku wu endleni wa ndzavisiso wa vunhlori wa tijini.

Xosungula, sweswi ha swi tiva leswaku Omicron wu ni ku cinca lokukulu ku tlula muxaka wihi ni wihi wosungula.

Xavumbirhi, ha swi tiva leswaku Omicron wu kumekile hi ku tinyiketela hi ku tirhisa swikambelo swa sweswi swa COVID-19

Leswi swi vula leswaku vanhu lava kombisaka swikombiso swa COVID-19 kumbe va khumbanile ni un’wana loyi a nga khomiwa hi COVID-19, va nga ha fanela ku kamberiwa.

Xavunharhu, ha swi tiva leswaku muxaka lowu wu hambanile ni mixaka leyin’wana leyi nga eku rhendzelekeni naswona a wu ni vuxaka byo kongoma ni mixaka ya Delta kumbe Beta.

Xavumune, ha swi tiva leswaku muxaka lowu wa khumbheka eka mitlulelo yotala leyi kumekeke eGauteng eka mavhiki mambirhi lama hundzeka naswona se wa tikombisa ni le ka swifundzankulu leswin’wana.

Ka ha ri ni swilo swotala mayelano ni muxaka leswi hi nga swi tiviki, ni leswaku van’watisayense eAfrika-Dzonga ni kun’wana emisaveni va ha tirha hi matimba ku swi kuma.

Eka masiku ni mavhiki mangarimangani lama landzelaka, tanihi loko vuxokoxoko byo tala byi karhi byi kumeka, hi ta va ni ku twisisa ko antswa ka:

  • kumbexana Omicron yi hangalaka hi ku olova swinene exikarhi ka vanhu,
  • kumbexana yi tlakusa khombo ro tluleriwa nakambe,
  • kumbexana muxaka wu vanga vuvabyi byo tika swinene, naswona,
  • ndlela leyi mirhi ya sweswi ya ntlhavelo yi tirhaka hayona ku lwa ni muxaka wa Omicron.

Ntiveko wa Omicron wu fambelana ni ku tlakuka ka xihatla ka mitlulelo ya COVID-19. 

Ku tlakuka loku ku kumeka eGauteng, hambiloko timhangu nakambe ti ri karhi ti ya ehenhla ni le ka swifundzankulu leswin’wana.

Hi vonile nhlayoxikarhi ya 1,600 ya timhangu tintshwa eka masiku ya 7 lama hundzeke, loko hi fananisa ni leti ringanaka 500 wa timhangu tintshwa ta siku na siku eka vhiki leri hundzeke, naswona 275 wa timhangu tintshwa ta siku na siku eka vhiki leriya ri sunguleke ri hundza.

Mpimo wa swikambelo swa lava nga khomiwa hi COVID-19 wu tlakukile ku suka kwalomu ka 2 wa tiphesente ku fika eka 9 wa tiphesente ehansi ka vhiki.

Leswi i ntlakuko wa le henhla swinene eka mitlulelo hi nkarhi wo koma swinene.

Loko timhangu ti nga ya emahlweni ti tlakuka, hi nga langutela ku nghena eka gandlati ravumune ra mitlulelo eka mavhiki mangarimangani lamataka, loko ku nga ri hi ku hatlisa.

Leswi a swi fanelanga ku ta tanihi xihlamariso.

Vatokoti hi epidemiyoloji ni vativi va vuvabyi byo tlulela va hi byerile leswaku hi nga ha langutela gandlati ravumune emasunguleni ya N’wendzamhala.

Van’watisayense va tlhele va hi byela ku langutela ku tumbuluka ka mixaka yintshwa.

Ku ni swivilelo swo hlaya mayelano ni muxaka wa Omicron, naswona a hi tshembi hi ku hetiseka ndlela leyi wu nga ta tikhoma hayona ku ya emahlweni.

Hambiswiritano, hi se hi ri ni switirhisiwa leswi hi swi dingaka ku va hi tisirhelela ku lwa na wona.

