1. Diphetho tša Kabinete ka ga merero ye e lego ditabeng ka seemong sa bjale le ka meletlo ye e tlago
1.1. Kabinete e amogetše tokollo ya Pego ya Afrika Borwa ya Tekodišišo ya Mengwaga ye Masopedi 1994–2014, ka Mopresidente Jacob Zuma, yeo e lego bohlatse bja kgatelopele ye e dirilwego ke mmušo go kgonthišiša gore bohle ba phela bokaone.
Ka moya wa go tšea Tekodišišo bjalo ka tlhompho go Mopresidenete wa pele Nelson Mandela, Kabinete e dira boipiletšo go makala ka moka a setšhaba go bala pego, go tsenela meletlo ya Mengwaga ye 20 ya Tokologo le go thuša go thoma poledišano ya bosetšhaba ka ga dikatlego le ditlhohlo tša rena.
Tekodišišo e tiišeletša kgatelo pele ye re e dirilego kagong ya temokrasi ya molaotheo ye e phelago, ye e tswelago pele, ye e sa kgethollego go ya ka bong le semorafe, go dira Afrika Borwa naga ye kaone go phela ka go yona.
1.2. Kabinete e gopotša makala ka moka a setšhaba gore 2014 e beilwe go ba ya lesolo la Mengwaga ye 20 ya Tokologo.
Moranang ke Kgwedi ya Tokologo. MaAfrika Borwa ka moka le badirišane ba boditšhabatšhaba le bakgathatema ba laletšwa go tsenela meketeko ya Kgwedi ya Tokologo ka go anega dikanegelo tša bona ka ga ka fao, ka go šoma mmogo, re fetotšego maphelo a maAfrika Borwa go a dira a makaone.
Ge re e ya ditišing tša dikgetho ka la 7 Mopitlo 2014, a re laetšeng gape gore ke rena temokrasi ye e phelago, ya mafolofolo le khutšo.
Kabinete e dira boipiletšo go maAfrika Borwa ka moka go ba bakgathatema ba mafolofolo dikgethong eupša go dira bjalo ka khutšo le kgotlelelano ya tokelo ya bakgethi ka moka ya go laetša dikgopolo tša bona pepeneneng le go dira dikgetho tša bona sephiring ka ntlwaneng ya go boutela.
Makala a phethagatšo ya molao a tla šoma go šireletša tokelo ye, go kgonthišiša gore mafelo ka moka a naga a kgatha tema tshepetšong ya temokrasi, yeo e lego setšweletšwa sa Ntwa ya rena ya tokologo.
1.3. Bjalo ka karolo ya lenanaeo la thakgolo ya mananeokgoparara a bosetšhaba a Khomišene ya Mopresidente ya Peakanyo ya Mananeokgoparara, Kabinete e gogela šedi ya setšhaba go ditšwelopele tše di botse tše di latelago:
1.3.1. Letamo la De Hoop ka Limpopo le tla thoma go šoma ka Hlakola 2014. Le ke letamo la bone ka bogolo le le agilwego go tloga mola go thomago pušo ya rena ya temokrasi. Letamo le tla thuša go hlohleletša mediro ya ekonomi, go hlola mešomo le go thuša kabong ya ditirelo ka profenseng le ka ntle ga profense.
Batho ba go feta ba 800 000 tikologong ya Ga-Sekhukhune ba tla holwa ke kabo yeo e kaonafetšego ya meetse a ka malapeng le ao a bolokegilego mola mediro ye meswa ya meepo le temo le yona e tla holwa ke kabo ya meetse.
Mebasepala ya tikologo, ka thekgo ya mmušo wa profense le wa bosetšhaba, e beeleditše R3 bilione ya tlaleletšo ka go mananeokgoparara go hlwekiša le go abela badiriši ba ka malapeng le ba ditoropong meetse.
