23 Sep 2013
1. Maemo a Kabinete ka ga merero ye e lego ditabeng ka seemong sa bjale
1.1 Ka fase ga boetapele bja Mopresidente Jacob Zuma, mmušo o phethagatša lenaneo la mananeokgoparara a setšhaba la ditrilionetrilione tša diranta ka maikemišetšo a go hlola dibaka tša mešomo le go tliša ditirelo go maAfrika Borwa ka moka.
Ka mananeo a mmušo o phethagatša boineelo bja wona bja go hlola mešomo ye mentši. Ka ge kamogelo ya phethagatšo ya Mokgwa wo Moswa wa Kgolo ya Ekonomi e oketšegile ka 750 000, ka seripa fela sa mešomo ye, ye e hlotšwego ka tirelong ya setšhaba, kudu magareng a maemo a bašomedi ba maphelo, barutiši le maphodisa.
Mananeo a a bea pele tlhabollo ya dikgwebopotlana yeo e lego karolo ya bohlokwa go hlola dibaka tša ekonomi.
Kabinete e leboga makala ao a dirilego segwera le mmušo go phethagatša lesolo le legolo la tlhabollo ya mananeokgoparara gomme e dira boipiletšo bja tšhomišano ye nngwe maitekong a go akgofiša tlholo ya mešomo le phetolo ya ekonomi le setšhaba sa rena.
Bjalo ka karolo ya thakgolo ya mananeokgoparara a setšhaba Mopresidente Jacob Zuma o tla bula Setiši sa Mohlagase sa Grootvlei ka la 20 Lewedi 2013 le go lekola lefelo la kago ya seporo go la Mpumalanga.
Kabinete e amogetše kago ya Yunibesithi ye mpsha ya Sol Plaatje go la Kimberley, Kapa Leboa yeo go letetšwego gore e tla thoma pele ga mafelelelo a Lewedi 2013.
Se ke phihlelelo kgodišong le tlhabollong ya lekala la thuto ya godimo ya Afrika Borwa. Modiro wa go ribolla lekwate e bile sešupo sa semmušo sa thomo ya kago ya khamphase.
Go agwa ga yunibesithi ye mpsha go hlaotšwe le go fiwa šedi ya pele ka gare ga Diprotšeke tše di Kopantšwego tša Maano (SIP14) ka Khomišene ya Kantoro ya Mopresidente ya Dikgokaganyo tša Mananeokgoparara (PICC).
1.2 Presidente Jacob Zuma gotee le Kabinete ya gagwe ba tla hlompha batšofadi ba Afrika Borwa kua Ntlong ya Baeng ya Bopresidente ya Sefako M. Makgatho, Pretoria ka la 29 Lewedi 2013. Se se bopa karolo ya go keteka seabe sa batšofadi ba rena go tlhabollo ya ditšhaba le naga tša gaborena. Se e tla ba sešupo sa go thoma Beke ya Batšofadi, ye e felago ka la 6 Diphalane, yeo e lego Letšatši la Batšofadi.
1.3 Mopresidente Jacob Zuma o tla fa polelo go Poledišano ya Kakaretšo ya Kopano ya bo68 ya Kopanokakaretšo ya Ditšhabakopano (UNGA68) go la New York ka la 24 Lewedi 2013.
Kgwekgwe ya ngwaga wo ke: “Lenanethero la Tlhabollo ya Morago ga 2015: Go bea Mohlala!” le go šetša letšatšikgwedi la la 2015 ka ga Maikemišetšo a Tlhabollo ya Ngwagakete (di-MDG), le Lenaneothero la Tlhabollo go tšwela pele.
UNGA68 e fa Afrika Borwa sebaka ya go tšwetša pele mokgwa wa rena wa maano go fihlelela di-MDG le Lenanethero la Tlhabollo ya Morago ga 2015. Go kgatha tema ga rena gape go tla laolwa ke kgahlego le dintlhakgolo tša bosetšhaba tša Afrika Borwa, le boineelo bja rena bja kontinente le bja selete.