Hi ni vutivi lebyi ringaneke mayelano ni muxaka ku tiva leswi hi faneleke ku swi endla ku hunguta ku hangalasa ni ku tisirhelela mayelano ni ku lwa ni vuvabyi byo tika na rifu.

Xosongula, xa matimba swinene, xitirhisiwa lexi hi nga na xona i nsawutiso.

Hi mpfhuka mirhi yosungula ya ntlhavelo wa COVID-19 yi vile kona ekuheleni ka lembe leri hundzeke, hi vone hilaha mirhi ya ntlhavelo yi enhliseke vuvabyi byo tika hi xiyimo xa le henhla, ku amukeriwa eswibedhlele ni rifu eAfrika-Dzonga ni le misaveni hinkwayo.

Mirhi ya ntlhavelo ya tirha. Mirhi ya ntlhavelo yi ponisa vutomi.

Ku suka loko hi simeke pfhumba ra hina ra nsawutiso wa mani na mani hi Mudyaxihi 2021, ku tlula 25 wa timiliyoni ta mathonsi ya mirhi ya ntlhavelo yi tlhaveriwile eAfrika-Dzonga

Lowu i mfikelelo wo hlamarisa swinene.

I ku nghenelela ka xiyimo xa le henlha xa swa rihanyu loku tiko ra hina ri ku ringeteke hi nkarhi wo koma swinene.

Makumemune wa tiphesente ta vaaki va vatswatsi va se va amukele kwalomu ka thonsi rin’we ra murhi wa ntlhavelo, kutani 35,6 wa tiphesente ta vatswatsi va Afrika-Dzonga va sawutisile hi ku hetiseka ku lwa ni COVID-19.

Swa nkoka, 57 wa tiphesente ta vanhu va 60 wa malembe ni ku tlula hi vukhale va sawutisiwile hi ku hetiseka, naswona 53 wa tiphesente ta vanhu va malembe ya le xikarhi ka 50 na 60 va sawutisiwile hi ku hetiseka.

Hambiloko riri goza leri amukeriwaka, a swi enelenga ku endla leswaku hi enhlisa mitlulelo, ku sivela vuvabyi ni rifu ni ku tlherisa ikhonomi ya hina eka xiyimo xa kahle.

Nsawutiso ku lwa na COVID-19 i mahala.

Vusiku lebyi, ndzi rhandza ku rhamba munhu un’wana ni un’wana loyi a nga si ku sawutisiwaka ku ya eka switichi swa nsawutiso swa le kusuhi na yena handle ko dya nkarhi.

Loko ku ri ni un’wana endyangwini wa ka n’wina kumbe exikarhi ka vanghana va wena loyi a nga sawutisiwangiki, ndza ku rhamba leswaku u n’nwi hlohlotela ku ya kuma nsawutiso.

Nsawutiso i ndlela ya nkoka lowukulu swinene ku ku sirhelela wena ni lava nga ekusuhi na wena ku lwa ni muxaka wa Omicron, ku hunguta matimba ya gandlati ra vumune ni ku pfuna ntshuxeko wa vanhu lowu hinkwerhu hi wu rilelaka.

Nsawutiso wu tlhela wu va nchumu wa matimba ku vuyisela ikhonomi ya hina leswaku yi tirha hi ku hetiseka, ku sungula ku teka tendzo ni ku pfuxelela mabindzu lama tsaneke tanihi vupfhumba na malwandla.

Ku tumbuluxiwa ka mirhi ya ntlhavelo leyi hi nga na yona ku lwa na COVID-19 swi endle leswaku swi koteka ku khensiwa ka timiliyoni ta vanhu ntsena lava va tinyiketeleke ku va ni xiave eka mindzingeto leyi ku anstwisa vutivi bya xisayense byo vuyerisa vanhu.

I vanhu lava nga tiyisisa leswaku mirhi leyi ya ntlhavelo yi hlayisekile naswona ya tirha.