1.3.2. Kabinete e laeditše go kgotsofatšwa ke thakgolo ye e beakantšwego ya Kgato ya II ya Protšeke ya Meetse ya Lesotho Highlands ka la 27 Hlakola 2014. Protšeke ke mohlala wo mogolo wa seo se kago fihlelelwa ge dinagabaagišane di šomišana le go šoma ka maikemišetšo a go swana.
Tlhabollo ya methopo ya mohlakanelwa ya meetse e kgatha tema ye kgolo khutšong le katlegong ya selete sa Borwa bja Afrika le bophelo bja leago bja badudi ba sona.
1.3.3. Kabinete e kgotsofetše ka kgato ya go mpshafatša mokgwa wa diporo wa Afrika Borwa, ka go aba konteraka ya R50 bilione ka Transnet ya go aga ditimela tša theknolotši ya maemo a godimo le tša sebjalebjale tše 1 064.
Karolo ya Boentšeneere ya Transnet ka gare ga kwano ke go kgonthišiša gore lekala le fetošwa go ba motšweletši wa lefase ka bophara wa didirišwa tša motheo ge nako e tšwela pele. Maikemišetšo a kwano ye ke go fetola intasteri ya ditimela ya Afrika Borwa ka go oketša dikgwebopotlana tše di lego gona le go thoma tše dingwe.
1.4. Kabinete e amogela thakgolo ya eriele ya mathomo ya MeerKAT ka Kgoro ya Saense le Theknolotši lefelong la bogare la Sehlopha sa Khilometara ya Sekwere (SKA) kgauswi le Carnarvon, go la Kapa Leboa ka la 27 Hlakola 2014.
MeerKAT, e lego sedirišwa seo bogolo bja sona bo hlamilwego le go agwa ka mo nageng, gape e laetša gore maAfrika Borwa a ka phadišana le ba ba kaone ge go bolelwa ka dinyakišišo, boetšenere, saense le theknolotši. E tla bopa 25% ya SKA ya Kgato ya I.
.
1.5 Kabinete e romela mantšu a kwelobohloko go malapa le bagwera a bao ba lobilego maphelo a bona ka lebaka la dipula tša mafula tša bjale. Kabinete e netefaletša maAfrika Borwa gore Sentha ya Taolo ya Masetlapeleo ya Bosetšhaba – ka lekala la Bohlodi le Tshepedišo ya Mohlakanelwa ya Bosetšhaba – e tla tšwela pele ka dikgato tša go nyaka le go phološa le tša go imolla batho. Maloko a leboga thušo ya makala a tšhireletšo ya go thuša ka dikgato tša phološo.
MaAfrika Borwa ka moka, kudu ditšhaba tšeo di dulago mafelong a go ba le kgonagalo ya mafula, ba hlohleletšwa go hlokomela kudu maemo a go befa a boso. Batswadi le bahlokomedi ba swanetše go tšea dikgato tša tlhokomelo go kgonthišiša polokego ya bana. Go tlaleletša, baotledi ba difatanaga le basepela-ka-maoto ba swanela go dula ba ntšhitše mahlo dinameng ge ba šomiša ditsela mo maemong a dipula.
1.6 Kabinete e leboga setšhaba bakeng sa karolo ye se e ralokilego kimollong ya kgatelelo go keriti ya bosetšhaba ya mohlagase mo kgweding ya go feta.
Badiriši ka o tee ka o tee le dikgwebo ba hlohleletšwa go tšwela pele go šomiša mohlagase ka tsheketšo le go seketša mohlagase ge go kgonega, kudu nakong ya maemo a bjale a boso.
1.7 Afrika Borwa e tla tsenela Samiti ya Bone ya Afrika ya Kopano ya Yuropa ye e swarwago Brussels, Belgium ka la 2 le 3 Moranang 2014. Kgwekgwe ya samiti ke "Go beeletša go Batho, Katlego le Khutšo."