1.4 Kabinete e kgala ka bogale tshenyo ya boomo kgahlanong le kgaolo ya mohlagase ka badiraditšhupetšo tšeo di sego molaong ye e feleleditšego ka tlhokego ya mohlagase dikarolong tše dingwe tša Johannesurg. Dikgato tše bjalo ka nako yeo naga e lebilego maemong a go tiiša kabo ya yona ya mohlagase di ka se hlokomologwe gomme di swanetše go kgalwa go ya ka molao.
1.5 Tokollo ya Dipalopalo tša Bosenyi tša Bosetšhaba tša Ngwaga ka Ngwaga 2012/13 tša Afrika Borwa e tiišetša gape kgopolo ya rena ya gore tšhomišano e re kgontšha go fihlelela tumo ya rena ya setšhaba sa go hloka bosenyi, seo se goketšago peeletšo yeo e kgonthišišago gore ka ditšhabeng tša rena go ba le khutšo le tlhokego ya dintwa.
Kabinete e ipiletša go batšeakarolo ka moka go sekaseka dikutullo. Mmušo o lokolla dipalopalo tše gatee ka ngwaga gagolo go fa setšhaba tshedimošo ye mpsha ka ga ntwa kgahlanong le bosenyi ka mo nageng, le go sekaseka leswa a mangwe a maano a bjale twatšhong ya bosenyi. Dipalopalo tša bosenyi gape di šomišwa letšatši le letšatši bjalo ka sedirišwa sa taolo go hlahla dipeakanyo tša tshepedišo tša Tirelo ya Sephodisa ya Afrika Borwa (SAPS).
Kabinete e leboga boineelo bja go se kgaotše bja SAPS le mekgatlo ya setšhaba le dihlopha ka moka tšeo di šomišanago le mmušo twantšhong ya bosenyi. Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go kgatha tema twantšhong ya bosenyi. Ge re šomišana re tla kgonthišiša gore go ba le Afrika Borwa yeo ka go yona moAfrika Borwa a kwago a bolokegile ebile a šireletšegile.
1.6 Kabinete e laeditše hlobaelo ya yona ye kgolo go leuba la bjale la dikotsi tša dikoloi tša ditseleng. Dikotsi tše bjalo di tlogetše malapa a mangwe bohloking gape di na le khuetšo ye mpe kudu ekonoming. Kabinete e ipiletša go baotledi ka moka go kgonthišiša gore dikoloi tša bona di loketše tsela le go rwala maikarabelo ge ba otlela. Go sa le bjalo, Kabinete e ipiletša go balaodi ba sephethephethe ditseleng go tšwela pele go se nyake dikoloi tše di sa lokelago tsela le go otlela ka fase ga taolo ya dinotagi. Gape Kabinete e ipeletša go basepela-ka-maoto go hlompha melao ya tsela.
1.7 Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go keteka Letšatši la Bohwa, 24 Lewedi 2013 ka go etela mafelo a go fapana a bohwa bja rena bja go huma le go fapana go kgabaganya naga ketekong ya Mengwaga ye 20 ya Tokologo ya rena. MaAfrika Borwa, dikolo, dikgwebo le ditšhaba ka moka ba kgopelwa go phagamišetša folaga ya rena godimo bjalo ka sešupo sa moketeko wa rena wa Mengwaga ye 20 ya Tokologo le go thekga lesolo la ‘Labohlano la Tokologo’ le le thakgolwago ka la 20 Lewedi 2013.
1.8 Kabinete e lebogiša Lucas Sithole ge a fentše thaetlele ya mmapalanoši wa khwate ya setulothethi sa bagolofadi Phadišanong ya go Thoma ya Thenese ya Amerika go la New York. Maemo a Sithole a hlahlogile ka kgato e tee go ya maemong a bobedi lefaseng ka lebaka la phenyo, yeo e lego thaetlele ya Mokgatlo wa Thenese wa Boditšhabatšhaba ye kgolo ya mathomo ya moAfrika ebile e le moAfrika Borwa.
Kabinete e kgopela maAfrika Borwa go thekga baatletiki ba rena ba bagolofadi bao ba tšwelago pele go godiša naga ya rena ka mošomo wo mobotse go fetiša le go re tutuetša ka moka ga rena gore re fihlelele maemo a godimo.