Vanhu lava i tinhenha ta hina.

Va tikatsa ni vatirhi va swa rihanyu lava rhangeke emahlweni ku lwa ni ntungu ku ringana kwalomu ka malembe mambirhi, naswona lava yaka emahlweni va hlayisa vavabyi, lava yaka emahlweni va nyika ntlhavelo, naswona lava yaka emahlweni va ponisa vutomi.

Hi fanele ku va hi tsundzuka vanhu lava xinyateke loko hi anakanya hi ku sawutisiwa.

Hi ku sawutisiwa, a hi tisirheleli hina ntsena, kambe hi tlhela hi enhlisa ntshikelelo eka tisisiteme ta swa rihanyu ni le ka vatirhi va hina va swa rihanyu ni ku enhlisa makhombo lama nga langutana ni vatirhi va hina va swa rihanyu. 

Afrika-Dzonga, tanihi nhlayo ya matiko man’wana, yi langute eka mirhi ya ntlhavelo yo nyika matimba eka vanhu lava nga ekhombyeni lerikulu ni le ka lava va lavaka ku nyikiwa matimba swi nga va vuyerisaka.

Vatirhi va swa rihanyu eka ndzingeto wa Sisonke, laha votala va vona va sawutisiweke ku tlula tin’hweti ta tsevu leti hundzeke, va nyikiwa mathonsi yo nyika matimba ya Johnson & Johnson.

Pfizer yi endle xikombelo eka Matimba yo Lawula Swikumiwa swa Rihanyu ra Afrika-Dzonga swa thonsi ra vunharhu leswaku ri lawuriwa endzhaku ka mathonsi mambirhi ma nkoka mo landzelelana.

Komiti yo Tsundzuxa Vaholobye hi Mirhi ya Ntlhavelo yi se yi kombise leswaku yi ta bumabumela goza ro simeka swinyikamatimba leswaku ku sunguriwa hi vanhu lavakulu. Vanhu lavan’wana lava nga ni nkayivelo wa masocha emirini, tanihi lava tshunguriwaka mfukuzani, dayalisisi ya tinsu na lava tshunguriwaka vuvabyi byo pfimba hi ku titlhava, va pfumeleriwa ku kuma mathonsi yo nyika matimba hi ku bumabumeriwa hi madokodela ya vona

Tanihi un’weun’we, tanihi tikhampani naswona tanihi hi mfumo, hi ni vutihlamuleri ku tiyisisa leswaku vanhu hinkwavo etikweni leri va nga tirha, ku teka tendzo ni ku hungasa va hlayisekile.

Hikokwalaho hi se hi ri karhi hi tinyiketele ku burisana ni mihlangano ya vanhu ni vatirhisanikulobye lavan’wana eka ku sungula magoza lama endleka nsawutiso wu va xiyimo xo fikelela tindhawu ta ntirho, mitlangu ya mani na mani, swifambo swa mani na mani na swiyimisiwa swa mani na mani.

Leswi swi katsa mbhurisano lowu veke kona eNEDLAC exikarhi ka mfumo, bindzu, vatirhi ni muaki wa muganga, laha ku nga ni ntwanano lowukulu eka swilaveko swa magoza walawo. 

Mfumo wu tumbuluxe xipanu xa ntirho lexi nga ta sungula ku kuma switsundzuxo swa le henhla hi ku endla leswaku nsawutiso wu boha eka migingiriko yo kongoma ni tindhawu. 

Xipanu xa ntirho xi ta vika eka Komiti ya Vaholobye ya Nsawutiso leyi fambisiwaka hi Xandla xa Presidente, lexi nga ta endla swibumabumelo swi ya eka Khabinete mayelano ni maendlelo lama nga fanela ni ku seketeleka ma ku boha ka murhi wa ntlhavelo.

