Vhafunashango vhashu,
Ndi madekwana, Riperile, Dumelang, Sanibonani, Molweni, Gooienaand, Good evening.
Dzi tou vha vhege dza 10 dzo fhelelaho tshe ra ḓivhadza mulevho wa tshiimo tsha tshiwo tsha lushaka sa vhufhinduli ha dwadze ḽa tshitzhili tsha corona.
U bva zwenezwo, ro thoma u shumisa maṅwe maga o kalulaho nahone e a vha a songo lavhelelwa – ho katelwa na nyiledza u bva mahayani ya lushaka-lwoṱhe nga vhuphara – u itela u putela u phaḓalala ha tshitzhili.
Ndi humbela pfarelo uri maga haya o ḓisa vhuleme vhuhulu khavho – a tshi khou iledza pfanelo dzavho dza u tshimbila vho vhofholowa, u shuma na u ḓiwanela zwa u ḓitshidza.
Sa mbuelo ya maga e ra a vhea – na u ḓidzima he vha hu ita – ro kona u lindedza tshivhalo tsha u kavhiwa na u thivhela u ḓala u fhirisa ha zwiimiswa zwashu zwa mutakalo.
Ro shumisa tshifhinga hetshi tsha nyiledza u bva mahayani u fhaṱa vhufhinduli ha mutakalo wa tshitshavha nga huhulu na u lugisa sisiṱeme yashu ya mutakalo kha ndavhelelo ya u kavhiwa nga vhunzhi.
Zwino, musi ri tshi khou dzhena kha luṱa lu tevhelaho lwa u lwa na tshitzhili tsha corona, hu dovha ha vha nyito dzavho dzine dza ḓo vhona uri hu itea mini kha lushaka lwashu.
Sa muthu nga muthu, sa miṱa, sa zwitshavha, ndi vhone vhane vha ḓo vhona uri kana ri khou tshenzhema tshinyalelo ye maṅwe mashango manzhi a tambula ngayo naa, kana ri nga kona lamukisa vhathu vhashu naa, lushaka lwashu na ikonomi yashu kha masiandaitwa o kalulaho a heḽi dwadze.
Ri a zwi ḓivha uri vhupileli vhu shumesaho ha u lwa na tshitzhili vhu dovha ha vha ho leluwesaho.
U ṱamba zwanḓa misi yoṱhe, u ambara masiki, kha vha vhe kha tshikhala tshi linganaho mithara dza 1.5 u bva kha vhaṅwe vhathu, vha ḓiilise u fara khofheni nga zwanḓa zwi songo ṱambiwaho khathihi na u kulumaga fhethu hune ra dzulela u hu fara.
Ndi nga kha nga vhuronwane na u dzhiela nṱha haya maitele a mutheo zwine zwa ḓo ita uri ri kunde heḽi dwadze.
Zwazwino hu na zwiwo zwo khwaṱhisedzwaho zwa tshitzhili tsha corona zwa 22 583 Afrika Tshipembe.
Vha ṱoḓaho u swika hafu ya havha vhathu vho no fhola, ṱhaṅwe ngauri tsumbadwadze dzavho dzo vha dzi tshi tou vha vhukati kana nga nṱhani ha ndondolo ye vha i wana zwibadela.
Makhaulambilu, vhathu vha 429 vho lovha.
Kha miṱa yavho, dzikhonani na vhashumisani, ri livhisa ndiliso dzashu u bva vhudzivhani.
U xelelwa havho ndi u xelelwa hashu.
Zwazwino hu na zwiwo zwa tshitzhili tsha corona zwi fhiraho vho 11 000 zwa vhane vha khou lwala shangoni ḽashu.
Kha avha, vhalwadze vha 842 vha sibadela na uri vha 128 vha kha ndondolo i tatisesaho.
Tshivhalo tsha vhathu vho kavhiwaho tsho vha tshi tshi ḓo vha tshi nṱhesa arali ro vha ri songo ita tshithu tshifhinga tsha musi ri tshi vhea maga a u putela o kalulaho.
Nga izwo ro ḓiwana ri kha vhuimo ha khwinesa u fhirisa maṅwe mashango manzhi he kha tshiimo hetshi o vha a kha u hulela ha vhulwadze.
Nga nṱhani ha aneo maga a u putela o kalulesaho e ra a dzhia, ro kona u khwaṱhisa vhufhinduli hashu ha mutakalo.
U swika ṋamusi, ro no ita ndingo dza tshitzhili tsha corona dzi fhiraho 580 000 na uri vhathu vha fhiraho 12 miḽioni vho no ṱoliwa.
Hu na vhashumeli vha mutakalo vha tshitshavha vha ṱoḓaho u swika 60 000 vhe vha dzhena muḓi nga muḓi u ya kha shango ḽoṱhe u itela u faedza zwiwo zwine zwa nga vha zwi hone zwa tshitzhili tsha corona.