1.9 Kabinete e amogela Kopano ya Matlafatšo ya Ekonomi ya Bontši bja Bathobaso ya Bosetšhaba yeo e swarago go thoma ka 3 go fihla ka 5 Diphalane 2013 ka fase ga kgwekgwe: “Ngwagasome wa Matlafatšo ya Ekonomi”.
Sedirišwa sa pholisi ya Matlafatšo ya Ekonomi ya Bontši bja Bathobaso gabotse ke leano la kgolo ye e ikemišeditšego go oketša motheo wa ekonomi wa naga ka go lokiša go se lekane woo o tšwelago pele go ba ntlha ya go fokola ya ekonomi ya Afrika Borwa.
Kopano e tla sekaseka kgatelopele ya phethagatšo ya BBBEE go latela anibesari ya mengwaga ye 10 go tloga mola Molao wa BBEEE o thomilego go šoma ka 2003. Batšeakarolo ba koporase, baemedi ba mekgatlo ya bašomi, mekgatlo ya dipolotiki le mekgatlo ya setšhaba e tla kgatha tema tlhalosong ya poeletšo ya boraro ya Afrika Borwa ya matlafatšo ya ekonomi ya bathobaso ka phetošo ya Molao wa BBEEE le Dikhouto tša BBEEE tša Maitshwaro a Mabotse tšeo di beakantšwego botse.
1.10 Kabinete e lebogiša Kgoro ya Tlhabollo ya Leago ka leano la yona le leswa la kaonafatšo ya kabo ya ditirelo la go bitšwa Protšeke ya Mikondzo yeo e tlogo oketša phihlelelo ya ditirelo tša leago go bahloki le baamogedi ba letseno la fase khutlong ye nngwe le ye nngwe ya Afrika Borwa.
Lebakeng la Kgwedi ya Tlhabollo ya Leago, Kgoro ya Tlhabollo ya Leago gotee le makala a yona, Etšentshi ya Tšhireletšo ya Leago ya Afrika Borwa le Etšentshi ya Tlhabollo ya Bosetšhaba, di tla tšwela pele go thakgola Protšeke ya Mikondzo ka diwateng tša go hloka kudukudu tše 1 300 ka Mebasepaleng ya Selete ye 23 bjalo ka ge e hlaotšwe le go fiwa šedi ya pele ke Kabinete.
1.11 Kabinete e hlohleletša maAfrika Borwa go kgatha tema go Beke ya Tebantšho ya Imbizo ye e tlago gare ga 7 le 13 Diphalane 2013.
Go latela katlego ya Beke ya Tebantšho ya Imbizo Phupu 2013, Beke ye ya Bobedi ya Tebantšho e tla fa Baetapele ba Dipolotiki sebaka sa go tšwela pele go boledišana le setšhaba.
Nako ye e fa badudi sebaka se sengwe sa go boledišana thwii le Malokophethiši, go keteka dikatlego le go šogana le ditlhohlo ka ga phethagatšo ya mananeo a mmušo. Mafelo le lenaneo la Beke di tla tsebišwa ge nako e batamela.
2 Dipoledišano le diphetho tša bohlokwa tša Kabinete
2.1 Kabinete e amogetše kgato ya Pholisi ya Bosetšhaba ka ga Polokego ya Dijo le Phepo, Leano la Tšhireletšo ya Phepo le Dijo le Tšweletšo ya Dijo ya Fetsa Tlala.
Pholisi ya Bosetšhaba e nyaka go araba ditlhohlo tše ntši tša go amana le go hloka tšhireletšo ya dijo mo Afrika Borwa. E thekgwa ke maano a kgato ye itšeng go šogana le ditlhohlo tša tlhokego ya dijo ka malapeng le go oketša tšweletšo ya dijo, go fediša tlala ka 2030. Leano le tšweletšo ya Dijo tša Fetsa Tlala ke mananeo a go akaretša Dikgoro tša go fapafapana tšeo di thekgago pholisi.
Thakgolo e tla dirwa go hlalosa Pholisi le Mananeo.
2.2 Kabinete e amogetše Mohlako wa poledišano ya Afrika Borwa le Mokgatlo wa Tšhomišano ya Ekonomi le Tlhabollo (OECD) ya lebaka la 2013/14-2016/17.