Hi lemuka leswaku masungulo ya magoza ya muxaka wolowo ma tika naswona i mhaka leyi nga hlangahlangana, kambe loko leswi hi nga swi lulamisi hi ntiyiso naswona tanihi mhaka ya xihatla, hi ta ya emahlweni hi hetiwa matimba hi mixaka yintshwa naswona hi ta ya emahlweni hi xanisiwa hi gandlati rintshwa ra ntlulelo.

Xitirhisiwa xa vumbirhi lexi hi nga na xona ku lwa ni muxaka wuntshwa i ku ya emahlweni hi ambala swipfalaxikandza swa hina nkarhi hinkwawo loko hi ri eka tindhawu ta mani na mani kumbe laha ku hlengeletaneke vanhu ehandle ka mindyangu ya hina.

Sweswi ku ni vumbhoni bya matimba swinene bya leswaku maambalelo ma kahle ni ku ambala nkarhi hinkwawo ka masiki ya lapi kumbe xipfalaxikandza lexi nga fanela lexi pfalaka nhompfu na nomo i ndlela yo antswa ku sivela ku hangalaka ka xitsongwatsongwana ku suka eka munhu un’wana ku ya eka un’wana.

Xitirhisiwa xa vunharhu lexi hi nga na xona ku lwa ni muxaka lowutshwa xi chipile swinene naswona xi tele swinene: i moya wo tenga. 

Leswi swi vula leswaku hi fanele ku ringeta hilaha hi kotaka hakona ku va ehandle ka miako loko hi hlangana ni vanhu ehandle ka mindyangu ya hina.

Loko hi ri endzeni ka miako ni vanhu van’wana, kumbe emovheni, ebazini kumbe ethekisini, hi fanele ku tshika mafasitere ma pfulekile ku tiyisisa leswaku moya wu hunga hi ku olova eka ndhawu yoleyo.

Xitirhisiwa xa vumune lexi hi nga ni xono ku lwa ni muxaka lowutshwa i ku papalata tihlengeletano, ngopfungopfu tihlengeletano ta le ndzeni ka miako.

Tihlengeletano ta vanhu votala tanihi tihlengeletano ta nkoka ni mihlangano, ngopfungopfu leti lavaka nhlayo ya vanhu votala leswaku va khumbana mikarhi yo leha, ti nga cinciwa ti khomiwa hi maendlelo ya vhichiwali. 

Mitlangu ya ku hela ka lembe na mitlangu ya ku cina ni ku nwa ya ku hela ka lembe ya ka metiriki ku katsa ni mitlangu yin’wana yi fanele ku hundziseriwa emahlweni hi xikongomelo, naswona munhu un’wana ni un’wana u fanele a ehleketa kambirhi a nga si nghenela ku lulamisa nhlengeletano. Lomu tihlengeletano ti nga ta va kona, swinawana hinkwaswo swa COVID swi fanele ku landzeleriwa hi vukheta.

Ku khumbana kwihi ni kwihi ka hina loku engetelanaka ku tlakusa khombo ra hina ra leswaku hi tluleriwa kumbe ku tluleta van’wana.

MaAfrika-Dzonga Varikwerhu,

Huvo ya Valawuri va Khoronavhayirasi ya Rixaka yi hlanganile tolo ku burisana hi ku tlakuka ka sweswi ka mitlulelo ni matimba lama kotekaka ma muxaka wa Omicron.

Leswi swi landzerile hi tihlengeletano namuntlha nimixo ta Huvo ya Vufambisi ya Presidente na Khabinete, laha xiboho xi tekiweke xa leswaku tiko ri fanele ku tshama eka Levhele yo Lemukisa yo Khoronavhayirasi ya 1 eka nkarhi wa sweswi ni leswaku Xiyimo xa Khombo xa Rixaka xi ta tshamisa sweswo.

Hi ku teka xiboho xo ka ku nga humelerisiwi swipimelo swo tlhandlekela eka nkarhi lowu, hi tekele enhlokweni mhaka ya leswaku loko hi hlanganile ni magandlati ya mitlulelo lama hundzeke, mirhi ya ntlhavelo a yi nga ri kona hi xitalo naswona a ku sawutisiwile vanhu vatsongo swinene.