Samiti e tla setša thuto le tlhahlo, basadi le baswa, le kgeregelo ya bašomi ba semolao le ba e sego ba semolao gare ga dikontinente ka bobedi.
1.8 Ka la 24 Hlakola 2014, e tla ba segopotšo sa ngwaga ka ngwaga sa Letšatši la Lefase la bolwetši bja mafahla (TB). Kabinete e rata go hlohleletša maAfrika Borwa go šomišana le Mmušo go lwantšha bolwetši bjo.
Bolwetši bja TB ga se bo galefelele Afrika Borwa fela eupša Selete ka moka sa Sub-Sahara. Dikgato tša mmušo phethagatšong ya lenaneo le legolo la thibelo le kalafo ya HIV le AIDS mo Lefaseng di fokoditše bolwetši bja TB.
Mananeo a mmušo a go fediša TB gape a akareditše kutullo ya balwetši le go nyaka kgokagano, tšhomišo ya theknolotši ya GeneXpert go akgofiša phekolo ya TB. Re ikgantšha ka taba ya gore Afrika Borwa ke ketapele ya Lefase ka kakaretšong ya mafelo a maphelo ka theknolotši ya GeneXpert.
Kabinete e amogela Simposiamo sa Ditona se se tlago ka ga Kopantšho ya Phetolo ya Selete go TB ka Lekaleng la Meepo ka Borwa bja Afrika. Simphosiamo seo se tlago swarelwa Sentheng ya Dikopano ya Sandton ka la 25 Hlakola 2014 se tla kopantšha bakgathatema ka mebušong ya Selete, Makaleng a Meepo a Afrika Borwa, mekgatlo ya Bašomi, Bašomišane ba Tlhabollo le Setšhaba.
1.9 Kabinete e lebogišištše baphadišane ba makgaolakgang ka moka le baamogedi ba Difoka tša Bobedi tša Ngwaga ka Ngwaga tša Kgwebo ya Ketapele ya Afrika Borwa.
Difoka di lebogiša mošomo wa dikgwebo ka magorong a go fapana gomme di abilwe moletlong wo o tsenetšwego ke Mopresidente Jacob Zuma.
Magareng a baamogedi ba ba lebogišitšwego ke kabinete go na le Morena Sam Motsuenyane yoo a kgotsofaditšego ditshwanelo tša go amogela Sefoka sa Katlego ya Bophelo ka Moka.
1.10 Kabinete e amogetše pego ya forensiki yeo e kgopetšwego ke Matlotlo a Bosetšhaba ka ga Khomišene ye e Ikemetšego ya Dikgetho. Se se latela tšhišinyo ye e dirilwego ke pego ya Mošireletši wa Setšhaba. E file Tona ya Merero ya Selegae mošomo wa go tšwela pele go sekaseka taba ye le go eletša Kabinete ka yona.
1.11 Kabinete e kgala bokebeka bjo bo tšwelago pele go la Kapa Bodikela, yeo e aparetšego ke ditlhaselo tše di mpe le tše di šoro bathing, kudu baneng. Se se ka se amogelwe gobane se senya dikatlego tše re di fihleletšego ka temokrasing ya rena. Kabinete e amogela mošomo wa Tirelo ya Sephodisa sa Afrika Borwa thibelong ya bokebeka gomme e ipiletša go ditšhaba tše di amegilego go šomišana le maphodiša go šireletša setšhaba sa rena kgahlanong le bokebeka bjo.
1.12 Kabinete e romela mantšu a yona a kwelobohloko le matshedišo go malapa le bagwera ba Mohumagadi Martha Mahlangu yoo e bego e le mmago lešole la pele la MK Solomon Mahlangu. Mohumagadi Mahlangu o tla bolokwa ka Mokibelo wa la 22 Hlakola 2014. Toropokgolo ya Tshwane e fa Mohumagadi Mahlangu poloko ya semmušo maemong a mmasepala gomme difolaga di tla theošetšwa fasana go mo hlompha.