Kha ndugiselo dza ndavhelelo ya u engedzea ha u kavhiwa, mimbete ya zwibadela i ṱoḓaho u swika 20 000 yo, na uri i kha ḓi shandukiselwa zwiwo zwa COVID-19, na uri zwibadela zwa tshifhinganyana zwa 25 zwi khou fhaṱiwa u mona na shango. Tshivhalo tsha izwi zwibadela tsho lugela u ṱanganedza vhalwadze vha tshitzhili tsha corona.
Nga tshifhinga tshenetsho tshithihi ro tshenzhema khaedu dza tshivhalo, ho katelwa ṱhahelelo ya ṱhoḓea dza zwisedzisi zwa zwa mishonga nga nṱhani ha u ṱoḓeesa ha hedzi ṱhoḓea u ya kha ḽifhasi ḽoṱhe.
Hezwi zwo nanisa kha u lenga ha u wanala ha mvelelo dza ndingo dza tshitzhili tsha corona, zwine nga murahu zwo vho vha na masiandaitwa kha kushumele kwae kwa mbekanyamushumo dzashu.
Tshikalo na luvhilo lwa vhufhinduli ha mutakalo wa tshitshavha kha heḽi shishi zwo takadza, fhedzi hu kha ḓi vha na zwinzhi zwine ra tea u ita.
Ro zwi ḓivha tshifhinga hetshi tshoṱhe uri nyiledza u bva mahayani i ḓo tou shuma u lindedza hetshi tshitzhili fhedzi, fhedzi i nga si kone u tshi imisa.
U vhuya u swika zwenezwo hu tshi wanala khaelo ya vhoṱhe, tshitzhili tsha corona tshi ḓo bvela phanḓa na u phaḓalala vhathuni. Hezwi zwi amba uri ri tea u ḓowela u dzula na tshitzhili tsha corona lwa tshifhinga.
Hu na u lwisa nga huhulu ḽifhasini ḽoṱhe ha u bveledza khaelo, hune Afrika Tshipembe ndi tshipiḓa.
Muvhuso u khou lambedza na u tikedza thandela dza vhuṱoḓisisi dza tshivhalo ho katelwa pulane dza u bveledza khaelo dza tshitzhili tsha corona fhano hayani nga u ṱavhanya musi vhaitandingo vha tshi tou vha hone. Ri ḓo shumisa zwikili, vhukoni, themamveledziso na madzangano a re kha nḓowetshumo ya zwa khaelo kha u bveledza na u ṋetshedza khaelo.
Ro amba nga hazwo uri arali khaelo ya bveledzwa huṅwe na huṅwe ḽifhasini, i tea u wanala nga fhedzi na uri i wanale u lingana kha vhadzulapo vha mashango oṱhe.
Sa zwe vhorasaintsi vha ambisa zwone uri zwi ḓo vha hani, u kavhiwa shangoni ḽashu zwazwino ho thoma u hulela nga luvhilo.
Nthihi tsha raru tsha zwiwo zwa u engedzea ha tshivhalo tsha zwiwo zwo khwaṱhisedzwaho zwo rekhodiwa kha vhege yo fhiraho fhedzi.
Na uri ri tea u lavhelela uri hedzi nomboro dzi ḓo gonya u fhira hafha na uri dzi ḓo gonya nga u ṱavhanya.
Modeḽe yo fhambanaho yo fhaṱiwa u bula zwine nḓila ya mudzenga wa tshitzhili i nga vha zwone na thuso ya u thusa uri ri nga pulana na u ita mugaganyagwama hani. .
Hei mimodeḽe i ri vhudza zwithu zwa ndeme.
Tsha u thoma, zwa uri dwadze ḽa tshitzhili tsha corona Afrika Tshipembe ḽi khou ya u hulelesa ḽi sa athu vha khwine..
Tsha vhuvhili, nahone tsha ndemesa, i ri vhudza uri tshifhinga, tshikalo na masiandaitwa a dwadze a ḓo langwa nga zwiito zwashu sa lushaka na vhuḓifari hashu sa muthu nga muthu.
Nga u tevhedza maitele a vhupileli, ri nga kona u fhungudza zwoṱhe tshivhalo tsha u kavhiwa na tshivhalo tsha dzimpfu.
Ndi tshi fhedzisela u amba na lushaka, ndo ri ri ḓo tevhela maitele a vhukwamani u itela uri a vhe one a ri dededzaho kha nyito dzine ra tea u dzi dzhia zwazwino.
U bva zwenezwo, ro ṱangana na vharangaphanḓa vha mahoro a zwa poḽotiki ane o imelwa Phalamenndeni, na mabindu, madzangano a vhaimeleli vha vhashumi na zwitshavha zwa vhukhetheloni.