Leswi a swa fani. Mirhi ya ntlhavelo yi kona eka un’wana ni un’wana loyi a nga ni malembe ya 12 ni ku ya ehenhla, i mahala, eka tindhawu ta magidigidi etikweni hinkwaro.

Ha swi tiva leswaku yi sivela vuvabyi byo tika ni ku amukeriwa exibedhlele.

Hi tlhela hi swi tiva leswaku khoronavhariyasi yi ta va na hina nkarhi wo leha swinene. Kutani hi fanele ku kuma tindlela to lawula ntungu loko hi ri karhi hi hunguta nkavenyoto wa ikhonomi ni ku tiyisisa ku ya emahlweni.

Hambiswiritano, maendlelo lawa a ma nga heti nkarhi wo leha loko hinga tlakusi nhlayo ya nsawutiso, loko hi nga ambali timasiki, kumbe loko hi hluleka ku landzelela milawu ya nkoka ya swa rihanyu.

Hinkwerhi hi fanele ku tsundzuka leswaku hi ku ya hi milawu ya Levhele yo Lemukisa ya 1:

  • Ka ha ri nkarhi wo yirisa ku fambafamba lowu nga cincangiki ku suka hi awara ya 12 nivusiku ku fika awara ya 4 nimixo.
  • A ku pfumeleriwi vanhu vo tlula 750 ku hlengeletana endzeni ka miako naswona swi nga tluli 2,000 wa vanhu lava hlengeletanaka ehandle. Laha ndhawu yi nga yitsongo swinene ku amukela tinhlayo leti laha ku nga ni mpfhuka lowu ringaneke ku siyiwa exikarhi ka vanhu, kutani a ku nga pfumeleriwi ku tlula 50 wa tiphesente wa vanhu lava nga amukeriwaka eka ndhawu yoleyo.
  • A ku pfumeleriwi vanhu vo tlula 100 enkosini, naswona mirindzelo, tihlengelatano endzhaku ko lahla ni ‘tihlengeletano endzhaku ko rila’ a ti pfumeleriwi.
  • Swa ha boha ku ambala timasiki eka tindhawu ta mani na mani, kutani ku hluleka ku ambala masiki loko swi laveka swa ha tshama swi ri nandzu wa vugevenga.
  • Ku xavisa xihoko swa pfumeleriwa ku ya hi swipimelo swa layisense, kambe xi nga xavisiwi hi nkarhi wo yirisa ku fambafamba.

Hi ta kambisisa hi vukheta nhlayo ya ntlulelo ni ku amukeriwa exibedhlele eka masiku lamataka naswona hi ta kambisisa xiyimo eka vhiki rin’wana.

Kutani hi ta fanela ku hlamusela loko magoza lama nga kona ma amukeleka kumbe loko ma fanele ku cinciwa eka milawu ya sweswi.

Hi sungule maendlelo yo antswisa milawu ya hina ya swa rihanyu leswaku hi kambisisa matirhiselo ya Nawu wa Vufambisi wa Khombo ku lawula mahlamulelo ya hina ya ntungu, hi mavonelo ya leswaku ekuheteleleni hi olovisa Xiyimo xa Khombo xa Rixaka.

Hi ta tlhela hi humlerisa pulani ya hina ya rixaka ya ku pfula hi vuntshwa ku tiyisisa leswaku swibedhlele ni switirhisiwa swin’wana swa rihanyu swi lulamele gandlati ra vumune.

Hi ta anakanyisisa hi mafambiselo mo tirha ya swa vutshunguri, ku landzelerisa lava khumbaneke ni ku sikirina, vuthsunguri byo tirha, vukona bya vatirhi va swa rihanyu.

Ku tiyisisa leswaku switirhisiwa swa hina swi lulamile, mibedwa hinkwayo ya le swibedhlele leyi a yi ri kona kumbe leyi a yi laveka hi nkarhi wa gandlati ra vunharhu ra COVID-19 yi kunguhatihatiwile ni ku lulamiseriwa gandlati ra vumune.