2. Dipoledišano le diphetho tša bohlokwa tša Kabinete
2.1. Kabinete e amogetše pego ka ga Mogala wa Mahala wa Mopresidente ya mengwaga ye mene go tloga mola o thomago go šoma. Mošomo wa tharollo ya dingongorego o kaonafetše ngwaga ka ngwaga ka mo go latelago; ngwaga wa mathomo 64.03%; ka ngwaga wa bobedi 77.79%; ka ngwaga wa boraro 87.46% gomme bjale o mo go 94.7%. Mo mengwageng ye mene, palo ya kakaretšo ya dingongorego le dipotšišo ye e rekotilwego e oketšegile go tloga go 75 873 ka ngwaga wa mathomo go fihla go 183 445 ka ngwaga wa bone.
Kabinete e dira boipiletšo go dikgoro le diprofense go tšwela pele go kaonafatša boleng le lebelo la nyakišišo ya dingongorego gobane kgotsofalo ya badudi e bohlokwa bakeng sa seriti sa Mogala wa mahala wa Mopresidente.
2.2. Kabinete e amogetše Leanotiro la bo 6 la Pholisi ya Intasteri la Pušeletšo la Ngwaga ka Ngwaga (IPAP) la 2014/15-2016/17 gore le ka phethagatšwa.
Phegello ye kgolo ya IPAP ke go thibela go wa ga intasteri le go thekga kgolo le phapano ya lekala la tšweletšo la Afrika Borwa. Tona ya Kgwebišano le Intasteri e tla boledišana le bobegaditaba ge IPAP e thakgolwa kgwedi ye e tlago.
2.3. Kabinete e amogetše mokgwa ka ga go felelwa ke nako ga ditumelelo tše di abjago ka fase ga Pušo ya go Ikgetha ya protšeke ya badudi ba Zimbabwe. Baswari ba tumelelo ba letelwa go dira kgopelo ya ditumelelo tša bona gape ka nageng ya bona ya pelego. Tona ya Merero ya Selegae kgauswinyana e tla hlaloša ka botlalo tshepetšo ye e swanelago go latelwa le letšatšikgwedi le e thomago ka lona.
2.4. Kabinete e amogetše gore Karolo 100 (1) (b) dithušo tša Limpopo e se fetolwe, go dumelela tshekaseko ka Phupu 2014 morago ga ge pušo ye ntshwa e thomile go šoma. Se se tla kgonthišiša gore dikaonafatšo maemong a matlotlo a diprofense le kabo ya ditirelo ka ditirelong tša leago le makala a mangwe ga di fetolwe.
2.5. Kabinete e amogetše Tekodišišo ya Tšhireletšo ya Afrika Borwa ya 2014, gomme e laetše gore e alwe Palamenteng. Tekodišišo e fa pholisi ya tšhireletšo ya paka ye telele le tsela ya leano la Tshireletšo tše di swanelago go tšwetšwa pele ke naga mo mabakeng a Tlhako ya Leano la Paka ya Magareng ye e latelago. Tokomane e tla abelanwa le setšhaba, ge se kgatha tema ka dipoledišanong tša setšhaba tšeo di bego di swerwe go kgabaganya naga ngwaga wo o fetilego.
2.6 Kabinete e amogetše gore Pego ya Komiti ya Ditona ka ga Pholisi ya Poledišano e phatlalatšwe ka gare ga Kuranta ya Mmušo gore setšhaba se dire ditshwayotshwayo.
Pego e sekaseka mokgwa wa thuto le tlhahlo tša ka morago ga sekolose se phagamego ka seemeng sa yona sa leago le ekonomi. E fa tšhišinyo go Tona ya Thuto le Tlhlo ya Godingwana ka ga ka fao mapheko le ditšhitišo tše di sa nyakegego tšeo di thibelago goba ganetšago kgatelo pele ya baithuti di kago tlošwa ka gona.