Ro ṱangana na Vhulangavundu, Dzimeyara, vhaimeleli vha Dzangano ḽa Mivhuso Yapo ya Afrika Tshipembe, vhavhusi vha sialala na vhaimeleli vha zwitshavha zwa vhurereli ho fhambanaho.
Sa zwe ra ita u bva mathomoni a tshiwo itshi, ro dovha ra ṱoḓa ngeletshedzo dza Komithi ya Vhueletshedzi ya Dziminisiṱa ya nga ha COVID-19, vhane vha vha tshigwada tsha vho zwi gudelaho, vhorasaintsi vha ṱhompheaho vha dovha vha vha na tshenzhemo, vha ndondolamutakalo vhane vha tou shuma na vhalwadze thwii, vhaḓivhi vha zwa mishonga kha zwi elanaho na u langa na u phaḓalala ha vhulwadze, na vhomakone vha mutakalo wa tshitshavha.
Ri khou livhuwesa mushumo we vha u ita na une vha kha ḓi bvela phanḓa na u ita u vhona uri vhufhinduli hashu vhu khou ḓitika nga vhuṱanzi ha saintsi ha nṱhesa vhune ha vha hone.
Ri ṱanganedza kuvhonele kune ku sa fane na kune tshiṅwe tshifhinga ku a vha khaedu kwa vhorasaintsi na dziphurofeshinaḽa dza zwa mutakalo shangoni ḽashu, zwine zwi karusa khanedzano tshitshavhani na u pfumisa vhufhinduli hashu.
Ro dovha hafhu ra dededzwa nga ngeletshedzo dzi bvaho kha Dzangano ḽa Mutakalo ḽa ḽifhasi na nga Senthara dza Thivhelo na Ndango ya Malwadze Afrika.
Hezwi ri tshi khou shumana na dwadze ḽine ḽa kwama matshilo na nḓila dzine MaAfrika Tshipembe vhoṱhe vha ḓiwanela zwa u ḓitshidza ngayo, zwo vha zwi zwa ndeme uri ri vhe na vhukwamani u ya nga hanefha hune ra kona.
Vhukwamani hovhu hoṱhe ho vha ho tea nahone vhu ha ndeme ngauri ro wana ngeletshedzo dzi vhuedzaho dza tshivhalo.
Ho pfumisa kuhumbulele kwa muvhuso, dza ṋetshedza kuvhonele thwii kwa khaedu dzine vhathu vhashu vho livhana nadzo u bva kha vhukhethelo ho fhambanaho.
Zwigwada zwe ra kwamana nazwo zwo fhambana na uri zwo fhambana unga vhathu vha Afrika Tshipembe vhone vhaṋe, na uri ri a tenda uri ro shuma nga nḓila yone nahone i vhuedzaho kha u ongolosa u phaḓalala ha tshitzhili.
Vhoṱhe vho vhumbana ṅanda nthihi kha kuvhonele kwavho kwa uri tshipikwa tshashu tshihulwane ndi u vhulunga matshilo na u tsireledza nḓila dza u ḓiwanela u ḓitshidza.
Naho hu na zwiṅwe zwa zwithu hune ha vha na u fhambana, zwigwada zwoṱhe zwi na thendelano kha zwinzhi nga ha maitele ane ra fanela u a dzhia u fhaṱa kha zwe ra vhuelwa ngazwo u swika zwino.
Naho nyiledza u bva mahayani ya lushaka yo shuma, i nga si kone u vha hone u ya nga hu sa fheli.
Ro ḓivhadza sisiṱeme ya tsivhudzo ya ḽeveḽe-ṱhanu dza COVID-19 u langa na u fhelisa nyiledza u bva mahayani nga zwiṱuku nga zwiṱuku..
Haya maitele a ndivhanyiso – khovhakhombo a khou dededzwa nga nḓila dza tshivhalo, ho katelwa ḽeveḽe ya u kavhiwa na tshifhinga tsho kaliwaho tsha phiriselo, vhukoni ha zwiimiswa zwa mutakalo, uri u dzhenelela ha u shuma ha mutakalo wa tshitshavha hu ḓo shuma u swika lini na u bvela phanḓa ha nyiledzo dza masiandaitwa a zwa ikonomi na zwa matshilisano.
Ndi nga musi ro ḓisendeka nga nḓila dzenedzi – na u tevhela vhukwamani – he Khabinethe ya vhona zwo tea uri tsivhudzo ya shango ḽoṱhe i tea u tsitsiwa u bva kha ḽeveḽe 4 u ya kha ḽ ḽeveḽe 3 u bva nga ḽa u 1 ḽa Fulwi 2020.
U tsela kha tsivhudzo ya ḽeveḽe 3 zwi swaya tshanduko ya ndeme kha mashumele ashu a nga heḽi dwadze.