Nakambe hi le ku tirheni ku tiyisisa leswaku mphakelo wa okisijeni wu kona emibedweni hinkwayo leyi nga vekeriwa ku hlayisela COVID-19

Hi ta ya emahlweni hi leteriwa hi Nhlangano wa Matiko ya Misava wa swa Rihanyu hi matekelo ya tendzo ta misava hinkwayo, lowu tsundzuxaka hi mayelano ni ku pfariwa ka tibodara.

Tanihi matiko man’wana motala, hi se hi ri ni switirhisiwa ku lawula ku rhumela mixaka eka matiko man’wana.

Leswi swi katsa xilaveko xa leswaku vavhakachi va humesa xitifikheti xa nsawutiso na xikambelo xo pfumala PCR lexi nga endliwa ehansi ka 72 wa tiawara to teka rendzo, ni leswaku timasiki ta ambariwa hi nkarhi wa rendzo.

Hi khunguvanyisiwile swinene hi xiboho xa matiko mo hlaya lama yiriseke ku teka tendzo ku suka ematikweni mo hlaya ma Dzonga wa Afrika hi ku landzelela ku kombisa ka muxaka wa Omicron.

Leswi swi le rivaleni naswona i ku tihumesa ko ka ku nga lulamanga nikatsongo ku suka eka switshembiso leswi matiko lawa mo hlaya ma swi endleke eka nhlengeletano ya matiko ya G20 eRome n’hweti leyi nga hela.

Va tshembisile enhlengeletanini liya ku sungula ku teka tendzo ta matiko ya misava hi ndlela yo hlayiseka ni vukheta, ku tshembeka hi ntirho lowu fambelanaka ni mihlangano ya matiko ya misava tanihi Nhlangano wa Matiko ya Misava wa swa Rihanyu, Nhlangano wa Matiko ya Misava wa swa Vuhahisi bya Mfumo, Nhlangano wa Matiko ya Misava wa swa Lwandle na OECD.

Xiboho xa Rome xa G20 xi tekele enhlokweni ku tikeriwa ka bindzu ra vupfhumba eka matiko lama ha hluvukaka, kutani ri teke xiboho xo seketela “hi ku hatlisa, ku tikeriwa, mpfuxeto wo hlanganela lowu nga ta heta nkarhi wo leha wa bindzu ra vupfhumba”

Matiko lama nga sindzisa swipimelo swo teka tendzo eka tiko ra hina na mo karhi lama hi nga ni vuxaka na wona ya matiko ya Dzonga wa Afrika ma katsa United Kingdom, United States, Swirho swa Nhlanganelo swa Yuropa, Canada, Turkey, Sri Lanka, Oman, United Arab Emirates, Australia, Japan, Thailand, Seychelles, Brazil na Guatemala, ni man’wana motala.

Swipimelo leswi swo hlawula a swi nga lulamanga ni ku fanela ku lwa ni tiko ra hina ni matiko lama hi nga ni vuxaka na wona ma Dzonga wa Afrika. 

 

Ku yirisiwa ka ku teka tendzo a swi tivisiwanga hi sayense, na hambi loko swi ta tirha eka ku sivela ku hangalaka ka muxaka lowu.

Nchumu wun’we lowu ku yirisiwa ka ku teka tendzo ku nga ta wu endla i ku ya emahlweni wu onha tiikhonomi ta matiko lama khumbekaka ni ku tekela ehansi vuswikoti bya vona byo hlamula eka, ni ku pfuxeleleka ku suka eka, ntungu.

Hi rhamba matiko walawo hinkwawo lama sindziseke ku yirisa ku teka tendzo etikweni ra hina ni le ka matiko lama hi nga ni vuxaka na wona ma Dzonga wa Afrika ku tlherisa xiboho xa wona hi ku hatlisa ni ku olovisa yiriso lowu va wu sindziseke ku nga si onhaka ku ya emahlweni eka tiikhonomi ta hina ni le ka vutomi bya vanhu va hina.