Pholisi ya poledišano e šupa peakanyo ya tatelano ya diinstitšhušene, mananeo le mangwalo a dithuto a thuto gore baithuti ba kgone go tšwetša pele mafapa a ba ikgethetšego a thuto ka tshwanelo.
2.7. Kabinete e amogetše gore Pego go tšwa go Sehlophatšhomo sa Ditona ka ga Mananeo a Motheo a Saense le Mmetse, e phatlalatšwe ka gare ga Kuranta ya Mmušo gore setšhaba se dire ditshwayotshwayo.
Sehlophatšhomo sa Ditona se filwe mošomo wa go tšweletša Lenaneo la Motheo la Saense le Mmetse la Thuto le Tlhahlo ya Mošomo wa Sethekniki la go abja ke Kholetšhe.
Se se tla thuša go oketša palo ya batho ba go ithuta Mmetse le Saense yunibesithi le go matlafatša bokgoni bja maithomelo bjalo ka ge go laeditšwe ka gare ga Leanotlhabollo la Bosetšhaba.
Lenaneo le šeditše bao ba ratago go tsena lekalaneng la Thuto le Tlhahlo tša Mošomo wa Sethekniki, bao ba šetšego ba le ka dikholetšheng tša tlhahlo le thuto tša mošomo wa sethekniki mme ba rata go tšwela pele le go ingwadiša ka diyunibesithing, le bona baithuti ba Kreiti 12 bao ba ratago go ingwadiša ka diyunibesithing eupša ba sa kgotsofatše dinyakwa tša Mmetse le Saense.
2.8. Kabinete e amogetše go phatlalatšwa ga dikutullo tša nyakišišo ya 2012/13 ka ga thekgo ya setšhaba ka matlotlo bakeng sa mediro ya theknolotši le ya saense.
Dikgoro tša Bosetšhaba di beeleditše R29.4 bilione ye e akanyeditšwego mediro ya theknolotši le ya saense ka 2012/13, yeo e emelago 3% ya palomoka ya kabo ya tekanetšo ya mmušo wa bosetšhaba. Se ke kaonafalo go tšwa go palogare ya mengwaga ye mene ya 2.9% gare ga 2008/09 le 2011/12.
Gape go pepeneneng gore mmušo o thuša ka tšhelete bontši bja dinyakišišo tša saense tšeo di dirwago ka Afrika Borwa, le gore bogolo bja phethagatšo bo ka ntle ga dikgoro tša bosetšhaba, ke go re, ka dikhanseleng tša saense le diinstitšhušeneng tša thuto ya godingwana.
2.9. Kabinete e sedimošitšwe ka ga tshekaseko ya Kgoro ya Tlhokomelo le Tekolo ya Phethotiro ya ‘Khuetšo ya Phethagatšo Kreiti R go Dipoelo tša go Ithuta.’
Peeletšo ya ka pelamathomo kgolong le kgodišong ya bana ba bannyane e ka kgona go fokotša go se lekane le go oketša tšweletšo, kudu baneng ba bannyane ba ba bego ba sa filwe dibaka.
Kabinete e amogela phihlelelo ye kgolo katološong ye kgolo ya Kreiti R yeo e nyakago go godiša bokgoni bja yona kudu gore e be le khuetšo ye kgolo kudu mošomong wa thuto wo o latelago.
2.10. Kabinete e tsebišitšwe ka dikutullo go tšwa go Lenaneo la Tekolo ya Kabo ya Ditirelo tša Ketapele la 2013.
Kabinete e a leboga ebile e hlohleletšwa ke kaonafatšo go tšwa dikgorong tša bosetšha tša maikarabelo, ka taolo ya tšona ya maano le hlokomelo ya mošomong maemong a lefelo.