Hezwi zwi ḓo swikisa kha u vuliwa ha ikonomi na u fheliswa ha nyiledzo dza tshivhalo kha mitshimbili ya vhathu, ngeno hu na u shuma huhulu kha alusa na u khwaṱhisa vhudzheneleli hashu kha mutakalo wa tshitshavha.
Na musi ri tshi khou tsela kha ḽeveḽe 3, ndi zwa ndeme uri ri tea u zwi dzhiela nṱha uri hu na zwipiḓa zwiṅwe zwa shango hune vhulwadze vhu kha ḓi vha ho hulela hune na u kavhiwa hu kha ḓi bvela phanḓa na u hulela.
Ri ḓo vha na mashumele o fhambanaho musi ri tshi shuma na hovho vhupo vhune ha vhesa na zwikalo zwa nṱhesa zwa u kavhiwa na phiriselo.
Hovhu vhupo ho no vhigwa sa fhethu hune ha vha tshivhilelani tsha tshitzhili tsha corona.
Tshivhilelani hu ṱaluswa sa fhethu hune hu na vhathu vha fhiraho vhaṱanu vho kavhiwaho kha vhathu vha 100 000 vhaṅwe na vhaṅwe kana hune u kavhiwa nga huswa hu khou hulela nga luvhilo.
Ḓorobo hedzi khulwane dzo topolwa sa zwivhilelani: Johannesburg, Ekurhuleni, Ethekwini, Nelson Mandela Bay, Buffalo City na Ḓorobo ya Kapa.
Vhuṅwe vhupo vhune ha vha zwivhilelani ndi kha mimasipala ya zwiṱiriki ya West Coast, Overberg na Cape Winelands ngei Kapa Vhukovhela, tshiṱiriki tsha Chris Hani ngei Kapa Vhubvaḓuvha, khathihi na tshiṱiriki tsha iLembe ngei KwaZulu-Natal.
Ri khou vhilaedziswa nga maanḓa nga Ḓorobo ya Kapa na Kapa Vhukovhela nga u angaredza, hune zwazwino hu na vha fhiraho hafu ya ṱhanganyelo ya tshivhalo tsha vho kavhiwaho kha shango ḽoṱhe.
Heḽi fhungo ro dzhena khaḽo sa fhungo ḽa shishi.
Mutevhe wa vhupo vhune ha vha zwivhilelani u ḓo sedzuluswa vhege mbili dziṅwe na dziṅwe zwi tshi bva kha uri tshitzhili tshi khou tshimbilisa hani.
Kha u shumana na tshitzhili itshi vhuponi uvhu, ri ḓo shuma nga vhudzheneleli ho khwaṱhaho ho sedzaho kha u fhungudza tshivhalo tsha u kavhiwa huswa.
Ri khou dzudzanya maga a u ḓadzisa kha u dzula ro vhe iṱo, u kavhiwa, ndango na vhulanguli.
Ri ḓo rumela tshigwada tsha vhashumi vha re na tshenzhemo vhane vha ḓo vha vha tshi khou shumela kha tshivhilela tshiṅwe na tshiṅwe tshifhinga tshoṱhe.
Tshigwada itshi tshi ḓo katela vhaḓivhi vha zwa mishonga kha zwi elanaho na u langa na u phaḓalala ha vhulwadze, madokotela vha miṱa, vhaongi, vhashumi vha mutakalo vha tshitshavha, vhomakone vha mutakalo vha lushaka na vha tshumelo dza shishi dza mishonga, vhane vha ḓo tikedzwa nga vhomakone vha Cuba.
Ri ḓo ṱumanya tshivhilela tshiṅwe na tshiṅwe na tshumelo dza u ita ndingo, zwiimiswa zwa u khethela thungo, zwiimiswa zwa u valela thungo, dzilafho, mimbete ya tshibadela na u londa vho vhaho na vhukwamani.
Arali ha nga vha na ṱhoḓea, tshipiḓa tsha shango kana hu nga vha hu tshifhio tshi nga humiselwa kha tsivhudzo ya ḽeveḽe ya 4 kana ya 5 arali u phaḓalala ha tshitzhili hu sa khou putelwa naho ri tshi khou dzhenelela hashu, na uri ha vha na tshutshedzo ya uri zwiimiswa zwashu zwa mutakalo zwi nga ḓala u fhirisa.
Nga tshifhinga, nga kha u lwisa hashu, zwi ḓo konadzea u isa vhupo vhune u kavhiwa hu fhasi kha ḽeveḽe 2 kana ya 1.
U tsela fhasi kha u shuma nga tsivhudzo ya ḽeveḽe 3 mathomoni a Fulwi zwi ḓo katela u vhuya u shuma ha sekhithara nnzhi dza ikonomi, fhedzi hu tshi khou dzhielwa nṱha vhutevheleli ha maitele a zwa mutakalo na milayo ya u vha kule na kule na muṅwe.