Afrika Borwa e nyaka go šomiša kamano ye go fihlelela merero ye megolo ye meraro:
i) kgolo ya ekonomi ya go akaretša, ya godimo, tshwanelo ya go šogana le tlhokego ya mešomo, bohloki le go se lekane;
ii) bašomi ba go ba le tsebo le bokgoni, go thekga kabo ya ditebantšho tša tlhabollo ya bosetšhaba; le
iii) go tšwetša pele morero wa Afrika, fao Afrika Borwa e tlago nyaka go khuetša kudu kgolo ya morero wa lefase ka bophara leo diekonomi tša Afrika di ka kgonago go holega ka lona.
Dinaga tša OECD di tšwela pele go ba bašomišani ba bagolo peeletšong le kgwebišanong ba Afrika Borwa. Go akanywa gore dinaga tša OECD di kgathile tema ya go feta 65% ya GDP ya lefase ka bophara ka 2011.
Mokgwa o fa dikgoro tša mmušo mohlako go laola dipoledišano tša bona tša go fapanafapana le OECD. Thulaganyo ye e kaonafaditšwego ka mmušong e tla dira gore go be le dikholo tše ntši go tšwa tšhomišanong.
3 Melaokakanywa
3.1 Kabinete e amogetše Molaokakanywa wa Putseletšo ya Lekgetho la Mešomo ye e lokolletšwego setšhaba gore se dire ditshwayotshwayo.
Molaokakanywa o tsebiša putseletšo ye maikemišetšo a yona a magolo e lego go hlohleletša bengmešomo go thwala baswa ba ba se nago maitemogelo a mošomo. Putseletšo ke ye nngwe gare tše ntši tšeo di tla welago ka fase ga leano la mešomo ya baswa la taolo ya Mmušo gomme e tla tlaleletša mananeo a mmušo ao a lego gona.
Putseletšo ya lekgetho la mešomo ya baswa e lebantše baswa ba ba thomago go šoma ebile ba amogela mogolo wa ka fase ga magomo ya lekgetho la letseno la motho. Ka go dira bjalo, e lebantšwe go batho ba go ba le bokgoni bja fase, le ba megolo ya fase bao ba nago le kgonagalo ya gore ba se hwetše mošomo. Putseletšo e hlola mabaka a go lokela tlholo ya mešomo le go kaonafatša dikgonagalo tša go hwetša mošomo ka bašomi ba go se akaretšwe.
Go tla ba le kopano ye e beakantšwego ya go hlalosa Molaokakanywa.
3.2 Kabinete e amogetše Sengwalwa sa Molaokakanywa wa Khomišene ya Taolo ya Naga.
Magareng ga tše dingwe Molaokakanywa wa Khomišene ya Taolo ya Naga, 2013 e nyaka go hloma Khomišene ya Taolo ya Naga. Khomišene ya Taolo ya Naga e tla šoma go rarolla dikgakgano tša bong bja naga tšeo di ka bago di filwe mangwalo a bohlatse bja bongnaga tše pedi goba go feta godimo ga karolo e tee ya naga.
Khomišene gape e tla swanela go hloma le go hlokomela tshedimošohlopša ya go naba ya naga ya mmušo ka ao a ngwadišitšwego ka leina la kgoro go akaretšwa naga ya mmušo yeo e sego ya ngwadišwa ebile e lekotšwe.
3.3 Kabinete e amogetše go romelwa ga Molaokakanywa wa Thušo ya Semolao, 2013 Palamenteng.
Maikemišetšo a Molaokakanywa ke go fediša Molao wa Thušo ya Semolao, 1969 (Molao wa Nomoro. 22 wa 1969) go ya ka maemo a a lego gona, kudu mokgwa wo moswa wa semolao, le go nolofatša phethagatšo ya wona.
Maikemišetšo a Molaokakanywa ke go kaonafatša bokgoni le katlego ya Lekala la Thušo ya Semolao la Afrika Borwa, leo, ka lehlakoreng le lengwe le tlago ba le khuetšo ye botse setšhabeng ka moka. Le ka amantšhwa le ditebantšho tša bohlokwa tša go hloma mokgwa wa go šireletša leago ka tšhireletšo ya leago go bahloki le dihlopha tše dingwe tše di hlokago, le temogo ya mmušo wa tšwelopele, bokgoni le maitshwaro woo o swarago badudi ba wona ka seriti.
