Tshiṱatamennde tsha muṱangano wa Khabinethe wa dzi 9 Tshimedzi 2013

10 Oct 2013

1. Vhuimo ha Khabinethe nga ha mafhungo a ndeme kha nyimele ya zwino

1.1. Khabinethe i ṱanganedza u sainiwa ho itwaho nga Muphuresidennde Vho Jacob Zuma ha uri mulayo wa Mulayotibe wa Khwiṋiso ya Mulayo wa Vhuendi na Mafhungo a Tshimbilelanaho Nazwo u vhe mulayo khathihi na u thudzelwa kule ha Khaṱhulo nga Khothe Khulwane ya Kha wane kha vha Hanedzanaho na Maele a Mbadelo dza Bada dza Ḓoroboni (Outa) kha khaedu ya e-toll (mbadelo dza bada) zwi lwaho na Zhendedzi ḽa Dzibada ḽa Lushaka ḽa Afurika Tshipembe (Sanral).

Khabinethe i fulufhela uri mvelaphanḓa iyi i no khou itea i thusa uri vhathu vha Gauteng na maAfurika Tshipembe nga vhuphara vha lavhelese kha u vhuelwa hune ho no vha hone – na uri vha kha ḓi ḓo vhuelwa – kha tshiko tsha ikonomi ya Tshipembe na Tshipembe ha Afurika nga kha u khwiṋiswa hoṱhe kha bada khulwane.

Maitele a e-tolling (mbadelo dza bada) ndi ḽiṅwe sia ḽa Thandela ya Khwiṋiso ya Bada Khulwane ya Gauteng ḽine ḽo khwinisa tsudzuluwo ya vhathu na thundu na uri zwi ḓo ita uri ikonomi ya vunḓu na shango i vhe khwiṋe kha ḽa matshelo.

Mbadelo dza e-tolling dzo fhungudziwa ho sedzwa vhupfiwa ha lushaka; vhaendi vha shayaho vho ṱhogomeliwa ngauri vhaendedzi vha vhuendedzi ha nnyi na nnyi a vha nga badeliswi; mbadelo yo katelaho ya ṅwedzi na yone i hone; khathihi na sisiṱeme ya u fha murahu masheleni khamphani dza vhuendi.

Khabinethe i amba na vhashumisi vha bada khulwane dza Gauteng uri vha tevhedze mulayo, na u sumbedza vhudzulapo havho zwavhuḓi khathihi na uri vha vhe tshipiḓa tsha u ita uri Afurika Tshipembe hu vhe ha khwiṋe nga u ḓiṅwalisela e-tag(thege ya mbadelo ya bada) na u badelela u shumisa hedzi bada dza nṱhesa ḽifhasini.

Khabinethe i ṱuṱuwedza maAfurika Tshipembe uri vha farisane kha u shumisana vhoṱhe u itela uri Thandela ya Khwiṋiso ya Bada Khulwane i bvelele na u ṱanganedza nyaluwo ine ya akhamadza ya themamveledziso ya tshi zwinozwino kha shango.

Minisiṱa wa Vhuendi vha ḓo ḓivhadza ḓuvha ḽine e-tolling ya ḓo thoma u shuma ngaḽo. Khabinethe i ṱuṱuwedza vhoramimoḓoro vhoṱhe vhane vha anzela u shumisa bada khulwane dza Gauteng uri vha ḓiṅwalise kha sisiṱeme na uri vha renge e-tag u itela uri vha ḓiphine nga mbadelo dza luafhulelo.

1.2. Khabinethe i fhululedza u bvela phanḓa ha nḓisedzo ya mbekanyamushumo ya themamveledziso dza dziṱhiriḽioni nnzhi dza dzirannda, fhasi ha vhurangaphanḓa ha Muphuresidennde Vho Jacob Zuma, zwi katelaho u rwelwaṱari ha R71 na R81 i ṱumanyaho Polokwane na ḓorobo ya Giyani, na u vulwa ha thandela ya Bridge City na Ṱhumano ya Reiḽi ngei KwaZulu-Natal nga dzi 19 Tshimedzi 2013. Bada dzi ṱanganaho ndi khono khulwane kha u kokodza vhubindudzi kha shango na dzhango ḽashu.