U vuliwa ha ikonomi na miṅwe mishumo zwi amba uri vhashumeli vha muvhuso vhanzhi vha ḓo vhidziwa murahu mushumoni.
Hezwi zwi ḓo itwa zwi tshi khou tshimbilelana na Mulayo wa Tsireledzo na Mutakalo wa zwa Mushumotetshelwa na uri sa zwe zwa dededziswa zwone kha Muhasho wa Tshumelo ya Muvhuso na Ndaulo vha tshi khou shumisana na mihasho yoṱhe ya muvhuso.
Ri livhuwa mushumo une wa khou ḓi bvela phanḓa na u itiwa nga vhashumeli vha muvhuso, nga maanḓa avho vha re phanḓa kha u lwa na COVID-19.
Tsireledzo ya vhashumi vhashu vhoṱhe, ho katelwa vhashumeli vha muvhuso, ndi fhungo ḽine ra vha na ndavha naḽo vhukuma. Ri ḓo bvela phanḓa na u lwisa nga hune ra kona u itela u ṋetshedza tshomedzo dzo teaho dza tsireledzo ya muthu ene muṋe uri ri vhe na vhuṱanzi ha uri hu na tsireledzo ya muṅwe na muṅwe a re mushumoni.
Tsha vhuṱhogwa kha riṋe ndi u fhungudza khonadzeo ya phiriselo ya tshitzhili na u sika vhupo ho tsireledzeaho ha muṅwe na muṅwe.
Zwenezwo, ri khou humbela vhane vha sa khou tea u ya mushumoni kana kha zwiimiswa zwa pfunzo vha ise phanḓa na u dzula hayani.
Vhathu vha ḓo kona na u bva mahayani vha tshi ya u renga zwithu kana u wana tshumelo dzine vha dzi ṱoḓa ho katelwa na ndondola mutakalo ya mishonga.
Vhathu vha ḓo dovha vha kona u ita nyonyoloso tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe masiari, fhedzifhedzi arali hezwi zwi sa khou itwa nga tshigwada.
Nyiledzo ya mitshimbili ya vhathu i ḓo fheliswa.
Zwikambi zwi nga rengiswa fhedzi nga fhasi ha nyimele ya vhutevheleli ha uri vha ḓo nwela hayani, na maḓuvha o tou tiwaho na iri dzo kalwaho.
Nḓivhadzo nga ha heḽi fhungo i ḓo itwa fhedzi musi ro no fhedza nyambedzano na sekithara nga ha nyimele dza tshivhalo.
U rengiswa ha zwibveledzwa zwa mafola hu ḓo dzula ho iledzwa kha tsivhudzo ya ḽeveḽe 3 nga nṱhani ha khovhakhombo dza mutakalo dzi tshimbilelanaho na u daha.
Maguvhangano oṱhe a ḓo dzula o iledzwa, nga nnḓani ha mbulungo dzine a hu tei u vha na vhathu vha fhiraho 50 kana miṱangano ya mishumoni hu u itela zwa mushumo.
Fhethu huṅwe na huṅwe ho vulelwaho nnyi na nnyi ha zwa mvelele, mitambo,u ḓidzingadza,vhumvumvusi, ṱano , madzangano kana miṅwe mishumo i ngaho yeneyo hu ḓo dzula ho valwa.
Ro vha na nyambedzano i vhuedzaho na vharangaphanḓa vha tshitshavha tsha vhurereli ho fhambanaho nga ha madzinginywa avho a nga hu u vula zwiṱuku ha tshumelo ya khuthadzo na dza u rabela lwa tshimuya fhedzi hu tshi khou tevhedzela maitele makene na zwine zwa tea u tevhedzwa.
Roṱhe ro tendelana u dovha ra vha na nyambedzano ya nga ha fhungo heḽi na uri ri na fulufhelo ḽa uri ri ḓo vha na thandululo i shumaho.
Ri tamela MaMuslim vhashu kha Eid ya vhuḓi.
Vhoṱhe vho fhira kha tshifhinga tsha u ḓidzima, zwine nga nḓowelo zwi tevhelwa nga bembela.
Ri tama u vha livhuwa kha u ita ndivhanyiso dzo teaho kha heḽi bembela musi ri tshi khou ḓi ya phanḓa na u lwa na heḽi dwadze roṱhe.
Kha u vula ikonomi, ri ḓo ḓitika nga thendelano i bvaho kha vhashelamulenzhe vhoṱhe vha ndeme u itela u amba nga zwihulwane zwine zwa nga vha zwiitisi zwa khovhakhombo mishumoni na hune vhashumi na tshitshavha vha ṱangana hone.
Zwenezwo ri ḓo vha ri tshi khou pendela mashumele a maitele a sekhithara dzo fhambanaho na uri ri ḓo ṱoḓa uri khamphani iṅwe na iṅwe i bveledze pulane yayo ya mushumoni phanḓa ha musi vha tshi vula.