Dikutullo tša mafelo tše 186 (tša go lekolwa lekga la mathomo) go kgabaganya diprofense ka moka ka 2013 di utulotše gore palogare ya dikelo tša go thušo ya seriti, lefelo le phihlelelego le dinako tša go bula le go tswalela di filwe maemo a mabotse ke badudi le balekodi.
Makala a mošomo ao a nyakago thušo ke: taolo ya dingongorego, ponagalo le maswao, taolo ya mothaladi le dinako tša go leta le polokego.
Dikutullo go tšwa go mafelo a 77 ao a bego a lekolwa gape go sekaseka dikaonafalo gape a laeditše dikelo tša palogare ye e kaonafetšego, go laetša dika tše di botse taolong ya mošomo wa mafelo a bjalo ka ntlha ya pele ya maano.
2.11. Kabinete e amogetše go ba monggae wa Kopano ye e sego ya Mehleng ya Ditona tša ICT, Dikgokagano le Ditirelo tša Poso tša Setšhaba sa Tlhabollo sa Borwa bja Afrika go tloga ka la 23 go fihla ka la 25 Hlakola 2014, go la Johannesburg.
3. Bao ba thwetšwego mešomong
Kabinete e amogetše go thwalwa ga batho ba ba latelago:
3.1. Mohumagadi Elaine Alexander bjalo ka Motlatšamolaodipharephare: Tlhabollo ya Ekonomi, Kgwebišano le Papatšo ka go Kgoro ya Temo, Dithokgwa le Boreahlapi.
3.2. Mohumagadi Nkidi Dinah Mohoboko bjalo ka Motlatšamolaodipharephare: Akatemi ya Thuto ka go Kgoro ya Merero ya Selegae.
3.3. Morena Sam Themba Mtshisa bjalo ka Motlatšamolaodipharephare: Ditirelo tša Kgoro ka go Kgoro ya Mešomo ya Setšhaba.
3.4. Mohumagadi Malijeng Theresa Ngqaleni o thwetšwe mošomong wa Motlatšamolaodipharephare: Dikamano tša Mebušo ka go Kgoro ya Matlotlo a Bosetšhaba.
3.5. Morena Michael Sass o thwetšwe mošomong wa Ramatlotlopharephare ka go Kgoro ya Matlotlo a Bosetšhaba.
3.6. Morena Mlungisi Justice Mathonsi o thwetšwe bjalo ka Mohlankedimogolo wa Tshepedišo ya Kantoro ya Poso ya Afrika Borwa.
3.7. Maloko ao e sego a Phethišo go Etšentshi ya Dinamelwa tša Tsela tša go Kgabaganya Mellwane:
a) Mohumagadi Pam Edith Pokane (Modulasetulo);
b) Morena Reuben Abel Dlamini;
c) Morena Gordon Noah;
d) Morena Moses Cyril Tiel Scott;
e) Morena Wayne Smith;
f) Mohumagadi Maleho Margaret Nkomo (thwalo ya bobedi bjalo ka Motlatšamodulasetulo); le
g) Mohumagadi Nala Mhlongo (thwalo ya bobedi).
3.8. Morena Mahesh Fakir bjalo ka Mohlankedimogolophethišo wa Bolaodi bja Maemakepe.
3.9. Maloko ao e sego a Phethišo go Boto ya Balaodi ba Setheo sa Afrika Borwa sa Dibetša:
a) Admirale (yo a rotšego modiro) Refiloe Johannes Mudimu (Modulasetulo);
b) Mohumagadi Thuthukile Skweyiya (Motlatšamodulasetulo);
c) Ngaka Moses Khanyile;
d) Morena Bethuel Motshwariseng Fantas Mobu;
e) Ramolao Sesi Baloyi;
f) Mohumagadi Mpumi Zikalala;
g) Morena Ndumiso M Tyibilika;
h) Morena Raymond Mlungwana Vokwana; le
i) Ramolao Virginia Lee Anne De La Hunt.
Dipotšišo: Phumla Williams (Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere)
Mogala: 083 501 0139