Musi ri tshi khou ita bada dza tshizwinozwino kha shango ḽothe, Khabinethe i vhidzelela vhashumisi vhoṱhe uri vha shumise bada idzi nga u ṱhogomela. Khabinethe i khou kwamea nga u engedzea ha zwiwo zwa vhaendangaṋayo badani khulwane. Vhaendangaṋayo vha ita 46% ya vhathu vha xelelwaho nga matshilo avho dzibadani. Vhoramimoḓoro na vhaendangaṋayo vha na mushumo wa uri vha ṱhogomelane dzibadani. Khabinethe i ṱuṱuwedza maAfurika Tshipembe vhoṱhe uri vha vhe tshipiḓa tsha Nyito ya Miṅwaha ya Fumi ya Mbumbano ya Dzitshaka u itela Tsireledzo Dzibadani (2011-2020) ine ya khou rangwa phanḓa nga Muhasho wa zwa Vhuendi.

1.3 Khabinethe i vhidza maAfurika Tshipembe vhoṱhe uri vha shele mulenzhe
kha Vhege ya Vhulavhelesi ya Imbizo ine zwazwino i kati, u swika nga dzi
13 Tshimedzi 2013. Hezwi zwi fha tshikhala vhadzulapo uri vha ṱangane
na Khorondanguli kha mafhungo ane a vha kwama na uri muvhuso u
nyeṱulele vhathu nga ha mushumo wawo.

Ho imelwa vhathu vha Afurika Tshipembe, Khabinethe i livhuwa Tshikwama
tsha Ḽifhasi kha thikhedzo yavho nga tshifhinga tsha musi hu tshi khou ṱoḓea masheleni a u ḓadzisa. Ndi gavhelo ḽihulwanesa ḽithihi ḽo itwaho ḽa HIV
na TB u bva kha mulambedzi guṱe kha ḓivhazwakale ya u imedzana na AIDS.

I fhiraho hafu ya (52%) ya R3 biḽioni i ḓo avhelwa Muhasho wa Lushaka wa zwa Mutakalo. Kha dziṅwe mbekanyamushumo, haya masheleni a ḓo shumiswa kha zwi tevhelaho: u renga mishonga ya dzianthireṱhorovairaḽa dza vhalwadze vha 350 000 u bva kha vhaṋetshedzi vha tshumelo, u lambedza thandela ya u tou edzisa ya u tshimbidza mishonga ya dzianthireṱhorovairaḽa nga u tou i rumela mahayani a vhalwadze kana fhethu hune vha ḓo ya vha tshi i dzhia hone henefho tshitshavhani, tshumelo ya u ṱhaṱhuvha TB kha vhafariwa vha dzidzhele dzoṱhe dza Afurika Tshipembe, na u ṱhaṱhuvha TB na HIV kha vhashumi vha migodini vha 100 000 kha migodi miṱuku ine i sa vhe na tshumelo dza mutakalo.

1.4. Khabinethe i fhululedza u shumisana hu khou bvelaho phanḓa ha Vhufarisani ha u lwa na HIV na AIDS, hune ho pembelela anivesari ya vhu 15 nga dzi 9 Tshimedzi 2013.

Afurika Tshipembe zwazwino ḽi khou ḓisa mbekanyamushumo khulwanesa ya dzilafho ḽa dzianthireṱhorovairaḽa kha ḽifhasi. Vhufarisani ho dovha ha shuma vhukuma kha u bveledza Puḽane ya Tshiṱirathedzhi ya Lushaka (NSP) 2012-2016.

1.5 Khabinethe i fhululedza nḓila ye nyambedzano dza miholo dza tshimbidzwa na u khunyeledza ngayo nga sekithara idzo dze dza ṱavhanya u dzhia tsheo na nḓila ye nyanḓano ya swikelwa ngayo.

Nyambedzano dza zwa matshilisano dzi sendekwaho kha mutheo wa mulayo wa zwa vhashumi ndi dza ndeme u itela u thivhela khakhathi dzi tshimbilelanaho na zwiṱereke.

Musi vhashumi vha tshi khou humela mishumoni, Khabinethe i ṱuṱuwedza vhatholi na vhashumi uri vha shumisane, nga maanḓa musi ikonomi ya ḽifhasi i tshi kha ḓi vha kha mutsiko, u itela uri Afurika Tshipembe ḽi kone u vhuedza na uri ḽi sa lozwe mishumo ya ndeme.

1.6 Khabinethe i ṱanganedza Samithi ya Lushaka ya u Thivhela u Ḓivhulaha kha Tshumelo ya Mapholisa ya Afurika Tshipembe (SAPS) ine ya ḓo farwa nga dzi 16 u ya kha dzi 18 Tshimedzi. Haya maitele a sedza kha u bveledza Puḽane ya Lushaka ya u Thivhela u Ḓivhulaha kha SAPS.