U ya nga hedzi pulane, khamphani dzi ḓo tea u dzudzanya maga a u vha kule na kule ha vhathu na zwishumiswa zwa tsiravhulwadze ; vha ḓo tea u ṱola vhashumi vha tshi swika ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, u valela thungo avho vho kavhiwaho na u dzudzanya uri vha itwe ndingo.
Vha tea u dovha vha thusa nga u londa vho kwamanaho na vhashumi vhe vha wanala vho kavhiwa.
Nga nṱhani ha uri vha khomboni, vhashumi vhoṱhe vha re na miṅwaha i fhiraho 60 na avho vha re na maṅwe malwadze a ngaho vhulwadze ha mbilu, swigiri, vhulwadze ha tshoṱhe ha u kundelwa u fema na pfuko vha tea u dzula hayani.
Vhashumi vhane vha nga shuma vha hayani kha vha tendelwe u ita nga u ralo.
Hu tshi khou tevhedzwa maga aya, tshumelo dzoṱhe dza vhubveledzi, migodi, vhufhaṱi,tshumelo dza zwa masheleni, tshumelo dza bindu na dza phurofeshinaḽa, mafhungo a zwa thekhinoḽodzhi, vhudavhidzani, tshumelo dza muvhuso na tshumelo dza zwa nyanḓadzamafhungo, dzi ḓo thoma u vula tshoṱhe nga ḽa u 1 Fulwi.
Nḓila yo te
Mbambadzo ya holosele na mavhengele a rengisaho thundu a ḓo vula lwo fhelelaho, ho katelwa mavhengele, mavhengele a zwiphaza na vharengisi vha zwiṱaraṱani. Zwa E-commerce zwi ḓo bvela phanḓa na u dzula zwo vula.
Dziṅwe sekithara dze dza vula zwifhinga zwo fhelaho, dzi ngaho vhulimi na vhusima maḓaka, zwiimiswa zwa nḓisedzo dza zwa ndeme , tshumelo dza zwa mishonga, vhubveledzi ha zwiḽiwa na vhabveledzi vha zwibveledzwa zwa tsiravhulwadze, zwi ḓo dzula zwo vula lwo fhelelaho.
U vha na vhuṱanzi ha u vhona uri ri khou tevhedza zwa u vha kule na kule, miṅwe mishumo ya zwa ikonomi i re na khovhakhombo khulwane i ḓo dzula yo iledzwa. Heyi i katela:
- Dziresitorente, dzibara na dzithavene, nga nnḓani ha u isa na u dzhia zwiḽiwa..
- Zwa vhudzulo ha vhaeni na vhuendi ha muyani ha fhano hayani , vhune vhu ḓo vhuiswa u shuma hafhu nga datumu ine i ḓo ḓivhadzwa.
- Dzikhoniferentsi, madikita, vhumvumvusi na mitambo.
- Tshumelo dza u londola muthu ene muṋe, ho katelwa u luka mavhudzi na tshumelo dza lunako.
U vhuelela mushumoni zwi ḓo vhuedzedzwa u itela u vhona uri mishumoni hu vhe ho lugela u sa vha na tshitzhili tsha corona. Zwi tea u itwa nga nḓila ine zwi tinya na u fhungudza khovhakhombo ya u kavhiwa.
Ro fara nyambedzano na vha nḓowetshumo ya vhaendelamashango, dzihodela na dzirestuarente nga ha khaedu na vhuleme vhune hedzi sekithara dza khou vhu tshenzhema.
Vho ḓisa madzinginywa a tshivhalo, zwi tshi elana na maga ane vha khou ḓiimisela u a vhekanya musi sekhithara dzavho dzi tshi vula. Ri khou sedza ayo madzinginywa.
Hu na khamphani nnzhi dze dza fhirisa zwe zwa vha zwi tshi khou ṱoḓea u ya nga mulayo u tikedza vhufhinduli ha tshitzhili tsha corona, ho katelwa avho vhane vha vho ṋetshedza tshumelo dza u ṱola, u ita ndingo na u vha na zwiimiswa zwa u valela thungo vhashumi vhavho.
Ri ḓo amba na vhatholi vhahulwane uri vha nga ita mini u vhona uri vha na zwiimiswa zwa u khethela na u valela thungo vhashumi vhavho.
Ri rwela zwanḓa idzo khamphani dze dza shela mulenzhe kha Tshikwama tsha Vhuthihi na kha nḓila dziṅwe vho dza vhufhinduli hashu. Hedzi dzi katela khamphani dzi ngaho Volkswagen, vhane vha khou fhaṱa tshibadela tsha tshifhinganyana tshine tsha ḓo dzhia mimbete ya 4 000 ḽimagani ḽine ḽa sa khou shumiswa ngei Nelson Mandela Bay.