Ku hava ku tiyimelela ka xisayense ko hlayisa swipimelo leswi swi vekiweke.

Ha swi tiva leswaku xitsongwatsongwana lexi, tanihi switsongwatsongwana hinkwaswo, xa cinca kutani xi vumba mixaka yintshwa.

Hi tlhela hi swi tiva leswaku nangutelo wa ku tumbuluka ka mixaka yotala yotika swinene ku tlakukile hi vutiyimiseri lebyikulu laha vanhu va nga sawutisiwangiki. 

Hikokwalaho hi khomanile ni matiko motala, mihlangano na vanhu emisaveni hinkwayo lava a va karhi ku lwela mfikelelo wo ringana wa mirhi ya ntlhavelo wa un’wana ni un’wana.

Hi boxile leswaku ntlhavelo wo ka wu nga ringanani a wu koxi vutomi ni mahanyelo ya vanhu ntsena eka matiko ya lava aleriwaka mpfumelelo, kambe sweswo swi xungeta matshalatshala ya matiko ya misava ku hlula ntungu. 

Ku tumbuluka ka muxaka wa Omicron ku fanele ku va xilemukiso emisaveni xa leswaku ntlhavelo wo ka wu nga ringanani wu nga ka wu nga pfumeleri ku ya emahlweni.

Ku fikela loko un’wana ni un’wana a sawutisiwa, un’wana ni un’wana u ta va ekhombyeni.

Ku fikela loko un’wana ni un’wana a sawutisiwa, hi fanela ku langutela leswaku mixaka yotala yi ta tumbuluka.

Mixaka leyi yi nga tlulela hi xitalo, yi nga vanga vuvabyi byo tika, naswona yi nga sihalala swinene eka mirhi ya ntlhavelo ya sweswi.

Ematshan’wini yo yirisa ku teka tendzo, matiko ya misava lama nga fuma ma fanele ku seketela matshalamatshala ya tiikhonomi leta ha hluvukaka ku fikelela ni ku tumbuluxa mathosi ya mirhi ya ntlhavelo lama ringaneleke ya vanhu va vona handle ko dya nkarhi.

MaAfrika-Dzonga Varikwerhu,

Ku tumbuluka ka muxaka wa Omicron ni ku tlakuka ka sweswi ka timhangu swi endle swi va erivaleni leswaku hi fanele ku hanya ni xitsongwatsongwana lexi nkarhi wo karhi lowutaka.

Hi ni vutivi, hi ni vuswikoti naswona hi ni switirhisiwa ku lawula ntungu lowu, ku tlhelela eka migingiriko ya hina yo hlaya ya siku na siku, ni ku aka ikhonomi ya hina hi vuntshwa.

Hi ni vuswikoti byo lawula ndlela leyi tiko ra hina ri faneleke ku yi teka.

Un’wana ni un’wana wa hina u fanele ku sawutisiwa.

Un’wana ni un’wana wa hina u fanele ku titoloveta swinawana swa nkoka swa rihanyu tanihi ku ambala timasiki, ku hlamba kumbe ku sanithayiza mavoko nkarhi na nkarhi, ni ku papalata tindhawu to pfaleka leti nga tala hi vanhu.

Un’wana ni un’wana wa hina u fanele ku teka vutihlamuleri bya rihanyu ra hina vinyi ni rihanyu ra lava nga ekusuhi na hina.

 

Un’wana ni un’wana wa hina u ni xiave lexi a faneleke ku xi teka.

Hi nga ka hi nga hluriwi hi ntungu lowu.

Hi se hi sungurile ku dyondza ku hanya na wona.

Hi ta tiyisela, hi ta hlula naswona hi ta humelela.

Xikwembu a xi katekisa Afrika-Dzonga ni ku sirhelela vanhu va rona.

Ndza khensa.

Share this page

Similar categories to explore