1.7 Muphuresidennde Vho Jacob Zuma vha ḓo ṱanganedza Muphuresidennde Vho Francois Hollande vha Riphabuḽiki ya France kha Madalo a Muvhuso ngei Union Buildings nga dzi 14 u ya kha dzi 15 Tshimedzi 2013.

Madalo a Muvhuso a ḓo khwaṱhisedza vhushaka hashu nga huvhili kha zwa
polotiki na ikonomi na shango ḽa France; u khwaṱhisedza vhushumisani
ha Devhula-Tshipembe khathihi na u thudzela phanḓa Adzhenda ya Afurika.

2 Nyambedzano na tsheo dza ndeme dza Khabinethe

2.1 Khabinethe yo tendela Vhulanguli ha Thekhiniki ya u Ṱoḓa na u Wana Zwivhaswa zwa Peṱiroḽiamu, zwine zwi ḓo anḓadzwa kha gazethe ya Muvhuso, u itela vhupfiwa.

2.2 Khabinethe yo tendela u fariwa ha Wekishopo ya Muṱaṱisano wa Ḽifhasi ya Nethiweki Cartel (ICN) ya Khomishini ya Muṱaṱisano wa Afurika Tshipembe u bva nga dzi 16 u swika nga dzi 18 Tshimedzi 2013, kha Ḓorobo ya Kapa.

Wekishopo ya Cartel ya ICN i ita uri u kovhelana ha mihumbulo na zwa mafhungo a zwa u nethiweka zwi konadzee vhukati ha miraḓo yo zwi dzhenelaho na Mazhendedzi a si a Muvhuso ḽifhasini ḽoṱhe.

2.3 Khabinethe yo vhudziwa nga zwo swikelelwaho kha kotara ya u thoma ya 2013/14 nga ha Thendelano ya zwa Mishumo ya Vhaswa yo sainiwaho nga dzi 18 Lambamai 2013.

Zwihulwane zwa rathi kha hei Thendelano ndi (1) pfunzo na vhugudisi, (2) tshenzhemo kha zwa mishumo (3) zwigwada zwa vhaswa (4) zwipikwa zwa vhaswa zwo khethelwaho thungo, (5) zwa mabindu na dzikoporasi dza vhaswa (6) na vhurangeli ha sekithara dza phuraivethe.

Tsho swikelwaho tshihulwanesa kha kotara ya u thoma zwi katela odithi yo itwaho ya zwine vhaswa vha khou zwi shuma na vhurangeli kha shango ḽoṱhe na maṅwe maga ane a khou dzhiiwa kha sekithara dza phuraivethe.

3 Milayotibe

3.1 Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha Mvetamveto ya Mulayotibe wa Khwiṋiso ya Nyengedzo ya Vhutsireledzi ha zwa Madzulo, u itela vhupfiwa nga lushaka.
Khwiṋiso ya Mulayotibe i khwiṋisa Mulayo wa Nyengedzo ya Vhutsireledzi ha zwa Madzulo, 1997 (Mulayo wa vhu 62 wa 1997) u itela u khwaṱhisedza, u bvisela khagala na u tsireledza pfanelo dza madzulo a vhadzuli (vhadzuli vha mabulasini).

Mulayotibe u khou sedza kha u wana thandululo ya tshoṱhe kha zwa u sa tsireledzea kha zwa madzulo nga u ṱanganyisa maga a mbuedzedzo ya zwa mavu na tsireledzo i shumaho ya zwa mulayo na nḓila dza u tandulula phambano. Mulayotibe u sedza kha u khwiṋisa pfanelo dza vhashumi na vhadzuli vha mabulasini. Vhunzhi ha vhadzuli vha mabulasini ndi vhafumakadzi na vhana.

3.2 Khabinethe yo tendela u anḓadzwa ha Mvetamveto ya Mulayotibe wa Khwiṋiso ya Mulayo wa, 2013 kha Gazethe ya Muvhuso, u itela vhupfiwa nga lushaka.

Mulayotibe u khou sedza kha u khwiṋisa Mulayo wa vhu 29 wa 1996 wa Tsireledzo na Mutakalo wa Migodini u itela u vusuludza mbetshelwa dza kushumele kwawo, u leludza sisiṱeme ya ndifho na u khwaṱhisedza manyambudzele. Kha u khwiṋisa mutakalo na tsireledzo ya vhashumi vha mugodini, Mvetomveto ya Mulayotibe wa Khwiṋiso i dovha ya lwisa kha u vha na vhupo ha migodini ha mutakalo nahone ho tsireledzeaho vhune vhu vha na zwivhuya khathihi na u dzika lwa tshoṱhe kha mupo, zwine zwi tshimbilelana na Puḽane ya Mveleziso ya Lushaka.