Iṅwe ya khaedu khulwanesa ine ra ḓo livhana nayo musi ri tshi tsela kha ḽevele ya 3 – ine ya ḓo tendela u vhuelela mushumoni ha vhathu vha swikaho kha miḽioni dza malo – hu ḓo vha u hulela ha khovhakhombo ya phiriselo kha vhuendi ha nnyi na nnyi.
Ri khou tea u vha na vhufarisani vhukati ha vhanameli, vhaṋe vha dzithekhisi na mabisi, mabindu na muvhuso u itela uri vhathu vhashu vha dzule vho tsireledzea.
Vhanameli vha ḓo tea u dzula vho ambara masiki, u ṱamba zwanḓa zwavho phanḓa ha musi na nga murahu ha musi vho no endedzwa khathihi na u ḓiiledza u fara zwifhaṱuwo zwavho nga zwanḓa zwi songo ṱambiwaho.
Vhanameli vha ḓo dovha vha tea u vha kule na kule na vhaṅwe vhanameli.
Vhane vha dzithekhisi na mabisi vha ḓo tea u dzhiela nṱha milayo iyi sa zwe ya ḓivhadziwa zwone nga Minisiṱa wa zwa Vhuendi, ho katelwa u vhona uri zwiendedzi zwavho zwi a sanithaizwa tshifhinga tshoṱhe.
Tshivhalo tsha mabindu vho ri eletshedza uri vha khou sedza kha uri vha nga fhungudzisa hani u dalesa kha vhuendi ha nnyi na nnyi, ho katelwa nga kha u dzhena na u bva mushumoni nga zwifhinga zwi sa fani khathihi na u ṋetshedza vhuendi kha vhashumi vhavho.
Mikano yashu ya shango i ḓo vha i kha ḓi vha yo vala nga nnḓani ha u endedza thundu na u ṱuwisa kana u vhuisa vhathu.
Iṅwe khaedu ine ra tea u livhana nayo ndi u vulwa ha zwikolo.
Tshihulwane kha riṋe ndi mutakalo na tsireledzo ya vhagudi, matshudeni, vhagudisi na vhashumi vha izwi zwiimiswa. .
Ri khou dovha ra vhilaedziswa nga nyaluwo na mveledziso ya vhana vhashu na uri murafho woṱhe wa vhagudi vha songo sala vha tshi tshinyalelwa lwa tshoṱhe nga heḽi dwadze.
Zwenezwo ri khou shuma nga maitele a luṱa nga luṱa na ṱhogomelo kha u vula zwikolo, ri tshi khou dededzwa nga ngeletshedzo ya vha zwa mishonga na vhukwamani na vhakwamei vhoṱhe.
Ri ḓo vha ri tshi khou thoma kiḽasi dza vhagudi vha gireidi ya vhu7 na vha vhu12 u bva nga ḽa 1 Fulwi.
Maga a ndangulo dza u kavhiwa a re na vhutevheli na, hune zwa vha zwo tea, themamveledziso dziṅwe hafhu dza maḓi na vhuthathatzhili dzi khou vhekanywa u itela uri hu konadzee zwa u vha kule na kule, u dzulela u tamba zwanda na tsireledzo ya mugudi.
Maga a khou dovha a vhekanywa u vhona uri hu na tsireledzo musi vhana vha tshi khou kona u swikela mbekanyamushumo ya pfushi ya tshikolo na vhuendi ha mugudi.
Khaḽenda ya tshikolo i ḓo vusuludzwa, na kharikhuḽamu i ḓo fhungudziwa u itela uri ri ḓi dovha ri kone u dovha ri wane ṅwaha wa tshikolo wa 2020.
Zwi a pfesesea uri hu na huṅwe u vhilaela nga ha u vulwa ha zwikolo, na uri kha vha ri ndi dovhe ndi zwi ombedzele uri a huna mubebi a khou kombetshedzwaho u rumela ṅwana wawe tshikoloni arali vha tshi vhilaedzwa nga uri ha ngo tsireledzea.
Fhedzi arali ri tshi khou shumisana, arali ri tshi khou tevhedza tsirakhombo na maitele, ri ḓo kona u dzudza zwikolo zwashu zwo tsireledzea.
Ri khou shuma nga maitele a luṱa nga luṱa kha u thoma mafhungo a u guda kha zwiimiswa zwashu zwa pfunzo dza nṱha.
U bva nga ḽa 1 Fulwi, yunivesithi dza nnyi na nnyi dzi khou lavhelelwa u shumisa zwiṱirathedzhi zwa u guda na u funza vha kule u itela u vha na vhuṱanzi ha uri matshudeni vhoṱhe vha khou fhiwa tshikhala tshi linganaho uri vha fhedze ṅwaha wavho wa pfunzo wa 2020.