3.4 Kabinete e amogetše kgatišo ya Molaokakanywa wa Melawana ya Maphelo ya Boditšhabatšhaba, 2013 ka gare ga Kuranta ya Mmušo gore setšhaba se dire ditshwayotshwayo.
Molaokaknywa o nyaka go fediša Molao wa Melawana ya Maphelo ya Boditšhabatšhaba, 1974 (Molao wa Nomoro. 28 wa 1974) le go akaretša Melawana ya Maphelo ya Boditšhabatšhaba, 2005 ka gare ga molao wa bosetšhaba.
Melawana ya Maphelo ya Bosetšhaba (2005) ke molao wa boditšhabatšhaba woo o thušago dinaga go šomišana go boloka maphelo le boiphedišo kgahlanong le ditiragalo tša go hlolwa ke phatlalalo ya boditšhabatšhaba ya malwetši le dikotsi tše dingwe tša maphelo.
3.5 Kabinete e amogetše tsebišo ya Molaokakanywa wa Phetošo wa go Ama Diokobatši le Dihlare, 2012 Palamenteng.
Molaokakanywa wa Phetošo o fetola Molao wa go Ama Diokobatši le Dihlare, 1965 (Molao wa Nomoro 101 wa 1965) bjalo ka ge o fetotšwe ke Molao wa 72 wa 2008.
Philelelo ya boleng, dihlare tša go bolokega le go rekega le didirišwa tša kalafo ke kokwane ya bohlokwa ya maphelo a setšhaba gomme e kgatha tema phihlelelong ya tumo ya Mmušo ya go oketša pakatetelo ya bophelo ya maAfrika Borwa.
3.6 Kabinete e amogetše kgatišo ya Molaokakanywa wa Taolo ya Papatšo ya Dinotagi ka Kuranteng ya Mmušo gore setšhaba se dire ditshwayotshwayo.
Bjala ke lepheko le legolo kgatong ya mmušo ya go fihlelela bophelo bjo bo telele le bjo bo botse go maAfrika Borwa ohle. Molaokakanywa o nyaka go fokotša bobe bja go amana le bjala ka go laola papatšo ya dinotagi.
Ge mmušo o sa kgone go iletša bjala gape go ya ka maitshwaro o ka se dumelele le tlhohleletšo ya go nwa bjala ga setšhaba, kudu baswa bao ba dumelago gore bophelo bja bona bo tla kaonafatšwa mola bonneteng go ba bantši bo tla ba le khuetšo ye mpe.
Go tla ba le kopano ye e beakantšwego ya go hlalosa Molaokakanywa.
3.7 Kabinete e amogetše pego ya Melaokakanywa ye mebedi, yeo bobedi e fetolago Molao wa Bana, 2005 (Molao wa Nomoro 38 wa 2005) bjalo ka ge o fetotšwe ke Molao wa 47 wa 2007 go ya ka Karolo 75 ya Molaotheo le Karolo 76, gore setšhaba se dire ditshwayotshwayo.
Molaokakanywa o nyaka go lokela tlhalošo ya molato wa thobalano go kgonthišiša gore motho mang le mang yo a latofatšwago ka molato ofe le ofe wa thobalano bjalo ka ge go hlalositšwe ka gare ga Molao wa Phetošo (Melato ya Thobalano le Ditabana tša go Amana nao) ya Molao wa Bosenyi, Nomoro 32 wa 2007, o bonwa bjalo ka wo o sa lebanago go šoma ka bana.
Molaokakanywa gape o bapetša Molao le kahlolo ya Kgorotsheko ya Molaotheo go fa tshekatsheko ya kahlolo ya sephetho go tloša le go bea ngwana tlhokomelong ya nakwana ye e bolokegilego ka goba ntle le taelo ya kgorotsheko mo lebakeng la nako ye itšeng.