4 U tholiwa

4.1 Khabinethe yo tendela u tholwa ha vha tevhelaho kha Muhasho wa Mveledziso ya Matshilisano:
a) Vho Thokozani William Magwaza kha poswo ya Mufarisa Mulanguli Muhulwane: Vhutsireledzi ho Fhelelaho ha zwa Matshilisano.
b) Vho Nelisiwe Ignatia Vilakazi kha poswo ya Mufarisa Mulanguli Muhulwane: Tshiṱirathedzhi na Madzudzanyele a Tshandukiso.

4.2 Khabinethe yo tendela u tholiwa ha Vho Caiphus Ramushau kha poswo ya Muofisiri Muhulwane wa zwa Masheleni/ Ṱhoho ya zwa Tshumelo ya zwa Mabindu kha Muhasho wa Vhushaka na Vhufarisani ha Dzitshaka.

4.3 Khabinethe yo tendela u tholwa ha vha tevhelaho kha Bodo ya Bannga ya Khadzimiso:
a) Vho Duma Motau
b) Vho Thembekile Thelma Ngcobo

4.4 Khabinethe yo dzhiela nṱha u tholwa ha vha tevhelaho kha Khoro ya Afurika Tshipembe ya Mbalombalo:

MUVHUSO WA VHUKATI
a) Vho Ian Assam (vho tou dovha u tholwa hafhu)
b) Vho Faldie Esau (vho tou dovha u tholwa hafhu)
c) Vho Phurofesa Jacky Galpin (vho tou dovha u tholwa hafhu)
d) Vho Dokotela Maseka Lesaoana (vho tou dovha u tholwa hafhu)
e) Vho Morore Mphahlele (vho tou dovha u tholwa hafhu)
f) Vho Dokotela Khangelani Zuma (vho tou dovha u tholwa hafhu)
g) Vho Kenneth Brown
h) Vho Phurofesa Phillippe Burger
i) Vho Dokotela Rashad Cassim
j) Vho Dokotela Jaya Josie
k) Vho Etienne le Roux
l) Vho Phurofesa John Luiz
m) Vho Phurofesa Julian May
n) Vho Dokotela Ariane Neethling
o) Vho Dokotela Sarah Radloff
p) Vho Sulaiman Salau

KHA VUNḒU
a) Vho Dokotela Daniel Plaatjies (Free State)
b) Vho Monde Nkasawe (Kapa Vhubvaḓuvha)
c) Vho Glen Robbins (KwaZulu-Natal)
d) Vho Zeenat Ishmail (Kapa Vhukovhela)
e) Vho Mveli Maphanga (Mpumalanga)
f) Vho Lizell Henney (Kapa Devhula)
g) Vho Dokotela David Everatt (Gauteng)

4.5 Khabinethe yo tendela u tholwa ha vha tevhelaho kha Bodo ya Tshikwana tsha Ndindakhombo dza Badani:
a) Vho Thokwa Patrick Masobe
b) Vho Refiloe Mokoena
c) Vho Dokotela Linda Kinse Lungelwa Nompumelelo
d) Vho Dawood Coovadia (Mufarisa Mudzulatshidulo)
e) Vho Ahmed Pandor
f) Vho Dokotela Ntuthuko Bhengu (vho tou dovha u tholwa hafhu sa Mudzulatshidulo)
g) Vho Adv. Dimakatso Qocha (vho tou dovha u tholwa hafhu)
h) Vho Desmond Smith (vho tou dovha u tholwa hafhu)
i) Vho Annemarie Steyn (vho tou dovha u tholwa hafhu)
j) Vho Dumisa Hlatshwayo (vho tou dovha u tholwa hafhu)

4.6 Khabinethe yo tendela u tholwa ha vha tevhelaho kha Bodo ya Tsireledzo ya Vhulanguli ha Reḽiwei :
a) Vho Natalie Skeepers
b) Vho Masindi Tshamuṅwe Herry
c) Vho Andre Bain Harrison
d) Vho Masaccha Khulekelwe Mbonambi
e) Vho Norman Tinyiko Baloyi
f) Vho Matodzi Ratshimbilana (vho tou dovha u tholwa hafhu sa Mudzulatshidulo)
g) Vho Jane Barret (vho tou dovha u tholwa hafhu)
h) Vho Thembelihle Msibi (vho tou dovha vha tholwa hafhu sa Mufarisa Mudzulatshidulo)

Mbudziso: Phumla Williams (Muambeli wa Khabinethe o tou Farelaho)
Vhukwamani: 083 501 0139

Issued by: Government Communications

Share this page

Similar categories to explore