Musi hu tshi khou thoma tsivhudzo ya ḽeveḽe ya 3, a huna matshudeni a fhiraho tshararu tshavho ane a ḓo tendelwa u vhuya dzikhamphasini nga fhungo ḽa uri vha nga dzula vho tsireledzea.
Zwiimiswa zwi ḓo ḓi ya zwi tshi khou vulwa zwi tshi ya musi ḽeveḽe ya tsivhudzo i tshi khou ḓi shanduka.
Musi ri tshi khou vhekanya tshomedzo dzashu dza mutakalo u itela u swikela ndavhelelo ya u hulela vhukuma ha zwiwo zwa tshitzhili tsha corona, ri tea u vha na vhuṱanzi ha uri a ri sii ḽivhaka ḽine ḽa nga vulela u tutuwa ha ḽiṅwe vilili ḽa zwa mutakalo.
Tshumelo dza mutakalo nga u sielisana zwenezwo dzi ḓo tea u vulwa tshoṱhe na u bvela phanḓa na u shuma u itela u ṋetshedza tshumelo hu tshi khou sedzeswa zwihulwane kha u haelwa ha vhana, tshumelo dza u thivhela mbebo, ṱhogomelo ya vhaimana, u ṱolwa na u lafhiwa ha lufhiha na HIV, u langulwa ha malwadze a sa tsha fholaho khathihi na thikhedzo ya vhaponyi vha khakhathi dza u tambudzwa zwo ḓisendeka nga mbeu.
Ri tea u dovha ra khwaṱhisedza uri pfanelo dza vhathu vhoṱhe kha u tshila na tshirunzi zwi dzula zwi kha ṅwongo wa vhufhinduli hashu kha tshitzhili tsha corona, na uri ri tea u ima ra khwaṱha kha u hanedzana na zwiito zwiṅwe na zwiṅwe zwine zwa kandekanya pfanelo dza mutheo dza vhathu.
MaAfrika Tshipembe nga nṋe,
Ro vha ṱhanzi dza avho vhe vha bvela phanḓa na u vha na tshivhindi tshifhinga tshoṱhe hetshi tsha nyiledza u bva mahayani, vha tshi khou ṱhogomela avho vhe vha vha vha tshi khou lwala, vha tshi khou ṋetshedza zwiḽiwa na tshumelo dza ndeme, vha tshi khou shuma u vhona uri shango ḽashu ḽi dzule ḽi tshi khou tshimbila fhasi ha nyimele i konḓaho.
Muhwalo wa nyiledza u bva mahayani wo vha wo kalulesa kha avho vhe vha vha vha tshi khou lemeleswa u u hwala.
Zwino ndi tshifhinga tsha uri vhunzhi hashu ri humele mishumoni na u dovha u vusuludza zwipiḓa zwa matshilo ashu zwe zwa vha zwo imiswa u bva tshe nyiledza u bva mahayani ya thoma.
Fhedziha, ndi khou ṱoḓa u ombedzela uri u leludzwa ha dziṅwe dza nyiledzo a zwi ambi uri tshutshedzo ye ya vha i tshi khou ḓiswa nga tshitzhili tsha corona yo fhira kana u lwa hashu na vhulwadze ho fhela.
Zwavhuḓivhuḓi, khovhakhombo ya u hulela ha u kavhiwa nga vhunzhi zwazwino yo hula u fhira u thomani ha u ṱaha ha vhulwadze shangoni ḽashu.
Zwino ndi tshifhinga tshine ra tea u khwaṱhisesa u lwisa na u engedzesa vhufarisani hashu.
Zwino, ri dovha ra sedza kha vhone hafhu, kha nyito dzavho khathihi na nḓila yavho ya vhuḓifhinduleli.
Ro sedza khavho u dzhiela nṱha ndeme ya vhutshilo na tshirunzi tsha vhathu vhoṱhe.
Ro sedza khavho u tsireledza vha shaesa nungo na vhashaesatsireledzo vhukati hashu.
Ro sedza khavho u sumbedza vhuthihi na pfelovhuṱungu vhune ndi tshone tshithu tshine tshi shumiswa kha vhufhinduli ha vhathu vha Afrika Tshipembe kha hetshi tshiwo.
Kha u imedzana na hei khaedu, ri ḓo ya phanḓa roṱhe sa muthu muthihi, ro farana kha nyito, na u ḓiimisela kha uri zwa vhukuma ri ḓo kunda.
Nga hetshi tshifhinga, tshi fhiraho tshiṅwe kana tshi tshifhio, ri humbudzwa maipfi a Vho Madiba, musi vha tshi ri: “Zwazwino zwi zwanḓani zwavho.”
Ngavhe Mudzimu vha tshi shudufhadza Afrika Tshipembe na u tsireledza vhathu vhaḽo.
Ndi a livhuwa.