Molaokakanywa wa Phetošo wa Bobedi wa Bana, 2013 maikemišetšo a wona ke go kgonthišiša gore bana ka moka ba ipshina ka ditirelo le dikholo tše di lebantšego nolofatšong ya phihlelelo ya tlhokomelo ya leago le polokego le go hlola mokgwa wa kagišo ya leago wa go šoma botse. Gape o nyaka go aba tikologo ya go bolokega le ya go šireletšega go bea bana bao ba hwetšwago ba nyaka tlhokomelo le tšhireletšo.
4 Bao ba thwetšwego mošomong
4.1 Kabinete e amogetše go thwalwa mošomong ga batho ba ba latelago ka Kgorong ya Merero ya Meetse:
a) Morena Johannes David Mahlangu maemong a Motlatšamolaodipharephare: Ditirelo tša Koporase
b) Morena Anil Bijman Singh maemong a Motlatšamolaodipharephare: Melawana le Kobamelo
c) Mohumagadi Deborah Gabaakelwe Mochotlhi maemong a Motlatšamolaodipharephare: Peakanyo le Tshedimošo.
4.2 Kabinete e amogetše go thwalwa mošomong ga batho ba ba latelago ka Kgorong ya Mešomo:
a) Mohumagadi Agnes Moiloa maemong a Bohlankedibogolo bja Tshepedišo.
b) Morena Thobile Maxin Lamati maemong a Motlatšamolaodipharephare: Ditirelo tša Tlhahlobo le Phethagatšo.
4.3 Kabinete e amogetše go thwalwa mošomong ga batho ba ba latelago go Boto ya Balaodi ya Etšentshi ya Theknolotši le Tshedimošo ya Mmušo (SITA):
a) Ngaka Anna Mokgokong
b) Ramolaomogolo Mantshare Beatrice Matlejoane
c) Ramolaomogolo Thabani Masuku
d) Morena Zukile Nomvete
e) Mohumagadi Seadimo Chaba
f) Morena Ganelang Zeth Malele
g) Morena Graeme Alvan Victor
h) Mohumagadi Nozipho January-Bardill
i) Mohumagadi Sindi Mabaso-Koyana
j) Mohumagadi Vuyokazi Felicity Mahlati
k) Morena Stadi Mngomezulu
l) Mohumagadi Michelle Oddette Williams
m) Morena David Clephane Niddrie (Moemedi go tšwa Dikgokaganong)
n) Morena Nkhangweleni Walter Mudau (Moemedi go tšwa Kgorong ya Ditirelo tša Setšhaba le Tshepedišo)
o) Morena. Geoffrey Rothschild.
4.4 Kabinete e amogetše go thwalwa gape mošomong ga maloko a a latelago go Boto ya Ditirelo tša Matlotlo.
a) Mohumagadi Jabu Mogadime
b) Mohumagadi Hilary Wilton (Motlatšamodulasetulo)
c) Profesa Phillip J Sutherland
d) Mohumagadi Zarina Bassa
e) Mohumagadi Di Turpin
f) Morena Ismail Momoniat
g) Morena Olano Makhubela (Modulalegato)
h) Mohumagadi Dudu Msomi
i) Morena Abel Sithole (Modulasetulo).
4.5 Kabinete e amogela go thwalwa gape mošomong ga Mohumagadi Hlonela Lupuwana bjalo ka Mohlankedimogolo Phethiši wa Etšentshi ya Tlhabollo ya Dikgwebopotlana lebaka la mengwaga ye mehlano.
4.6 Kabinete e amogela go thwalwa gape mošomong ga Ngaka Prins Nevhutalu bjalo ka Modulasetulo wa Boto ya Institšhute ya Metrolotši ya Bosetšhaba ya Afrika Borwa.
4.7 Kabinete e amogetše go thwalwa mošomong ga batho ba ba latelago go Khomisene ya Ditirelo tša Sešole sa Tšhireletšo nakwana lebaka le le sa fetego mengwaga ye meraro:
a) Mohumagadi Magirly Rebecca Mokoape
b) Mohumagadi Lindiwe Daphney Zulu
c) Mohumagadi Dipuo Mvelase.
Dipotšišo di lebišwe go: Phumla Williams (Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere)
Mogala: 083 501 0139
Issued by: Government Communications
